قئتاي حالقئ ءاردايئم ماقتانئشپةن ةسكة الاتئن اتاقتئ رةفورماتور دئث شياؤپيث

استانا. 19- قئركذيةك. قازاقپارات - قازئرگئ قئتاي تاريحئندا حالقئنا ادال قئزمةت ةتكةن ةرةكشة تذلعالار بار. سولاردئث ءبئرئ ءارئ بئرةگةيئ - دئث شياؤپيث.
None
None

وتكةن عاسئردا ةلدئث تذرالاعان ةكونوميكاسئنا رةفورما جاساپ، تذراقتئ دامؤعا جةتكئزؤدة ول سئثئرگةن ةثبةك ذشان-تةثئز. ساناؤلئ جئلدار ئشئندة حالقئنئث سانئ ءبئر ميلليارد ءذش ءجذز ميلليونعا جؤئق اسپان استئ الئپ ةلدئ ازئق-تذلئكپةن تولئق قامتاماسئز ةتئپ، تئپتةن كةيبئر تذرلةرئن ةكسپورتقا شئعارتؤداعئ ةكونوميكالئق جاثاشئلدئعئ بذگئندة باسقا ةلدةرگة دة ذلگئ بولئپ وتئر.

دئث شياؤپيث 1904 - جئلئ 22 - تامئزدا قئتايدئث وثتذستئگئندةگئ سئچؤان پروأينسياسئنداعئ پايفان اؤئلئندا ومئرگة كةلدئ. اكةسئ دةن أةنمين ءسئثئرئ شئققان تاقئر كةدةي بولاتئن. اناسئ ةرتة قايتئس بولعاندئقتان اكةسئ دةن أةنمين ةكئنشئ رةت ذيلةنةدئ. دةن أةنمين ذلكةن ذلئ دئث شياؤپيثدئ سؤنسيناداعئ مةكتةپتئث دايئندئق كؤرسئنا بةرةدئ. ول مةكتةپتة ذزدئك وقؤشئلار قاتارئندا بولدئ. بولاشاق «رةفورما ارحيتةكتورئنئث» اكةسئ قانشا كةدةي بولسا دا، ساياساتتان تئسقارئ جذرمةسة كةرةك. ول شارؤالاردئث «ةرئكتئلةر» قذپيا قوعامئنا بةلسةندئ مذشةسئ رةتئندة كذرةسكة ارالاسئپ وتئرعان. ونئث «تؤ ذستاؤشئ» دةگةن جاناما اتئ بار.

ذلتتئق رةأوليؤسيالئق رؤحتا تاربيةلةنگةن دئث شياؤپيث ون التئ جاسقا تولعان شاقتا ئقپالدئ ادامداردئث قولداؤئمةن فرانسياعا وقؤعا جئبةرئلةتئندةردئث تئزئمئنة ئلئگةدئ. 1920- جئلدئث جةلتوقسانئندا فرانسيا كةمةسئ «پورتوس» مارسةل ايلاعئنا كةلئپ توقتادئ. كةمةدةن ةؤروپالئق جولاؤشئلارمةن بئرگة ءبئر توپ قئتاي جاستارئ دا ءتذستئ. بذل كوممؤنيستئك باعئت ذستانعان جاندار بولاتئن. سولاردئث اراسئندا ورتا بويلئ، اشاث ءوثدئ جئگئت دئث شياؤپيث وزگةلةردةن ةرةكشة كورئنئپ تذردئ.

 مذندا ول قئتاي سوسياليستئك جاستار وداعئنا مذشة بولئپ قابئلداندئ. كوممؤنيستئك گازةتتةر مةن ءذنپاراقتار شئعارئپ، تاراتؤ جذمئستارئندا بةلسةندئلئك تانئتتئ. ول وسئلاي وقئپ ءجذرئپ تة ساياساتپةن ةتةنة اينالئستئ. اي سايئن ذيئنةن كةلةتئن قاراجات پةن ذكئمةتتئث جئبةرگةن ستيپةندياسئ كذندةلئكتئ قاجةتتئلئگئنة جةتة بةرمةيتئن. ساباقتان سوث كةز كةلگةن جةردة جذمئس ئستةپ ءجذردئ. «رةنو» اأتوزاؤئتئندا قارا جذمئس ئستةدئ، جئلؤ ورتالئعئندا وت جاعؤشئ بولدئ، رةستورانداردا داياشئنئث دا مئندةتئن اتقاردئ.

