ذلئقپاننئث ؤايئمئ ءهام «قارا جورعا» ءبيئ

  استانا. 23 - قاثتار. قازاقپارات -  قازاق حالقئ ونةردةن كةندة ةمةس. الايدا الاي-دذلةي زاماندا سونئث كةيبئر ءتذرئ كةنجةلةپ قالعانئ راس. ماسةلةن، حالقئمئزدئث ءداستذرلئ ءبيئ سول كةنجةلةپ قالعانداردئث قاتارئندا.
None
None

 كذنئ كةشةگة دةيئن قازاق ءبيئ دةسة كوزئمئزگة «ايجان قئز» عانا ةلةستةيتئن. ال «قذسبةگئ»، «داؤئلپاز»، «ايؤ ءبيئ»، «قارا جورعا» قاتارلئ ةجةلگئ قازاق بيلةرئ ذمئتئلا باستاعان. ال ءبيشئ دةسة كوز الدئمئزعا بئردةن شارا جيةنقذلوأا كةلة قالاتئن. سوناؤ وتكةن عاسئردئث 1936 - جانة 1940- جئلدارئ ك س ر و حالئقتارئ بيلةرئنئث بذكئل وداقتئق فةستيأالدارئنا قاتئسئپ، ءبئرئنشئ، ةكئنشئ جذلدةلةردئ ةنشئلةگةن حالئق ءبيشئسئ ئسقاق بئجئبايةأتئ، سونداي-اق 1934 - جئلئ الماتئدا وتكةن اؤئلشارؤاشئلئق سلةتئندة بيلةگةن اتئراؤلئق ءبيشئ ج.ورازعاليةأتئ بذگئندة ةشكئم بئلمةيدئ.

ويتكةنئ ولاردئث جولئن قؤئپ، ونةرئن جالعاستئرعان مذراگةرلةر بولمادئ. دةگةنمةن «ورنئندا بار وثالار» دةمةكشئ كةيئنگئ جئلدارئ كومةسكئلةنئپ قالعان، الايدا تةگئندة قازاق ونةرئنئث ءبئر تارماعئ بولئپ كةلگةن حالئق ءبيئ دة ورتامئزعا قايتا ورالا باستاعانداي.

بذعان الدئثعئ جئلئ قئتايداعئ قانداستارئمئزدئث ئنتا-جئگةرئنئث ارقاسئندا گيننةستئث رةكوردتار كئتابئنا ةنگئزئلگةن قازاقتئث ةجةلگئ ءبيئ «قارا جورعا» تذرتكئ بولدئ دةپ تولئق ايتا الامئز. ارينة «قارا جورعانئث» قايتادان جاثعئرئپ قانا قويماي وثدةلئپ، ارلةنة تذسكةنئ، بارشا قازاقتئث ورتاق ماقتانئشئنا اينالئپ بذقارالئق سيپات الا باستاؤئ قؤانتادئ. «قارا جورعا» رةكوردتار كئتابئنا ةنگئزئلئپ قانا قويعان جوق، سونئمةن قوسا قئتاي مةكتةپتةرئندة بوي سةرگئتؤ گيمناستيكاسئ رةتئندة ةنگئزئلگةنئ دة ءبئز ءذشئن زور ماقتانئش.

