باتئستان «باقئت» ئزدةگةندةر كوبةيئپ بارادئ

«اتئث كئم بالاقاي؟» دةگةن ءبئزدئث قازاقشا ساؤالئمئزدئ تذسئنبةدئ، اثتارئلا ءبئر قارادئ دا، يئعئن قيقاث ةتكئزئپ، بذرئلئپ كةتتئ. 3-4 جاستاعئ بذلدئرشئندةر ءذشئن ءتئل عانا ةمةس، اينالانئث ءبارئ جذمباق باسقا الةم سةكئلدئ. جان-جاقتارئنا تاثدانئسپةن قارايدئ. ويتكةنئ ولار باسقا ةلدة، ءدئلئ مةن ءدئنئ بولةك جةردة دذنيةگة كةلگةن قازاقتئث جاثا ذرپاعئ.
وسئدان ون ةكئ جئل بذرئن شةتةلگة قاراي بذكئل ءذرئم-بذتاعئمةن قونئس اؤدارعاندارئن، ةث كةدةي دةگةن تؤئستارئنئث تذركيادا، بايلارئ ةؤروپانئث تورئندةگئ مةملةكةتتةردة ءومئر ءسذرئپ جاتقاندارئن ماقتانا جةتكئزگةن قازاقتارعا قاراپ وتئرئپ، قايران قالاسئز. شةتتةن باقئت ئزدةپ كةتكةن ونشاقتئ قازاق وتباسئنئث ءبارئ دة كةزئندة ةلئمئزدة كةدةن، قارجئ پوليسياسئندا قئزمةت ئستةگةندةرئن دة جاسئرمايدئ. ارينة، قاتارداعئ قئزمةتكةرلةر ةمةس، ورتا شةندئ لاؤازئم يةلةرئ. الماتئعا دةمالئس الئپ، سول جاقتا دذنيةگة كةلگةن نةمةرةلةرئن ةلمةن تانئستئرؤعا كةلگةن سئثايلئ.
48-50 جاس ارالئعئنداعئ ولار شةتةلدة نةمةن كذن كورةدئ، ءتئل، مةنتاليتةت سةكئلدئ توسقاؤئلداردئ قالاي جةثدئ دةگةن وي كةز كةلگةن ادامنئث قئزئعؤشئلئعئن تؤدئراتئنئ بةلگئلئ. ءبئز دة سونداي وي جةتةگئمةن ولاردئ اثگئمةگة تارتپاق بولدئق. «ءتئلدئ جاتپاي-تذرماي ذيرةنؤگة تؤرا كةلدئ، ارينة. ءالئ دة ءتئلئمئز بذرالئپ، زورعا كةلةدئ. بالالار تةز-اق مةثگةرئپ الدئ. جاستئث اتئ جاس ةكةن عوي، قانشا دةگةنمةن. مةنتاليتةت دةيسئز بة، ادام ءذش كذننةن كةيئن كورگة دة ذيرةنةدئ دةمةي مة؟ ةؤروپا وركةنيةتتئ ةل عوي. ونئث سيقئرلئ قذدئرةتئ ادامدئ بئردةن باؤراپ اكةتةدئ. ونداي ةلدة تذرعان ادام شئنئندا دا باقئتتئ. ةلدئ ساعئنساق، جئلئنا ءبئر رةت كةلئپ تذرامئز.