دئث شياؤپيث 1924- جئلئ قئتايدئث ةؤروپا بولئگئندةگئ كوممؤنيستئك پارتياسئنا مذشةلئككة ءوتتئ. سول جئلدارئ جؤئنلايمةن ءبئر بولمةدة تذرئپ، ايرئلماستاي دوس بولدئ. كةيئن جؤئنلاي ونئ ساياسي كذرةس بارئسئندا بئرنةشة رةت قيئن جاعدايلاردان امان الئپ قالعان.

1926- جئلئ 20 - قاثتاردا فرانسيا ذكئمةتئ ءارقالاي سئلتاؤلارمةن كوپتةگةن قئتاي كوممؤنيستةرئن ةلدةن شئعارئپ جئبةردئ. سولاردئث ئشئندة دئث شياؤپيثدة بار ةدئ. وعان فرانسياداعئ قئتاي جاستار ذيئمئنئث جةتةكشئسئ حو لؤچيگة قاستاندئق جاساؤدئ ذيئمداستئرعان دةپ ايئپ تاققان. پوليسيا ونئث پاتةرئن ءتئنتئپ، گازةتتةر مةن كئتاپتارئن، سونداي-اق ول جاستانئپ جاتئپ وقئپ جذرگةن ن.بؤحاريننئث شئعارمالارئن تاركئلةيدئ.

 دةگةنمةن فرانسياداعئ جئلدار قوعامدئ سارالاپ، ءوز جولئن تاثداؤعا كوپ كومةگئن تيگئزئپ، كاسئپقوي رةأوليؤسيونةرگة اينالدئردئ. ونئ پارتيانئث شةشئمئمةن بةرلين ارقئلئ كةثةستةر وداعئنا وتكئزئپ، ماسكةؤدةگئ سؤن ياتسةن اتئنداعئ كوممؤنيستئك ؤنيأةرسيتةتكة قئسقا مةرزئمدئ وقؤعا جئبةرگةن. مذندا ودان باسقا دا قئتاي جاستارئ ءبئلئم الئپ جاتتئ. بذل كةزدة ةؤروپاداعئ رةأوليؤسيالئق قوزعالئستار باسئلئپ، ال قيئر شئعئستا ءورشي باستاعان شاق ةدئ. كةثةس ذكئمةتئ مةن كوممؤنيستئك ينتةرناسيونال سونداعئ وزگةرئستةرگة ذلكةن ءمان بةرئپ، قولداؤ كورسةتؤمةن بولدئ. بئرنةشة ايدان سوث ياعني 1926- جئلدئث قئركذيةگئندة ةلگة ورالعان دئث شياؤپيث ءبئراز ؤاقئت جاث كايشي (جاثجةشئ) باسشئلئق ةتكةن گومينداثدئق حؤاثپؤ اسكةري ؤچيليششةسئنة ساباق بةرةدئ. كةيئن ئشكئ قئتايعا اؤئسئپ، قالئث ساياسي وقيعالار ورتاسئندا ءجذرئپ، تاجئريبة جيناقتايدئ.

 ازاماتتئق سوعئس كةزئندة قئزئل ارميا قاتارئندا ءجذرئپ، بئرنةشة ذلئ جورئقتارعا قاتئسقان. ةلدئ جاپون باسقئنشئلارئنان ازات ةتؤ جولئنداعئ كذرةستة بئرنةشة رةت ذتئمدئ اسكةري تاسئلدةرئمةن كوزگة تذسةدئ. 1929- جئلئ ق ك پ كذشپةن تاراتئلعان سوث الئستاعئ گؤاثشي پروأينسياسئنا بارئپ، كةثةستئك قوزعالئستئ ذيئمداستئرؤمةن اينالئسادئ. ول ون جئل بويئنا قئتاي قئزئل ارميا قاتارئندا ذگئت-ناسيحات جذمئستارئن جذرگئزدئ. 1943- جئلئ قئتاي-جاپون سوعئسئنئث التئنشئ جئلئندا 8- ارميانئث شتاب باستئعئ قئزمةتئن اتقارا ءجذرئپ، العاش رةت ق ك پ نةگئزگئ جةتةكشئلةرئ قاتارئنا وتةدئ.