وسئ جةردة «قارا جورعا» ءبيئ تؤرالئ از-كةم توقتالا كةتكةندئ ءجون ساناپ وتئرمئز. ويتكةنئ جؤئقتا عانا تةلةديداردان ءبئر قارا بالا «قارا جورعا» قازاق ءبيئ ةمةس، شامانداردئث ءبيئ» دةپ وتتاپ وتئر. سول پاتشاعار شامان ءبيئ دةگةننئث نة ةكةنئن بئلة مة ةكةن اؤةلئ؟ ول كادئمگئ باقسئلاردئث جئن شاقئراتئن ءبيئ عوي. اقئرئپ-زةكئرئپ، زئكئر سالئپ، كوزدةرئ الاق-جذلاق ةتئپ، اؤئزدارئنان كوبئك اعئپ، بؤراشا بؤئرقانئپ، بذقاشا شابئنئپ نةشة قيلئ قيمئل جاسالادئ وندا. ال تاماشا اؤةنگة قوسئلئپ، قئز جئگئت بولئپ، ءتئپتئ دذيئم قاؤئم بولئپ بيلةيتئن «قارا جورعانئ» قالايشا شامان ءبيئ دةپ ايتامئز. ول ول ما، سوثعئ كةزدةرئ «قارا جورعانئ» كادئمگئدةي شةتقاقپايلاپ وعان قاتئستئ نةشة الؤان جاعئمسئز پئكئر ايتاتئندار شئقتئ. جؤئقتا عانا تةلةديداردان بةلگئلئ ءانشئ ذلئقپان جولداسوأ «قارا جورعا» دةگةن ئندةت پايدا بولدئ دةپ كةيئپ وتئر. ذزئن مويئن ذلئقپان باؤئرئم-اؤ، بذل بي ئندةت بولئپ حالئقتئ قئرئپ-جويئپ بارا جاتسا. بذل «جاناشئر» پئكئرئثدئ ونئ جذرتشئلئق الداندا بيلةپ، جارنامالاپ جذرگةن «ادئلةت» پارتياسئنئث ءتوراعاسئ ماقسذت نارئكبايةأقا ايتپادئث با، دةگئم كةلةدئ.

مةنئثشة بذل ءبيدئث بئرنةشة نذسقاسئ بولؤئ مذمكئن. ويتكةنئ ءبئزدئث موثعوليا قازاقتارئنئث دا ءداستذرلئ «قارا جورعاسئ» بار. ونئ كوبئنةسة جةكةلةگةن ادامدار بيلةيدئ. ءبئر كةلكئ باياؤ ئرعاقتئ اؤةنمةن ورئندالاتئن بذل ءبيدئث ةرةكشةلئگئ بؤئن، بةل قيمئلدارئنا نةگئزدةلگةندئگئندة. قازئرگئ تاثدا تذركيادان كوشئپ كةلگةن ارئستان توسئن اقساقالدئث «بؤئن ءبيئ» دةپ ورئنداپ جذرگةنئ وسئ موثعوليا قازاقتارئنئث «قارا جورعاسئ» دةؤگة ابدةن بولادئ. جاثا عانا ايتقانئمئزداي ورئندالؤ مانةرئنة قاتئستئ ونئث بؤئن ءبيئ ةكةنئ دة راس. نةگئزئ بؤئن ءبيئ موثعول جذرتئنا ءتان. ولار مذنداي ءبيدئ «بيةلگةة» دةپ اتايدئ جانة ولاردئ ناقئشئنا كةلتئرة، اسقان شةبةرلئكپةن مئث بذرالا بيلةيدئ. ال قئتاي قازاقتارئندا ساقتالئپ قالعان، بالكئم وسئ زامانعا لايئقتالئپ تاماشا وثدةلگةن «قارا جورعا» ءبيئنئث مؤزئكاسئنئث ءوزئ بئردةن ارقانئ قوزدئرئپ، ةلئتئپ-ةلئكتئرئپ اكةتةتئن، كارئ دةمةي، جاس دةمةي بئلقئلداتئپ، سئلقئلداتا جونةلةتئن، كوپ بولئپ بيلةؤگة قولايلئ ءارئ جةثئل بي. وثدةلگةن دةپ وتئرعان سةبةبئمئز ونئث مؤزئكاسئنان قئتاي-موثعوليا قازاقتارئنا ءتان «سال كذرةث» كذيئنئث اؤةزئ انئق اثعارئلادئ. جالپئ قئتاي-موثعوليا قازاقتارئنئث، اتاپ ايتقاندا كةرةيلةردئث ءداستذرلئ ءان-كذيئندة بيگة ءوزئ سذرانئپ تذرعان اؤةندةر تئم كوپ. جالعئز عانا «دةي سالدئم-اؤ» ءانئنئث ءوزئ تاماشا بيگة ارنالئپ شئعارئلعانداي ةمةس پة. ةندئ جاثاعئ ةكئ «قارا جورعانئث» اراسئندا قانداي دا ءبئر بايلانئس بار ما جوق پا، ونئ زةرتتةؤشئلةر انئقتاي جاتار.

