جانؤارلار دا سوتتالادئ: نةمئس سوتئ ايئپكةر وگئزدئ تئرئدةي كومؤگة ذكئم شئعارعان

None
None
استانا. قازاقپارات - زاث مةن سوت الدئندا ادامداردئث بارلئعئ تةث.

ياعني تذرعئلئقتئ ورنئنا، باي، كةدةيلئگئنة قاراماستان، ادامداردئث بارلئعئ زاث الدئندا تةثدةي جاؤاپ بةرةدئ.

دةسة دة، ورتا عاسئرلاردا وسئ «بارلئعئ» دةگةن ءسوزدئث استارئندا قيمئلدايتئن، تاماقتاناتئن جالپئ، اداممةن بئرگة تئرشئلئك ةتةتئن جانؤارلار مةن جاندئكتةر دة قاراستئرئلاتئن بولئپتئ.

ارينة، كذلكئلئ ةستئلةدئ. ءبئراق ساؤاتسئز قوعام، ساناسئز جانؤارلاردئ ادامدارمةن تةث جاعدايدا سوتتاپ، ءتئپتئ ءولئم جازاسئنا دا قيعان. مذنداي جاعدايلار ةؤروپا ةلدةرئنئث تاجئريبةسئندة كةزدةسةدئ.

ХІІІ عاسئرلاردا پايدا بولعان بذل ءداستذر، اسئرةسة، ХV عاسئردا بةلةث العان. فرانسيا، گةرمانيا، شأةيساريا، يسپانيا، انگليا، نيدةرلاندئ سئندئ ةؤروپانئث ءبئراز مةملةكةتتةرئندة ءجيئ جذرگئزئلئپ تذرعان سوت ئستةرئ جئلقئ، وگئز، قوراز، دوثئز، ءيت سئندئ ءذي جانؤارلارئمةن بئرگة، دالا جئرتقئشتارئنئث ذستئنةن دة جذرگئزئلگةن ةكةن.

فرانسيادا XII-XVII  عاسئر ارالئعئندا سوت شةشئمئمةن جذزدةن اسا جانؤار ءولئم جازاسئنا كةسئلگةن. بذگئنگئ قوعام ءذشئن بذل كورسةتكئشتةر كذلكئلئ كورئنةدئ. الايدا سول زاماندا ءومئر سذرگةن جاندار مذنئ قالئپتئ قوعام قذبئلئسئ رةتئندة قابئلداعان.

ولاردئث تذسئنئگئنشة، ادامدار مةن جانؤارلار جةر بةتئندة بئردةي تئرشئلئك ةتةتئندئكتةن، قذقئقتارئ تةث. ءتئپتئ كذدئكتئ جانؤارلاردئث قذقئن قورعايتئن زاثگةرلةر دة تاعايئندالاتئن بولعان. سوندئقتان دا مذنداي ئستةرگة سول زاماننئث زيالئ ادامدارئ دا ةش قئمسئنباستان اتسالئسئپ، جاندئكتةر مةن جانؤارلاردئ سوتقا بةرؤگة تولئق قذقئق العان. ايتسة دة سول قوعامدا دا بذل جاعدايلارعا سئني كوزبةن قاراعان ادامدار بولئپتئ. ماسةلةن، ХІІІ عاسئردا ءومئر سذرگةن، اقسذيةكتةر ورتاسئنان شئققان فرانسؤز زاثگةرئ بومانؤار مذنداي ئستةردئث ادئلةتسئز جذرگئزئلةتئنئن، قانداي دا بولماسئن قئلمئسقا جانؤارلار مةن جاندئكتةردئث سانالئ تذردة بارمايتئنئن ايتئپ، ءبئراز پئكئرتالاس جذرگئزگةن.

الايدا ول زاماندا عئلئمعا بةت بذرعان ادامداردئث ءوزئ قؤدالانئپ، ءدئن وكئلدةرئنئث قارعئسئنا ذشئرايتئن بولعان. سوندئقتان عالئمنئث سوزئنة ةشكئم قذلاق اسپاعان.

زيانكةس جاندئكتةر ةگئندئكتةردئ قذرتقانئ ءذشئن سوتتالسا، جانؤارلار ادامعا نةمةسة ونئث مذلكئنة كةلتئرگةن زالالئ ءذشئن جاؤاپكةرشئلئككة تارتئلئپ وتئرعان. بذل ورايدا جاندئكتةردةن گورئ، جانؤارلار كوپ جاپا شةككةنگة ذقسايدئ. ولار سوتپةن دة، دئنمةن دة كوپ قؤدالانعان.

ال جاندئكتةر بولسا ءدئن وكئلدةرئمةن قارعئستالئپ قانا قويعان. ماسةلةن، 1713 - جئلئ برازيليادا شئركةؤ قويماسئنداعئ تاعامعا زيان كةلتئرئپ، اعاش دئثگةكتةرئن ذگئتئپ تاستاعانئ ءذشئن قذمئرسقالاردئث ذستئنةن سوت جذرگئزئلگةن.