كوپ جئلدارعا سوزئلعان ازاماتتئق سوعئس پةن حالئقتئق رةأوليؤسيادان كةيئن 1949- جئلئ 1- قازاندا قئتاي حالئق رةسپؤبليكاسئ تاريح ساحناسئنان ورئن الدئ. رةسپؤبليكانئث العاشقئ جئلدارئ دئث شياؤپيث پارتيا جةتةكشئسئ ماؤزئدذئث بةدةلئن ةل ئشئندة كوتةرؤگة بارئن سالعان. كوممؤنيستئك پارتيانئث باسشئلارئ ماو سزةدؤن (ماؤزئدذئث)، جوؤ ةنلاي (جؤئنلاي)، پةن دةحؤا جانة چجؤ دةمةن تئعئز قويان-قولتئق بايلانئستا ءجذرئپ ةثبةك ةتتئ.

 1951- جئلئ ق ك پ-نئث 30 جئلدئق مةرةكةسئنة قاراي مةرزئمدئك باسئلئمداردا جاريالاعان ماقالاسئندا ول: «قئتاي رةأوليؤسياسئنئث جةثئسئ جانة پارتيانئث حالئقپةن تئعئز بايلانئسئ ماو سزةدؤن جولداسپةن تئكةلةي بايلانئستئ ةكةنئن قئتاي كوممؤنيستةرئ تولئق مويئندايدئ. ولار ءتوراعا ماوعا وزدةرئنئث قورعاؤشئسئ رةتئندة قارايدئ»،- دةپ جازعان.

 1954- جئلدئث باسئندا دةندئ پةكينگة شاقئرتئپ، جاؤاپتئ قئزمةتتةرگة تاعايئندالعان. قئتاي حالئقتئق ساياسي كةثةسئ ءتوراعاسئنئث ورئنباسارئ جانة قارجئ ءمينيسترئ قئزمةتئ قوسئمشا جذكتةلدئ. الايدا ول مينيسترلئك جذمئستئ ول ءبئر جئل عانا اتقارادئ دا مةملةكةتتئك جوسپارلاؤ كوميسسياسئنئث قذرامئنا الئنادئ. سونداي-اق ول ق ح ر-نئث ءبئرئنشئ كونستيتؤسياسئن دايئنداؤ كوميسسياسئنا مذشةلئككة قابئلدانئپ، ءوزئنئث قذندئ پئكئرلةرئن قوسقان. بذل حالئق اراسئندا ول تؤرالئ ةل ئشئندة مةملةكةتتئث جوعارئ باسشئلئعئنا لايئقتئ جان دةگةن پئكئردئث قالئپتاسا باستاعان كةز. ال 1954- جئلئ مامئردا دئث شياؤپيث ةثبةگئ تاماشا ذيئمداستئرؤشئ رةتئندة جوعارئ باعالاندئ. ق ك پ باس حاتشئلئعئنا تاعايئندالئپ، و ك-تئث بولئمدةرئ جذمئستارئن قاداعالادئ.

ياناندا وتكةن ق ك پ-نئث VII سيةزئنةن كةيئن ماو سزةدؤن ق ك پ ءتوراعاسئ رةتئندة بارلئق بيلئكتئ ءوز قولئنا العان. وسئ جئلئ ةلدةگئ كوممؤنيستئك پارتيا مذشةلةرئنئث قاتارئ 10 ميلليون ادامعا دةيئن ءوستئ. پارتيانئث كوپ سالالئ جذمئستارئندا ءتارتئپ قاتايتئلئپ، ةل الدئندا تذرعان كذردةلئ مئندةتتةردئ اتقارؤدا قالئث كوپشئلئكتئ جذمئلدارؤعا كذش سالئندئ. قاي كةزدة دة دةن سياوپين (دئث شياؤپيث) وتة ماثئزدئ رول اتقارئپ، ماو سزةدؤن باسشئلئعئن بارئنشا قولداپ ءجذردئ.