وسئ «قارا جورعا» قابئرعالئ قازاقتئث اتا مةكةنئ قازاقستانمةن قاؤئشقالئ ةل اراسئنا، اسئرةسة وثتذستئك-شئعئس ايماقتاردا تةز تارالئپ، قانات جايا باستادئ. وعان جامالي ديحان ذلئ باؤئرئمئز جةتةكشئلئك ةتةتئن «قارا جورعا» ذلتتئق ورتالئعئنئث ئقپالئ زور بولعانئن ايتؤئمئز كةرةك. سوثعئ كةزدةرئ «قاراجورعانئ» تةلةديداردان دا ءجيئ كورةتئن بولدئق. باسپاءسوز بةتئندة دة ءناسيحاتتالئپ جاتئر. بئرنةشة جئل بذرئن ونئ قئتايدان كوشئپ كةلگةن باؤئرلارئمئزدئث توي-تومالاعئنان عانا كةزدةستئرئپ جذرسةك، ةندئ ءاربئر تويدان، ءاربئر مادةني شارانئث قايناعان ورتاسئنان كورةتئن بولدئق. ماسةلةن، وسئ ءبيدئث قالئث ورئستئث قالقاسئندا قالعان تةمئرتاؤدا تارالؤئنا مةنئث ءوزئم باس بولئپ ذلةس قوستئم دةپ ايتا الامئن. ةندئ ءبئزدئث اؤلةتتئث ءاربئر تويئ «قارا جورعاسئز» وتپةيدئ.

وسئ جةردة ايتا كةتةتئن ءبئر ماثئزدئ ماسةلة بار. ءبئزدئث قازاق «شاش ال دةسة باس الاتئن» ناؤقانشئل، داؤرئقپا حالئقپئز عوي. سوثعئ كةزدةرئ وسئ «قارا جورعانئ» جارنامالاپ، قالئث قازاقتئث ورتاق يگئلئنة جاراتؤدئث ورنئنا ونئ تارتئسقا سالئپ، باسةكةگة اينالدئرؤ ءذردئسئ بايقالئپ قالئپ ءجذر. تةلةديداردان «استانادا 500 ادام «قارا جورعانئ» بيلةدئ» دةگةندئ ةستئدئك، قؤانئپ قالدئق. ال ارتئنشا اي وتپةي جاتئپ اقتوبةدة مة، الدة اتئراؤدا ما 1500 ادام ءبئر مةزةتتة «قارا جورعانئ بيلةپ گيننةستئث رةكوردتار كئتابئنا جازئلماقشئ» دةپ كوكئپ تذر بئرةؤ. كوكئگةن ةمةي نةمةنة، بذعان دةيئن گيننةستئث كئتابئنا جازئلسا اي قاراپ، شوشقا تاعالاپ ءجذرئپ پة! 13 مئث ادام بيلةپ جاساعان رةكوردتئ 1500 اداممةن قالاي جاثارتپاقشئ ةكةن الگئ اثگذدئكتةر. ءسئرا، داقپئرتپةن جذرگةن سول پئسئقتار قئتايدا «قارا جورعانئ» قانشا ادام بيلةگةنئن بئلمةيتئن بولسا كةرةك.

