جةلتوقسان وسئلاي باستالعان

کةزئ جةتکةندة تاريحي شئندئقتئث بةتئ اشئلاتئنئ انئق. ءبئز جةلتوقسان کوتةرئلئسئ باستاؤ العان تةاتر جانة کورکةمسؤرةت ينستيتؤتئنئث سول کةزدةگئ ستؤدةنتتةرئن، کوتةرئلئستئث ذيئمداستئرؤشئلارئن اثگئمةگة تارتئپ، وقيعا حرونولوگياسئن قايتا جاثعئرتئپ کوردئک. سول کةزدة ذيئمداستئرؤ جذمئستارئنئث باسئ-قاسئندا جذرگةن ذسئپحان سةيتئمبةت بذگئندة م.اؤةزوأ اتئنداعئ اکادةميالئق دراما تةاترئنئث اکتةرئ، ال قالعاندارئ - جةکة کاسئپکةرلةر.
کوتةرئلئسکة دةيئن
- جةلتوقسان کوتةرئلئسئنئث تذتانؤئنا نةندةي قوزعاؤشئ کذش يتةرمةلةگةنئن ءتذسئنؤ ذشئن اثگئمةنئ سول تذستاعئ ةلدئث جالپئ ساياسي احؤالئنان باستاساق. کوتةرئلئس الدئندا ةلدةگئ ذلتتئق، ساياسي، الةؤمةتتئک احؤال قانداي کذيدة ةدئ؟
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- ول کةزدة تةاتر جانة کورکةمسؤرةت ينستيتؤتئنئث ستؤدةنتتةرئمئز. قذرمانعازئ ءتورتئنشئ کؤرس، باقتئبةک ةکةؤمئز ءذشئنشئ کؤرستا وقئپ جذردئک. ونةر ينستيتؤتئ بولعان سوث ساياساتقا ونشا جوق ةدئک، ءبئراق کومسومول مذشةسئ بولدئق. ول تذستا ذلتقا قاتئستئ جازئلماعان زاثدار کوپ بولاتئن. ماسةلةن، ءبئرئنشئ حاتشئ قازاق بولسا، ةکئنشئ حاتشئ مئندةتتئ تذردة ورئس بولؤعا ءتيئس. کوشةدة ةکئ قازاق قازاقشا سويلةسة، ورئس کةمپئر "نةگة شذلدئرلةپ تذرسئثدار؟" دةپ بةتئنة بئلش ةتکئزئپ ايتئپ سالاتئن زامان بولاتئن. قوعامدئق کولئککة مئنگةندة دة کورةر کذنئمئز وسئ.
تذثعئش رةت اؤئلدان الماتئعا جول تارتقان کةزئم ةسئمدة قالئپتئ. تاشکةنت کوشةسئنئث بويئنداعئ ذيلةر ورئستاردئکئ بولاتئن. ول کةزدة کوشةدةن قازاق کورمةيتئنبئز. ءسويتئپ، ءار قازاقتئث تذيگةن ئزاسئ، کورگةن قورلئعئ کوکةيئندة وسئلايشا جينالا بةردئ.
باقتئبةک يمانعوجا:
- الماتئعا کةلئپ، وقؤعا تذسکةن سوث قاراساي باتئر کوشةسئندةگئ جاتاقحانادا تذردئق. سول جاتاقحانانئث الدئنداعئ ازئق تذلئک دذکةنئندة ءبئر وقيعانئث کؤاسئ بولدئم. ورئسشا بئلمةيتئن قازاق اپا ورئس ساتؤشئدان نان سذراپ تذر. ساتؤشئ بولسا، قازاقشا تذک تذسئنبةي، قاريانئث اقشاسئن قايئرئپ بةردئ. مئنة، قازاق اپا وز جةرئندة، ءوز ةلئندة، ءوز تئلئندة نان ساتئپ الا المادئ. وسئنداي کورئنئستةر کذن ساناپ جينالا بةردئ.
ءبئز ول کةزدة ساياساتتئث قالاي تئنئس الاتئنئن، الةمدة نة بولئپ جاتقانئن بئلمةيتئنبئز. دةسةک تة تةثدئک جوق ةکةنئن تذيسئگئمئزبةن سةزئپ جذردئک. بذل کوشةدة جذرگةندة دة کورئنئپ تذراتئن. قايدا قاراساث، جاقسئ تذراتئن کئم؟ وزگة ذلت وکئلدةرئ. جاقسئ ءذي دة، جاقسئ قئزمةت تة سولارعا بذيئراتئن. ال قازاقتار قالاعا کةلئپ تذراتئن باسپانا ئزدةپ، قاثعئپ ءجذر. ذلت مذددةسئنئث اياققا تاپتالؤئ، ذلت ساياساتئنئث کةنجة قالؤئ، وسئنئث ءبارئ کوکئرةگئمئزدة شةر بولئپ جينالا بةردئ.
- دةمةک، جةلتوقسان کوتةرئلئسئنة سةبةپ بولعان نةگئزگئ نارسة - ذلتتئق ماسةلة، ذلتتئق تةثسئزدئک، قازاق مذددةسئنئث اياققا تاپتالؤئ. ال قونايةأتئ قئزمةتئنةن الئپ تاستاپ، ورنئنا کولبيندئ قويؤ - بذعان دةيئن شئداپ کةلگةن جاستاردئث ءتوزئمئن شةگئنة جةتکئزگةن، الاثعا شئعؤئنا تذرتکتئ بولعان سةبةپ. ولاي بولسا، قونايةأتئث قئزمةتئئنةن الئنئپ، ونئث ورنئنا کولئبيننئث کةلؤئن کئمنةن ةستئدئثئزدةر؟
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- جةلتوقساننئث ون التئسئ کذنئ ساعات ةکئدة ک س ر و حالئق ءارتئسئ شولپان جانداربةکوأانئث اکتةرلئک شةبةرلئک بويئنشا ءدارئسئ وتؤئ ءتيئس بولاتئن. ول ءبئراز ؤاقئتقا کةشئگئپ کةلدئ. جذزئندة مذث بار، كوثئل-کذيئ جوق ةکةن. اپايئمئزدان نة بولعانئن سذراعانئمئزدا ول: "قونايةأ اتالارئثدئ الئپ تاستادئ، ورنئنا ماسکةؤدةن بئرةؤدئ الئپ کةلدئ"، - دةدئ.