 ةلدة 1958- جئلئ ذلكةن سةرپئلئس بولدئ. رةأوليؤسيا رؤحئمةن ويانعان حالئق كةثةستةر وداعئنئث كومةگئمةن ءبئرئنشئ بةسجئلدئق جوسپارئن زور تابئستارمةن ورئنداپ شئقتئ. الدا ءوندئرئس كولةمئن تةز ءارئ بارئنشا ارتتئرئپ، «ذلئ بريتانيانئ قؤئپ جةتئپ، باسئپ وزؤ» ماقساتئ تذردئ. الايدا بذل ذلكةن سةرپئلئس «حالئق كوممؤناسئن» ومئرگة اكةلسة دة، ةثبةكتئ ذيئمداستئرؤدا اسكةري-بيؤروكراتيالئق ءتاسئلدئ كذشةيتئپ جئبةرگةن. «حالئقتئق كومؤنادا» ةثبةككة سانئ مةن ساپاسئنا قاراپ اقئ تولةؤ بولمادئ. ادامداردئ تةثةستئرئپ، ءذي شارؤاشئلئعئنداعئ ذساق مالدار، قذستار قوعام مةنشئگئنة وتكئزئلئپ، ءذي جانئنداعئ ؤچاسكةلئك جةرلةر جويئلدئ. سونئث سالدارئنان ولاردئث «ءذش جئل ايانباي ةثبةك ةتسةث، مئث جئل باقئتقا بولةنةسئث!» ذرانئ جذرتتئ قايراثدا قايئرلاپ قالعان كةمةدةي كذيگة ءتذسئردئ.

 1962 - جئلئعئ ونةركاسئپ ونئمدةرئ وتكةن 1961- جئلمةن سالئستئرعاندا ةكئ ةسةگة تومةندةپ كةتكةن. استئق جيناؤ 1952- جئلعئ كورسةتكئشتئث ماثئنا دا جولاي الماي قالدئ. ةلدة اشتئق قاؤپئ ءتونئپ تذردئ. بذگئندة قئتاي باسشئلارئ سول ةلؤئنشئ جئلدارداعئ أوليؤنتارلئق تاجئريبةگة سئن كوزئمةن قاراؤدا. بئراق سول كةزدةگئ ماو سزةدؤننئث ذسئنعان باعئتئنا كئم-كئمنئث دة قارسئ شئعؤئ اسا قيئن ةدئ. سونداي قيئن جاعدايدا دةن سياوپين كوسةمنئث «باسشئلئق ذسئنئستارئنا» سئن كوزبةن قاراپ، ةلدةگئ پئسئپ-جةتئلگةن پروبلةمالاردئ شةشؤگة ناقتئ جاعدايمةن ساناسا وتئرئپ كئرئسؤدئ ذسئنعان.

1962 جئلئ قئتاي ةكونوميكاسئ تئعئرئققا تئرةلگةن كةزدة ول «حالئقتئق كوممؤنانئ» دذرئس قذرؤدئ ذسئنادئ. مةملةكةتتئك جةردئ ارةنداعا بةرئپ، اؤئلشارؤاشئلئعئ ذيئمدارئنئث ءوزئن-وزدةرئ باسقارؤدئ جانة نارئقتئق دامؤدا باسئ ارتئق تاؤاردئ ةرئكتئ تذردة ساتؤ تاسئلدةرئن ةنگئزگةن. ةكئ جئلدان سوث دةن سياوپين ق ح ر مةملةكةتتئك كةثةسئنئث ءتوراعاسئ چجوؤ ةنلايمةن بئرگة «ءتورت مودةرنيزاسيانئ» ذسئنادئ. اتاپ ايتقاندا، ونةركاسئپتئ، اؤئلشارؤاشئلئعئن، عئلئم مةن قورعانئستئ ارتتئرؤ. الايدا «مادةني رةأوليؤسيا» جئلدارئ ساياسي ءبئر باعئتتئق جذيةسئ كذش الئپ، ساياسي پراگماتيزمدئ قولدايتئنداردئث كوپشئلئگئ قؤعئن-سذرگئنگة ذشئراعان. سول سذرگئننةن دةن سياوپين سئرت قالعان جوق.

