قازئنا ئزدةؤشئلةر قازاق جةرئن توناپ جاتئر

استانا. قازاقپارات - پرةزيدةنت ن.نازاربايةأ ءوزئنئث بيئلعئ جولداؤئندا «جالپئقازاقستاندئق مادةنيةتتئ دامئتؤعا جاثاشا سةرپئن بةرؤ» مئندةتئن قويدئ.
None
None

وسئعان وراي ةل ذكئمةتئنة «مادةني ساياساتتئث ذزاق مةرزئمدئ تذجئرئمداماسئن» ازئرلةؤ تؤرالئ تاپسئرما جذكتةدئ.

«وندا قازاقستاندئقتاردئث باسةكةگة قابئلةتتئ مادةني مةنتالدئلئگئن قالئپتاستئرؤعا، زاماناؤي مادةنيةت كلاستةرلةرئن دامئتؤعا باعئتتالعان شارالار بةلگئلةنؤئ كةرةك» دةدئ ةلباسئ.

بذل جاثا قذجات «مادةني مذرا» باعدارلاماسئن اؤئستئراتئن بولادئ. كةشة مادةنيةت جانة اقپارات مينيسترلئگئنئث وكئلدةرئ تذجئرئمداما جوباسئ 1 - شئلدةگة دةيئن دايئن بولاتئندئعئن ءمالئم ةتتئ.

ماجئلئستئث الةؤمةتتئك-مادةني دامؤ كوميتةتئنئث باسشئسئ داريعا نازاربايةأانئث توراعالئعئمةن

كةشة قازاقستانداعئ «تاريحي-مادةني مذرانئ قورعاؤ» سالاسئنئث قازئرگئ جاعدايئ ةگجةي-تةگجةيلئ قارالعان جيئن ءوتتئ.

وتئرئستا ءماجئلئس دةپؤتاتئ قامال بذرحانوأ ءبئر قئزئقتئ ذسئنئسئن جاريا ةتتئ. ونئث ايتؤئنشا، جاهاندئق ذيئم - ب ذ ذ-نئث عيماراتئندا «التئن ادامنئث» كوشئرمةسئ تذر. «استئندا «ساق جاؤئنگةرئ» دةپ جازئلئپتئ.

ءبئراق الةمدة ساقتاردئث ناقتئ كئمدةر ةكةندئگئن بئلةتئن ادام از.

نةگة سوندا «بذل - قازاق حالقئنئث اتا-بابالارئ» دةپ جازئلؤئنا قول جةتكئزبةسكة؟! ول شئن مانئندة ارعئن با، نايمان با، قئپشاق پا، ول جونئندة، كةرةك بولسا، ءوز ةلئمئزدة ارئ قاراي ايقئندالا جاتارمئز. ءبئراق ساقتاردئث قازاقتئث اتا-باباسئ ةكةندئگئن الةم بئلسة، ءجون بولار ةدئ!» دةيدئ قالاؤلئ.

وسئ جيئندا تاعئ ءبئر ةلدئ ةلةث ةتكئزةرلئك جاثالئق ايتئلدئ: قازاقتار وسئ جةردة ميلليون جئل بذرئن

تذرعان! راس، ول كةزدة اتا-بابامئز «قازاق» ةمةس، باسقاشا اتالسا كةرةك.

- ءبئز قازئر دالةلدةدئك: قازاقستان اؤماعئندا ةندئگئ ميلليون جئل بذرئن ادامدار مةكةن ةتكةن! - دةيدئ بةلگئلئ زةرتتةؤشئ، اكادةميك، ءال-فارابي اتئنداعئ قاز ذ ؤ-دئث تاريح، ارحةولوگيا جانة ةتنولوگيا فاكؤلتةتئنئث دةكانئ، تاريح عئلئمدارئنئث دوكتورئ جاكةن تايماعامبةتوأ.

- ءبئز قازئر 4 ءوثئردئ بولئپ وتئرمئز. بذلار - ماثعئستاؤ وبلئسئ - جاثاوزةن اؤدانئ، اقتوبة وبلئسئ - مذعالجار تاؤئ اؤدانئ، قاراعاندئ وبلئسئ - سولتذستئك بالقاش جاعالاؤئ جانة وثتذستئك قازاقستان وبلئسئ - قاراتاؤ جوتاسئ. تابيعي جاعدايلار، جةل ةروزياسئ ارقاسئندا تاريح باستاؤئندا تذرعان بايئرعئ ادامنئث قولئمةن جاسالعان بارلئق ةسكةرتكئشتةر، ارتةفاكتئلةرئ جةر بةتئنة جاقئن جاتئر.