باقتئبةک يمانعوجا:
- مذنئ جاتاقحاناعا کةلگةن کةزدة قذرمانعازئدان ةستئدئم. "ون جةتئ-ون التئ مينؤتتئق پلةنؤم بولدئ. قونايةأتئ الئپ تاستادئ"، - دةدئ ول. "ورنئنا کئمدئ قويدئ؟". "کولبين دةگةندئ الئپ کةلدئ". "ول قازاقستاندئق پا؟". "جوق! ؤليانوأسک قالاسئنئث ءبئرئنشئ حاتشئسئ". وسئدان کةيئن سانامدا جاي وتئ ءجذرئپ وتکةن سياقتئ بولدئ. بذدان ارتئق شئداؤ مذمکئن ةمةس، بارلئق جةردة باس کوتةرئپ جاتئر. وسئ پئکئردئ ورتاعا سالئپ جاتقاندا، شةرؤ ذيئمداستئرايئق دةگةن اثگئمة قوزعالدئ. سةرئک ايازبايةأ دةگةن جئگئت بئزدةن ءبئر کؤرس جوعارئ وقيتئن. ءوزئ پارتيانئث بةلسةندئ مذشةسئ، سؤرةتشئ. ول بئردةن کئتاپتاردئ اقتاردئ. کونستيتؤسيانئث 50-بابئندا "پارتيا شةشئمئمةن کةلئسپةگةن جاعدايدا ءوز نارازئلئعئثدئ ءبئلدئرؤ ذشئن بةيبئت شةرؤ ذيئمداستئرؤعا بولادئ" دةپ جازئلعان ةکةن. "مئنة، شةرؤ ذيئمداستئرؤعا بولاتئنئ انئق جازئلعان". ةندئ نة ئستةمةک کةرةک؟ ول ذشئن ذران سوزدةر جازئلؤئ قاجةت. لةنيننئث ذلت ساياساتئنا قاتئستئ ةثبةکتةرئن اقتارئپ، سودان ذران سوزدةردئ تاثداپ الدئق. وسئ کةزدة امانباي کانةتوأ، ءذسئپحان مةن قذرمانعازئ جاتاقحاناعا کةلئپ، وزگة جاتاقحانالاردئ ارالاپ، ستؤدةنتتةرگة ايتايئق دةدئ. ءسويتئپ، ون التئسئ کذنئ کةشکئ ساعات توعئزدا جاتاقحانالاردئ ارالاؤعا شئقتئق. الدئمةن جاياؤ تارتئپ، بايتذرسئن ذلئ کوشةسئمةن ءجذرئپ وتئرئپ، شةأچةنکو کوشةسئنئث قيئلئسئنداعئ شةت تئلدةر ينستيتؤتئنئث جاتاقحاناسئنا کةلدئک. ونداعئ ستؤدةنتتةرگة ويئمئزدئ ايتئپ، ورتاعا سالدئق، کوشةلئک شةرؤگة شئعايئق دةگةن ويئمئزدئ جةتئکئزئدئک. ولار دا نارازئ، تةک نة ئستةرئن بئلمةي وتئر ةکةن، ءبئزدئث باستامامئزدئ ةستئگةن سوث قئزؤ قولدادئ. ءبئز باس سذققان مةديسينالئق ينستيتؤت، پوليتةحنيکالئق ينستيتؤت، اؤئل شارؤاشئلئعئ ينستيتؤتئ، ءبارئ دة اشؤ ئزاعا بؤلئعئپ، نة ئستةرئن بئلمةي وتئر ةکةن. اقئرئندا گوگول کوشةسئندةگئ قئزدار پةداگوگيکالئق ؤنيأةرسيتةتئ جاتاقحاناسئ ماثئندا کيروأ زاؤئتئ جذمئسشئلارئنئث جاتاقحاناسئنا باردئق. بارئمئز ةرتةثئنة تاثعئ ساعات توعئزدا الاثدا جينالامئز دةپ کةلئستئک.
- سوندا دايئندئق جذمئستارئ ون التئسئ کذنئ کةشکة باستالدئ عوي؟
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- ءيا، دايئندئق جذمئستارئ کةشکئ توعئزدان تذنگئ بئرگة دةيئن جالعاستئ. ساعات ون ةکئدة کيروأ زاؤئتئنئث جاتاقحاناسئنا باردئق. ءبئزدئ کئرگئزبةدئ. جاتاقحاناعا قاراي ءبئر جئگئتتةر کةلة جاتتئ. ويئمئزدئ سول جئگئتتةرگة ايتتئق. ولارمةن ويئمئز ءبئر جةردةن شئعئپ، الگئلةر جاتاقحاناداعئ وزگة ادامدارعا جةتکئزةتئنئن ايتتئ. قازمؤ جاتاقحاناسئنا کئرگةنئمئزدة، قذرمانعازئ ةکةؤمئز ستؤدةنتتئک بيلةتتئ تاستاعان بولاتئنبئز. جاتاقحاناعا کئم کةلئپ-کةتکةنئن جذرنالعا تئرکةپ قوياتئن. کةيئن قاؤئپسئزدئک کوميتةتئنئث قئزمةتکةرلةرئ تةرگةؤ جذرگئزگةندة سول جذرنالدئ الئپ، ستؤدةنتتةردةن ءبئزدئث کئم ةکةنئمئزدئ سذراعان. ةث سوثئندا ساعات ون بئردةن وتة اؤئل شارؤاشئلئعئ ينستيتؤتئنئث جاتاقحاناسئنا بارعانئمئزدا، جاتاقحانا ةسئگئ جابئق ةکةن. وندا ستؤدةنتتةر وزدةرئن وزدةرئ باسقارادئ. امانباي «تانئسئم بار» دةگةن سوث، ةسئک-تةرةزةنئ تاقئلداتتئق. جئگئتتةر شئقتئ. دالئزگة کئرئپ سويلةستئک، بةيبئت شةرؤگة شئعايئق دةپ جاتقانمئزدئ ايتتئق. ةث سوثئندا ولار ءبئزدئث کئم ةکةنئمئزدئ سذرادئ. سوندا امانباي "ءبئز کيروأ زاؤئتئنئث جئگئتتةرئمئز" دةپ قويئپ قالدئ. ول کةزدة کيروأ زاؤئتئنئث جئگئتتةرئ مةن اؤئل شارؤاشئلئعئ ينستيتؤتئنئث جئگئتتةرئ قئزدار پةداگوگيکالئق ينستيتؤتئنئث قئزدارئنا تالاساتئن. سول کةزدة ءبئر جئگئتتئث "انشةيئندة قئرئقپئشاق بولئپ قئرئلئسئپ جاتامئز، ءبئراق ذلتتئث باسئنا کذن تؤعاندا بئرئگةيئک، ءبارئن ذمئتايئق" دةگةن ءسوزئ قذلاعئمدا قالئپتئ.
