جالپاق جاهاننئث قوجاسئ بولعئسئ كةلةتئندةر بذگئندة بارما؟

استانا. 8- قازان. قازاقپارات-  بذرئنعئ ك س ر و حالقئ فاشيزمدئ 1945- جئلئ جةثدئك دةپ كةؤدة قاعادئ. سوسئن 9- مامئر كذنئ سالتاناتتئ تذردة اسكةري شةرؤ ذيئمداستئرادئ. ارينة، جةثئستئث قذرمةتئنة. ويتكةنئ بذل ذلئ جةثئس جايدان-جاي كةلگةن جوق. ميلليونداعان ادامنئث باسئن جذتتئ. سول قذربانداردئث رؤحئن جاثعئرتئپ جئلئنا ءبئر ةسكة الئپ قويعانئ، ارينة، ارتئق ةمةس.
None
None

 ال الةم حالقئ ول سوعئستئ ةكئنشئ دذنيةجذزئلئك سوعئس دةپ قابئلدادئ. دذرئس. ءذشئنشئ رةيحتئ قذلاتؤ ءذشئن ك س ر و-مةن وداقتاس بولعان مةملةكةتتةر دة مامئر ايئن گيتلةرلئك گةرمانيانئث تئزة بذككةن كةزئ دةپ ةسةپتةپ، ةسكة الؤ ءراسئمئن جاسايدئ. ءيا، 1945- جئلدئث 9- مامئر كذنئ رةسمي تذردة فاشيستئك توبئردئث اپانئ تالقاندالدئ. گيتلةر ءولدئ، ونئ قورشاعان اتجالمانداردئث ءبئرازئ تذتقئندالدئ، ءولدئ، سوتتالدئ. بازبئرئ شةتةلگة قاشئپ ءوتئپ، ذستاتپاي كةتتئ. رةسمي دةرةك وسئلاي دةيدئ. ءبئراق بذل قانشالئقتئ شئندئق؟

ارينة، باسئندا گيتلةر تذرعان ءذشئنشئ رةيحتئث جةثئلگةنئ كذننئث كوزئندةي شئندئق. ةشكئم داؤ ايتا الماس. ءبئراق گيتلةردئث الةمدئ باسئپ الئپ، تابانئما سالئپ تاپتايمئن دةگةن ماقساتئن جةثة الماعانئ انئق. وسئ راس پا؟ «ءيا، راس» دةسةدئ ءذشئنشئ رةيحتئث تاريحئن زةرتتةپ جذرگةندةر. ويتكةنئ قازئر سول گيتلةر ايتئپ كةتكةن ءسوز شئندئققا اينالئپ، الةم قوجاسئ اتانؤعا دايئندالئپ جاتقان توپ بار. ءتئپتئ ونئث العئشارتئ دا جاسالا باستادئ...   ول «ءتورتئنشئ رةيح» دةپ اتالادئ. باياعئ گيتلةردئث، ول قذرعان ءذشئنشئ رةيحتئث توقتاپ قالعان يدةيا-ماقساتئن جالعاستئرؤ. ياعني الةمدئ تةك «اريلةر بيلةؤ» دةگةن تذجئرئم.

ءتورتئنشئ رةيح جايئنداعئ اثگئمةنئث ءالقيسساسئن وتكةنگة شولؤدان باستايئق. جالپئ، نةمئس جةرئندة رةيحتاردئث قذرئلؤئ 962- جئلدان باستاؤ الادئ. شئعئس فرانك كورولئ وتتون- І جويقئن شابؤئلدار جاساي وتئرئپ، گةرمانياعا يتاليانئ، بؤرگؤنديانئ، بةلگيانئ، شأةيساريانئ، چةحيانئ، نيدةرلاندتئ جانة سول كةزدةگئ سيلةزيا، لوتارينگيا سةكئلدئ مةملةكةتتةردئ باسئپ الئپ، قوستئ. ХV عاسئر باسئندا يمپةريانئث جوعارئ ورگانئ بولئپ رةيحستاگ ةسةپتةلدئ. دةگةنمةن ءبئرئنشئ رةيح 1806- جئلئ ناپولةون باسقارعان فرانسؤز اسكةرلةرئنةن اؤستةرليسام تذبئندة تاس-تالقان بولئپ جةثئلگةن سوث، ءومئر ءسذرؤئن توقتاتتئ.

