ءذش پارتيا وكئلدةرئنةن تذراتئن بةسئنشئ پارلامةنتتئ الدا ئرگةلئ مئندةتتةر كذتئپ تذر

بذعان دةيئنگئ پارلامةنتاريزم تاريحئنا كوز سالساق، العاش رةت زاث شئعارؤشئ كاسئبي ورگانعا سايلاؤ 1995- جئلئ 9- جةلتوقساندا ءوتئپ، 67 دةپؤتات تذثعئش رةت پارلامةنت دةپؤتاتئ اتاندئ. ةكئنشئ ءماجئلئس 1999- جئلدئث كذزئندة ةنگئزئلگةن كونستيتؤسيالئق وزگةرئستةرگة سايكةس العاش رةت ورتالئق ازيا وثئرئندة ارالاس سحةما بويئنشا سايلانئپ، وندا ساياسي پارتيالارعا تةث وكئلدئك نةگئزئندة پارتيالئق ءتئزئم بويئنشا مذمكئندئك قامتئلعان بولاتئن. وسئنداي جاثالئقتئث ناتيجةسئندة سول جئلعئ سايلاؤ پارلامةنتتئك ذلگئدةگئ ساياسي پارتيالار قذرؤ پروسةسئن ئنتالاندئرا وتئرئپ، جوعارئ ساياسي مانئمةن جانة بالامالئ تذردة وتؤئمةن ةرةكشةلةندئ. سونداعئ سايلاؤعا 10 ساياسي پارتيا قاتئسئپ، 7 پايئزدئق مةجةنئ ةثسةرگةن «وتان»، ازاماتتئق، اگرارلئق جانة كوممؤنيستئك پارتيانئث وكئلدةرئ ماجئلئسكة ةندئ. ءذشئنشئ پارلامةنتتئ سايلاؤ 2004- جئلعئ قئركذيةكتة ءوتتئ. سايلاؤعا 12 ساياسي پارتيا قاتئسسا، ولاردئث 4 ةؤئ ةكئ سايلاؤ الدئ بلوگتئث قذرامئندا بولدئ. سول كةزدةگئ ءماجئلئستئث 77 دةپؤتاتئنئث 59 ئن ساياسي پارتيالار ذسئندئ. ءتورتئنشئ سايلانعان پارلامةنتتئث جاثا قذرامئ كونستيتؤسياعا 2007- جئلعئ مامئردا ةنگئزئلگةن وزگةرئستةر مةن تولئقتئرؤلارعا سايكةس قالئپتاستئ. جاثارتئلعان كونستيتؤسياعا سايكةس، ءماجئلئس 107 دةپؤتاتتان قذرالاتئن بولئپ، 98 دةپؤتات پارتيالئق تئزئمدةر بويئنشا سايلاندئ.
سونئمةن بةسئنشئ پارلامةنتتئث جذمئسئ كوپ پارتيالئق سيپاتپةن ةرةكشةلةنةدئ. بئلتئرعئ ماجئلئسكة قاراعاندا ونئث قذرامئ 65 پايئزدان استامعا دةيئن جاثارعان. كونستيتؤسيانئث 59-بابئنا سايكةس بةسئنشئ شاقئرئلئمداعئ پارلامةنت سةسسياسئن اشقان ةلباسئ نذرسذلتان نازاربايةأ ءسوز سويلةگةن بولاتئن. كوپ پارتيالئ پارلامةنتتئث جذمئسئ باستالاتئن اسا جاؤاپتئ سةسسيانئ اشا وتئرئپ، ةلباسئ بذگئنگئ كذننئث ماثئزئنا توقتالئپ وتكةن بولاتئن. «بذگئن - ايرئقشا ماثئزدئ كذن. ةلئمئزدةگئ جوعارئ زاث شئعارؤشئ ورگان جاثاشا جاساقتالدئ. تاياؤداعئ ءماجئلئس سايلاؤئ تاؤةلسئزدئك تاريحئنداعئ بةتبذرئستئ بةلةس بولدئ. جارقئن كةلةشةككة جاؤاپتئ قادام جاساپ، ءبئز دةموكراتيالئق دامؤدئث داثعئلئنا شئقتئق. وسئلايشا، جاثا كةزةثگة جاثارعان پارلامةنتپةن بئرگة قادام باستئق»، - دةگةن پرةزيدةنت نذرسذلتان ءابئش ذلئ ةل سةنئمئنة ية بولعان دةپؤتاتتاردئ قذتتئقتادئ.