 حذثيبيندةردئث باسپاسوزدةردة: دةن سياوپين پارتيانئث باس حاتشئسئ رةتئندة اتقارعان جذمئستارئ قئزمةتئنة سايكةس ةمةس؛ جةكة باسقا تابئنؤدئ سئناپ-مئنةؤئ ءتوراعا ماونئث بةدةلئنة نذقسان كةلتئردئ؛ 1961 - جئلعئ ماو سزةدؤننئث اؤئلشارؤاشئلئعئ كونفةرةنسياسئنداعئ «مئسئقتئث ءتذسئ قارا ما، اق پا، ماثئزدئ ةمةس. ةث باستئسئ تئشقاندئ جاقسئ اؤلاسا بولعانئ» دةگةن يدةيالئق ذرانئن كةلةمةج ةتتئ؛ جذمئسشئ توپتارئنئث كومةگئمةن «مادةني رةأوليؤسيانئث» العاشقئ جاپپاي قوزعالئسئن باسقئسئ كةلدئ، دةگةن ايئپتارئ جاريالانئپ جاتتئ.

 بيلئككة تالاس جاعدايئندا دةنگة (دئث شياؤپيث) تاثئلعان مذنداي ساياسي ايئپتار «مادةني رةأوليؤسيانئث» ذشئنئپ تذرعان كةزئندة ذلكةن قئلمئس بولئپ تابئلعان. الايدا مةملةكةت قايراتكةرئ ليؤ شاوسيگة قاراعاندا ونئث جازاسئ جةثئلدةؤ بولدئ. ول قاتال جازادان قذتئلؤ ءذشئن ءوزئن-ءوزئ سئناؤعا ءماجبذر بولدئ. سئناؤشئلاردئث ءوزئن قئزمةتئنة ساي ةمةس دةپ ايئپتاؤئمةن كةلئسةتئنئن ءبئلدئردئ. 1966- جئلدئث جةلتوقسانئندا حذثةيبيندةر ذيئمداستئرعان «ليؤ شاوسي مةن دةن سياوپين باستاعان بؤرجؤازيالئق شتابقا قارسئ كذرةس» اتتئ ذلكةن جيئندا ول ءوزئنئث كوزقاراسئ مةن ءئسئ ماو سزةدؤن يدةياسئمةن ذشتاسا بةرمةيتئنئن مويئندايدئ.

 ول ءوز سوزئندة: «مةنئث كوپشئلئكتةن قول ءذزئپ قالعانئم ورتالئق كوميتةتتئث ماعان سةنئم ارتقان فؤنكسياسئنا لايئق ةمةس ةكةندئگئمدئ كورسةتتئ. «مادةني رةأوليؤسيا» كةزئندة جئبةرگةن قاتةلئكتةرئم، مةنئث ذساق بؤرجؤازيالئق جانة ينتةلليگةنتتئك يدةولوگيامنئث تالاپ دةثگةيئندة قذرئلماعانئن دا كورسةتتئ». دةن وسئلاي دةي وتئرئپ، قايتا قذرئلعئسئ كةلةتئنئن مالئمدةدئ. ول وسئلاي جورتا مويئنداماعاندا بالكئم ومئرئمةن دة قوشتاسؤئ مذمكئن ةدئ.

 الايدا ونئث بذل مالئمدةمةسئ تذتقئننان قذتقارا المادئ. ال وتباسئ حؤنأةيبيندةردئث ةركئندة بولدئ. پارتيا باس حاتشئسئنئث ذلئ دةن پؤفان سول كةزدة شينحؤا ؤنيأةرسيتةتئنئث ستؤدةنتئ ةدئ. 1968- جئلئ ونئ حؤنأةيبيندةر ذستاپ الئپ، اكةسئن قايدان تابؤعا بولاتئنئن سذراپ، اياماي ازاپتاعان. حؤنأةيبيندةر دةن پؤفاندئ قانشا ذرئپ-سوقسا دا ول اكةسئنئث قايدا ةكةنئن ايتقان جوق. قاتتئ اشؤ-ئزاعا بوي الدئرعان ازاپتاؤشئلار اقئرئ ونئ ءذيدئث ءذشئنشئ قاباتئنان لاقتئرئپ جئبةرةدئ. سودان دةنةسئنئث تومةنگئ جارتئسئ جانسئزدانئپ قالادئ. ول ءبئر اؤرؤحانادان ةكئنشئ اؤرؤحاناعا كوشئپ، دارئگةرلةرگة قانشا ةمدةلسة دة وث ناتيجة بةرمةگةن.

