وتاندئق نارئقتئ وداقتاستار جاؤلاپ كةلةدئ

ءبئز وسئ جايتتئث سئرئنا قانئعئپ، جاعدايدئ ساراپتاؤ ءذشئن تاؤةلسئز كاسئپكةرلةر قاؤئمداستئعئنئث أيسة-پرةزيدةنتئ تيمؤر نازحانوأ مئرزانئ اثگئمةگة تارتقان ةدئك.
- 2009- جئلئ كةدةندئك وداققا كئرةمئز دةپ شةشئم قابئلداندئ. شئنئن ايتقاندا، قازاقستاندئق شاعئن جانة ورتا كاسئپكةرلئك سالاسئ وعان دايئن بولعان جوق. اسئرةسة، ءوندئرئس سالاسئ. ةلئمئزدةگئ شاعئن جانة ورتا كاسئپكةرلئك سالاسئندا ساؤدا جانة قئزمةت كورسةتؤ باعئتئ تاؤئر دامئعانمةن وندئرئسشئلةر نةبارئ 3،5 پايئزداي عانا. بذل - تئم از كورسةتكئش. سوندئقتان شاعئن جانة ورتا كاسئپكةرلئك باسةكةلةستئك جاعدايئندا جذمئس جاساؤعا دايئن بولعان جوق. ونئث ناتيجةسئنة قازئر كؤا بولئپ وتئرمئز.
رةسةي مةملةكةتئنةن شةكارا اسئپ، وتة كوپ ونئمدةر كةلؤدة. ءبئزدئث تاؤارلارعا قاراعاندا باعاسئ دا تومةندةؤ. ويتكةنئ ورئس ذكئمةتئ تاراپئنان وندئرئسشئلةرگة قولداؤ كورسةتؤ بذرئننان قالئپتاسقان. نةسية بةرؤ، شةتةلدةن كةلئپ جاتقان تاؤارلارعا كةدةرگئلةر قويؤ سياقتئ شةشئمدةر قابئلدانعان. ولاردئث وندئرئسشئلةرئنة جاسالئپ جاتقان قامقورلئق كوپ. بئزدة ونداي جوق. كةرئسئنشة، وندئرئسشئلةرگة ةمةس، شةت ةلدةردةن تاؤار تاسئمالداؤعا كوبئرةك جاعداي جاسالعان. سوندئقتان وزئمئزدة وسئرؤگة مذمكئندئك بار الما، پياز، كارتوپ سياقتئ جةمئس-جيدةك پةن كوكونئستةردئ دة شةكارانئث ارعئ جاعئنان اكةلة سالؤ وثاي.
70-80 پايئزعا دةيئن يمپورت تاؤارلاردئ پايدالانئپ كةلةمئز. بذل ازئق-تذلئككة دة، كيئم-كةشةككة دة قاتئستئ ماسةلة. بذعان دةيئن سالانئ دامئتؤعا قاتئستئ بئرنةشة باعدارلاما قابئلدانعان، ءبئراق ونئث ناقتئ ناتيجةسئ بايقالعان جوق. قازئر كةدةندئك وداققا كئردئك. وعان مذشة رةسةي مةن بةلارؤستئث ءونئم ءوندئرؤشئ كاسئپورئندارئ بئزگة قاراعاندا وتة ءئرئ كومپانيالار. ءبئزدئث بيؤدجةتكة كةلئپ جاتقان اقشانئث باسئم بولئگئ مذناي مةن مةتالل، ءبيداي ساتؤدان ءتذسئپ وتئر. ولاردا ءوندئرئس سالاسئ دا بيؤدجةتكة قوماقتئ پايدا كةلتئرئپ كةلةدئ. وداقتاس بولساق تا بذل ةلدةردئث نارئعئنا باسقا ءوندئرئس سالاسئنئث ونئمدةرئمةن كئرؤ ازئرگة ارمان بولئپ تذر.
كاسئپكةرلةردئث كوبئ بذل ةلدةردة ءارتذرلئ سئلتاؤمةن قازاقستاندئق ءونئمدئ ئشكئ نارئقتارئنا جئبةرؤگة كةدةرگئ كةلتئرئپ وتئرعانئن ايتادئ. وعان مةملةكةتتئك ورگاندارئ دا جاعداي جاساپ وتئر. سوندئقتان بذل ماسةلةنئ ذكئمةتتئك دةثگةيدة قاراستئرئپ شةشؤگة ءتيئسپئز.