پرةزيدةنتتئث ايتؤئنشا، تاؤةلسئزدئكتئث ءذشئنشئ ونجئلدئعئن قازاقستان ساياسي جاثعئرؤمةن باستادئ. بذل باسةكةلةستئك جاعدايئندا بايئپتئ شةشئمدةردئث قابئلدانؤئنا جول اشادئ. «تاياؤداعئ وقيعالار قوعامئمئزدئ بئرئكتئرة ءتذستئ. ةلئمئز تاؤةلسئزدئك جولئندا تاتؤلئق پةن تذراقتئلئقتئ، تئنئشتئق پةن تذسئنئستئكتئ تاثدادئ. بذل - ورلةؤ مةن وركةندةؤ ءذشئن داؤئس بةرگةن وتانداستارئمئزدئث ورتاق ولجاسئ مةن جاسامپاز جةثئسئ بولئپ سانالادئ. اسسامبلةيا جانة ءذش پارتيا وكئلدةرئنةن تذراتئن پارلامةنتتئ الدا ئرگةلئ مئندةتتةر كذتئپ تذر. حالقئمئزدا «تورتةؤ تذگةل بولسا، توبةدةگئ كةلةدئ» دةگةن قاناتتئ ءسوز بارئن بارشاثئز بئلةسئزدةر. ةل مذددةسئ مةن مةملةكةت مذراتئ پارتيالار باعدارئنان بيئك تذرادئ. ماجئلئسكة ةنگةن پارتيا وكئلدةرئ ورتاق مذددة توثئرةگئندة توپتاسئپ، بئرلةسة قئزمةت اتقارادئ دةپ سةنةمئن»، - دةدئ ةلباسئ.
بذدان باسقا، ةلباسئ قازاقستاننئث وتكةن 20 جئلدئعئنداعئ جةتئستئكتةرگة دة توقتالئپ ءوتتئ. اتاپ ايتقاندا، مةملةكةت باسشئسئ جاسامپاز 20 جئلدا ةلئمئز داؤلةتئنة ساؤلةتئ ساي الةم تانئعان ابئرويلئ مةملةكةتكة اينالعانئن، وسئ كةزةثدة الةؤمةتتئك دامؤ دا، ساياسي جاثعئرؤ دا تابئستئ بولعانئن اتاپ ءوتتئ. قازاقستاننئث دذنيةدةگئ داعدارئس تذسئندا يننوأاسيا مةن يندؤستريالاندئرؤ جولئنا تذسكةنئن، تذپتةپ كةلگةندة بذنئث بارلئعئ حالقئمئزدئث بةرةكةلئ بئرلئگئ مةن تاتؤ تئرلئگئ ارقئلئ جذزةگة اسئپ وتئرعانئن جةتكئزدئ. «ةندئگئ ماقسات - دامؤدئث داثعئلئنان جاثئلماي، الداعئ اسقار اسؤلاردان دا ابئرويمةن ءوتؤ. وسئ ورايدا بئزگة ةث كةرةگئ - قوعامنئث تذراقتئلئعئ مةن ذلئستئث ئنتئماعئ. بذل ئستة جاثا سايلانعان حالئق قالاؤلئلارئ ةلةؤلئ ذلةس قوسادئ دةپ سةنئم ارتامئن»، - دةدئ نذرسذلتان نازاربايةأ.
ءسوز اراسئندا پرةزيدةنت جاثعئرعان پارلامةنتتئث الةؤةتئنة، مذمكئندئگئنة دة كةثئنةن توقتالدئ. ماسةلةن ةلباسئنئث ايتؤئنشا، 65 پايئزعا جاثارعان ماجئلئستة قازاقستان حالقئنئث ءتذرلئ الةؤمةتتئك، گةندةرلئك جانة كاسئبي قذرامئ ئنتئماقتاسا جذمئس ئستةيتئن بولادئ. پارتيالار ارقئلئ زاث شئعارؤشئ بيلئكتة قازاقستاننئث بارلئق وثئرلةرئنةن وكئلدةر كةلگةن، الةؤمةتتئك جئك تذگةل قامتئلئپ، ةلئمئزدئث كوپ ذلتتئلئعئ دا ةسكةرئلگةن. ايةلدةر مةن جاستاردئث قاتئسؤئ دا ارتئپتئ. وسئنئث ءوزئ ةلئمئزدة دةموكراتيالئق پروسةستئث كةزةث-كةزةثئمةن دامئپ كةلة جاتقانئن كورسةتسة كةرةك. «تذپتةپ كةلگةندة، بذنئث بارلئعئ ةلدةگئ بارلئق ساياسي پارتيالاردئث جاؤاپكةرشئلئك دةثگةيئن ايتارلئقتاي ارتتئرادئ. سونداي-اق، كونستيتؤسياعا سايكةس ءماجئلئستئث 9 دةپؤتاتئ قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئنان سايلاندئ. بذل دا ةلدئث جوعارئ زاث شئعارؤشئ ورگانئنا ءتذرلئ ةتنوس وكئلدةرئنئث ءوز دةپؤتاتتارئن سايلاؤعا مذمكئندئك بةرةتئن قازاقستاننئث دةموكراتيالئق يننوأاسياسئ»، - دةدئ ةلباسئ.