اتتةث، الةمدئك «پيارئ»، ياعني جارناما-ناسيحاتئ جةتئسپةيدئ، ايتپةسة، قازاق جةرئ جاهاندئق زةرتتةؤشئلةردئث، «ديسكاأةري» سةكئلدئ رةيتينگتئك ارنالاردئث دةن قويؤئنا لايئقتئ كوپ سئردئ اشار ةدئ. ويتكةنئ دينوزاأر مةن بايئرعئ ادامنئث سذيةكتةرئ قاتار تابئلار جةرلةر دذنيةجذزئندة كةمدة-كةم.

بذل رةتتة وتاندئق ارحةولوگ عالئم ةندئ جةر استئندا تةرةث كومئلئپ جاتقان نئساندارعا نازار اؤدارئپ وتئرعاندارئن جةتكئزدئ: «بئزدة ازئرگة، بئرنةشة عانا ةسكةرتكئش بار، سونئث ءبئرئ - وثتذستئك قازاقستان وبلئسئنداعئ كةنتاؤ تذبئندةگئ كوشقورعان تذراعئ.

وندا 8 مةتر تةرةثدئكتة ةجةلگئ تذيةقذس جذمئرتقاسئنئث قابئرشاعئ، بيزوننئث، ءمذيئزتذمسئقتئث سذيةگئنئث قالدئقتارئ، بايئرعئ ادام وثدةگةن تاس قذرال تابئلدئ. ولاردئث جاسئ 510 مئث جئل بذرئن دةپ بةلگئلةنؤدة. سونداي-اق الماتئ وبلئسئنئث جامبئل اؤدانئندا جاقئندا عانا اشئلعان مايبذلاق تذراعئ دا بار».

قازاقستاندئق عالئمداردئث بذل جاثالئقتارئ عئلئم الةمئندة سئلكئنئس تؤدئرعان كورئنةدئ. جاكةن قوجامةت ذلئ بذگئندة شةتةلدئك ارحةولوگتاردئث جانارئ قازاق جةرئنة اؤعانئن حابارلادئ. «وسئ ةسكةرتكئشتةردئث ءمانئنئث زورلئعئ ةسكةرئلئپ، ءبئزدئ يؤنةسكو شاقئردئ. ءبئز يؤنةسكو-نئث شتاب-پاتةرئندة، سونداي-اق ا ق ش-تئث كولؤمبيا ؤنيأةرسيتةتئندة، جاپونيادا، ق ح ر-دئث حاينيان ؤنيأةرسيتةتئندة، كورةيادا بايانداما جاسادئق. ناتيجةسئندة، قازئرگئ ؤاقئتتا ءبئزدئث ةكسپةديسيا قاتارئندا ا ق ش، اأستراليا جانة باسقا 10 نان استام ةلدئث عالئمدارئ جذمئس جاساؤعا تئلةك ءبئلدئردئ».

دةگةنمةن ةندئ ءبئرازدان سوث زةرتتةؤشئلةر قئزئعاتئن تذك قالماؤئ مذمكئن. «وكئنئشكة قاراي، بذل ةسكةرتكئشتةر بذزئلئپ، جويئلؤدا» دةيدئ ج.تايماعامبةتوأ. مئسالئ، كةنتاؤ جاقتا جةراستئ سؤلارئنئث دةثگةيئ كوتةرئلؤدة، ءسويتئپ، ارحةولوگتار قازعان جةرلةر سؤ استئندا قالعان: «بذل ةسكةرتكئشتةر ورنئن ةندئ قازؤ مذمكئن ةمةس!» كوپتةگةن قذندئ ءارئ بالاماسئز ةسكةرتكئشتةردئ ادامداردئث وزدةرئ قذرتؤدا.

جاكةن تايماعامبةتوأ جاعا ذستاتار ءبئر مئسال كةلتئردئ. «الگئ جةرلةردة 1 شارشئ مةتردةن 700-800 ارتةفاكتئگة دةيئن شئعادئ. بذل ناعئز «كلوندايك»! مذنئث التئن بولماعانئ جاقسئ بولدئ. جةرگئلئكتئ تذرعئندار ونداعئنئث نة ةكةندئگئن بئلمةيدئ، نازار اؤدارمايدئ.