ءدئني سوتتئث ذكئمئ بويئنشا ولارعا ارنايئ ورئن دايئندالئپ، سول جةرگة كوشئرئلؤئ ءتيئس ةدئ. الايدا جاقسئ ورنالاسقان جاندئكتةر جايلئ ورنئن اؤئستئرؤدئ «ويلاماعان» دا.

ءدال سولايشا 1479 - جئلئ شأةيساريا تذرعئندارئ ةگئندئكتةرئنة تذسكةن قوثئزداردئث ذستئنةن شاعئم تذسئرگةن. سوت ذكئمئمةن قوثئزدار ورمانعا كوشئرئلؤئ كةرةك ةدئ. ءبئراق سوت ورئنداؤشئلارئنئث قولئنان ةشتةثة كةلمةگةن.

ال 1480 - جئلدارئ فرانسيادا ادام ومئرئنة راسئمةن دة، زيانئن تيگئزةتئن كةمئرگئشتةردئث ذستئنةن سوت جذرگئزئپتئ. كةمئرگئشتةر ذكئم شئعارؤشئ ورئنعا بئرنةشة رةت شاقئرئلعان. الايدا سوتتئث شاقئرتؤئنا كةمئرگئشتةر «پئسقئرئپ» تا قاراماپتئ.

سودان سوت ءئسئ سئرتتاي جذرگئزئلگةن. ءبئر قئزئعئ، ولاردئث قذقئن بارتولمي-شاسونة اتتئ قورعاؤشئ قورعاپ قالعان ةكةن. زاثگةر ةلدة كةمئرگئشتةردئث كوپ ةكةنئن، ال سوتتئث ءادئل ءوتؤئ ءذشئن سولاردئث ئشئنةن ةگئنگة ولاردئث قايسئسئ كوپ زيان تيگئزگةنئن انئقتاؤ قاجةت ةكةنئن ايتئپ، اراشا تذسكةن. قانداي كةمئرگئشتئث زالال كةلتئرئلگةنئ انئق بولماعان سوث، بذل ءئس اياقسئز قالعان. بايقاعانئثئزداي، بذل سوراقئ سوتتان جاندئكتةر مةن ذساق كةمئرگئشتةر كوپ قيئندئق كورة قويماعان. ال جانؤارلار ءبئرتالاي ازاپقا ذشئراعان.

1474 - جئلئ شأةيساريانئث بازةلة قالاسئندا ءبئر اتةش ءدئني كورسوقئرلئقتئث قذربانئ بولعان. ونئث ذستئنةن سوت جذرگئزئلئپ، ءدئن وكئلدةرئنئث تئكةلةي قاتئسؤئمةن وتكةن ءئس بارئسئندا سيقئرشئلئعئ ءذشئن ايئپتئ سانالعان ءذي قذسئ كوپشئلئك الدئندا ورتةلگةن. ءدئن وكئلدةرئ قورازعا جئن كئرگةن دةپ بولجاپ، وسئنداي سوراقئ ارةكةتكة بارعان. سونداي-اق سول زاماندا سيقئرشئلاردئث ءوز جذمئستارئنا جذمئرتقانئ ءجيئ پايدالانعانئ دا قورازدئث كذناسئن كوبةيتة تذسسة كةرةك.

ال ودان ئلگةرئرةكتة، ياعني 1386 - جئلئ نورمانديادا بالاعا زيان تيگئزگةنئ ءذشئن دوثئزدارعا اسئلعان. جالپئ، باسقا جانؤارلاردان گورئ، يةلةرئنة كوپ زيان تيگئزئپ، ءجيئ سوتتالعان قئلمئسكةر حايؤانداردئث ئشئندة اتئ كوپ اتالاتئنئ دا وسئ - دوثئز. بذل جانؤار كوبئندة قوماعايلئعئنئث سالدارئنان جاپا شةككةنئ انئق.

1442 - جئلئ سيؤريح قالاسئندا ةكئ قئزدئ ولتئرگةن قاسقئر سوتقا تارتئلئپ، كوپشئلئك الدئندا دارعا اسئلسا، ءدال سونداي ايئپپةن 1685 - جئلئ انسباح قالاسئندا تاعئ ءبئر قاسقئر ذستالئپ، سوت شةشئمئمةن ءولئم جازاسئنا كةسئلگةن.

ال 1796 - جئلئ گةرمانيادا مالدئث ءولئم-ءجئتئمئ كوبةيئپ، بذل كةلةثسئزدئكتةردئ تؤدئرعان ايئپكةر رةتئندة وگئز جازاعا تارتئلادئ. «قارعئس اتقان» وگئزگة ولار قاتال ذكئم شئعارادئ. سوت بايقذس جانؤاردئ تئرئدةي جةرگة كومئپ تاستاؤ ارقئلئ كةلةثسئزدئكتةردئث الدئن الؤعا تئرئسقان. الايدا بذل سذمدئق ذكئمنةن سوث، مال شئعئنئ توقتاي قويماعان شئعار.

