قازاقستان دةموكراتيانئث داثعئل جولئنا ءتذستئ

«سئرت كوز - سئنشئل» دةمةكشئ، ولاردئث ئشئندة ناقتئ سئن-ةسكةرتپةلةر دة جوق ةمةس. ءبئراق، اشئعئن ايتؤ كةرةك، داؤئس بةرؤ بارئسئن باقئلاعان ءبئر مئثعا جؤئق حالئقارالئق بايقاؤشئلاردئث باسئم بولئگئ قازاقستانداعئ دةموكراتيالئق رةفورمالارعا جوعارئ باعا بةرئپ وتئر.
تاؤةلسئز 20 جئلدئث ئشئندة دةموكراتيانئث ءمئنسئز مودةلئن قذرؤ مذمكئن ةمةس. ونئ ءبارئ بئلةدئ ءارئ جاقسئ تذسئنةدئ. دةگةنمةن، كةثةستئك جذيةنئث قذرساؤئنان شئققان قازاقستاننئث وسئ ؤاقئتتئث ئشئندة جاساعانئ كوپ. ارينة، «ةسكئلئكتئث» پسيحولوگياسئ ءالئ قالعان شئعار. ءبئراق ورتالئق ازيا ايماعئندا ةؤروپاداعئ قاؤئپسئزدئك جانة ئنتئماقتاستئق ذيئمئنئث تئزگئنئن العاشقئ بولئپ ذستاعان قازاق ةلئ بذگئندة وسئ ذيئمنئث دةموكراتيالئق ذدةرئستةردئ دامئتؤ بويئنشا جذكتةگةن مئندةتتةرئن بارئنشا ورئنداپ كةلةدئ. ونئ كذنئ كةشة عانا اياقتالعان كةزةكتةن تئس پارلامةنت ءماجئلئسئ مةن ءماسليحاتتاردئث سايلاؤئ كورسةتتئ.
نةگئزئ، بذگئنگئ تاثدا حالئقارالئق دةثگةيدة ءبئراز جةتئستئكتةرگة جةتكةن قازاقستانعا دةگةن الةمدئك قاؤئمداستئقتئث كوزقاراسئ ةرةكشة. سودان بولار، بيئلعئ سايلاؤ ناؤقانئنا ةؤروپاداعئ قاؤئپسئزدئك جانة ئنتئماقتاستئق ذيئمئ، ةؤرازيالئق ةكونوميكالئق قاؤئمداستئعئنئث پارلامةنتارالئق اسسامبلةياسئ، ةؤرووداقتئث پارلامةنتتئك اسسامبلةياسئ، ة ق ئ ذ-نئث ادام قذقئقتارئ جانة دةموكراتيالئق ينستيتؤتتار جونئندةگئ بيؤروسئ، تذركئ تئلدةس مةملةكةتتةردئث ئنتئماقتاستئق كةثةسئ، شاثحاي ئنتئماقتاستئق كةثةسئ، يسلام ئنتئماقتاستئق ذيئمئ، تاؤةلسئز مةملةكةتتةر دوستاستئعئ، تذركئ تئلدةس مةملةكةتتةردئث ئنتئماقتاستئق كةثةسئ، سونداي-اق شةت ةلدةردئث ءبئراز تاؤةلسئز باقئلاؤشئلارئ كةلئپ قاتئستئ. ولاردئث باسئم بولئگئ قازاقستانداعئ سايلاؤعا وث باعا بةرئپ، ةلئمئزدةگئ دةموكراتيالئق رةفورمالاردئث ارئ قاراي جالعاساتئندئعئنا سةنئمدئ.