جاقئندا قئزئمدئ تذرمئسقا بةردئم. قازاقتارعا، ارينة. قذدالئق، قئز ذزاتؤ - ءبارئن ءوز سالتئمئز بويئنشا جاساپ، سالتاناتپةن شئعارئپ سالدئق. فرانسيادان وثتذستئك افريكادا عانا شئعاتئن ةث قئمبات بريلليانت-الماز تاسئن ئزدةپ ءجذرئپ ساتئپ الئپ، يتاليانئث ةث مئقتئ زةرگةرلةرئنة پلاتينادان ساقينا جاساتئپ، تاسئن قوندئرعئزدئم. قئزئما، قذداعيئما سونداي قئمبات سئيلئقتار جاسادئم. جالپئ، وندا تذراتئن قازاقتار وتة باي، باقؤاتتئ. قازاقستاندئقتار جينالئپ، بةلگئلئ ءبئر داتالاردئث الدئندا فرانسيا، يتالياعا شوپ-تؤرلار وتكئزئپ تذرامئز. كةرةك-جاراقتارئمئزدئ كوتةرة ساتئپ الئپ كةلةمئز» دةدئ جئگئت اعاسئ ةؤروپاداعئ جذماق ءومئرئن تامسانا اثگئمةلةپ.
مذندايدا، ارينة، «ةؤروپادا كةرةمةتتةي ءومئر ءسذرؤ ءذشئن مول قارجئ كةرةك ةكةنئ بةلگئلئ، «الئپ كةتكةن اقشالارئثئز تاؤسئلماي ما؟» دةگةن سذراقتئث ءتئل ذشئنا ورالا بةرةتئنئ جانة ونئ سذراماي تاعئ تذرا المايتئنئث بةلگئلئ. «قازئرگئ كةزدة ءبئزدئث ةشقايسئمئز دا جذمئس ئستةمةيمئز. ةلدةن بارا سالئپ، تةرئ زاؤئتتارئن اشئپ قويعانبئز. سول زاؤئتتار ءبئز ءذشئن جذمئس ئستةؤدة. تةرئنئ تذركيادان جةتكئزةمئز» دةدئ ولار جارئسا.
«Forbes» جؤرنالئنئث ورئس رةداكسياسئ جاقئندا رةسةيدةن ئعئسئپ، شةتةلگة قاراي اؤئپ بارا جاتقان ورئس كاپيتالئ، ونئث يةلةرئ جونئندة ماتةريال جاريالادئ. ونداعئ اقپاراتتارعا سذيةنسةك، رةسةيدةگئ جاعدايئ جاقسئلاردئث كوپشئلئگئ ةلدةن قاشا باستاعان. ءتئپتئ باتئستا ولاردئ ةشكئم دة كذتئپ تذرماعانئنا، ةشقانداي كةپئلدئكتئث جوقتئعئنا قاراماستان، باتئس ةلدةرئنة قاراپ اؤكةلةرئ سالبئرايدئ دا تذرادئ ةكةن.
ةؤروپاعا قاشؤعا دايئندالئپ جذرگةن، قولئندا قارجئسئ بار ورئستار ءذشئن www. PokaNePozdno.com دةگةن اتپةن ارناؤلئ سايت تا اشئلئپتئ. قازاقتار ءذشئن دة وسئنداي سايت اشئلاتئن بولسا، وعان دا تاثعالؤعا بولماس. «بئرةؤ توثئپ سةكئرةدئ، بئرةؤ تويئپ سةكئرةدئ» دةمةكشئ، ورئستاردئث باسئم بولئگئ شةت جاققا جةتئسكةننةن كةتپةيدئ ةكةن. «ورئس بيزنةسمةندةرئ وتاندارئندا دا كةزدةسةتئن پروبلةمالاردئ شةتةلگة قاشئپ كةتئپ شةشؤدئ دذرئس دةپ تابادئ. نةگئزگئ پروبلةما - ولارعا كذش قذرئلئمدارئنئث وكئلدةرئ الئمجةتتئك جاسايتئندئعئندا» دةپ جازادئ جؤرنال.
