كةمپئر مةن شالدئ نةگة كةلةمةجدةي بةرةمئز؟

None
None
 استانا.قازاقپارات - بذگئندة ويئن-ساؤئقتئق باعدارلامالار مةن ساتيرا تةاترلارئنئث كوبئسئ قارتتاردئ كةلةمةجدةؤدئ ادةتكة اينالدئردئ. قارتتاردئ قازئمئر، دورةكئ، شاپانئ جةلبئرةگةن داثعوي، اجةلةردئ كةلئنگة كذن كورسةتپةيتئن ةنة، قذداعيلاردئ دذنية ءذشئن ءجذز شايئستئرئپ قويادئ.

قازاقتئث كةمپئر-شالئن كذلكئ قئلؤ كئمگة ذلگئ-ونةگة؟ «اكة-شةشةث جئندئ بولسا، بايلاپ باق» دةپ قانشاما تةرئس مئنةزئ بولسا دا، قارتايعاندا قذرمةتتةگةن. قازئرگئلةرگة قازاقتئث اتاسئ مةن اجةسئن مازاقتاؤ ماقسات پا؟ ءومئردئث بازارئنان قايتئپ بارا جاتقان قارتتاردئث بارئ بئردةي جامان با؟ بةتپاق كةلئن، ءتئلازار ذل، ادةپسئز قئز ةجةلگئ اتا ءداستذرئمئزدئ ذمئتقاننان شئقتئ. بذرئن قازاقتئث تاربيةسئن جازؤ-سئزؤ دامئماعان زاماننئث وزئندة اجةلةر مةكتةبئ، ياعني تاربية ينستيتؤتئ بولدئ. موثكة ءبيدئث: «ئشئنة شئنتاق اينالمايتئن، ةجئرةي دةگةن ذلئث بولادئ، اقئل ايتساث، ارام بةز بولاتئن، بةجئرةي دةگةن قئزئث بولادئ، الدئثنان كةس-كةستةپ وتةتئن، كةكئرةي دةگةن كةلئنئث بولادئ. ايةلئث بازارشئ بولادئ، ةركةگئث قازانشئ بولادئ»، - دةپ ايتقانئنئث كةرئ كةلدئ.

 تةلةديداردئث تةرئس تاربيةسئنئث ئقپالئ ارتقان سايئن تاستاندئ بالا، قاراؤسئز قارت، جالعئزباستئ انا كوبةيدئ. بذتئندةي ءبئر ذلتتئ تاربيةلةيتئن اجةلةردئث قاتارئ سيرةدئ. «اكة تذرئپ، ذل سويلةگةننةن بةز، شةشة تذرئپ، قئز سويلةگةننةن بةز» دةيتئن قازاق قازئر اتالئ سوزگة توقتامايدئ. يبالئ كةلئن، يناباتتئ قئز، اياؤلئ انا، اقساقالدارئمئزدئ كةلةكة ةتئپ جاتسا، ةتئمئز ذيرةنئپ كةتكةندةي كذلةمئز دة قويامئز.

ماسةلةن، «بازار جوق» (قازئرگئ «ءازئل الةمئ») تةاترئنداعئ ةربولات تولةگةنوأتئث اجةنئث رولئندة ءذندئنئث اؤةنئنة تاسئراثداپ بيلةؤئ كئمگة ذلگئ؟ ساحناعا كورةرمةن اراسئنان شئققان ءذش كةلئنشةككة قانداي ونةگة كورسةتتئ؟ قايتا ذشةؤئ ذيالعاننان «بةتتئ باسئپ، تذرا قاشتئ...» زالدا وتئرعاندار ذياتتان جةرگة كئرة جازدادئ. ءدال وسئنداي ادةپتةن جذرداي «اجة» قايدا بار؟ ءذي بولؤدئث قيئندئعئنا توزبةي، بولماشئ دذنيةگة «الداراسپانداعئ» «اجئراسؤداعئداي» (اأت. ن.تولةنديةأ) «قئزئنئث شاشئن ءور-ورمة» دةپ نةمةسة تةلةحيكايالارداعئ كةيئپكةرلةرگة بولا كةرئلدةسئپ، قئزئلكةثئردةك بولاتئندار بار.