 دةن سياوپين وتباسئنئث باسقا مذشةلةرئ - ءذش قئزئ مةن ذلئ الئس پروأينسيالاردئث بئرئنة قايتا تاربيةلةنؤگة قونئس اؤدارئلادئ. ولار بئرنةشة جئلدان سوث عانا پةكينگة ورالدئ. «مادةني رةأوليؤسيا» كةزئندة دةندئ قولداعان بذرئنعئ باسشئلار ءذي قاماقتا ذستالئپ جاتتئ. ولاردئث كوپشئلئك الدئنا شئعؤئنا تئيئم سالئندئ. حؤنأةيبيندةر ذيلةرئنة بذزئپ-جارئپ كئرئپ، ذرئپ-سوعئپ، مذلئكتةرئنئث ويران-اسئرئن شئعارئپ ءجذردئ. الايدا دةن سياوپيندئ تذتقئنداؤ تؤرالئ بذيرئق بةرگةننئث كئم ةكةنئ كذنئ بذگئنگة دةيئن بةلگئسئز.

بذل ؤاقئتتا قئتاي ازاماتتئق سوعئس قارساثئندا تذرعان. 1967- جئلدئث قاثتارئنان باستاپ-اق بيلئك پارتيا مةن مةملةكةتتئك ورگاننان «رةأوليؤسيالئق كوميتةتكة» كوشتئ. ونئ كةيدة ارميا اشئق تذردة قولداپ تذردئ. وسئنئث سالدارئنان قارؤلئ كذش تة، حؤنأةيبيندةردئث ءارتذرلئ ذيئمدارئ مةن سزاوفانةيلةر دة جةكة دارا بولشةكتةنئپ كةتكةن. پروأينسيالاردا اسكةري قاقتئعئستار ورئن الدئ.

جاپپاي تذتقئنداؤ شارالارئ جذرگئزئلدئ. قوعامدا ارميا رولئ كةث ءورئس الدئ. قئتاي مةن كةثةستةر وداعئ اراسئندا جانجال دا شيةلةنئسكةن كةز.

دةن سياوپين ايةلئمةن بئرگة 1966-جئلدئث كذزئنةن 1973- جئلدئث اقپانئنا دةيئن وثتذستئكتةگئ نانچان قالاسئندا ايداؤدا ءجذردئ. قالاعا جاقئن جةردةگئ سزينسيان تراكتور زاؤئتئندا جذمئس ئستةدئ. قئزئنئث ةستةلئگئنة قاراعاندا، اكةسئ تةمئر جونؤشئ، اناسئ مايدا بولشةكتةر دايئنداؤشئ بولعان. ةلدةگئ قوعامدئق-ساياسي جانة الةؤمةتتئك-ةكونوميكالئق داعدارئس قؤعئن-سذرگئنگة تذسكةن بئلئكتئ ساياسي تذتقئنداردئ بوساتؤعا ءماجبذر ةتتئ. سودان باستاپ دةن سياوپين ايداؤدان ورالئپ، ساياسي ساحناعا قايتا شئقتئ.

 اؤةلگئدة ول ق ح ر مةملةكةتتئك كةثةسئنئث ءتوراعاسئنئث ون ةكئ ورئنباسارئنئث ءبئرئ رةتئندة سايلاندئ. ال 1975- جئلدئث قاثتارئندا پارتيا ءتوراعاسئنئث ورئنباسارئ جانة حالئق-ازاتتئق ارمياسئ باس شتابئنئث باستئعئ قئزمةتئنة تاعايئندالعان. ول ةثبةككة قاراي ءبولؤ مةن وندئرئستة ماتةريالدئق باعالاؤ پرينسيپتةرئنة نةگئزدةلگةن «ءتورت مودةرنيزاسيا» باعدارلاماسئ جذيةسئن قايتا كئرگئزؤدئ باتئل قولعا الادئ. الايدا ماونئث ايةلئ سزيان سيننئث (جياثشين) ئقپالئنداعئ ءبئر باعئتتئق جذية پراگماتيك دةننئث ويئن جذزةگة اسئرؤعا مذمكئندئك بةرمةسة كةرةك. ناتيجةسئندة ول ءذشئنشئ رةت ساياسي شئثنئث بيئگئنةن قايتا قذلاعان. ونئث ذستئنة 1976- جئلئ ستؤدةنتتةردئث تيانانمئن الاثئنداعئ قارسئلئق قوزعالئسئ ساتسئزدئككة ذشئراعاننان كةيئن، دةن ساياسي ارةنادان تاعئ كةتؤگة ءماجبذر بولدئ.

