بةسئكتةن بةزدئرؤشئلةردئث كوزدةگةنئ نة؟

None
None
استانا. 24 - شئلدة. قازاقپارات - بةسئك - قازاقتئث اسا قاستةرلئ مذلكئ. ءبئراق بذگئنگئ كذنئ بةسئكتئ قولدانؤ بئرتة-بئرتة تذرمئس-سالتئمئزدان شئعئپ بارا جاتئر. 

ءتئپتئ ءبئر كةزدةرئ قازاق بالاسئن بةسئكسئز ةلةستةتؤ مذمكئن بولماسا، بذگئنگئ كذنئ بةسئككة شوشي قارايتئن انالار سانئ ارتئپ بارادئ. وسئلايشا تذرمئس- سالتئمئزعا تيئمدئلئگئمةن، بالانئث دةنساؤلئعئنا پايدالئلئعئمةن ةنئپ، جذزدةگةن عاسئر بويئ سئناقتان وتكةن بةسئك بذگئنگئ كذنئ كذندةلئكتئ قولدانئستان شئعئپ قالئپ وتئر.

تورئثدة بةسئك تذرسا، تورة باسئن يةدئ

ءيا، انالارئمئزدئث بوپةلةرئن بةسئككة بولةؤدةن باس تارتؤئ ةث الدئمةن سالت-داستذرئمئزگة كةرئ اسةر ةتتئ. بار بايلئعئن بالاسئ سانايتئن قازاق حالقئ سول بالاسئ جاتاتئن بةسئكتئ دة ةرةكشة قادئر تذتئپ قاستةرلةگةن. تويشئل حالئقتئث تويئنئث باسئ دا وسئ بةسئككة سالؤ داستذرئنةن، بةسئكتويدان باستالعان. حالقئمئز دذنية ةسئگئن ةندئ اشقان ءسابيدئ بةسئككة سالؤدئ ةلةؤلئ ءداستذر ساناپ، ةرةكشة ءمان بةرگةن. بالا دذنيةگة كةلگةننةن كةيئن جةتئ-سةگئز كذن وتكةن سوث بةسئككة سالؤ ئرئمئ جاسالعان. بذل جورالعئنئ اؤئلداعئ جولئ ذلكةن نةمةسة كوپتئ كورگةن تاربيةلئ، ةلگة سئيلئ، ونةگةلئ اجةلةرگة، كئشئگة ذلگئ بولار انالارعا تاپسئرعان.

مذنئث ءوزئ دذنية ةسئگئن اشقان شاقالاق بولاشاقتا سونداي ونةگةلئ ادامداي بولسئن دةگةن قازاقئ ئرئمنان شئققان. نارةستةنئ بةسئككة بولةؤ قذرمةتئ سةنئپ تاپسئرئلعان ايةل ادام بةسئكتئ وتپةن الاستاپ العان سوث، «تئشتئرما» ءداستذرئن جاساپ الئپ، بالانئ بةسئككة بولةيدئ. بالانئ ارؤاقتار قورعاپ ءجذرسئن دةپ، بةسئكتئث ذستئنة اتا-بابادان قالعان سئرتكيئمدئ جاپقان، ةل تئزگئنئن ذستار ازامات بولسئن دةپ، اتتئث تئزگئنئن، ةل اراسئندا ايبئندئ بولسئن دةپ قامشئ قويعان. قايسئبئر جةرلةردة بةسئكتئث ذستئنة جةتئ ءتذرلئ قادئرلئ، تازا زاتتار جاپقان. بةسئككة سالعان ادامعا «بةسئككة سالار»، ياعني كادةلئ سئي بةرئلگةن. وسئنداي قؤانئش ذستئندة «بةسئك جئرئ» ايتئلعان. مئنة، قازاقتئث بةسئكتةن قول ءذزؤئ جوعارئداعئ ماعئناسئ تةرةث، ءمانئ زور سالت-ءداستذر، قازاقئ ئرئمدارئنان ايئرئپ وتئر.