ةؤروپادان كةلگةن گةرمانيانئث اسپةن ينستيتؤتئنئث ساراپشئسئ ماتتيوس دورنفةلد قازاقستاننئث ةلةكتورالدئ تاجئريبةسئن وزگة ةلدةرمةن سالئستئرا وتئرئپ، بئلاي دةيدئ: «مةن ءبئراز ةلدةردئث سايلاؤ ناؤقاندارئن باقئلاعان ةدئم، قاي مةملةكةتتةر ةكةنئن ايتپاي-اق قويايئن. وندا داؤئس بةرؤ كةزئندة كوپتةگةن زاث بذزؤشئلئقتار بولدئ: سايلاؤشئلارعا قئسئم جاسالئپ، زاثسئز قول قويؤ وقيعالارئ دا كةزدةستئ. ونئ قازاقستانداعئ سايلاؤمةن سالئستئرؤعا بولمايدئ. مةنئث بايقاؤئمشا، مذندا دايئندئق جذمئستارئ جاقسئ. ماعان ذناعان تاعئ ءبئر جايت، سايلاؤ ؤچاسكةلةرئ ورنالاسقان جةرلةر كةث ءارئ ئثعايلئ. باسقا ةلدةردة بولسا، سايلاؤ ؤچاسكةسئ تار جةردة اشئلئپ، حالئقتئث قاپتاپ كةتةتئنئ سونشا، ينة شانشار جةر تابا الماي قالاسئث. ءجذرئپ-تذرؤدئث ءوزئ قيئن. قازاقستاندا ونداي جوق. سايلاؤ ؤچاسكةسئنئث ورنئ كةث، داؤئس بةرؤ جاشئگئ كورئنةتئن جةرگة قويئلادئ ةكةن»، - دةيدئ ول. ةؤروپا قذرلئعئنئث تاعئ ءبئر وكئلئ، چةحيا پارلامةنتئنئث ةكس-سپيكةرئ ميروسلاأ ألچةك ارئپتةسئنئث بذل ويئن قذپتاپ، سايلاؤدئ وتكئزؤ جاعئنان چةحيا مةن قازاقستاننئث اراسئندا ةشبئر ايئرماشئلئقتئث جوق ةكةندئگئن مالئمدةپ وتئر. ال اأسترياداعئ أةنا لاندتاگئنئث (پارلامةنت) دةپؤتاتئ ومار ءال-راأي قازاقستانداعئ سايلاؤ ءادئل ءوتتئ دةپ سانايدئ. ةستونيا پارلامةنتئنئث مذشةسئ اادؤ مؤست بولسا، قازاقستاندا سايلاؤدئ مةرةكةلئك ءئس-شارا رةتئندة وتكئزؤ باستاماسئنا باسا نازار اؤدارا وتئرئپ: «ءبئزدئث جاقتا سايلاؤ كةزئندة مادةني ءئس-شارالار ذيئمداستئرئلمايدئ، ال سايلاؤشئلارعا سئيلئقتار بةرئلمةيدئ. ول جاعئنان ةؤروپا سايلاؤدئث ذلكةن مةيرام ةكةندئگئن ذمئتقان سياقتئ»، - دةدئ.
ةلئمئزدةگئ سايلاؤ ناؤقانئن كةثئنةن باقئلاعانداردئث ءبئرئ رةسةي فةدةراسياسئ بولدئ. 200 باقئلاؤشئسئ بار كورشئ ةلدئث دةلةگاسياسئ قازاقستانداعئ پارلامةنت ءماجئلئسئ مةن ءماسليحاتتار دةپؤتاتتارئن سايلاؤ بارئسئن بارئنشا قامتئپ، داؤئس بةرؤ بارئسئن ءجئتئ باقئلاؤعا تئرئستئ. «سول سةبةپتئ ءبئزدئث اتئمئزدان وسئنداي ذلكةن دةلةگاسيا كةلدئ. نةگئزئ، قازاقستانداعئ سايلاؤ تئنئش جاعدايدا ءوتتئ: حالئقتئ ةشكئم كذشتةپ اكةلمةگةن سياقتئ، ءبارئ ءوز ةركئمةن كةلئپ، داؤئس بةردئ»، - دةيدئ ر ف مةملةكةتتئك دؤماسئنئث دةپؤتاتئ ولةگ ساأچةنكو. ت م د-نئث باقئلاؤشئلار ميسسياسئنئث باسشئسئ ألاديمير گاركؤن دا قازاقستانداعئ سايلاؤ بارلئق دةموكراتيالئق نورمالارعا ساي دةپ باعالادئ. «بذل سايلاؤ - قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث دةموكراتيالئق قذندئلئقتاردئ كذشةيتؤ جولئندا جاساعان اسا ماثئزدئ قادامئ. وسئندا وتكةن سايلاؤ ناؤقانئن باقئلاؤ بارئسئندا ءبئز سايلاؤدئث ناتيجةسئنة اسةر ةتةتئن قانداي دا ءبئر زاث بذزؤشئلئقتاردئ انئقتاعان جوقپئز. ميسسيانئث باعاسئ بويئنشا قازاقستانداعئ سايلاؤ ةلدئث زاثناماسئنا ساي ءارئ دةموكراتيالئق نورمالارعا سايكةس ءوتتئ. سايلاؤ اشئق جاعدايدا ذيئمداستئرئلئپ، داؤئس بةرؤ قذپياسئ تولئعئمةن ساقتالدئ. مةندة ءبئر-اق ذسئنئس بار. داؤئس بةرگةننةن كةيئن، سايلاؤ بيؤللةتةندةرئن ارنايئ كونأةرتكة دة سالؤعا بولادئ»، - دةدئ أ.گاركؤن.