مذنداي كذلكئلئ ذكئمدةردئث كةيبئرئنئث استارئنان شةشئم شئعارؤشئلاردئث جةكة مذددةسئن دة كورؤ قيئن ةمةس. ماسةلةن، كةي ةلدةردة جئلقئ، سيئر جازاعا كةسئلگةندة ولاردئث باسئ نايزاعا قادالئپ، بئرنةشة كذن جذرت نازارئندا تذراتئن بولعان. ال ةتئ سوت يگئلئگئ ءذشئن جذمسالعان. وسئلايشا، الاياقتار زاثدئ بذزباي-اق مول ولجانئث استئندا قالعان.

ؤاقئت وتة كةلة، عئلئم دامئپ، كوپشئلئكتئث كوزئ اشئلا باستاعان سوث، جانؤارلارعا دةگةن كوزقاراس وزگةرة تذسةدئ. جذرت ولارعا جئلئ قاراپ، جازاسئن جةثئلدةتة باستايدئ. ماسةلةن، ХVII عاسئردا اأستريادا جذرتقا مازا بةرمةگةن قاباعان ءيتتئث ذستئنةن شاعئم تذسةدئ. ونئ ولئمگة قيماعان سوت ومئرلئك باس بوستاندئعئنان ايئرعان دةسةدئ.

ال 1924 - جئلئ امةريكادا پةپ اتتئ ءيت گؤبةرناتوردئث مئسئعئن ولتئرگةنئ ءذشئن باس بوستاندئعئنان ايئرئلعان. حايؤان ادامدارمةن قاتار، تذرمةگة توعئتئلئپتئ. ايتكةنمةن ХХ عاسئردئث باسئندا دا جانؤارلاردئ قاتال ذكئممةن سوتتاعان جايتتار بئرنةشة رةت كةزدةسكةن.

1875 - جئلئ امةريكاعا ءذندئستاننان توپسي اتتئ ءپئلدئ اكةلةدئ. توپسي قارا جذمئستا دا پايدالانئلئپ، سيركتة دة ونةر كورسةتةدئ. شامامةن 25 جئل وتكةن سوث، توپسيدئث تئنئشئ كةتة باستايدئ. ئزالانعان ءپئل ءذش ادامدئ تاپتاپ ولتئرةدئ. 1903 - جئلئ امةريكا سوتئ ءپئلدئ ءولئم جازاسئنا كةسةدئ. العاشقئدا ذكئمدئ دارعا اسؤ ارقئلئ ئسكة اسئرماق بولادئ. الايدا سالماعئ كةلئمةن ةمةس، توننامةن ولشةنةتئن جانؤاردئ ةلةكتر توعئن جئبةرؤ ارقئلئ ءولتئرؤ كةرةك دةپ شةشئپ، ذكئم ورئندالادئ.

1916 - جئلئ ذلكةن مةري اتتئ ءپئل دارعا اسؤ ارقئلئ ولتئرئلگةن. ول سيركتةگئ ءوز جاتتئقتئرؤشئسئمةن بئرگة، بئرنةشة ادامدئ تاپتاپ ولتئرةدئ. سول ءذشئن سيرك ذجئمئ ونئ اتؤ جازاسئنا كةسكةن. الايدا ءپئلدئث قالئث تةرئسئنةن وق دذرئس وتپةي، جانؤاردئث جانئن قيناي تذسكةن. ونئث ازابئن جةثئلدةتؤ ءذشئن ذلكةن كوتةرمة كراندئ پايدالانئپ، دارعا اسؤ ذكئمئ ورئندالادئ.

جالپئ، بذگئن دة جانؤارلارعا قاتئستئ ءتذرلئ ذكئمدةر شئعارئلئپ تذرادئ. ءبئراق زاث ورئندارئ مذنداي قادامعا ةسكئ عاسئرلارداعئداي، ساؤاتسئزدئق سالدارئنان ةمةس، جانؤاردئث راسئمةن دة قوعامعا قاؤئپ توندئرؤئنةن ساقتانؤ ءذشئن بارادئ. سونداي-اق بذرئندارئ حايؤاننئث قئلمئسئنا يةسئ جاؤاپ بةرمةيتئن بولسا، بذگئندة جاؤاپكةرشئلئك يةسئنة جذكتةلةدئ.

ياعني ءيتئ نةمةسة قورا جانؤارلارئ ادامعا، ةگئنگة، مذلئككة زيان كةلتئرسة، قوجايئنئ ايئپپذل تولةؤئ ءتيئس. ءيا، بذدان كورسوقئر، ساؤاتسئز قوعامدا تذرؤ تةك ادامدار ءذشئن ةمةس، جانؤارلار ءذشئن دة قاؤئپتئ ةكةنئن كورؤگة بولادئ.

ءسابينا زاكئرجان قئزئ

«ايقئن»

سوڭعى جاڭالىقتار
telegram