 ةكئنشئ رةيحتئث تاريحئ 1871- جئلئ، ياعني ءبئرئنشئ رةيح قذلاعاننان 65 جئل وتكةن سوث، پرؤسسيا كورولئ أيلگةلم - І جانة كانسلةر وتتو فون بيسمارك جاثا گةرمان يمپةرياسئن جاريالاعان كةزدةن باستالادئ. ةكئنشئ رةيح 1918- جئلدئث قاراشاسئنا دةيئن ءومئر ءسذردئ. ونئث كذيرةؤئنة سةبةپ بولعان ءبئرئنشئ دذنيةجذزئلئك سوعئستا نةمئستةردئث جةثئلئپ قالؤئ. نارازئ بولعان حالئق أيلگةلمدئ تاقتان تايدئرئپ، گةرمان يمپةرياسئ أةيمار رةسپؤبليكاسئ بولئپ قذرئلدئ.

 1934- جئلئ گةرمانيا تئزگئنئن ادولف گيتلةر قولئنا العان كةزدةن باستاپ ءذشئنشئ رةيح دذنيةگة كةلدئ. گيتلةر جةر بةتئن ءبئر-اق ءناسئل بيلةؤئ كةرةك، ول- «ارييلةر، ياعني ءبئز» دةدئ. وزگة جذرت سولاردئث بيلةپ-توستةؤئندة بولؤئ ءتيئس دةپ سانادئ.

جالپئ، گيتلةردئث مذنداي امبيسيالئق تابةتئن اشقان دذنية ول - 1922- جئلئ اأتورئ ارتؤر مةللةر أان دةن برؤكتئث «ءذشئنشئ رةيح» دةگةن كئتابئ. وسئ يدةيا ءدال سول تذستا گةرمانيا ءذشئن ماثئزدئ بولدئ. ويتكةنئ ءبئرئنشئ دذنيةجذزئلئك سوعئستان جةثئلگةن، قالجئراعان، ةكونوميكاسئ كذيرةگةن ةلدئث باسئن بئرئكتئرؤدئث نةگئزئ بولاتئن ئلمةك كةرةك ةدئ. ول وسئ كئتاپ بولدئ. ال كئتاپتاعئ يدةيانئ جذزةگة اسئرؤشئ گيتلةر ةدئ.

 1932- جئلئ أةيمار رةسپؤبليكاسئندا وتكةن سايلاؤدا ذلتتئق سوسياليستئك جذمئسشئ پارتياسئ جةثئسكة جةتتئ. ارينة، ونئث باسئندا گيتلةر تذرعان-تذعئن. سول كةزدةن باستاؤ العان ءذشئنشئ رةيحتئث ءومئرئ 1945- جئلئ توقتادئ. باستئ سةبةپ، ةكئنشئ دذنيةجذزئلئك سوعئستا گةرمانيا تئزة بذكتئ. ونئث جةرئ وداقتاستار اراسئندا بولئسكة ءتذستئ. ياعني ةؤروپادا ف ر گ جانة گ د ر دةگةن ةكئ مةملةكةت پايدا بولدئ.

رةسمي دةرةك گيتلةر دة، ونئ قورشاعان جاقتاستارئ دا سول سوعئستا قازا تاپتئ دةلئنگةن. ءبئراق اقيقات باسقاشا ةدئ. گيتلةر-دئث ولگةنئنة وزگة تذگئلئ، ك س ر و باسشئلارئنئث ءوزئ ذلكةن كذمانمةن قارادئ. ماسةلةن، 1945- جئلدئث 9- ماؤسئمئندا گةورگيي جؤكوأ: «جاعداي وتة جذمباق. تابئلعان مذردةلةردئث گيتلةر مةن ونئث ناقسذيةرئ ةأا ةكةنئ كذمان تؤدئرادئ. سوندئقتان ءذشئنشئ رةيح باسشئسئنئث تاعدئرئ جونئندة ناقتئ ةشتةثة ايتا المايمئن. ةث سوثعئ مينؤتتاردا ول بةرليننةن بةلگئسئز جاققا قاشئپ كةتكةن» دةيدئ.