ءبئزدئث ةلدة دة «بيزنةستئث جول كارتاسئ»، تاعئ باسقا دا باعدارلامالار قابئلدانئپ، وندئرئسشئلةردئ قولداؤعا نيةت تانئتقانمةن، بئزدة وندئرئسشئلةر وتة از. نةسيةنئ الئپ، ءوندئرئستئ جولعا قويا الماي، بانكتةرگة قارئز بولئپ جاتقاندار دا بار. مئسالئ، ذلتتئق كيئم تئگةتئن ءبئر كاسئپورئن «بيزنةستئث جول كارتاسئ» باعدارلاماسئ بويئنشا نةسية الؤدئث قامئمةن قذجاتتارئن ءازئرلةپ 11 اي ءجذردئ. وسئنشا ؤاقئتتان كةيئن عانا «نةسية بةرؤگة بولادئ» دةگةن شةشئم قابئلداندئ. جئلعا جؤئق ؤاقئت كاسئپكةردئ شارشاتادئ. ونئث ذستئنة ءوندئرئستئ جولعا قويئپ، ودان ءارئ قاراي ءونئم الؤ ءذشئن دة ؤاقئت قاجةت. سوندئقتان بئزدة ءالئ دة كاسئپكةرلةردئث ءوز ءئسئن بئردةن باستاپ، كئرئسئپ كةتؤگة كةدةرگئ كوپ. كاسئپكةرلةردئث ءبارئ بئردةي تاباندئلئق تانئتئپ، بذل جولدان وتة المايدئ.
مةنئث ويئمشا، ءبئز كةدةندئك وداققا كئرؤگة ةرتةرةك شةشئم قابئلداپ قويدئق. بذل ةكونوميكالئق جاعئنان ةمةس، ساياسي جاعئنان ءتيئمدئ بولدئ. رةسةيمةن بئرئگئپ، قئتاي تاؤارلارئنا ازداپ بولسا دا شةكتةؤ قويؤ ماسةلةسئ العا شئعئپ كةتتئ. رةسةيدئث كولئك ءوندئرؤ سالاسئنا دا كةدةندئك وداققا كئرؤئمئز ءتيئمدئ بولدئ. شةتةلدئك كولئكتةرگة باج سالئعئ كوتةرئلئپ، سوثعئ جئلدارئ رةسةي اأتوكولئكتةرئ كوپتةپ ساتئلا باستادئ. قازئر شاعئن جانة ورتا كاسئپكةرلئك سالاسئ تئعئرئققا تئرةلئپ تذر دةؤگة بولادئ. بذل سالانئ دامئتؤ ءذشئن تاعئ دا ناقتئ بئرنةشة باعدارلاما قابئلدانؤعا ءتيئس.
رةسةي جانة بةلورؤستئث كيئم-كةشةك دذكةندةرئ كوبةيئپ كةلةدئ. ساپاسئ جاقسئ، باعاسئ تومةن. مذنداي جاعدايدا وتاندئق كيئم ءوندئرئسئنئث دامؤئ نةعايبئل. ولاردئث وزئندئك قذنئ تومةن. بئزدة ةلةكتر قؤاتئ وتة قئمبات. سوندئقتان بذيئمداردئث دا باعاسئ كوتةرئلئپ كةتةدئ. رةسمي، رةسمي ةمةس تولةنةتئن تولةماقئلار كوپ. سوندئقتان وتاندئق وندئرئسشئلةر باسةلةستئككة توتةپ بةرة المايدئ. ولاردئث قازئرگئ تذپكئ ماقساتئ - وتاندئق كاسئپورئنداردئ نارئقتان ئعئستئرئپ شئعارئپ، ولاردئ تذنشئقتئرئپ تاستاعان سوث ءوز قالاؤئ بويئنشا باعانئ كوتةرؤ. بذل ةكونوميكالئق تذرعئدان الئپ قاراعاندا، وتة قاؤئپتئ ماسةلة بولئپ تذرعانئ انئق.
گذلنار جذماباي قئزئ
«ايقئن»