ارينة، جاثاوزةن قالاسئندا بولعان سايلاؤ بايقاؤشئلاردئث باستئ نازارئندا بولدئ. سةبةبئ باس كةزئندة ول جةردة سايلاؤدئ وتكئزؤ-وتكئزبةؤ ماسةلةسئ بويئنشا ءبئراز پئكئرتالاستئث بولعانئن حالئق جاقسئ بئلةدئ. دةگةنمةن، اقئر اياعئندا ول قالادا سايلاؤدئ ذيئمداستئرؤعا رذقسات بةرئلدئ. «نةگئزئ، جاثاوزةن قالاسئندا سايلاؤدئ وتكئزؤ تؤرالئ شةشئم قذقئقتئق جاعئنان عانا ةمةس، ساياسي تذرعئدا دا دذرئس شةشئم بولدئ. ارينة، ونداي شةشئم قابئلداؤ وثاي ةمةس. سةبةبئ ءبئر جاعئنان - توتةنشة جاعداي بولسا، ةكئنشئ جاعئنان - سايلاؤ، ياعني ازاماتتاردئث كونستيتؤسيالئق قذقئقتارئ ةسكةرئلؤئ شارت»، - دةيدئ تذركئ تئلدةس مةملةكةتتةردئث ئنتئماقتاستئق كةثةسئنئث باس حاتشئسئ حاليل اقئندجئ. ونئث ايتؤئنشا، جاثاوزةندة سايلاؤ وتپةگةن جاعدايدا حالئقارالئق قاؤئمداستئقتا باسقاشا كوزقاراس قالئپتاساتئن ةدئ.
جاثاوزةن قالاسئندا بولئپ قايتقان باقئلاؤشئلاردئث ءبئرئ، قازاقستان-ذلئ بريتانيا پارلامةنتارالئق توبئنئث ءتوراعاسئ، لوردتار پالاتاسئنئث مذشةسئ دجون ؤةأةرلي قازاقستانداعئ سايلاؤعا ارنايئ، جاثاوزةن قالاسئنداعئ داؤئس بةرؤدئ باقئلاؤ ءذشئن ادةيئ كةلگةن ةكةن. «مةن وتكةن جئلئ قازاقستاننئث جاثاوزةن قالاسئندا بولعان توتةنشة جاعداي تؤرالئ جاقسئ بئلةمئن. سول سةبةپتئ «ول جةردةگئ سايلاؤ بارئسئ قالاي بولادئ؟»، دةپ، جاثاوزةنگة ارنايئ بارئپ، حالئقتئث داؤئس بةرؤئن كوردئم»، - دةيدئ لورد دج.ؤةأةرلي. ءئس-ساپار بارئسئندا شةتةلدئك باقئلاؤشئ ون بئردةي سايلاؤ ؤچاسكةسئن ارالاپ، ول جةردةگئ داؤئس بةرؤدئ باقئلاپ كوردئ. «مةن ءوزئم جاثاوزةن قالاسئندا وتكةن داؤئس بةرؤ بارئسئنا قاناعاتتانامئن. ماعان سايلاؤعا دايئندئق جذمئستارئ ذنادئ. بذگئندة قانداي دا ءبئر كةمشئلئكتةر بولدئ دةپ ايتؤ قيئن. سول سةبةپتئ ةشقانداي ةسكةرتؤ جاساي المايمئن. سايلاؤ ؤچاسكةلةرئنئث بارلئق مذشةلةرئ، بايقاؤشئلار ءوز قذقئقتارئ مةن مئندةتتةرئن جاقسئ بئلةدئ ةكةن»، - دةيدئ ول. لورد دج.ؤةأةرلي ماثعئستاؤ وبلئسئنئث ةلدئ مةكةندةرئندة ورنالاسقان باسقا سايلاؤ ؤچاسكةلةرئنة دة بارئپ، قانداي دا ءبئر ورةسكةل ءتارتئپ بذزؤشئلئقتاردئ انئقتاعان جوق.