 ال ستاليننئث ءوزئ 1945- جئلدئث 26- مامئرئندا امةريكا پرةزيدةنتئنئث وكئلئمةن كةزدةسؤئندة: «بورمان، گةببةلس، گيتلةر، كرةبس جانة وزگة دة اسكةري قولباسشئلارئ قولعا تذسپةي جاسئرئنئپ قالدئ» دةگةندئ ايتقان. ناقتئ دةرةك گيتلةر جانة ونئث يدةيالاستاستارئ لاتئن امةريكاسئنا قاشئپ ءوتئپ كةتتئ دةگةندئ كةلتئرةدئ. گيتلةر ارگةنتينادا 1964- جئلعا دةيئن ءومئر ءسذرئپ، ودان كةيئن پاراگأاي مةملةكةتئندة تذرعان. ويتكةنئ ءبئرقاتار جاقتاستارئ مةن بورمان دا سوندا ةدئ. ءذشئنشئ رةيح باسشئسئ 1970- جئلئ دذنيةدةن وتكةن دةسةدئ.

 تاعئ ءبئر دةرةك، وسئدان بئرةر جئل بذرئن، رةسةيدئث فةدةراتيأتئك قاؤئپسئزدئك قئزمةتئنئث مذراعاتئندا قذپيا ساقتاؤلئ تذرعان گيتلةردئث قاثقاسئنا قايتادان زةرتتةؤ جذرگئزئلگةندة، ونئث ةركةكتئث ةمةس، ايةلدئكئ بولئپ شئعئپ، بذكئل الةمدئ سةلك ةتكئزگةنئ بار. دةمةك، گيتلةردئث سوعئستان ءتئرئ شئققانئ بذلتارتپاس شئندئق بولعانئ عوي.

جارايدئ بذل تاريح دةيئك. ال ءتورتئنشئ رةيح يدةياسئ قاشان كوتةرئلدئ؟ ارينة، گيتلةردئث الةم قوجاسئ اتانؤ ماقساتئن جالعاستئرؤدئ قولعا العاندار، سوعئستان امان-ةسةن قذتئلئپ كةتئپ، لاتئن امةريكاسئندا جاسئرئنئپ جذرگةن باياعئ ءذشئنشئ رةيحتئث ادامدارئ ةدئ. جاسئرئن تذردة وثتذستئك امةريكا جةرئندة ءتورتئنشئ رةيح وسئلايشا دذنيةگة كةلگةن. بذل جونئندة الةم باسپاءسوزئ 1960- جئلدارئ ايتا باستادئ.

 ال بةرلين قابئرعاسئ قذلاپ، ةكئ نةمئس مةملةكةتئ بئرئككةن سوث، 1990- جئلئ اعئلشئن پرةمةرئ مارگارةت تةتچةر ك س ر و پرةزيدةنتئ ميحايل گورباچةأپةن كةزدةسكةنئندة وسئ اثگئمةنئ قوزعادئ. ارينة، ونئث ايتقانئندا ذرةي بار ةدئ. ويتكةنئ نةمئستةر بئرئككةن سوث، باياعئ رؤح ويانئپ كةتئپ، ءتورتئنشئ رةيح دذنيةگة كةلمةي مة، مذنئث ارتئ ءذشئنشئ دذنيةجذزئلئك سوعئسقا الئپ كةلة مة دةگةن قورقئنئش-تذعئن. جالپئ، ءتورتئنشئ رةيح جونئندةگئ اثگئمةلةر سوثعئ كةزدة قايتا قوزعالا باستادئ. وعان الةمدةگئ بولئپ جاتقان قئم-قؤئت وقيعالار اسةر ةتسة كةرةك-تئ.