ءسويتئپ، ساعات تذنگئ بئردة جاتاقحاناعا کةلدئک. کةلسةک، ارئ-بةرئ جذگئرئس، جئگئتتةر اقجايمانئ جئرتئپ، ذران جازئپ جاتئر. جاتاقحانانئث وقؤ زالئ بولاتئن. سول جةردة قولمةن سالئنعان لةنيننئث پورترةتئ بار ةدئ. سونئث بئرنةشة کوشئرمةسئن جاسادئ. سونئ دا الئپ شئقتئق.
- الاثعا کوتةرئپ شئققان ذران سوزدةردئ جازعان کئمئدةر؟
قذرمانعازئ ايتمئرزا:
- الاثدا کوتةرئپ شئققان ذراندارعا کةلةتئن بولساق، ونئ 4 جئگئت جازدئ. ءبئرئنئث فاميلياسئن بئلمةيمئن، اتئ - بةک. وزگةلةرئ: سةرئک ايازبايةأ، باقئتجان کارمةنوأ، مةيرامعازئ قاسةنبايةأ. باس اياعئ التئ ذران ءسوز جازئلدئ. ونئ جازعانداردئث ءبئرئ مةيرامعازئ قاسةنبايةأ کةيئن شارتتئ تذردة ةکئ جئلعا سوتتالدئ.
الاثدا
- ون جةتئسئ کذنئ تاثةرتةث الاثعا قالاي باردئثئزدار؟ ودان کةيئنگئ وقيعا قالاي ءوربئدئ؟
باقتئبةک يمانعوجا:
- 17 - کذنئ تاثةرتةث ساعات توعئز شاماسئندا الاثعا 150 ستؤدةنت ةرتئپ، التئ ذران ءسوزدئ کوتةرئپ شئقتئق. بايتذرسئن ذلئ کوشةسئمةن ءجذرئپ ساتبايةأ کوشةسئنة بذرئلئپ، الاثعا کةلگةنئمئزدة ةکئ-اق جاتاقحانانئث ادامدارئ کةلئپتئ. ولار - اؤئل شارؤاشئلئعئ ينستيتؤتئنئث ستؤدةنتتةرئ مةن کيروأ زاؤئتئنئث جذمئسشئلارئ. باس-اياعئ 50-60 ادام. ولار ءبئزدئ ؤرالاپ قارسئ الدئ. بذل ساعات توعئز جارئم شاماسئ بولاتئن. ءسويتئپ، بئزبةن قوسئلعاندا الاثعا جينالعاندار سانئ ةکئ ءجذز ادامعا جؤئقتادئ. ايقايلاپ، ذرانداپ تذرعانئمئزدا الاثعا زاث قئزمةتکةرلةرئ تارتئلا باستادئ. ءبئزدئ لةزدة قورشاپ الدئ. ولار ءبئزدئث ازدئعئمئزدئ پايدالانئپ، شةت تذرعان ةکئنشئ کؤرستئث ستؤدةنتئ جةثئس داؤلةتوأتئ سذيرةپ الئپ کةتئپ، گازيکتئث ئشئنة سالئپ تاستادئ.
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- سول کةزدة قئزدار شئر-پئر ةتئپ، "جةثئستئ الئپ کةتتئ" دةپ تؤرا جذگئردئ. ءبئز "ةشکئمدئ بةرمةيمئز" دةپ ءبئر-ءبئرئمئزدئث قولئمئزدئ ذستادئق.
باقتئبةک يمانعوجا:
- زاث قئزمةتکةرلةرئنئث سانئ کوپ، قاتاردا ساپپةن ءتئزئلئپ تذر. ءبئز بولساق، قورشالئپ، قيمئلداي الماي قالدئق. "ةگةر بذلاي تذرا بةرسةک، جةم بولاتئن ءتذرئمئز بار. شةرؤ ذيئمداستئرئپ، بذکئل جاتاقحانالاردئ ارالاپ، جازؤشئلار وداعئنا بارئپ، ولجاس سذلةيمةنوأکة کئرةيئک دةپ ءسوز بايلاستئق. کورنةکتئ ونةر قايراتکةرلةرئن الاثعا تارتايئق دةگةن ويمةن قاتاث ساپقا تذرئپ، ساتبايةأ کوشةسئمةن شةرؤلةتئپ، دوستئق کوشةسئمةن تومةن ءتذسئپ، ينستيتؤتقا کئردئک تة، جازؤشئلار وداعئنا تارتتئق. جول-جونةکةي "مةنئث قازاقستانئم" ءانئن ايتئپ کةلة جاتئرمئز. وسئ کةزدةگئ ءبئر کورئنئس ةسئمدة قالدئ. بئزبةن بئرگة ءبئر کةمپئر بذکشةثدةپ قاتارلاسئپ کةلةدئ. "قذلئندارئم، بار ةکةنسئثدةر عوي"، - دةپ مةنئث قولئمدئ ءسذيدئ. بذل ءبئزدئ ودان ءارئ رؤحتاندئردئ. وداقتئث الدئنا جةتکةنشة قارامئز کوبةيئپ، مئثعا جؤئقتاپ قالدئق. جازؤشئلار وداعئنئث الدئنا کةلئپ، "ولجاس، ولجاس، شئق!" - دةپ ايقايلادئق. ونداعئ ويئمئز الدئمئزعا اقئلشئ بولاتئن، باعئت بةرةتئن کوسةم ئزدةپ ءجذرمئز. ول بار بولدئ ما، جوق بولدئ ما، بئلمةيمئز، ايتةؤئر شئقپادئ. سوسئن گوگول کوشةسئمةن ءجذرئپ قئزدار پةداگوگيکالئق ينستيتؤتئ، کيروأ زاؤئتئنئث جاتاقحانالارئنا کئرئپ شئعايئق دةپ شةشتئک. قئزدار پةداگوگيکالئق ينستيتؤتئنئث جاتاقحاناسئنا بارساق، ولاردئ ذستازدارئ جاتاقحانادان شئعارماي، ةسئکتئ تارس جاؤئپ الئپتئ. ءبئز ةسئکتةردئ جذلقئلاپ، کذشپةن اشتئق. مذنئ کذتکةندةي-اق ءبئر قئزدار پالتولارئن الا سالئپ، شارفتارئن شالا-شارپئ بايلاپ ةسئکتةن جذگئرئپ شئقسا، ةندئ ءبئرئ تةرةزةدةن سةکئرئپ ءتذسئپ جاتتئ.