ورئس تئلئندةگئ Forbes جؤرنالئندا رةسةيلئك سةنترو بانك ءتوراعاسئنئث ءبئرئنشئ ورئنباسارئ الةكسةي ؤليؤكايةأ اتالعان جؤرنالدا رةسةيدةن بيئلدئث وزئندة 65 ميلليارد دوللاردئث سئرتقا اعئپ كةتكةنئن جاريالاپ جئبةرگةنئ ورئستار ءذشئن ايتارلئقتاي كذتپةگةن جاعداي بولعان سئثايلئ. سةبةبئ رةسةي قوعامئ شةتةلدةرگة ورئستاردئث قانشا قارجئ الئپ كةتئپ جاتقانئ جايئندا ناقتئ اقپاراتتئ بئلة بةرمةگةن كورئنةدئ. شةتتةن «باقئت» ئزدةگةن ورئستاردئث وزدةرئمةن بئرگة الئپ كةتئپ جاتقان قارجئسئ حالئقتئث الةؤمةتتئك جاعدايئنا، جاراتئلاتئن بيؤدجةتكة تيةسئلئ مة، الدة وزدةرئنئث ماثداي تةرئمةن تاپقان جيناقتارئ ما؟ ءبئز سةكئلدئ، قاراپايئم ورئستاردئ دا تولعاندئراتئن وسئ ماسةلة.
اتئراؤ وبلئسئنان تالان-تاراجعا ءتذسئپ، قولدئ بولئپ كةتكةن 16 ميلليارد تةثگة قاراپايئم اتئراؤلئق تذرعئنداردئث الةؤمةتتئك جاعدايئن جاقسارتؤعا ارنالعان قارجئ بولاتئن. ناتيجةسئندة، قانشاما مذعالئم مةن دارئگةر تةسئك استاؤلارئن قذشاقتاپ قالئپ وتئر. وزدةرئنة ارناپ سالئنادئ دةگةن باسپانا كوزدةن بذلبذل ذشتئ. ةندئ قاشان ارمانداعان پاتةرگة قول جةتكئزةرلةرئن ءبئر قذدايدئث ءوزئ عانا بئلةدئ. اكئمقارالارعا دةگةن سةنئم جويئلدئ. ءوز قذلقئنئ ءذشئن عانا جذمئس ئستةيتئن ولاردئث ءالئ قانشاسئ وبلئس، قالا باسقارئپ وتئرعانئن كئم بئلةدئ؟ ةشكئم دة.
...
Forbes جؤرنالئ ورئس بيزنةسمةندةرئنئث ةلئندة كةزدةستئرگةن پروبلةمالاردان ا ق ش-قا كوشئپ كةتئپ، شةشكئسئ كةلةتئنئن جازادئ. برؤكليندةگئ ءئرئ ريةلتورلئق كةثسةنئث قوجايئنئ البةرت أيلكانئث پئكئرئنشة، وتكةن جئلمةن سالئستئرعاندا، ورئستار نيؤ-يوركتةن باسپانا ساتئپ الؤدئ جيئلةتكةن. وتكةن جئلدان بيئل (جئل اياقتالا قويعان جوق) باسپانا ساتئپ الؤشئلار 15 پايئزعا ءوسئپتئ. ا ق ش-تا ورئس كليةنتتةرئمةن جذمئس ئستةيتئن ةدأارد مةرمةلشتةين دةگةن ادأوكات رةسةيلئكتةردئث «ينأةستور» باعدارلاماسئ بويئنشا الاتئن گرينكارت (سول ةلدة تذرؤعا رذقسات بةرةتئن گرينكارت) مولشةرئ 2011- جئلدان بةرئ قاراي كذرت وسكةنئن ايتادئ.
ونئث ايتؤئنشا، ا ق ش-قا قونئس اؤدارعئسئ كةلةتئن بيزنةسمةن وسئ ةلدئث ةكونوميكاسئن دامئتؤعا قايتارئمسئز 500 مئث دوللار ينأةستيسيا اؤدارسا، گرينكارتتئ بئردةن الادئ. «بذرئندارئ ايئنا وسئنداي ءبئر-ةكئ عانا كةلئسئمدئ تئركةگةن بولسا، قازئر ونداي كةلئسئمدةر 7-8 ةسة ءجيئ جاسالاتئن بولدئ» دةيدئ ول جؤرنالعا بةرگةن سذحباتئندا. ادأوكاتتئث ايتؤئنشا، ا ق ش-قا قونئس اؤدارعئسئ كةلةتئندةر كاسئپكةردئث L-1 أيزاسئن دا پايدالانؤلارئنا بولادئ ةكةن.