 قوس بذيئرئن تايانئپ، «وتكةننئث وراعئن ورئپ، كةتكةننئث كةتپةنئن شاباتئن» كولدةنةث كوك اتتئعا ءسوز بةرمةيتئن كذلپاش («شئمكةنت شوؤدا» بةرئك تذرسئنبةكوأ سومداعان) كةلئندةر كوبةيدئ. كذلپاشتئث ارسئز كذلكئسئ، ةنةسئن ءوز دةگةنئنة كوندئرئپ، ذرشئقشا يئرگةنئنة ريزا بولئپ قول سوعادئ. «ابئسئن تاتؤ بولسا - اس كوپ، اعايئن تاتؤ بولسا - ات كوپ» دةيتئن ونةگةلئ ءبئر-ءبئرئنئث جاقسئلئعئن اسئرئپ، جامانئن جاسئرئپ جذرةتئن كةلئندةر بذگئن دة بار ةمةس پة؟ الدة كذلپاشتان كةمشئلئگئن كورئپ، ادةپتئ بولئپ جاتقان كةلئندةر بار ما؟

«...ءذي بولؤ قيئن» (كومةديا بولسا دا) تةلةحيكاياسئنداعئ اس ءذيدئث ذساق-تذيةگئن ءسوز ةتؤئ نةمةسة «KZ-لانديانئث» قذدا مةن قذداعيدئ، اؤئلدئث كةلئنئن مازاقتاعانئ، قازاقتئث داستذرئنة، ءجون-جورالعئسئنا جيئركةنئشپةن قاراعانئندا قانداي ونةگة بار؟ KZ-لانديالئقتاردئث قازاقتئ مازاقتايمئز دةپ وزدةرئ كذلكئگة قالئپ ءجذر. تةلةديدار تاربيةسئنئث جةمئسئ - «جاستارعا بيلئگئ جذرمةيتئن كارئث بولادئ. ةرتةثگة سةنبةيتئن كذنئث بولادئ» دةپ موثكة ءبي ايتقان «كةرئ كةتكةن» زامان بولدئ. ونئث ورنئنا «ايةل باقئتئ»، «ايتذمار»، «ايةلدئث ءبارئ ادةمئ» دةگةن سياقتئ حابارلاردئث كوبةيگةنئ ءجون. اتا-اجةنئ مازاقتاعاننان ذتقانئمئزدان، كةتكةن ةسةمئز كوپ. ةسةبئنة جةتكةن كئم بار؟

ةر ادامنئث توردةگئ باسئ تابالدئرئققا ءتذستئ

ةر-جئگئتتةر ذساقتالئپ، قئزمئنةزدئ بولئپ بارادئ. مةكتةپتةگئ ذستازداردئث 90 پايئزئ ايةلدةر. جالاقئسئ از، بةدةلئ تومةن بولعاندئقتان ةر مذعالئمدةر مةكتةپكة تذراقتامايدئ. «ءازئل الةمئندةگئ» تذرسئنبةك قاباتوأتئث «ءبئز ةركةكتةر بوساپ بارا جاتقان سةكئلدئمئز. بذرئن اكةلةرئمئز قانداي ةدئ! ءبئر قاراعانئ، ءبئر ايتقانئ جةتئپ جاتاتئن. ذيگة اكةمئز كئرئپ كةلة جاتقان كةزدة «هم-م» دةگةن ءسوزدئث ءوزئ جةتةتئن ةدئ. مامامئز ورنئنان اتئپ تذرئپ «اكةلةرئث كةلة جاتئر!» دةپ، ءبئز زئر-زئر تئعئلاتئن جةر تابا الماي قالاتئنبئز. قازئر ذيگة كةلة جاتئپ «هم-م» دةسةث، «بالانئ وياتاسئث، نة بولدئ؟» دةپ باج ةتةدئ. ذيگة قاتتئ كئرؤدةن قورقئپ قالدئق» دةگةنئنة كورةرمةن كذلگةنئمةن، ةر ادامنئث رولئ تومةندةپ بارا جاتقانئن ئشتةي مويئندايدئ. مئسئقتابانداپ كئرئپ-شئققان ةر ادامداردا قانداي بةدةل قالدئ؟

تاستاندئ بالا، قاراؤسئز قارت كوشةدة قالدئ

قالادا كذنذزاققا جذمئسباستئ اتا-انا بالاسئنا بالا كذتؤشئ جالدايدئ. اپئل-تاپئل باسئپ، ةندئ سويلةي باستاعان بالانئ جةتةكتةپ اؤةلئ بالاباقشاعا اپارادئ. سونان سوث مةكتةپ پةن ؤنيأةرسيتةتتة وقيدئ. كذن ذياسئنا قونعاندا جذمئستان شارشاپ-شالدئعئپ جةتةتئن اتا-انا بالا تاربيةسئنة مذعالئمدئ، تاربيةشئنئ كئنالاپ جاعا جئرتئسادئ. بوس ؤاقئتئن تةلةديدارعا تةلمئرئپ وتكئزةتئن بالانئث كورةتئنئ اتئس-شابئس، ءبارئن قئرئپ-جوياتئن اتئ دا، زاتئ دا نةگئزسئز «باتئرلاردئث ةرلئگئنة» تامسانئپ وتئرئپ كةشتئ باتئرادئ. ونئث ناتيجةسئ ؤاليبةك ءابدئرايئموأتئث («شانشاردئث» ديرةكتورئ):