عاليا قايداؤئل قئزئ، ةتنوگراف:

- اتا-بابامئز بةسئكتئ قاسيةتتئ، قذتتئ مذلئك دةپ ةسةپتةگةن. ءتئپتئ قازاق حالقئنئث بةسئكتئ اسا قاسيةتتئ مذلئك ساناعانئ سونشالئق، ءبئر بةسئك جئلدار بويئ اتادان بالاعا بةرئلئپ وتئرعان. بةسئككة بالا بولةنبةگةن كةزدة ول بةسئكتئ وراپ، بيئكتةؤ جةرگة الئپ قويعان. بةسئكتئ كةز كةلگةن جةرگة تاستاماعان. كةرئسئنشة، ونئث كونةرمةي ذزاق ساقتالئپ، ذرپاقتان-ذرپاققا بذزئلماي بةرئلؤئنة اسا ءمان بةرگةن. ءبذتئن ءبئر اؤلةت ءبئر بةسئكتةن تاراعان جاعدايلار وتة ءجيئ كةزدةسكةن. ونداي بةسئكتةردئ بارئنشا ساقتاپ، ودان ءارئ قادئرئن ارتتئرعان. ذرپاعئ كوبةيئپ، اؤلةت سانئ ارتقان سايئن ونئ الگئ اتادان بالاعا بةرئلگةن بةسئكتئث قاسيةتئ دةپ ساناعان.

قازاق بوس بةسئكتئ تةربةتپةگةن، بوس بةسئكتئث بةتئن اشئق قالدئرماعان. سونداي-اق اجةلةرئمئز بوبةكتئ پالة-جالادان ساقتاسئن دةپ ئرئمداپ وعان تذمار، بذركئت تذياعئ، جئلاننئث باس سذيةگئ، كئرپئ سياقتئ زاتتار تاعئپ قويعان. نةگئزئ، بةسئكتئ قئزعا ناعاشئ جذرتئ جاساتئپ، سئيعا تارتقان. مذنئث سةبةبئ، قازاق قئزدئ - ءورئس، جيةندئ جةكجات، ذرپاق ساناعان. «ءورئسئمئز كةثةيئپ، ذرپاق - جذراعاتئمئز كوبةيسئن» دةگةن ئرئممةن قئز ارتئنان بةسئك اپارؤعا جاؤاپكةرشئلئكپةن قاراعان. ال بذگئنگئ كذنئ اؤئلداردئث وزئندة بةسئككة دةگةن قذرمةت قالماعان. بذل بةسئكتئث قاسيةتئن تةرةث تذسئنبةگةندئك دةپ ويلايمئن.

بةسئكتةن قول ءذزؤ ذرپاعئمئزدئث دةنساؤلئعئنا دا كةرئ اسةر ةتتئ

قازاق بةسئكتئ بةكةردةن-بةكةر قولدانباعان. ونئث ارتئقشئلئعئنا كوز جةتكئزئپ، پايداسئن تذسئنگةننةن كةيئن ءومئر ءسذرؤ سالتئنئث بولئنبةس بولشةگئنة اينالدئرعان، ياعني بةسئك - تذرمئستئق بذيئم عانا ةمةس، دةنئ ساؤ، ساناسئ سارا ذرپاق ءوسئرؤدئث ماثئزدئ قذرالئ. حالقئمئز قاستةرلةگةن بةسئكتئث، ةث الدئمةن، بالانئث تازالئعئ، اياق-قولئ مةن دةنةسئنئث ءتذزؤ بولئپ قالئپتاسؤئنا تيگئزةر پايداسئ زور. بةسئكتئث تذبةگئ مةن شذمةگئ بالانئث دارةتئن جايماي، تازا جانة ذزاق ذيئقتاؤئنا جاعداي جاسايدئ. بذل ءذي شارؤاشئلئعئمةن اينالئسئپ جذرةتئن اناعا قولايلئ ةكةنئ ايتپاسا دا تذسئنئكتئ. بةسئكتةگئ بالانئث دةنةسئنة دئمقئل، سئز دارئماي، قذرعاق بولؤئ - مئقتئ دةنساؤلئق كةپئلئ. بةسئك كذن ئستئقتا سالقئن بولسا، ال كذن سؤئقتا جئلئ بولادئ. جاس بالا ئستئقتاپ كورپةسئن تةؤئپ تاستايتئنئ بةلگئلئ. ال بةسئككة بولةنگةندئكتةن ول قيمئلداي المايدئ. بةسئكتة كذن ذزاق قذنداقتاؤلئ جاتقان بالاعا سالقئن دا تيمةيدئ، ياعني سالقئن ءتيئپ اؤئرمايدئ.