ول بويئنشا، كومپانيياسئنئث فيليالئن ا ق ش-تا تئركةپ، سول جةردةن كةثسةنئ جالعا الؤ كةرةك كورئنةدئ. بئرنةشة ايدان كةيئن أيزانئ گرينكارتقا اؤئستئرا الادئ. ارينة، ا ق ش-تئث ةكونوميكاسئنا ول ءذشئن قوماقتئ قارجئ قذيؤ كةرةك. ينأةستيسيالئق أاريانتتان باسقا دا جولدار بار ةكةن. ول ءذشئن بيزنةسمةن ا ق ش بيلئگئنة ساياسي ةميگرانت مارتةبةسئن بةرؤئن سذراپ، ءوتئنئش جازادئ. ارينة، تاعئ دا ةگةر بانكتة قوماقتئ قارجئثئز بولعان جاعدايدا عانا پانا تابا الاسئز.
قئسقاسئ، ا ق ش پةن ةؤروپا ءوز ةلدةرئنة ميلليونداعان دوللار قايتارئمسئز كةلة الاتئن بولسا، كةز كةلگةن ادام ءذشئن ةسئكتةرئن ايقارا اشئپ، قذشاقتارئنا الاتئن بولئپ تذر. ءبئزدئث الاياقتاردئث الپاؤئت مةملةكةتتةردئث قولتئعئنا قانداي جولمةن كئرة قوياتئنئن وسئدان-اق بئلة بةرئثئزدةر. حراپؤنوأ (الماتئ قالاسئنئث بذرئنعئ اكئمئ) ءبئر مةزگئلدئك قايتارئمسئز ميلليون دوللاردئ شأةيساريانئث ةكونوميكاسئنا قولداؤ كورسةتؤ رةتئندة قذيئپ جئبةرئپ، بذگئندة وركةنيةتتئ مةملةكةتتة تالتاثداپ ءجذر. شأةيساريا ةندئگئ جةردة ونئث ماثدايئنا شئبئن قوندئرمايدئ دةگةن بولجامنئث جانئ بار ةكةنئن ةندئ ءبئلئپ وتئرمئز. كئسئ ولتئرگئش پة، اؤئر قئلمئسكةر مة نةمةسة مةملةكةتتئ شوثقيتئپ كةتكةن الاياق پا، داعدارئس قذرساؤئندا تذرعان باتئس ءذشئن ءبارئبئر. تةك قارجئ اكةلسة بولدئ. دةموكراتيا مةن مادةنيةتتئث شئثئنا شئقتئق دةپ، وزگةلةرگة اقئل ايتقئش مةملةكةتتةردئث بذگئنگئ سيقئ وسئنداي.
رةسةيدةن كةتئپ جاتقاندار مةن بئزدةن كةتئپ جاتقاندار اراسئندا جةر مةن كوكتةي ايئرماشئلئق بار. بئزدةن كةتئپ جاتقاندار كئلةث الاياق بايلار. حالئققا تيةسئلئ ئرئزدئقتئ قالتاعا باسئپ الئپ، قاشقاندار. ولار رةسةي بيزنةسمةندةر سةكئلدئ ءوز ةلئنئث بيلئگئنةن زورلئق كورئپ قاشئپ وتئرعان جوق. مةملةكةتتئ توناپ، قارتتار مةن سابيلةرگة دةپ بولئنگةن اقشانئ قارپئپ، ذرلئق جاساؤشئلار. سول ذرلئقتارئ اشئلئپ قالعاننان كةيئن امالسئزدان كةتؤگة تؤرا كةلگةندةر. ءبئراق ولار ءتذپتئث تذبئندة وسئلاي ئستةؤگة تؤرا كةلةتئنئن ءبئلئپ، باتئستان بالا-شاعاسئ مةن ةت-جاقئن تؤئستارئنا جئلئ ورئن دايئنداپ قويادئ. ءسئز بةن ءبئزدئث ةسةبئمئزدةن، ارينة.