الماتئ وبلئسئنئث جامبئل اؤدانئندا ول جةرلةر جةكة قولعا بةرئلئپ كةتكةن. «قارعالئ» ةلدئ مةكةنئندة بايئرعئ ادامدار تذراعئ بار، ول وتة بئرةگةي، 35 مئث جئلدئق تاريحئ بار جةتئسؤ جةرئندةگئ جالعئز ةسكةرتكئش! الايدا ءبئزدئث بار جذمئسئمئز ءبئر تذندة-اق جويئلدئ: جةرگئلئكتئ تذرعئن بؤلدوزةرمةن كةلئپ، ءبئزدئث بارلئق قازبالارئمئزدئ كومئپ تاستادئ».

ارحةولوگتار «أارأارلئق جويؤ» ئزدةرئن فوتوعا ءتذسئرئپ الئپتئ. ءبئراق قئلار قايرانئ جوق. «سوندا ةسكةرتكئشتئ جويئپ جئبةرگةن سول جةردئث مةنشئك يةسئنة ةشقانداي جاؤاپكةرشئلئك-جازا بولماي ما؟» دةپ سذرادئ داريعا نازاربايةأا.

«مةن ونئ تابا المادئم. اكئم كةتئپ قالدئ، ورنئنا باسقا ادام كةلئپ وتئر. ول بولسا، جةر يةسئن بئلمةيدئ. ال زاث ءبئزدئ قورعامايدئ. جةر قوجايئنئ مةنئ ءتئپتئ قازبا ورنئنا جئبةرمةي قويا الادئ» دةپ قئنجئلا مويئندادئ ارحةولوگ.

ول مذنداي سوراقئ تئرلئكتةر جاپپاي كورئنئسكة اينالماي تذرعاندا، وعان توسقاؤئل بولاتئن شارالار قابئلداؤدئ سذرادئ. «ةسكةرتكئشتةردئ قورعاؤ تؤرالئ» جاثا زاث قابئلداؤ، زاثنامانئ قاتايتئپ، مةملةكةت پةن جةرگئلئكتئ بيلئكتئ تاريح جانة مادةنيةت ةسكةرتكئشتةرئن «فورمالدئ» ةمةس، سةنئمدئ قورعاؤعا مئندةتتةؤ ذسئنئلدئ.

ءماجئلئس دةپؤتاتئ الدان سمايئل وسئ سالا عالئمدارئنئث وزدةرئنئث ءبئر كةمشئلئگئن كوزگة ءتذرتئپ كورسةتتئ. «قازبا جذمئستارئ ءجذرئپ جاتئر. ونئ ءبئز گازةت-جؤرنالداردان ايعايلاپ ايتامئز. ءبئراق سونئث قئزئعئن كورئپ جاتقان حالئق جوق.

ونئ ارحةولوگتاردئث وزدةرئ كورئپ، تامسانادئ، سونئمةن ءبئتتئ. ءبئزدئث وتكةندةگئ داؤئرئمئزگة قاتئستئ وركةنيةت ورئندارئن اشئق مؤزةيگة اينالدئرؤئمئز كةرةك. بذعان زاثنئث قاجةتئ جوق، تةك جاؤاپكةرشئلئك كةرةك. سئزدةر اشقان قازبا ةسكةرتكئشتةردئ حالئق ءوز رؤحاني قاجةتتئلئگئنة، قذندئلئعئنا اينالدئرماعان سوث، ونئث نة كةرةگئ بار؟ تاباسئزدار، مؤزةيگة قوياسئزدار، سودان كةيئن قازئلعان جةردئ كومئپ، كةتة بةرةسئزدةر» دةگةن قالاؤلئ مئسالئ، كوكشةتاؤداعئ بوتايدئ جةرگئلئكتئ حالئق كورةر «اشئق مذراجايعا» ذسئندئ.

تاعئ ءبئر مئسال: كةزئندة ذلئ عالئم الكةي مارعذلان جاثاارقا اؤدانئندا ةجةلگئ داؤئردة التئن مةن مئس قورئتئلعان بئرنةشة تاس قازانداردئ اشتئ. سول ءارئ جاتتئ، بةرئ جاتتئ، قازئر جةرمةن تةپ-تةگئس بولئپ كةتكةن. جاس ذرپاق، وقؤشئلار ساياحاتئنئث ءبئر باعئتئ رةتئندة ساقتالعاندا، كةرةمةت بولاتئن ةدئ.