مذنداي کةزدة شايقاس سيندرومئ ءوز دةگةنئن ئستةتةدئ. شايقاس وتئنا ادام ماسايادئ. ونئث دذرئس ويلاؤ جذيةسئ وزگةرةدئ. ال ونداي کةزدة ادام ولةمئن دةپ ويلامايدئ. شةرؤ، قاقتئعئس ءبئزدئ وسئنداي کذيگة جةتکئزدئ. تذسکة قاراي بايتذرسئن ذلئ کوشةسئئمةن ءجذرئپ، الاثعا کةلسةک، وندا 3-4 مئث ادام جينالئپ قالئپتئ.
- الاثداعئ قانداي کورئنئس ةستةرئثئزدة قالدئ؟
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- الاثداعئ ءبئر کورئنئس الئ کذنگة دةيئن ةسئمدة. ءبئز الاثعا جاقئنداي بةرگةندة ميليسيانئث پاترؤلدئک جةثئل ماشيناسئ تذردئ. ميليسيا بئزگة توسقاؤئل قويئپ، الاثعا جئبةرمةؤگة تئرئستئ. سوندا ءئرئ دةنةلئ، مايور شةندئ جئگئت اعاسئنئث: "جئگئتتةر، نامئستئ قولدان بةرمةثدةر، العا، العا!" دةگةن ءسوزئ ةسئمدة قالئپ قويئپتئ. ول وکئمةت ادامئ، فورما کيئپ تذر، سويتة تذرا بئزگة جاناشئر، رؤحئ بئزبةن ءبئر.
قذرمانعازئ ايتمئرزا:
- حالئقتئث جانايقايئ ءبئر جةردةن شئققانئ قازاق جاستارئن ودان ءارئ رؤحتاندئرئپ جئبةردئ، ةرةکشة اسةر ةتتئ. وندا ةشقانداي ارتئق ءسوز جوق ةدئ، تةک شئندئق. بئزدئکئ "ءار ذلتتئث ءوز کوسةمئ بولسئن!" دةگةن ءبئر-اق تالاپ بولاتئن.
باقتئبةک يمانقوجا:
- ايتا کةتةتئن جايت، سول کذنئ جةلتوقسانشئلاردئث ئشئندة ن.نازاربايةأ ءجذردئ. ونئ ءوز کوزئممةن کوردئم. جانئمدا بةيبئت شانيةأ بار بولاتئن. ءدال قازئرگئ تاؤةلسئزدئک مونؤمةنتئ تذرعان جةردة کةزدةستئک. ن.نازاربايةأ جانئمئزعا کةلدئ دة: "جئگئتتةر، ايتاتئندارئثدئ ايتتئثدار عوي. کةتئثدةر. کةشکة قاراي کذش قولدانادئ"، - دةدئ. مئنة، سوزبة-ءسوز ناقتئ ايتقان ءسوزئ. ول کةزدة اسا نازار اؤدارمادئق. ال مئنبةگة شئعئپ سويلةگةندةردئث ءسوزئن ةشکئم تئثداعان جوق، قؤئپ جئبةردئ.
ةسئمنةن ةش کةتپةيتئنئ، بئزبةن بئرگة قازاقتئث قئزدارئ جانئمئزدان ءبئر ةلئ قالماي جانتالاسئپ جذرگةنئ.
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- الدئثعئ قاتاردا قئزدار ءجذردئ. "قازاقتئث قئزدارئمئز عوي. بئزگة قول کوتةرمةيتئن شئعار" دةپ ويلاسا کةرةک. ءبئراق ولاردئ قئز ةکةن دةپ ايامادئ. الدئنا کةلگةنئن سوعا بةردئ. مئنة، سول کةزدة قازاق قئزدارئنئث باتئلدئعئن، باتئرلئعئن کوردئک.
- الاثداعئ وقيعا ودان کةيئن قالاي ءوربئدئ؟
قذرمانعازئ ايتمئرزا:
- الاثعا 4-5 مئث ادام جينالئپ، ساعات 4-5-تةر شاماسئندا قايتا ورالدئق. سول کةزدة 50-60 شاقتئ جئگئت ءبولئنئپ، ذکئمةت ءذيئنئث جانئنداعئ تةلةارنانئ باسئپ الماق بولدئق. الدئ-ارتئمئزدئ اسکةريلةر قورشاپ الدئ. کةرئ قايتؤعا ءماجبذر بولدئق.