«باياعئدا ءبئز بالا كةزدة ذلكةندةر «باباي كةلة جاتئر»، «مئستان كةمپئر الئپ كةتةدئ» دةسة، ءاجةمئزدئث ارقاسئنا تئعئلئپ قالاتئنبئز. قازئرگئ بالالار باباي مةن مئستان كةمپئردةن قورئقپايدئ. قازئر باباي ءوزئثنئث ارتئثا تئعئلئپ قالادئ» دةگةنئ شئندئق. تاسباؤئر، بةزبذيرةك بالا تةلةديدار تاربيةسئنئث «جةمئسئ». قايئرئمسئز اكة، مةيئرئمسئز شةشةگة قاجةت بولماي كذل-قوقئستان تابئلئپ جاتقان تاستاندئ بالالاردئث تاعدئرئ ءتئپتئ ايانئشتئ. تذل جةتئمدةردئ شةتةلدئكتةر قؤانا-قؤانا ساتئپ الادئ. بالا ساتؤدان ءذشئنشئ ورئندا تذرعاندا جيئرما ميلليونعا جةتؤ ارمان.

اؤئلدا جيةن قاپتاپ بارادئ...

بذرئن «قايتا شاپقان جاؤ جامان، قايتئپ كةلگةن قئز جامان» دةؤشئ ةدئ. بذگئندة ذزاتئلعان قئزئ كوپ ذزاماي قايتئپ كةلسة، ةلةث قئلمايدئ. اجئراسؤعا الةؤمةتتئك جاعدايدان بذرئن تاربيةنئث وسالدئعئ سةبةپ. سوعئستا، اشارشئلئقتا، نارئقتئث قئسپاعئندا بالا ءذشئن بار تاؤقئمةتتئ ارقالاعاندا، قازئرگئدةي ةثبةك ةتسة ءومئر سذرؤگة بولاتئن زاماندا اجئراسؤ نةگة كوپ؟ بذرئن اتا-اجة، اعا-جةثگة جاس وتاؤدئث شاثئراعئ شايقالماسئن دةپ تئلةيتئن. قازئر كةزئندة قوس رةلستةي قوسئلمايتئن تاعدئرلاردئ تابئستئراتئن جةثگةلةر ينستيتؤتئنئث ورنئ ويسئراپ تذر. جالعئزباستئ ادامعا جان باعؤ دا وثاي ةمةس. قالادا پاتةر جالداؤدان تيتئقتاپ، اشقذرساق جذرگةننةن مةزئ بولعان سوث بالاسئن اؤئلداعئ اتا-اناسئنا اپارئپ تاستايدئ. قئزدئث بالاسئنا قامقور بولاتئن، اؤئلدئث تةنتةگئ مةن ةركةسئنةن قورعاشتاپ بايةك بولاتئن تاعئ دا سول - اتا-انا. وسئ كذندة قاي اؤئلعا بارساثئز دا، اؤئل مةكتةبئندة ءبئر سئنئپتا 15-20 وقؤشئ بولسا، سونئث بةس-التاؤئ جيةن.

ذرپاعئن تالبةسئكتةن تاربيةلةگةن قازاق قازئر ءداستذرلئ اتا-اجة ونةگةسئنةن نةگة جةرئدئ؟ قازاقئ تاربيةنئ «ةسكئلئكتئث سارقئنشاعئ» دةگةن ءناسيحاتتئث ناتيجةسئ كوزئ جاؤدئرةگةن جةتئم مةن قاراؤسئز قارت پا؟

باتئرحان داؤرةنبةكوأ، «وثتذستئك فيلم» مةملةكةتتئك مةكةمةسئنئث ديرةكتورئ، قازاقستاننئث مادةنيةت قايراتكةرئ، رةجيسسةر، سةناريست:

- ءبئز شةتةلگة باس-كوز دةمةي قاتتئ ةلئكتةدئك. اتئس-شابئسقا سانامئز شئرمالئپ ءجذرئپ انا سذتئمةن، اجةنئث الديئمةن كةلةتئن تاربيةمئزدةن اداسئپ قالدئق. كةيئنگئ كةزدة اتا-اجةنئ كةلةمةجدةؤدئث كوبةيگةنئ راس. مذنئث ناقتئ ةكئ سةبةبئ بار.

ءبئرئنشئسئ - ذلكةندةردئث جاستارعا ذلگئ بولا الماي، ءوز قادئرئن وزدةرئ كةتئرئپ جذرگةندئگئ. ماسةلةن، اؤئزاشار، قوناقتا، كوپشئلئك ورتادا ةلدئث جايئ تؤرالئ ايتؤدان گورئ، كذيبةث تئرشئلئكتئث، وشاق باسئنداعئ اثگئمةدةن ءارئ اسپايدئ. وسةك-اياثعا قذلاعئ تذرئك شالدار اتقامئنةرلةرمةن كةزدةسة قالسا، اؤئلدئث، جاستاردئث پروبلةمالارئن ايتپايدئ. جالپئلداپ، شاپانئن سذيرةتئپ، باتا بةرؤدةن، اكئمقارالاردئ ماقتاؤدان اسا المايدئ.