ءا.مارعذلان اتئنداعئ ارحةولوگيا ينستيتؤتئنئث باس ديرةكتورئ باؤئرجان بايتانايةأ تا بذگئندة قازاقستاندا، جةر تةلئمدةرئن يگةرؤ بارئسئندا جئل سايئن ارحةولوگيالئق ةسكةرتكئشتةردئث جويئلئپ جاتقاندئعئن راستادئ: «بئزدة ءارتذرلئ وبلئستارداعئ ارحةولوگيا ةسكةرتكئشتةرئنئث جانة وعان ئرگةلةس اؤماقتاردئث، ؤاكئلةتتئ ورگانمةن كةلئسؤسئز، جةكةمةنشئككة بةرئلؤئنئث جانة قذرئلئس كةزئندة جويئلؤئنئث كوپتةگةن مئسالدارئ بار.

تاعئ ءبئر پروبلةما - قازاقستاندا «كولةثكةلئ ارحةولوگتار» جذمئس جاساؤدا، ولار مادةني قذندئلئقتاردئث زاثسئز اينالئمئن تذزدئ».

ونئث ايتؤئنشا، جاقئندا رةسةيدة جةكة تذلعالارعا «مةتالل ئزدةؤئشتةردئ» پايدالانؤعا تئيئم سالاتئن ارنايئ زاثنئث قابئلدانؤئ جاعدايدئ ؤشئقتئرعان، ناتيجةسئندة، قازئنا ئزدةؤشئلةر، ةسكةرتكئشتةردئ توناؤشئلار قازاق جةرئنة اؤئسئپتئ. وسئعان وراي، ب.بايتانايةأ دامئعان ةلدةردةگئدةي، ءئ ءئ م جانئندا جةدةل قئزمةتئ بار، تاريحي-مادةني مذرانئ قورعاؤ جونئندةگئ جةكة دةپارتامةنت قذرؤ تؤرالئ ذسئنئسپةن شئقتئ.

«زاثدئ دايئنداعاننئث وزئندة، جاؤاپكةرشئلئك بولماسا، جذمئس جذرمةيدئ،- دةيدئ الدان سمايئل.

- مةن اتئراؤداعئ سارايشئققا باردئم. سول جةردة سانكت-پةتةربوردان كةلئپ، 2-3 ادام قازئپ جاتئر. جةرگئلئكتئ اؤئل اكئمئ: «مئنالار كةلةدئ دة، جئلدا التئن، بئردةثةلةر تاؤئپ الئپ، اكةتةدئ» دةپ، جاي اثگئمة سوعئپ وتئر! مةن ايتامئن: «وؤ، نامئسئث قايدا؟ نةگة ونئ ذستاپ، پوليسياعا تاپسئرئپ، قالتاسئن اقتارئپ، التئنئن سئپئرئپ الئپ، قويا بةرمةيسئث بة؟» دةسة، «ونئ كئم ئستةيدئ؟» دةپ قاراپ وتئر. بار زاثدئ اكئم ورئنداماسا، ونئ كئم ئستةيدئ؟!»

مادةنيةت جانة اقپارات أيسة-ءمينيسترئ ا.بورئبايةأ ةلباسئ جذكتةگةن جاثا «مادةني ساياساتتئث ذزاق مةرزئمدئ تذجئرئمداماسئن» «مادةني مذرا» پرةزيدةنتتئك باعدارلاماسئنئث جالعاسئ دةپ ايتؤعا بولاتئنئن ءمالئم ةتتئ.

- مةملةكةت باسشئسئنئث جاقئندا جاريالانعان جولداؤئنداعئ تاپسئرماسئمةن، ءبئزدئث مينيسترلئك مادةني ساياسات تذجئرئمداماسئن ازئرلةؤدة،-دةدئ اسقار بورئبايةأ.

- سونئث اياسئندا مادةنيةت سالاسئنداعئ قولدانئستاعئ زاثناماعا تذگةندةؤ-ينأةنتاريزاسيا جذرگئزئلةدئ. وسئ تذجئرئمدامانئ جذزةگة اسئرؤ ماقساتئندا جوسپار تذزئلةدئ، ول نورماتيأتئك-قذقئقتئق بازانئ جذيةلةندئرؤ جانة جةتئلدئرؤ شارالارئن قاراستئرادئ. ءبئز بارلئق عالئمداردئ، دةپؤتاتتاردئ جذمئس توبئنا قاتئسؤعا شاقئرامئز.
ايحان ءشارئپ «ايقئن»

سوڭعى جاڭالىقتار