بذلاي جاساؤ جاؤدئث ءئسئ

استانا. 20- ناؤرئز. قازاقپارات.  مارقذم اقسةلةؤ سةيدئمبةكتئث «وتارشئلئق زاردابئن كوپ تارتقان حالئقتئث ءوز جذرةگئ وزئنة قارسئ شئعادئ» دةيتئن ءبئر اتالئ ءسوزئ بار-تئن.  احاث ايتقانداي، ةلئمئز تاؤةلسئزدئك الئپ، ةندئ-ةندئ ةل بولامئز با دةگةندة، مئنا جاقتا قاپتاعان جاؤ (ةلئمئزدئث ازئپ-توزئپ كةتؤئنة مذددةلئ سئرتقئ كذشتةر) جاعادان السا، ئشتةن شئققان بورئلةر دة (ةلدةگئ تذراقتئلئقتئ بذلدئرؤشئ ئشتةگئ ساتقئن كذشتةر) ةتةكتةن تارتئپ جاتئر.
None
None

 اسئرةسة، عاسئرلار بويئ جذرةككة ءسئثئپ، ميعا شةگةلةنئپ قالعان جالعاندئقتار پةن وتارلاؤشئلار تاراپئنان ساناعا سئثئرئلگةن انتي تذسئنئكتةر قايتادان باس كوتةرؤدة. ةگةردة، قازاقتئث بةرةكة-بئرلئگئن شايقاعئسئ كةلگةن ادام - ونئث رؤلئق، جذزدئك، جةرلةستئك بولمئسئنا ةپتةپ وت تيگئزسة جةتئپ جاتئر، لاپ ةتئپ ءورت شئعادئ. سودان كةيئن ساناسئ حارام، نيةتئ جامان، كوزدةگةنئ اتاق، ويلاعانئ اقشا، جالعان ذلتشئل، ةكئجذزدئ پاتريوت، توبةلةس كورمةسة تئنئش تاپپايتئن... جوعارئداعئ ءازازئل توپ (ئشكئ جاؤلار) وزدةرئ جاققان ءورت-جالئنعا جئلئنئپ وتئرادئ دا قالادئ. مذنداي شايتان توپ - قارا قازاقتئث وتقا شئجعئرئلئپ، شئثعئرعان داؤئسئنان ءلاززات الادئ.

قازئرگئ قازاق قوعامئنا بةرةكة-بئرلئك اؤاداي قاجةت. جاثا عانا تؤئن تئككةن ءبئز تذرعاي، مئث جئلدئق تاريحئ بار، كونة يمپةريالاردئث جذرناعئ -يراك، اؤعانستان، پاكئستان، ليأان، يةمةن، مئسئر... نة بولدئ. بةرةكةسئزدئكتئث كةسئرئنةن ءورت شئقتئ. قازئرگئ تاثدا ةسئ اؤئسقان بئرةؤلةر بولماسا، ءدال ةندئ ذلتئ قازاق بالاسئ قازاقيانئث قايئرلئ شاثئراعئنئث شايقالؤئن تئلةمةس ةدئ. رؤلئق، جذزدئك، تاپتئق، توپتئق... كةسئرلئ كوزقاراستئث ورشؤئنة جول بةرمةس ةدئ.

سونئمةن ذزئن ءسوزدئث قئسقاسئ، مةنئث ايتايئن دةگةنئم: اباي.ك ز سايتئ جانة كةيبئر قازاق ءتئلدئ باسئلئمداردا جارئق كورة باستاعان، قازاقتئث بئرلئگئنة نذقسان كةلتئرةتئن داؤلئ ماقالالار. سول ماقالالارعا قول قويئپ، جارئققا شئعارئپ وتئرعان ازاماتتار (رةداكتورلار) جازبانئث جامان ةكةنئن وتة جاقسئ بئلةدئ. وندا نةگة جاريالايدئ دةيسئز بة؟ ماقسات بئرةؤ - ةل ئشئندةگئ بئرلئكتئ بذزؤ. مئنا جاقتا ةنتةلةپ كةلة جاتقان باتئستئث دةموكراتياسئ مةن ا ق ش-تئث وزبئر ساياساتئنا ةپتةپ دةم بةرؤ. الدا-جالدا قازاقيانئث شاثئراعئ شايقالئپ قذلاپ قالسا جاثا قوجايئنعا «ءسئزدئث بيلئككة كةلؤئثئزگة مةندة سةبةپ بولدئم» دةپ، تذلكئ قذيرئعئن جةلبئرةتئپ، جئمئثداپ تذرؤ. بولدئ ءبئتتئ.