ال «پامپةرس» كيئپ، ةمئن-ةركئن جاتقان بالا ةربةثدةگةن قول-اياعئنان شوشئپ، ءجيئ ويانادئ. ذيقئسئ تئنئش بولماعان سوث، ول بالا مازاسئز بولادئ. دذرئس دةمالماعان مذنداي بالالاردئث زةردةسئ تولئق جةتئلمةيتئندئگئ مةديسينادا الدةقاشان دالةلدةنگةن. شوشئنئپ، دذرئس ذيئقتاماعان بالانئث جذيكةسئ دة جذقا بولئپ وسةدئ. سونداي-اق بةسئك سؤئق پةن ئستئقتان قورعاپ قانا قويماي، بةسئكتئث جاقتاؤلارئ كةزدةيسوق قذلاعان زاتتان بالاعا قورعانئش قئزمةتئن اتقارادئ. كوپ ؤاقئتئن بةسئكتة وتكئزةتئن بالا سئرت كوزدةن تاسا بولادئ. ال بذل ءسابيدئث ءتئل-كوزدةن اؤلاق بولؤئنا سةپتئگئن تيگئزةدئ. بةسئك بةلگئلئ ءبئر ئرعاقپةن عانا تةربةتئلةدئ. بذل بالانئث جذيكة جذيةسئنئث ءبئر جذية، تارتئپكة تذسؤئنة اسةر ةتةدئ. ال بةسئك جئرئن تئثداعان بالانئث قانئنا ذلتتئق قاسيةت داريدئ. بذلار - بةسئكتئث تولئپ جاتقان پايداسئنئث ءبئر پاراسئ عانا.

اقمارال ءابدئماناپ قئزئ، پةدياتر دارئگةر:

- قازئر كوپتةگةن اتا-انا بةسئك ورنئنا زاماناؤي جورگةكتئ پايدالانادئ. ءبئراق ول قازاقتئث بةسئگئن ءبارئبئر اؤئستئرا المايدئ. بةسئكتئ ويلاپ تاپقان اتا-بابالارئمئزدئث دانالئعئنا تاثعالامئن. ولار وسئ ءبئر قاراپايئم جابدئق ارقئلئ بالانئث جاتئن ورنئمةن قوسا، ونئث تازالئعئ مةن دةمالئسئن دا ويلاستئرئپ قويعان. دارةت قابئلداعئشتئ ذنةمئ كيئپ جذرةتئن بالا سوعان سةنئپ الئپ، استئنا جئبةرة سالؤعا ذيرةنئپ كةتةدئ. ال بذل ادةتتئث بالا تازالئعئنا نذقسان كةلتئرةتئنئ ءوز الدئنا، ءسابيدئ اؤرؤ قئلاتئنئ تاعئ بار. ونئث ذستئنة، «پامپةرس» بالالاردئث جئنئس مذشةسئنئث جةتئلؤئنة كةرئ اسةرئن تيگئزةدئ. ونئ سابيگة 2-2،5 ساعاتتان ارتئق كيگئزؤگة بولمايدئ. بةسئكتة جاتقان بالا تازا بولئپ قانا قويماي، جذقپالئ اؤرؤدان دا ساق بولادئ. مئسالئ، ةرتةدةگئ بالالار وسئ سةبةپتةن دة كونيؤكتيأيت، تذماؤ، ئشةك-قذرت اؤرؤلارئمةن قازئرگئ بالالار سةكئلدئ كوپ اؤئرماعان. سوندئقتان اتا-انالار ؤاقئتشا جان تئنئشتئعئنان گورئ بالالارئنئث بولاشاعئن ويلاپ، ءبئرئثعاي «پامپةرس» پةن بالالار كةرةؤةتئنة سةنئپ الماعاندارئ دذرئس.