باقتئبةک يمانقوجا:
- تاريحي زاثدئلئق دةيمئز بة، وسئنداي کوتةرئلئستةردة جاؤدئث شةبئندة، جةلدئث وتئندة تذراتئن اماندا جاستار. کوتةرئلئس اياقتالئپ، جةثئسکة جةتسة جاستاردئ ئسئرئپ قويادئ دا، ءمانساپقورلار العا شئعئپ وتئرادئ. مذندا دا سوندايلار ذياتسئزدئقپةن، تةکسئزدئکپةن کةؤدةسئن توستئ. کةثةس وداعئنا قارسئ العاش رةت باس کوتةرگةن - قازاقستان. ودان کةيئن باسقا ةلدةر دة باس کوتةردئ. ولار مذنداي کوتةرئلئس بولعان کذندئ اتاپ وتؤ ذشئن ب ذ ذ مةرةکةلةر تئزئمئنة ةنگئزئپ قويدئ. ال جةلتوقسان کوتةرئلئسئ ءدال سول تئزئمدة جوق. بذل نةنئ کورسةتةدئ؟ تاعئ دا سول سولاقاي ساياساتتئث ئقپالئنان. جةلتوقسانعا ءالئ کذنگة ساياسي باعا بةرئلگةن جوق. ةگةر باعا بةرئلسة، سول کةزدة ءبئزدئ سوتتاعان، تةرگةگةن ادامدار جازاعا تارتئلؤئ کةرةک.
- الاثدا ءارتذرلئ ارانداتؤشئلئق بولدئ دةدئثئزدةر. ةستؤئمئزشة، الاثداعئ کولئکتةردئ جاستاردئث ءوزئ اؤدارئپ، ورتةگةن کورئنةدئ. ءتئپتئ ولاردئث ئشئندة ادام ولتئرگةندةر دة بولئپتئ.
باقتئبةک يمانقوجا:
- ادام سوعئس جاعدايئنا تاپ بولعان کةزدة ءبارئن ذمئتادئ. شالا ماس کذيگة ةنةدئ. ءبئراق ءتيئستئ مةکةمةلةر ارانداتتئ، ودان کةيئن عانا جاستار سونداي ارةکةتتةرگة باردئ. الايدا الاثدا ةسئرتکئ بولعان جوق. ءبئراق ءتذن ئشئندة اراق-شاراپ تاراتئلدئ. وندا دا الاثدا ةمةس، باسقا کوشةلةردة. کةسئلگةن تةمئر تاياقتار دا ذلةستئرئلگةن.
- کئم تاراتتئ سوندا؟
باقتئبةک يمانقوجا:
- بةلگئسئز کذشتةر، ارانداتؤشئلار. ال شاکئرتاقئنئ تالشئق ةتئپ جذرگةن جاستاردا اراق-شاراپ ساتئپ الاتئنداي اقشا قايدا؟ بةلگئسئز ءذشئنشئ توپ بةيبئت شةرؤدئ ذيئمداستئرعان جوق، کةرئسئنشة، بةيبئت شةرؤدئ لاثکةستئک ارةکةتکة ذلاستئردئ. بذل - سول کةزدةگئ مةملةکةتتئک قاؤئپسئزدئک کوميتةتئنئث (م ق ک) جذمئس ئستةؤ ءتاسئلئ. م ق ک مذنداي بةيبئت شةرؤدئ کذتپةگةن ةدئ، جالپئ قازاقساندا مذنداي کوتةرئلئس بولادئ دةپ ويلاعان جوق-تئن.
- الاثدا قان توگئلدئ دةيدئ. مذنئ ءوز کوزدةرئثئزبةن کوردئثئزدةر مة؟
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- قان توگئلئپ جاتتئ. سول کةزدة الاثدا قاتتئ جاراقات الئپ، اؤرؤحاناعا جةتکةندة جذرةگئ توقتاپ قايتئس بولدئ دةپ ةربول سئپاتايةأتئ عانا ةستئدئک.
قذرمانعازئ ايتمئرزا:
- ادام ولگةنئن کورگةن جوقپئز. ءبئراق الاثداعئ قئرعئننان سوث ادام شئعئنئ بولماؤئ مذمکئن ةمةس ةدئ.
باقتئبةک يمانقوجا:
- 17-18 - جةلتوقسان کذنگئ قاقتئعئستا ةکئ مئثنان اسا ادام اؤرؤحاناعا تذسکةن. سول جاراقاتتان کةيئن زارداپ شةککةندةر کوپ. ماسةلةن، ءومئر بويئ مذگةدةککة اينالعاندار، قايتئس بولعاندار بار. وسئ کورسةتکئشتةن کةيئن شئعئننئث قانداي بولعانئن ةسةپتةؤگة بولادئ. ايتا کةتةتئن جايت، سول کةزدة ةل تئزگئنئن ذستاپ وتئرعان شةنةؤنئکتةردئث بالالارئ کوتةرئلئسکة قاتئسئپ، زارداپ شةکسة دة ونئ جاسئرئپ جاپتئ.
قذرمانعازئ ايتمئرزا:
- ءبئز سول قئرعئندئ قالادئق پا، جوق پا دةگةن سذراق تؤادئ. ءبئز بةيبئت شةرؤ وتکئزةمئز دةدئک، جاعا جئرتئسؤ ذشئن شئققان جوقپئز. الاثدا توبةلةس بولماسا ةکةن دةپ جذگئرئپ ءجذرئپ زامانداستارئمئزعا باسؤ ايتتئق. "بةيبئت شةرؤگة شئقتئق، ارتئق ئسکة بارؤعا بولمايدئ. ارانداتؤئ مذمکئن" دةپ ةسکةرتتئک ولارعا. ءبئراق اشؤ-ئزادان قان کوزئنة قذيئلئپ، ءبئرئن ءبئرئ تئثداؤدان قالدئ. جاستار قارؤلانئپ، تاس الا باستاعاندا باسؤ ايتئپ جانتالاسئپ جذرگةن ماعان سةنبةستئک کوزقاراسپةن قاراعانئ ةسئمدة. "بيلئکتئث ادامئسئث با؟" دةگةننةن سوث جاستاردئث بةتئن قايتارا المايتئنئمئز تذسئنئکتئ بولدئ. ءدال سول کةزدة باسئمئزدئ بايگةگة تئککةنئمئزدئ سةزئندئک.