 ءبئرقاتار ورئس باسپاءسوزئ بئلاي دةپ جازادئ. «ءتورتئنشئ رةيحتئ جانداندئرئپ وتئرعان بذرئنعئ ذلتشئل نةمئستةر دةپ ايتا قويؤ قيئن. دةگةنمةن سولاردئث العا قويعان ماقساتئن جالعاستئرؤ ءذشئن الةمنئث ءئرئ بانكيرلةرئ، قارجئگةرلةرئ، اتاقتئ ساياساتكةرلةرئ وسئ يدةيا ماثئنا توپتالؤدا. ولاردئث دا تذپكئ ماقساتئ - الةمدئ ءبئر ؤئستا ذستاؤ. ةگةر قاجةت بولسا، باعئنباعانداردئ قذرتؤ، جويؤ، سوعئس اشؤ ماسةلةسئ كذن تارتئبئندة. دةمةك، سوثعئ كةزدة دذنيةدة بولئپ جاتقان سوعئس، توثكةرئستةردئث ارتئندا ءتورتئنشئ رةيح تذر»، - دةيدئ. جانة وعان ءتذرلئ مئسالدار كةلتئرةدئ.

 ماسةلةن، سوثعئ ون-ون بةس جئلدئقتا بولعان اسا ءئرئ وقيعالار، يؤگوسلاأيا، يراك، اؤعانستان، ليأيا جانة سيريادا ءجذرئپ جاتقان جانة ءجذرئپ وتكةن قاندئ قاقتئعئستار، مةملةكةت باسشئلارئنئث كوزئن جويؤ وقيعالارئ تاريحتئ قايتادان قالپئنا كةلتئرؤ پروسةسئ ءجذرئپ جاتقانئن كورسةتةدئ. سونداي-اق ايتقانعا كونبةيتئن، ايداؤعا جذرمةيتئن بةلورؤسسيا، يران، أةنةسؤةلا، كؤبا، سولتذستئك كورةيا ت.ب. وسئنداي ازؤلئ ةلدةردئ اؤئزدئقتاؤ ماسةلةسئ كذن تارتئبئندة تذر. مذنئث ءبارئ ءتورتئنشئ رةيحتئث الةمدئ اياق استئنا سالئپ تاپتاؤ، دةگةنئنة كوندئرؤ ماقساتئنان تؤعان. بذل ةلدةر ءتورتئنشئ رةيحتئث العا قويعان ارمان-مذددةسئ-نة بوگةت بولؤشئ مةملةكةتتةر.

ةگةر دة بذلار اؤئزدئقتالسا، وزگةلةر ةشقايدا قاشپايدئ-مئس. ءتئپتئ الةمدئك ساياساتتا ءوز ورنئ بار قئتايدئث ءوزئ بذلاردئث الدئندا ادئمئن بايقاپ اشادئ. رةسةي وسئ توپتاردئث جوعارئ مئنبةردةن (ب ذ ذ دةپ ذعئثئز) ايتقان ماسةلةلةرئنة امالسئز كةلئسئپ ءجذر. ويتكةنئ قارسئ كةلؤ، اپات بولؤمةن بئردةي» دةپ جازادئ رةسةي باسئلئمدارئ. دةمةك، ةشكئمگة باس يمةگةن ساددام حؤسةين، الةمدة وزگةشة مةملةكةتتئك باسقارؤ جذيةسئن جاساپ، «كذلدة جاتقان جذرتئن كذن ةتكةن، وزگةلةرمةن تةرةزةسئن تةث ةتكةن» كاددافيدئث ءولئمئنئث ارتئندا ءتورتئنشئ رةيح تذر دةؤگة بولاتئنداي.

تريلليونداعان دوللاردئ ءبئر ؤئسقا جيناپ، بةتپةردة ءذشئن دةموكراتيانئث ذراندارئن كوتةرئپ، ادام قذقئقتارئن العا تارتئپ جذرگةن ازعانتاي توپتئث (ءتورتئنشئ رةيح) ويئندا نة تذر؟ ارينة، باياعئ گيتةرلةر اثساپ وتكةن يدةيا. ول الةم حالقئن ءوز دةگةنئمةن ورگئزئپ، جؤساتؤ. جالپاق جاهاننئث قوجاسئ بولؤ.

ءبئراق بذل اثئز با، اقيقات پا؟

سةيسةن امئربةك ذلئ

«ايقئن»

سوڭعى جاڭالىقتار