جالپئ بئلاي ويلاپ كورئثئزدةرشئ. ءسئز ءوز وتباسئثئزدئث ءيت ئرعئلجئث بةرةكةسئز ءومئر كةشؤئن قالايسئز با؟! ناقتئراق ايتقاندا، اتاسئن بالاسئ تئثداماي، اكةسئن ذلئ بةتتةن الئپ، شةشةسئمةن قئزئ جاعا جئرتئسئپ جاتسا... جاقسئ ما؟!. ارينة، جامان. ةندةشة، مةملةكةت دةگةن ذلكةن وتباسئ ةمةس پة. تئپ-تئنئش وتئرعان ةلگة - سةنئث اتاث ساتقئن، سةنئث رؤئث جامان، سةنئث ءجذزئث وثباعان... دةپ قايتا-قايتا ماقالا شئعارئپ وقئرمانداردئ قئرقئستئرئپ  قويؤ، جاقسئ ما؟!

بذلاي جاساؤ جاؤدئث ءئسئ ةمةس پة ةدئ. اسئرةسة،  قازاقتئ قذلدئقتا ذستاؤ ءذشئن قولدانعان ورئس وتارلاؤشئلارئنئث ساياساتئ ةمةس پة ةدئ. ذلت جاناشئرئ جذسئپبةك ايماؤئتوأ: «ورئستار قازاقتئث جةرئن تارتئپ الئپ، ءتئلئن بذزؤعا، ءدئنئن بذزؤعا اؤلنئي شكول، ميسسيونةرلةر تاراتتئ، ادةت-عذرپئن، سالت-ساناسئن وزگةرتئپ، ورئسقا باس يگئزؤگة جاثا زاكون، ميروأوي سؤديا، كرةستيانسكي ناچالنيكتةر شئعاردئ. قازاقتئ ئشئنةن توزدئرؤعا سايلاؤ، شتات دةگةن شئرعا تاستاپ، ءوزدئ-ءوزئن جذلقئستئردئ»، - دةگةن جوق پا ةدئ.

ال، جذسةكةثدئ بئلاي قويدئق، قازاقيانئ وتارلاؤعا ةرةكشة ةثبةك سئثئرگةن ادامنئث ءبئرئ گةنةرال-گؤبةرناتور ي.نةپليؤيةأ 1748- جئلئ 26- تامئزدا رةسةي سئرتقئ ئستةر كوللةگياسئنا جولداعان رةسمي حابارلاماسئندا: «قازاقتاردئث قالئپتاسقان ءداستذرئن بذزؤ كةرةك.  ولاردئ بيلئككة تالاستئرؤ ءذشئن حاندئ  مذراگةرلئك جولمةن ةمةس، سايلاؤ ارقئلئ وتكئزؤ كةرةك. ءسويتئپ، حان سايلاؤدئ جويئپ، حالئق اراسئنداعئ اقساقال-بيلةردئث ئقپالئن السئرةتئپ،  رؤلئق تالاستئ ورشئتكةن ءتيئمدئ»، دةپ جازبادئ ما.  ناتيجةسئندة اق پاتشا 1768- جئلئ 17- اقپاندا  № 80 جوعارئ جارعئ قابئلداپ: «قازاق حالقئنئث بوستاندئعئن جويؤ ءذشئن، حان سايلاؤئن حالئق ةمةس ءبئز ءوزئمئز شةشؤمئز كةرةك. ...حان تذقئمدارئنئث ئشئنةن بئزگة باعئناتئنداردئ ئرئكتةپ الئپ، ولارعا قولداؤ كورسةتئلسئن دة، باعئنباعاندار قذرتئلسئن»، دةپ بةكئتتئ ةمةس پة.