کوتةرئلئستةن سوث
- کوتةرئلئستةن کةيئنگئ احؤالعا توقتالساثئزدار. الاثدا قاي ؤاقئتقا دةيئن بولدئثئزدار جانة ودان کةيئن نة ئستةدئثئزدةر؟
قذرمانعازئ ايتمئرزا:
- 17 - جةلتوقسان کذنئ کةشکة دةيئن الاثدا بولدئق. کةشکة دةيئن اشقذرساق جذرگةننةن سوث السئرةدئک. سودان کةيئن جاتاقحاناعا قايتتئق.
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- ءبئز بةيبئت شةرؤگة شئعامئز دةپ ويلادئق قوي. ءبئراق ارتئنان باس جارئلئپ، کوز شئقتئ دةگةننةن کةيئن ذستازدار ءبئزدئ جاتاقحاناعا جاپتئ دا، سئرتقا شئعارمادئ. جاتاقحانادان بئردة-ءبئر ستؤدةنت شئقپاسئن دةگةن بذيرئق کةلدئ.ء ذش کذن ساباققا دا بارمادئق. سول کةزدة بئزدة "ءوز قولئمئزبةن ئستةدئک، ةندئ قالاي اقتالامئز؟" دةگةن ذرةي تؤدئ. تةرگةؤ کةزئندة دةکاندار، ذستازدار ستؤدةنتتةردةن "الاثعا بارؤدئ کئمنةن ةستئدئثدةر، کئم ذيئمداستئردئ؟" دةپ سذراقتئث استئنا الدئ. ولار "تةاتر جانة کورکةمسؤرةت ينستيتؤتئنئث ستؤدةنتتةرئ" دةمةي مة. "ول دا سةن سياقتئ 4-کؤرس ستؤدةنتئ، ساعان کوسةم ةمةس، مذعالئم دة ةمةس، نةگة ولاردئ تئثدادئث، نةگة شئقتئث، سةنئث ءوز باسئث بار ةمةس پة؟" دةگةندة، سول ستؤدةنتتةر "ولار ونةر ينستيتؤتئنئث ستؤدةنتتةرئ، بولاشاق ونةر ادامدارئ بولعان سوث، سانامئزعا جةتکئزئپ، ءسئثدئرئپ ايتتئ" دةپ اقتالدئ.
قذرمانعازئ ايتمئرزا:
- ودان کةيئنگئ جاعداي بةلگئلئ، قؤدالاؤ، تةرگةؤ، سوت... ونداعئ جاعدايدئ ءذتئر، نذکتةسئنة دةيئن ايتئپ جةتکئزؤ مذمکئن ةمةس.
باقتئبةک يمانعوجا:
- ءاربئر جاتاقحاناعا م ق ک-نئث 2-3 قئزمةتکةرئ بارئپ، ستؤدةنتتةردئ سذراقتئث استئنا الدئ. قالانئ جاؤئپ تاستادئ. پويئز توقتاتئلدئ، ذشاق ذشپايدئ. تةلةفون جةلئسئن ءذزئپ تاستاعان. الماتئ ءبئر اي بويئ جابئق قالا بولدئ. م ق ک-نئث 7-8 اي بويئ جذرگئزگةن جذمئسئ ناتيجةسئندة کوتةرئلئستئ ذيئمداستئرؤشئلار بةس ستؤدةنت ةکةنئن انئقتادئ. ولار - مئنة، ءبئز.
18 - جةلتوقسان کذنئ قانداي قادام جاساعانئمئزدئ سةزئندئک. ءدال سول کةزدة ةثسةمئزدئ ةزگةن اؤئر سالماق تذردئ. "الاثدا قوبالجئمادئق، قورئقپادئق" دةپ ةشکئم ايتا المايدئ. جذرةکسئندئک. ةندئگئ تاعدئرئمئز نة بولادئ؟ ادام شئعئنئ بولدئ عوي. "ذستالساق، اتئلامئز" دةدئک. ويتکةنئ کةثةس وداعئنئث زاثئ قاتال بولاتئن.
ول کةزدة باسشئلاردئث ويئندا ذلتئق مذددة، جاناشئرلئق دةگةن بولعان جوق. قازاقستانداعئ بيلئککة تالاسئپ، ءبئر-بئرئمةن قئرقئسئپ جاتتئ. سوندئقتان ولار ذشئن الدةنة ذيئمداستئرؤ، ماسکةؤگة قارسئ شئعؤ دةگةن ءوزئن-ءوزئ ولتئرؤمةن تةث ةدئ.
- کوتةرئلئستةن کةيئنگئ تةرگةؤ جذمئستارئ قالاي ءوتتئ؟ جالپئ، جةلتوقسان کوتةرئلئسئندةگئ م ق ک-نئث رولئ قانداي؟
باقتئبةک يمانقوجا:
- جاستاردئ قؤعئن-سذرگئندةؤدة م ق ک-نئث رولئ وراسان بولدئ. کةثةس ذکئمةتئنئث مةملةکةت ئسئنئدة، ذلتتئق قاؤئپسئزدئگئندة م ق ک ارقاشاندا الدا ءجذردئ. ولاردئث جذمئس ئستةؤ جذيةسئ جولعا قويئلعان-دئ. ونئ دذنيةجذزئ مويئندايدئ.
سوندئقتان کوتةرئلئس باسئلعان سوث-اق م ق ک قئزمةتکةرلةرئ بئزگة شئعاتئنئن بئلدئک. ءسويتئپ، تذتقئندالماس بذرئن "ءبارئبئر م ق ک ءبئزدئ تابادئ، سوندا سةندةردئ الاثعا کئم شئعاردئ دةگةندة، نة دةيمئز؟" دةگةندة "ءتذن ئشئندة قارا پالتو کيگةن، قارا «أولگا» مئنگةن ادامدار کةلئپ، ذيئمداستئرئثدار" دةپ نذسقاؤ بةردئ" دةپ ايتايئق دةدئم. بذل - ءبئزدئث جةکة باسئمئزدان شئققان اثئز کةيئپکةرلةر. مذنئ تةرگةؤ جذمئسئن باسقا جاققا بذرؤ ذشئن، کئنانئ وزئمئزدةن اؤدارؤ ءذشئن ويلاپ تاپتئق.