بارئمئزدئ باعالاماؤ بةسئكتئث تذبئنة جةتتئ

ةگةر بةسئكتئث وسئنشا پايداسئن عالئمدارئمئز عئلئمي تذرعئدان دالةلدةسة، بةسئككة باسقالار دا قذمارتار ةدئ. وسئنشا پايداسئ بولا تذرا، بةسئكتةن جةرئنؤئمئزدئث سئرئ نةدة؟ ماماندار مذنئث سئرئن كةشةگئ كةثةستئك داؤئردة مةدينستيتؤتتئث وقئتؤشئلارئنا بةسئكتئ جامانداپ وقئتاتئن ارنايئ تاپسئرما بةرئلؤئمةن تذسئندئرةدئ. ول زاماندا جةك كورگةن نارسةثئزدئ «ةسكئلئكتئث قالدئعئ» دةسةثئز جةتئپ جاتئر. دالةلدئث قاجةتئ جوق. ءبارئ جةرئنئپ شئعا كةلةتئن. ءسويتئپ، بةسئك قولدانئستان شئعئپ قالدئ. ايتپةگةندة جذزدةگةن عاسئر سئناقتان وتكةن بةسئكتئ پايداسئز دةپ كئم ايتادئ؟

وقؤئ جوق بولعانئمةن، توقئعانئ كوپ بابالارئمئز بةسئكتئث پايداسئن ايتقئزباي-اق تذسئنگةن. ءبئراق ونئث پايداسئن، بالانئث دةنساؤلئعئنا تيئمدئلئگئن بذگئنگئ ذرپاققا تذسئندئرؤ بذگئنگئ كذنئ ماثئزدئ بولئپ وتئر. وسئ ورايدا ايتا كةتةر جايت، اتا-بابامئز شالا تؤعان بالالاردئ بابالارئنئث بوركئنة تةگئننةن-تةگئن سالماعان ةكةن. ولاردئث تئماعئ سول كةزةثدةردة قازئرگئ زاماننئث مةديسينالئق كيؤأةزئنئث رولئن اتقارعان. قازاقتاردئث كادئمگئ تئماعئ مةن مةديسينالئق كيؤأةزدئث تةمپةراتؤراسئ جاتئر ئشئندةگئ تةمپةراتؤرامةن بئردةي بولاتئندئعئن بذگئنگئ تاثدا مةديسينا دالةلدةپ وتئر. وسئنئث ءوزئ-اق - اتا-بابامئزدئث ءدانئشپاندئعئنئث، كورةگةندئگئنئث دالةلئ. ةندةشة، عالئمدارئمئز دا بةسئكتئ جان-جاقتئ زةرتتةپ، قايتادان حالقئمئزدئث اراسئندا كةثئنةن قولدانئسقا ةنگئزسة، نذر ذستئنة نذر بولار ةدئ.

ماقسات السةيئتوأ، ةتنوگراف:

- شئنئ كةرةك، بذگئندة بارئمئزدئ باعالاؤعا كةلگةندة كةجةگةمئز كةيئن تارتئپ تذر. ماسةلةن، عالئمدارئمئز بةسئكتئث پايداسئن مةديسينالئق جاعئنان، سانيتارلئق تذرعئدان دالةلدةپ، جارناماسئن ارتتئرسا، بةسئك حالئق اراسئندا كةثئنةن قولدانئسقا ءتذسئپ، سالت-داستذرلةرئمئز دة جاثعئرار ةدئ. قازئر، كةرئسئنشة، بةسئكتةن گورئ «پامپةرستئث» جارناماسئ جةر جارئپ تذر. وسئدان كةيئن حالئق بةسئككة ةمةس، «پامپةرسكة» جذگئرمةگةندة قايتةدئ. ونئث ذستئنة، ةلئكتةگئش حالئقپئز، ورئستاردئث بالالارئن بالالار كةرةؤةتئنة جاتقئزاتئنئن كوردئك تة، بةسئكتةن جةرئنئپ، كةرةؤةتكة ذمتئلدئق. ءبئراق ءاربئر ذلت ذلتتئق ةرةكشةلئكتةرئ ساقتالعاندا عانا ذلت رةتئندة ةرةكشةلةنة تذسةدئ. سوندئقتان بةسئكتئث ءناسيحاتئن ارتتئرئپ، حالئققا قايتارؤئمئز كةرةك.

اأتور: قؤانئش ءابئلدا قئزئ

«الاش ايناسئ»

سوڭعى جاڭالىقتار
telegram