نةگئزئ، بذگئندة جاثاوزةندئكتةر قالاداعئ توتةنشة جاعدايدئ الئپ تاستاؤدئ سذراپ وتئرعان كورئنةدئ. ولار بذل وتئنئشتةرئن قازاقستانداعئ سايلاؤدئ باقئلاؤ جونئندةگئ رةسپؤبليكالئق قوعامدئق كوميسسياعا ايتقان ةكةن. «بذگئندة جاثاوزةن قالاسئنداعئ حال-احؤال تذراقتئ ءارئ تئنئش. سول سةبةپتئ بئزبةن كةزدةسكةن قالا تذرعئندارئ توتةنشة جاعدايدئ تةزئرةك الئپ تاستاؤدئ سذراپ وتئر. سةبةبئ بذل رةجيم تذرمئستئق ماسةلةلةردئ شةشؤگة كوپ كةدةرگئ جاسايدئ. ماسةلةن، ذيلةنؤ تويئن وتكئزؤ ءذشئن قالا كومةندانتئنان رذقسات الؤ قاجةت. بذل كوپ ؤاقئتتئ الادئ»، - دةيدئ قازاقستانداعئ ساياسي-گؤمانيتارلئق كونيؤكتؤرا ورتالئعئنئث باسشئسئ، ساياسات عئلئمدارئنئث دوكتورئ ةسةنجول الياروأ.
سونئمةن، «قازاقستاندا وتكةن پارلامةنت ءماجئلئسئ مةن ءماسليحاتتاردئث دةپؤتاتتارئن سايلاؤ دةموكراتيالئق ذدةرئستةرگة ساي ءوتتئ مة؟»، - دةگةن ساؤالعا ءبئزدئث جاؤابئمئز «ءيا، ءوتتئ. ءبئراق بئزگة وسئ جولدا ءالئ ءبئراز ةثبةك ةتؤ كةرةك!» دةگةنگة سايادئ. شةتةلدئك باقئلاؤشئ لورد دجونؤةأةرلي قازاقستانداعئ دةموكراتيانئث دامؤ بولاشاعئن بئلاي دةپ باعامدايدئ: «مةن بئلةمئن، سوثعئ 20 جئلدئث ئشئندة قازاقستان دةموكراتيانئ دامئتؤ جولئندا ءبئراز جذمئس جاسادئ. ماسةلةن، وسئ جولعئ سايلاؤدئث ناتيجةسئ بويئنشا قازاقستان پارلامةنتئنة ءذش بئردةي پارتيا كئرئپ وتئر. بذل - جامان كورسةتكئش ةمةس. ارينة، الداعئ ؤاقئتتا بذل دةموكراتيالئق ءذردئس ذدةي تذسةدئ. مةن ءوزئم قازاقستاننئث وسئ جولداعئ جذمئسئن جوعارئ باعالايمئن. دةموكراتيا ءبئر كذندة كةلمةيدئ. بذل - ذزاق ؤاقئتتئ قاجةت ةتةتئن ءذردئس. قازاقستان ول ءذردئستئ بارئنشا ذدةتؤگة تئرئسئپ كةلةدئ»، - دةيدئ ول.