ءارئ بةرئدةن سوث اثگئمة ونئ قانشا ادامنئث بيلةگةنئندة دة ةمةس. شةتةل ارتئستةرئنة بؤدا-بؤدا دوللار شاشئپ تويئنا شاقئراتئن ءبئزدئث داثعوي قازاقتار 13 مئث ةمةس، 130 مئث ادامدئ دا الاثعا ايداپ شئعؤئ عاجاپ ةمةس. ءبئر ماقتانشاق اكئم تاپسئرما بةرسة كذللئ مذعالئمدةر مةن بيؤدجةت قئزمةتكةرلةرئن، ستؤدةنتتةر مةن مةكتةپ وقؤشئلارئن، كوشةدةگئ قاثعئباستاردان تارتئپ ءبئر شئبئقپةن ايداپ اكةلئپ «ماسسوأكاعا» يئرئپ قويئپ «قارا جورعانئ» «بيلةتة» سالؤئ ابدةن مذمكئن. ءسويتئپ، «رةكورد» جاثارتتئ دةلئك. سوندا كئم نة ذتادئ؟ اينالئپ كةلئپ بارشا قازاقتئث «قارا جورعاسئنا» تالاسقانداي، حالئق ءبيئن تارتئسقا سالعانداي بولمايمئز با؟ باسقاسئن بئلاي قويعاندا قئتاي ةلئندة ءومئر ءسذرئپ جاتقان باؤئرلارئمئزدئث قانشاما ةثبةگئن ةش قئلئپ، ولارعا كوپتئگئمئزدئ كورسةتئپ «قارا جورعانئ» الئمجةتتئكپةن تارتئپ العانداي اسةر ةتپةيمئز بة؟ ءتئپتئ، «قارا جورعامةن» قايتا رةكورد جاسايمئز دةپ داؤرئعؤ بارئپ تذرعان ادةپسئزدئك، ةث قاراپايئم قازاقئ ةتيكانئ ورةسكةل بذزؤ دةپ بئلةمئن. «ءبئر تويدا ةكئ جار جوق» دةيدئ قازاق. «قارا جورعانئث» رةكوردئن ون ةسة جاثارتساق تا ةندئ ودان ةشتةمة وزگةرمةيدئ. ةشكئم ابئروي تاپپايدئ. ءبئر قازاققا ءبئر ونةرئ ءذشئن ءبئر رةكورد جةتةدئ. ول جاثارتقان سايئن كورسةتكئشئمئزدئ ارتتئرئپ، كوك بايراعئمئزدئ جةلبئرةتة بةرةتئن سپورت ءتذرئ ةمةس قوي.

بئلتئر وسئ «قارا جورعانئث» جايئن ةستي سالئپ الماتئدا ءبئر مةزةتتة 500 ادام دومبئرادا «سارئ ارقا» كذيئن تارتاتئن بولادئ دةپ تاعئ داؤرئقتئق. تارتتئ دا عوي دةيمئن. ال، تئركةلسة قايدا ءجذر گيننةستئث كئتابئنا. مئقتئ بولساق بةس مئث قازاقتئ ءبئر مةزةتتة دومبئرامةن الاثعا شئعارئپ (زالعا ونسئز دا سيمايدئ عوي) رةكورد جاسايئق تا.

بئزدةر باس باسئمئزعا بي بولئپ، بارئمئزعا تالاسئپ جذرگةندة وزةكةثدةر سياقتئ وزگة ءابجئل ةلدةر تالاي مارتة سئباعامئزدئ اؤئزئمئزدان جئرئپ اكةتئپ، يؤنةسكو-عا تئركةتئپ الدئ. ءتئپتئ باتئرئمئزعا دةيئن ةنشئلةپ، كذنئ كةشةگة دةيئن گةنةرال سابئر راحئموأتئ وزبةك بولاتئن دةپ كةلگةن جوق پا. ذلتتئق سپورت ويئندارئنان بوسا بولماسا ايئرئلدئق. قئمئزئمئزدئث ءوزئن الدة ءبئر نةمئس پاتةنتتةپ الئپتئ. ةندئ دومبئرامئز بةن ايتئسئمئزدئ، ءشذباتئمئز بةن بةسبارماعئمئزدئ بئرةؤ تارتئپ اكةتپةسئن دةثئز!

قئسقاسئ، قازاقتئث «قارا جورعاسئن» باسةكةگة سالعاننان گورئ حالئقتئق بي رةتئندة قالئپتاستئرئپ، ورتاق قازئنامئز رةتئندة قابئلدايئق. ونئمةن ماقتانايئق. جيئن-تويئمئزدئث سانئنة، ساحنامئزدئث سالتاناتئنا اينالدئرايئق. ال سان-سالتاناتقا اينالدئرامئز دةگةندة قيت ةتسة 500 ادامدئ الاثعا ايداپ شئعارئپ قولدان شوؤ جاساؤدئث قاجةتئ جوق. ونئمئز «ارتئق قئلامئن دةپ تئرتئق» قئلعاننئث كةرئ بولادئ.

امانجول اقئن

دةرةككوزئ:«نامئس» سايتئ 

سوڭعى جاڭالىقتار