 ةكئنشئسئ - بةسئك جئرئن تئثداماعان بالالاردئث مةيئرئمسئز بولئپ ءوسؤئ. تاسجذرةك، قايئرئمسئز بالا اراققا سالئنعان اتا-انادان، بةرةكةسئز وتباسئدان شئعادئ. اؤئلداردا اتا-اناسئنئث زةينةتاقئسئنا اراق ءئشئپ جذرةتئندةر بار. تاربيةنئث وسالدئعئنا بةسئك جئرئ، ةرتةگئ، باتئرلار جئرئ، حالئق اندةرئن ايتاتئن اجةلةردئث ازايعاندئعئ اسةر ةتتئ. قازئر ةكئ داستان، ءذش ولةثدئ جاتقا ايتاتئن ادام كورسةك، «جةردةن جةتئ قويان تاپقانداي» تاثئرقايتئن دةثگةيگة ءتذسئپ كةتتئك. تاثدئ تاثعا جالعاپ جئر ايتاتئن، ءان-جئردئ اؤئزشا-اق ايتئپ بئزگة جةتكئزگةن شةشةن حالئق ةمةس پة ةدئك؟ ةلباسئنئث «كينو، مؤلتفيلم، سؤرةت، ءان، ءبي قازاقتئث قانداي ونةر تؤئندئسئ بولسا دا، ذلتتئق پاتريوتيزمدئ قوسئثدار» دةيتئنئ سوندئقتان.

 اجئراسؤدئث كوبةيگةندئگئنة تةك قانا ماتةريالدئق جةتئسپةؤشئلئك سةبةپ ةمةس. سوثعئ كةزدةگئ «ذلدان گورئ قئز جاقسئ» دةگةن پسيحولوگيانئث قالئپتاسؤئ، ذلدئ ةكئنشئ ورئنعا قويؤ ءار وتباسئنداعئ تاربيةگة بايلانئستئ. «ذلدئث اتئ ذل عوي شئركئن قاشاندا» دةيتئن قازاق قئزدئ «جاتجذرتتئق» دةپ قادئرلةگةن. وقؤ، ءبئلئم كةرةك. ءبئراق كانديدات، عئلئم دوكتورئ اتانعانئمةن، وتباسئلئق باقئتتئ سةزئنة الماي جذرگةن نازئكجاندئلار قانشاما. قئز بالانئث ومئردةگئ نةگئزگئ ماقساتئ - اياؤلئ انا، جاقسئ جار بولؤ، ذرپاق جالعاستئرؤ. ءدئلئمئز، ءدئنئمئز، ءتئلئمئز قايتا ورالعان شاقتا جاستاردئث يماندئلئققا بةت بذرعانئنا قؤانامئن. ءوسئپ كةلة جاتقان ءبئلئمدئ جاستارعا سةنةمئن.

 الماتئعا العاش كةلگةندة اجة ئزدةيتئنمئن. بئردة «وسئ الماتئدا اجة جوق» دةگةنئمدة ورة تذرةگةلئپ، وكپةسئ قارا قازانداي بولئپ تؤلاعاندار بار. ؤاقئت وتة «قونايةأتاي ةر قايدا؟» دةپ ايتئس كورؤگة بارعاندا اق جاؤلئعئ جةلبئرةپ بالا-شاعاسئمةن، نةمةرةسئن جةتةكتةپ ايتئسقا اعئلعان اجةلةردئ كورئپ قؤانعانمئن. ءبئراق ولاردئث دا كوپشئلئگئ ارؤ قالاعا وزگة ايماقتاردان ايتئس ءذشئن ارنايئ كةلگةندةر ةكةن. تاربيةنئث ءتذپ-تذقيانئ - اتا مةن اجة. ذرپاق تاربيةلةؤ مئنبةرلةردةن سانعا تولئ باياندامانئ شذقشيا وقئپ، ذگئت-ناسيحات پاراقتارئن تاراتؤمةن اياقتالاتئن «حالئققا ءبئر تيئن پايداسئ جوق» رةسمي ءئس-شارا وتكئزؤ ةمةس. اجة، جةثگة ينستيتؤتئنئث ورنئن تةلةديدار نةمةسة كابينةتتة وتئرئپ اقئلئ اقئل ايتاتئن پسيحولوگتار الماستئرا الماسئ انئق.

«ايقئن»

مايرا جانئسباي 

سوڭعى جاڭالىقتار
telegram