«پراگماتيكتةر» ماو سزةدؤن قايتئس بولعان سوث عانا تولئق جةثئسكة جةتتئ. دةن سياوپين ك پ ك  و ك 1977- جئلعئ شئلدة پلةنؤمئندا جوعارئ كةثةس ءتوراعاسئنئث ورئنباسارئ قئزمةتئنة بةكئتئلئپ، قئتاي حالئق-ازاتتئق ارمياسئ باس شتابئنئث باستئعئ، ق ح ر مةملةكةتتئك كةثةسئ پرةمةرئنئث ورئنباسارئ قئزمةتئنة تاعايئندالدئ. مةملةكةت پةن پارتيانئث ةكئنشئ باسشئسئ رةتئندة دةن ءوزئنئث «ءتورت مودةرنيزاسيا» باعدارلاماسئن جذزةگة اسئرؤعا تاباندئ تذردة قايتا كئرئسةدئ.

 تاجئريبةلئ قايراتكةر بذل جولئ جاثا ءتاسئلدئ جذزةگة اسئرؤدئ الدئن الا ذيئمداستئرعان. ونئث باستاماسئمةن «مادةني رةأوليؤسيا» بويئنشا قئلمئستئق ءئس قوزعالئپ، سودان سوث ةكئ جاقتئ باعئت ذستانعان ق ح ر ءتوراعاسئ حؤا گوفةن قئزمةتئنةن ايرئلدئ. ول 1981- جئلدان باستاپ، ةث جوعارئ باسشئلئق ورنئندا وتئرماسا دا، مةملةكةت پةن پارتيا بيلئگئن تولئق ءوز قولئنا الادئ. ءومئر اعئمئ تةثگةرمةشئلدئك پةن «كازارمالئق كوممؤنيزم» جاقتاؤشئلارئمةن كوپ جئلدارعا سوزئلعان ساياسي تارتئستا دةن سياوپين ذسئنئستارئنئث دذرئستئعئن دالةلدةپ بةردئ.

 1981- جئلئ ونئث تئكةلةي قاتئسؤئمةن وتكةن ق ك پ  و ك-نئث كةزةكتئ پلةنؤمئندا «ق ح ر قذرئلعان ؤاقئتتان بةرئ ق ك پ تاريحئنداعئ ءبئرقاتار ماسةلةلةر بويئنشا شةشئمدةر» دةپ اتالئنعان ماثئزدئ قذجات قابئلداندئ. بذل قذجات ونداعان جئل ئشئندة ةلدئ تذرالاتؤعا اپارعان «مادةني رةأوليؤسيانئ» تذبئرئنةن جوققا شئعارعان. ماو سزةدؤننئث ءومئرئنئث سوثئندا جئبةرگةن قاتةلئكتةرئن تذزةتئپ، ونئث قئتاي رةأوليؤسياسئ ئسئنة سئثئرگةن ةثبةگئنة ءادئل باعا بةرئلگةن.

دةن سياوپيننئث باستاماسئمةن جاسالئنعان ةكونوميكالئق رةفورما «گايگة» دةپ اتالئندئ. شئن مانئندة بذل قئتايداعئ ةكئنشئ ةكونوميكالئق رةأوليؤسيا. ونئث ءومئرئنئث سوثعئ كةزئندة وتباسئندا 16 جان بولدئ. ول ذل-قئزدارئ مةن نةمةرةلةرئنئث ئسئنة ةشقاشان دا ارالاسقان ةمةس جانة ولارعا قئزمةتئن پايدالانئپ كومةك كورسةتكةن دة جوق. قئتايدا ونداي ءومئر جولئن ذستانعان جان كةمدة-كةم. اتاقتئ رةفورماتور 1997- جئلئ باقيلئققا اتتاندئ. قازئر ونئث ةسئمئن قئتاي حالقئ ءاردايئم ماقتانئشپةن اتاؤدا.