ةندئ مئناعان قاراثئز: يمپةراتور الةكساندر ІІ مةن باتئس-ءسئبئر گةنةرال-گؤبةرناتورئ گاسفورد 1850- جئلئ بئلاي دةپ: «قئر قازاقتارئنئث اراسئندا پاتشانئث باعئندئرؤ ساياساتئن باياؤ، بئرتئندةپ، اسئقپاي جذرگئزؤ شارت؛ ةكئنشئدةن، رؤ تارتئستارئن كذشةيتؤگة كوثئل ءبولئنسئن، ئشكئ كذشتةرئ السئرةيدئ، بئرلئگئن جوعالتادئ؛ ذشئنشئدةن، ةلدةگئ بةدةلدئ ادامداردئ پاتشا ذكئمةتئنة جاقئنئراق تارتؤ ءذشئن، ولارعا اسكةري اتاقتار، كذمئستةن، التئننان باعالئ سئيلئقتار ذسئنئلسئن!» دةپ بذيرئق قابئلداعانئ وتئرئك پة؟!.

تذركئستان ولكةسئن وتارلاؤدا ةرةن ةثبةك سئثئرگةن گةنةرال چةرنيايةأتئث قوقان حاندئعئن باعئندئرؤ بارئسئندا قازاقتان شئققان داتقالاردئ ءبئر-بئرئنة قالاي ايداپ سالعانئ جايلئ مالئمةتتئ شئمكةنتتئك تاريحشئ-عالئم د.دانياربةكوأ تاشكةنت ارحيأئنةن تاؤئپ جاريالاعانئ جاثا عانا ةدئ عوي.

ةندةشة، اباي.ك ز سايتئ ءذستئ-ذستئنة ماقالالار جاريالاپ («سئپاتاي باتئردئث ساياسي كةلبةتئ - ساتقئندئق»، «ارؤاقپةن ارپالاسؤ ارسئزدئق»، «ارؤاقتارمةن ةمةس اقئماقتارمةن ارپالاستئم» ت.ب.) نة سةبةپتئ قازاقتئ بئرئمةن ءبئرئن قئرقئستئرئپ وتئرسئزدار؟! الدة جوعارئداعئ وتارلاؤشئلاردان قالعان «مذرانئ» جالعاستئرئپ جاتئرسئزدار ما؟! قالاي دةسةك تة، بذلارئث قازاقتئث جئگئتتةرئنة جاراساتئن قئلئق ةمةس. ةي، ازاماتتار، (ايدوس سارئم، داؤرةن قؤات ت.ب.) دةموكراتيا دةگةن بذلاي بولمايدئ. ةلدئث ئرگةسئن ئرئتةتئن شئندئقتئث ةشقانداي قاجةتئ جوق. بولماسا، وسئعان اقئلدارئث جةتپةگةنئ مة؟!  الدة، قابئرعاسئ جاثادان قاتايئپ كةلة جاتقان، قازاق ةلئنئث سةندةرگة كذيرةگةنئ كةرةك پة؟! نةمةسة وقئرمان جيناؤ ءذشئن ويلاپ تاپقان تاسئلدةرئث بة؟!

اينالايئن ازاماتتار، الدا اقئرةت دةيتئن دة دذنية بار ةكةنئن بئلئثدةر. ول جةردة پةندةنئث ءاربئر اتقارعان ءئسئ تارازئعا تارتئلماق. (قذراندا سولاي دةيدئ). ادامزاتتئث اقئلدئسئ مذحاممةد پايعامباردئث وسيةتئنة قاراعاندا، ةلدئث ئشئنة ئرتكئ سالؤشئلار ةكئ دذنيةدة اؤئر ازاپ ارقالايدئ، دةيدئ.  اقئلعا كةلئثدةر، ازاماتتار!!!

بةردئحان قذسايئنوأ، تاريحشئ

 دةرةككوز: «نامئس» سايتئ

سوڭعى جاڭالىقتار