ءبئزدئ م ق ک-دة بةس جارئم اي بويئ ذستادئ. قذرمانعازئ ةکةؤمئزدئ م ق ک-نئث وقشاؤلاؤ ورنئنا، ءذسئپحاندئ تذرمةگة جاپتئ. سوندا الدئمئزعا قايتا قايتا اسقاروأ، بةکةجانوأتاردئث سؤرةتتةرئن تاستاپ، "مئنا اعالارئث سالةم ايتتئ" دةيدئ. مذنئسئ "بذلار سةندةردئث ذيئمداستئرؤشئلارئث با؟" دةگةنئ. "سئزدةر بةکةرگة ؤاقئت جوعالتئپ جاتئرسئزدار" دةدئم.
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- کةيئن مةن سوتتالئپ، ةثبةکپةن تذزةؤ کولونياسئندا جازامدئ وتةپ جاتقاندا م ق ک تةرگةؤشئلةرئ کةلئپ ءجذردئ. جةلتوقسان کوتةرئلئسئ باسئلئپ، ءبارئ سوتتالئپ بئتکةن کةز. سوندا قوياتئن سذراعئ ءبئر: "ذيئمداستئرؤشئ کئم؟". مئنا تورتةؤمئزگة ءتورت توم جينادئ. ذيئمداستئرؤشئلار وسئلار دةپ کورسةتتئ.
ايتا کةتةتئن جايت، ءدال قازئر ةلدئث ءبارئ باتئر بولئپ شئعؤدا. ماسةلةن، سول کةزدة ءبئز جاتاقحانالاردئ ارالاعاندا تةک وزئمئزدةي بالالاردئ عانا کوردئک. باسقا بوتةن ادام جوق ةدئ. کةيئننةن "ءبئز ذيئمداستئردئق" دةيتئندةر شئقتئ. مذمکئن، سوزدةرئ راس تا شئعار. ماسةلةن، زاثگةر سابئر راحئموأ جةلتوقسان کوتةرئلئسئنئث بذگة-شئگةسئنة دةيئن بئلةدئ. ول بار قذجاتتئ اقتارعان کةزدة 16 -جةلتوقسان کذنئ بئزدةردةي جاتاقحانالاردئ ارالاعان ادام بولماعانئن ايتادئ. م ق ک بئزدةن بولةک ذيئمداستئرؤشئلاردئ ئزدةدئ، ءبئراق تاپپادئ. کولبيننئث گورباچةأقا جةلتوقسان کوتةرئلئسئ جونئندة بةرگةن ةسةبئ بار ةکةن. وندا "جةلتوقسان کوتةرئلئسئن ذيئمداستئرعان تةاتر جانة کورکةمسؤرةت ينستيتؤتئنئث بةس ستؤدةنتئ" دةپ جازئلعان. باسقا بئردة-ءبئر قذجات جوق بذل جونئندة.
- تةرگةؤ جذمئستارئ کةزئندة دوستارئثئز، الاثعا بئرگة شئققان زامانداستارئثئز وزدةرئن قالاي ذستادئ؟ سئزدةرگة قارسئ کؤالئک بةرگةندةر بولدئ ما؟
باقتئبةک يمانعوجا:
- العاشقئ تذتقئندالعان - تةاتر جانة کورکةمسؤرةت ينستيتؤتئنئث ستؤدةنتتةرئ، ال بئزگة قارسئ کؤالئک بةرگةن - اؤئل شارؤاشئلئق ينستيتؤتئنئث ستؤدةنتتةرئ. الاثدا شةرؤ بولعاندا ءبئزدئ سؤرةتکة ءتذسئرئپ العان عوي. ک گ ب قئزمةتکةرلةرئ ستؤدةنتتةردئث الدئنا البومدئ تاستاعاندا ولار "مئنا جئگئت کةلدئ" دةپ ءبئزدئ تذستةپ بةرگةن.
مةنئ م ق ک وقشاؤلاؤ ورنئنان پروکؤراتؤراعا الئپ بارعاندا کيروأ زاؤئتئنئث ةکئ جئگئتئ ماعان قارسئ کؤالئک بةردئ. سوندا ولار: "جئگئتتةر، ةسکةرتپةدئثدةر مة، ءبئز نة ايتارئمئزدئ بئلمةدئک، سوسئن تؤراسئن ايتؤعا تؤرا کةلدئ" دةدئ. "ةشتةثة جوق، سةندةر ءبئزدئ ساتقان جوقسئثدار، ءبئراق تؤراسئن ايتتئثدار" دةدئم.
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- ءبئزدئث ءبئر اقتالعان جةرئمئز - ءبئز بةيبئت شةرؤگة شئققان بولاتئنبئز. باستاپقئدا سولاي ويلادئق، کةيئن الاث ورتةنئپ، سوققئلاردان باس جارئلئپ، کوز شئقتئ، ادام ءولئمئ بولدئ. ال ءبئراق ءبئز تورتةؤمئز الاثعا کةلگةندةرگة "قوينئثا تاس، قالتاثا سئرئثکة سال" دةگةن اثگئمة ايتپادئق.
باقتئبةک يمانعوجا:
- ةکئ جارئم جئلدان کةيئن تذرمةدةن شئعئپ، ينستيتؤتقا قايتا قابئلداندئق. سول کةزدة ماعان حاسةن قوجاحمةت، امانجول نالئبايةأ کةلدئ. "جةلتوقساننئث اق-قاراسئن زةرتتةپ، ذيئم قذرايئق، شئندئقتئث بةتئن اشايئق" دةپ. ءسويتئپ، جةلتوقسان قوعامدئق بئرلةستئگئ قذرئلدئ. ونئث ءتوراعاسئ مةن بولدئم. شةرؤ قالاي جاپپاي تارتئپسئزدئککة ذلاسقانئن زةرتتةپ کوردئک. سويتسةک، م ق ک قذرامئندا ساياسي قوزعالئس، شةرؤ جاعدايئندا ءوز ادامدارئن جئبةرئپ، شةرؤدئ باسبذزارلئق ارةکةتکة يتةرمةيتئن ارنايئ ءبولئم بار ةکةن. بئلايشا ايتقاندا، ارانداتؤشئلار. دةمةک، ادام شئعئنئ دا، ماتةريالدئق شئعئن دا سولاردئث کةسئرئنةن بولدئ.