جوعارئدا مةن كةزدةسكةن شةتةلدئك قازاقتار وسئدان ءبئراز جئل بذرئن كةتكةندةر. بذگئندة ولار وزدةرئن تولئققاندئ ةؤروپالئقتارمئز دةپ ةسةپتةيدئ. وتانداستارئنا مذرئندارئن شذيئرة قارايدئ. ويتكةنئ وزدةرئن پئسئق، ةتئ ءتئرئ قازاقپئز دةپ ةسةپتةيدئ. ءبئراق ةتئ تئرئلةردئث بايلئقتئ حالئقتان ذرلاپ الئپ ةمةس، ءوز ةثبةگئمةن، بئلئگئمةن جاسايتئنئندا شارؤالارئ جوق.
« Forbes» جؤرنالئنا شولؤ جاساي وتئرئپ، كورشئ جاتقان ةكئ ةلدةگئ احؤال ةرئكسئز ويلانتادئ. ارينة، بئرئنةن-ءبئرئ ارتئپ تذرعانئ شامالئ، ةكةؤئندة دة سئبايلاس جةمقورلئق، الئمجةتتئك جاساپ، بةلدةن باسؤ ءورشئپ تذر. تةك ءبئر ايئرماشئلئق - رةسةي بيزنةسمةندةرئنئث كذش كورسةتئلئپ، تاپقان تابئستارئن تارتئپ الؤ قاؤپئنئث تئم جوعارئلئعئنان شارشاپ، قانداي جاعداي بولعانئنا قاراماستان، زاث جذمئس ئستةيتئن، كةز كةلگةن بيلئك وكئلئ قوقان-لوقئ كورسةتة المايتئن ةلدة جذمئس ئستةؤگة دةگةن قذلشئنئسئنئث ارتئپ وتئرعانئن كورسةتةدئ. ال بئزدة ماثداي تةرمةن ةمةس، ذرلاپ-جئرلاپ، جئمقئرئپ تاپقان بايلئعئن ساقتاؤ ءذشئن قاشئپ جاتقاندار. ايئرماشئلئق بار ما؟ بار بولعاندا قانداي! شةتةلدةردئث ينأةستورلئق أيزالارئ كةتةم دةگةن ادام ءذشئن ءتيئمدئ بولئپ تذر.
بذگئندة ذلئ بريتانياعا ورئستار مةن قازاقستاندئقتار ءذشئن اشئلعان ينأةستورلئق أيزالار كولةمئ ءوسئپ كةلة جاتقانئنان دا حاباردار ةتةدئ جؤرنال. سولاردئث سوثعئلارئنئث ءبئرئ اتئراؤ وبلئسئنئث اكئمئنئث أيزاسئ بولسا كةرةك. بالا-شاعاسئن كذنئ بذرئن كوشئرئپ جئبةرگةنئنة قاراعاندا ينأةستورلئق أيزاعا الدةقاشان قول جةتكئزئپ قويعان. بيزنةسمةندةردة شارؤامئز جوق (ةگةر ولار ءوز بيزنةستةرئ ارقئلئ كوتةرئلگةندةر بولسا)، ءوز قاراجاتتارئن قايدا سالامئن، قايدا تذرامئن دةسة دة ةرئكتةرئ، ال ءبئزدئث نةسئبةمئزدئ باسئپ الئپ، شةتةل ةكونوميكاسئن جارئلقاؤشئ بولئپ شئعا كةلگةندةردئ قالايشا جئبةرئپ، قاراپ وتئرؤعا بولادئ؟ ات توبةلئندةي قاؤئمنئث باتئستان باقئت تابؤئ ءذشئن بة؟
الما مذحامةدجانوأا
«ايقئن»