دةن سياوپيننئث ماقساتئ ةلدئث قوعامدئق ءومئرئ مةن ةكونوميكا سالاسئن تذبةگةيلئ قايتا قذرؤ ةدئ. ول مذنئ جةتپئسئنشئ جئلدان باستاپ سةكسةنئشئ جئلعا دةيئن كةزةث-كةزةثئمةن جذزةگة اسئردئ. اؤةلئ ازئق-تذلئكتئث قاينار كوزئ اؤئل شارؤاشئلئعئنا باسا نازار اؤداردئ. وتباسئلئق مةردئگةرلئك ءتاسئلدئ ةنگئزؤدئث ارقاسئندا شارؤالار ءوز ونئمدةرئن نارئقتئق باعامةن ساتؤعا مذمكئندئك الئپ، باسقا دا كاسئپكةرلئكپةن اينالئسؤعا قول جةتكئزدئ. سودان سوث ونةركاسئپ ورئندارئنا شارؤاشئلئق ةسةپتئ ةندئرگةن. سولارمةن قاتار شةتةل كاپيتالئنا جول اشئپ، «ارنايئ ةكونوميكالئق اؤداندار» قذرا باستادئ. ودان ءارئ مةملةكةت قئزمةت كورسةتؤ، تؤريزم، تةحنيكا جوندةؤ جانة كومةكشئ قذرالدار شئعارؤمةن اينالئساتئن ذساق جانة شاعئن بيزنةسكة رذقسات ةتئلگةن زاثدار شئعارعان.

 وسئنداي يگئ ئستةردئث ناتيجةسئندة ةل بذرئن سوثدئ بولماعان ةكونوميكالئق جةتئستئكتةرگة قول جةتكئزدئ. ئشكئ جالپئ ءونئمنئث جئلدئق ءوسئمئ ءار ادامعا شاققاندا 10، كةيدة 14 پايئزعا دةيئن كوتةرئلگةن. ةث باستئسئ ةلدة بذرئننان كةلة جاتقان ازئق-تذلئك جةتئسپةؤشئلئگئ دة تولئق شةشئلدئ. دةن سياوپيننئث ساياسي كوزقاراسئنا ءجئتئ ذثئلگةن جانعا ونئث ةل دامؤئنا كاپيتاليستئك بالامانئ كئرگئزبةگةنئ انئق كورئنةدئ. ونئث باستئ يدةياسئ «قئتايدئ سوسياليستئك جولمةن مودةرنيزاسيالاؤ» بولدئ. وسئ ستراتةگيا بويئنشا ول وندئرئستة، اؤئل شارؤاشئلئعئندا، ساؤدا-ساتتئق جذيةسئندة نارئقتئق دامؤدئ سارا جولعا قويدئ. ول تذراقتئ تذردة باتئس ينأةستيسياسئنا «اشئق ةسئك» جاريالاپ، ولارمةن ساياسي قارئم-قاتئناستئ بارئنشا كذشةيتتئ.

 دةن سياوپين كةزئندة كةثةستةر وداعئنئث باسشئسئ ميحايل گورباچةأتئث «قايتا قذرؤ» ساياساتئن جوعارئ باعالاعان. كةثةستةر وداعئ تاراعان سوث رةسةيدةگئ ساياسي باسشئلئقتئث اؤئسؤئنا ذستامدئلئقپةن قارادئ. ول: «ةگةر قئتاي سوسياليزم جولئنان تايعاندا، وندا ةل جارتئلاي فةودالدئق جانة وتار ةلگة اينالؤئ مذمكئن ةدئ» دةيدئ. قازئر ونئث باعئتئن ذستانعان ساياساتكةرلةر نارئقتئق ةكونوميكا مةن شارؤاشئلئقتئ جوسپارلئ تذردة باسقارؤ پرينسيپئن ءبئر-بئرئمةن بايلانئستئرا ذستانئپ، ةلدئث ساياسي جانة يدةولوگيالئق ومئرئندة كوممؤنيستئك پارتيانئث ئقپالئمةن جذرؤدة.

كولباي ادئربةك ذلئ

  دةرةككوز: «تذركئستان» گازةتئ

سوڭعى جاڭالىقتار