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- ءبئزدئث سوت ةث سوثئندا 20 - شئلدةدة بولدئ. وعان دةيئن جةلتوقسان کوتةرئلئسئنة قاتئسقانداردئث ءبارئن سوتتاپ جئبةردئ. بئزدةن بذرئن قايرات رئسقذلبةکوأ، جامبئل تايجذمانوأ، تذگةلباي تاشةنوأ سوتتالدئ. ارقايسئسئنا 15 جئلدان باستاپ اتؤ جازاسئنا دةيئن ذکئم شئعاردئ. ال ءبئزدئث تةرگةؤ ءئسئمئزدئ ساعئزشا سوزدئ. ويتکةنئ ذيئمداستئرعاندار کئم ةکةنئن تاپپاق بولدئ. ذيئمداستئرؤ شاراسئنا قاتئستئق، ءبئز دة اتؤ جازاسئنا کةسئلةتئن شئعارمئز دةپ ويلادئق. قذجات بويئنشا 82 قئز-جئگئت سوتتالدئ. ونئث ذستئنة ذيئمداستئرؤشئنئ تاپپاعان سوث بيلئکتئث اشؤئ باسئلا باستادئ. ءبئزدئ 16 - جةلتوقسان کذنئ جاتاقحانا ارالاعانئمئز ذشئن "ذلت ارازدئعئن تؤدئردئ"، "قوعامدئق ورئندا بذزاقئلئق جاسادئ" دةگةن باپتار بويئنشا سوتتادئ.
- کةيئنئرةکتة سئزدةردئ ايئپتاعان، سوتتاعان پروکؤرور، سوتتارمةن بةتپة بةت کةزدةستئردئثئزدةر مة؟
باقتئبةک يمانقوجا:
- کةزدةستئم. ءبئزدئ سوتتاعان مامئروأپةن کوزبة-کوز جولئقتئق.
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- اقتاؤ تؤرالئ قذجاتئمئزدئ الايئن دةپ بارسام، الدئمنان جئميئپ شئعئپ تذر. "نةگة کذلةسئز؟" دةدئم. "نة ئستةيمئن، باؤئرئم؟ ول کةزدة قؤئرشاق ةدئم، قولئمنان تذک کةلمةدئ. تةک سوتتاؤ عانا کةلدئ. بارئنشا سةندةر جاقتا بولدئم"، - دةيدئ.
- م.شاحانوأ باستاعان کوميسسيا جونئندة نة ايتاسئزدار؟
باقتئبةک يمانقوجا:
- مةنئثشة، العاشئندا بئرجاقتئ جذمئس جاسالدئ. کؤاگةرلةردئث جاؤابئ عانا الئندئ. زاثگةر رةتئندة مذراعاتتاردئ اقتارئپ، کئم نةمةن اينالئستئ، قالاي ذيئمداستئرئلدئ، زاثدئق تذرعئدان تةرةث زةرتتةلمةدئ. سابئر قاسئموأتئث کةلؤئمةن بذل ءئس جولعا قويئلدئ.
- جةلتوقسانشئلاردئث بئرنةشة ذيئمئ بار. باسئ بئرئکپةؤئنئث سةبةبئ نةدة؟ نةگة ءبئر ذيئمنئث توثئرةگئندة توپتالماسقا؟
باقتئبةک يمانقوجا:
- باتئر - ءبئر ساتتئک. جةلتوقسانشئلاردئث سول کةزدةگئ ارةکةتئ جةلتوقسان کوتةرئلئسئنة ذلاستئ. ول جةرگة قانداي ادامدار جينالدئ؟ نامئستئ، "سةن تذر، مةن اتايئن" دةيتئن نةمةسة باسئنان ءسوز اسئرمايتئن قئز جئگئتتةر. جةلتوقساندئ ءبئر-اق ءسات ءذشئن سئيلاؤ کةرةک.16،17، 18 جةلتوقسان کذنگئ وقيعا ذشئن. ودان کةيئنگئ ءومئردئ ةسةپکة الؤ ماثئزدئ ةمةس. ويتکةنئ جةلتوقسانشئلار دا - پةندة.
- قازاق ذکئمةتئ جةلتوقسان کوتةرئلئسئنة نةگة بذگئنگة دةيئن ساياسي قذقئقتئق باعا بةرؤدةن جالتاقتاپ، جاسقانؤدا؟
باقتئبةک يمانقوجا:
- بذل - ةلدئگئمئزدئث، ذلتتئق کوزقاراسئمئزدئث ءالئ کذنگة دةيئن قالئپتاسپاعانئنان. قذلدئق سانادان ءالئ کذنگة دةيئن تولئق ايئقپادئق. سونداي-اق قازئرگئ شةنةؤنئکتةردئث ذلت مذددةسئن اياقاستئ ةتئپ وتئرعانئنان.
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- ةرتة مة، کةش پة، زامان دا، بيلئک تة وزگةرةدئ، جةلتوقسان کوتةرئلئسئنة ساياسي-قذقئقتئق باعا بةرئلةدئ.
- جةلتوقسان کوتةرئلئسئنة 25 جئل تولدئ. سئزدةرشة، ءدال قازئر قازاق قوعامئندا جةلتوقسان رؤحئ ءتئرئ مة؟
قذرمانعازئ ايتمئرزا:
- ءتئرئ. ءولدئ دةپ ايتؤعا بولمايدئ.
ءذسئپحان سةيتئمبةت:
- سول کةزدة بذکئل قازاقستاندا ءار قازاقتئث جذرةگئ جةلتوقسان دةپ سوقتئ. ةگةر جةلتوقسانعا دذرئس ساياسي-قذقئقتئق باعا بةرئلئپ جاتسا، ول ءار قازاققا رؤح بةرةتئن ةدئ.
دوثگةلةک ذستةلدئ دايئنداعاندار:ديلارا يسا،ةلنذر باقئت قئزئ.
دةرةککوز: «جاس الاش» گازةتئ