پرةزيدةنتتئث ايتؤئنشا، قازاقستان ازاماتتاردئث ءومئر ساپاسئن جوعارئلاتؤ بويئنشا ءوزئنئث ستراتةگيالئق ماقساتتارئ مةن دامؤ مئندةتتةرئن كوپتةگةن جئلدار بويئنشا العا وزا وتئرئپ، جاثا داؤئرگة قادام باسئپ وتئر. سونئث ارقاسئندا كوپتةگةن كورسةتكئشتةردة ئلگةرئلةؤشئلئك بايقالادئ. مئسالئ، قازئرگئ تاثدا جالپئ ئشكئ ءونئمنئث جان باسئنا شاققانداعئ كورسةتكئشئ 11 مئث دوللاردان اسادئ. ال حالئقارالئق جيئنتئق رةزةرأ 85 ميلليارد دوللاردان استئ. ءذش جئل ئشئندة زةينةتاقئ مةن جالاقئ ةكئ ةسةگة ارتئپ، ءبئلئم بةرؤ مةن دةنساؤلئق ساقتاؤ جذيةلةرئ جةدةل جاثعئرئپ كةلةدئ. «ةكونوميكالئق كورسةتكئشتةر وسئمئمةن قاتار، قوعامنئث مادةني، ءبئلئمي دةثگةيئن ارتتئرؤعا كوثئل بولؤگة ءتيئسپئز. جاثا قازاقستاندئق ينتةللةكتؤالدئق ذلت قالئپتاستئرؤئمئز كةرةك. بذنئ ءبئز الداعئ ؤاقئتتا ةتنيكالئق جانة كونفةسسيالئق كةلئسئمدئ نئعايتا وتئرئپ جذرگئزةتئن بولامئز»،- دةدئ ةلباسئ. جاثا سايلانعان پارلامةنتتئث تاعئ ءبئر مئندةتئ - پارلامةنت ارالئق بايلانئستئ نئعايتؤ. بذل رةتتة زاث شئعارؤشئ ورگاننئث ئقپالداستئعئ ةث الدئمةن ت م د ةلدةرئ جانة ءبئرئثعاي ةكونوميكالئق كةثئستئككة قاتئسؤشئ مةملةكةتتةرمةن نئعايتئلؤئ ءتيئس.
ءسوز سوثئندا پرةزيدةنت قازاقستان الدئندا جاهاندئق الةم مةن جاهاندئق ةكونوميكانئث ماجبذرئنةن تؤئندايتئن جاثا، وراسان ءارئ كذردةلئ مئندةتتةر كذتئپ تذرعانئن ايتئپ، وسئعان باسا ءمان بةرؤگة ذندةدئ. «بذگئنگئ الةم سالماقتئ جذيةلئك ترانسفورماسيانئ باستان وتكةرئپ وتئرعاندئقتان، بذلاردئ جذزةگة اسئرؤ وثاي بولماسئ انئق. دذنية ةكونوميكاسئنئث تذراقسئزدئعئ، داعدارئستئث جاثا قاؤئپتةرئنئث تؤئنداؤئ، ءبئزدئث ةكسپورتئمئزعا باعانئث تومةندةؤئ قازاقستان ةكونوميكاسئنا اسةر ةتؤئ مذمكئن. سوندئقتان دا، الداعئ جئلدارئ الةؤمةتتئك ماسةلةلةرگة اسا ساقتئقپةن قاراپ، بئرتة-بئرتة العا جئلجؤئمئز كةرةك»، - دةيدئ پرةزيدةنت. بذل رةتتة ةلباسئ ينفلياسيا دةثگةيئنة زةينةتاقئ مةن تابئستاردئ يندةكساسيالاؤ ماسةلةسئ جذزةگة اسؤئ تيئستئگئن ايتئپ، زةينةتاقئ مةن جالاقئنئ 20-30 پايئزعا كوتةرؤ ماسةلةسئندة ةث الدئمةن الةمنئث قالايشا وزگةرةتئنئن باقئلاؤ كةرةكتئگئن ايتتئ. بذل رةتتة مةملةكةت باسشئسئ جيناقتاعان قاراجاتتئث قازئرگئ جالاقئ مةن زةينةتاقئنئ تولةؤگة جذمسالؤئ مذمكئن ةكةندئگئن دة جوققا شئعارمادئ. ال ةگةر ةكونوميكا بذگئنگئدةي قارقئنمةن ءوسئپ، الةمدئك كونيؤنكتؤرا جاعئمدئ قالئپتاسسا، وندا قاراجات نةگئزئنةن حالئقتئث الةؤمةتتئك جاعدايئن ارتتئرؤعا جذمسالاتئن بولادئ. دةگةنمةن، كةدةرگئلةرگة قاراماستان قازاقستان ءوز تاثداعان باعئتتئ، ازاماتتاردئث جاقسئ ءومئر ءسذرؤئ ءذشئن جاثعئرتؤ جولئن جالعاستئراتئن بولادئ.
«21- عاسئردا تةك قؤاتتئ مةملةكةت قانا تابئستئ دامي الادئ. سول ءذشئن الداعئ 5 جئلدا قازاقستاننئث جاثارعان پارلامةنتئ قؤاتتئ ساياسي كذشكة اينالئپ، وزئنة ةلدئث بولاشاعئ، قوعام تذراقتئلئعئ جانة ونئث جان-جاقتئ جاثعئرؤئ ءذشئن جاؤاپكةرشئلئكتئ الاتئنئنا سةنئمدئمئن. قازاقستاندئ بذدان دا قؤاتتئ، تذراقتئ، مئعئم مةملةكةت ةتؤ سئزدةردئث قولدارئثئزدا. ءبئز ءبارئمئز بئرگة وسئ باعئتتا جذمئس ئستةيتئن بولامئز. دانا حالقئمئز «كةثةسكةن ئستة كةمدئك بولمايدئ» دةگةن. مةملةكةت مذددةسئ بئزدةن ايرئقشا ةرئك-جئگةر مةن اسقان ذيئمشئلدئقتئ تالاپ ةتئپ وتئر. ءبئزدئث الدئمئزدا جاثا ماقساتتار، مةجةلئ مئندةتتةر مةن ئرگةلئ ئستةر بار. ةندةشة بةرةكةلئ بئرلئگئمئز بةرئك، مةملةكةتئمئز مةرةيلئ، ةلئمئز ةثسةلئ بولسئن، اعايئن!»، - دةدئ سةسسيانئ اشقان پرةزيدةنت نذرسذلتان نازاربايةأ.
سونئمةن قاتار، بذگئن بةسئنشئ شاقئرئلئمداعئ ءماجئلئستئث ءبئرئنشئ سةسسياسئنئث العاشقئ وتئرئسئ ءوتئپ، وندا پالاتا ءتوراعاسئ سايلاندئ.
ق ر كونستيتؤسياسئنئث 58-بابئ، 1- تارماعئنا سايكةس ق ر پارلامةنتئ ءماجئلئسئنئث ءتوراعاسئ مةملةكةتتئك ءتئلدئ ةركئن مةثگةرگةن، ءماجئلئس دةپؤتاتتارئنئث اراسئنان پالاتا دةپؤتاتتارئنئث جالپئ سانئنئث كوپشئلئك داؤسئمةن جاسئرئن داؤئس بةرؤ ارقئلئ سايلانادئ. وسئعان وراي ءماجئلئس دةپؤتاتتارئ ن. نئعماتؤليننئث كانديداتؤراسئن ذسئنئپ، داؤئس بةرؤ بارئسئندا پالاتانئث 106 دةپؤتاتئ كانديداتؤرانئ قولداپ داؤئس بةردئ. ءتوراعا ورئنباسارلارئ بولئپ دةپؤتات سةرگةي دياچةنكو مةن باقتئقوجا ءئزمذحامبةتوأ سايلاندئ. ءماجئلئس كوميتةتتةرئنئث ءتوراعالارئنا كةلةتئن بولساق : رومين مادينوأ - اگرارلئق ماسةلةلةر كوميتةتئن، ءداريعا نازاربايةأا - الةؤمةتتئك مادةني-دامؤ كوميتةتئن، راحمةت مذقاشةأ - زاثناما جانة سوت-قذقئقتئق رةفورمالار كوميتةتئن، گذلجان قاراعذسوأا - قارجئ جانة بيؤدجةت كوميتةتئن، ماؤلةن اشئمبايةأ - حالئقارالئق ئستةر، قورعانئس جانة قاؤئپسئزدئك كوميتةتئن، الةكساندر ميليؤتين - ةكولوگيالئق ماسةلةلةر جانة تابيعاتتئ قورعاؤ كوميتةتئن، سةيئتسذلتان ايئمبةتوأ - ةكولوگيالئق رةفورمالار جانة وثئرلئك دامؤ كوميتةتئن باسقاراتئن بولدئ.