ءبئز اجال تؤرالئ ذنةمئ ويلانئپ ءجذرؤئمئز کةرةک - مارالتاي رايئمبةک ذلئ، اقئن

- ءبارئن باسئنان ايتايئن. مةن جامبئلدا پةدينستيتؤتتا کورکةم سؤرةت-گرافيکا فاکؤلتةتئندة وقئعانمئن. اؤئلدا مةکتةپتة جذرگةننةن باستاپ سؤرةت سالاتئنمئن. مةکتةپتئ بئتئرگةن سوث ءوزئم بئتئرگةن مةکتةپتة سؤرةتشئ بولئپ جذمئس ئستةپ جذرگةم. ءبئر کذنئ مةکتةپکة جامبئل پةدينستيتؤتئنان مذعالئمدةر کةلدئ، ول کةزدة تالانتتئ بالالاردئ اؤئل-اؤئلدئ ارالاپ ءجذرئپ ئزدةيتئن. مةکتةپتئ ارالاپ جذرگةن ينستيتؤت مذعالئمدةرئ دالئزدة ءئلؤلئ تذرعان مةن سالعان کارتينالاردئ، ءدارئسحانالاردئث جابدئقتالؤئن کورئپ، ديرةکتوردان سؤرةتتةردئ کئم سالعانئن سذرايدئ عوي. ءالئ ةسئمدة، قئستئث کذنئ ةدئ، اقپان ايئ بولسا کةرةک. شةبةرحانادا جذمئس ئستةپ جاتقام، «ديرةکتور شاقئرئپ جاتئر» دةگةن سوث کةلسةم ءبئر توپ ادام وتئر. «اکة-شةشةث بار ما؟» دةپ سذرادئ ولار. اکةمنئث قايتئس بولئپ کةتکةنئن، شةشةم بارئن ايتتئم. ولار جامبئل پةدينستيتؤتئنان کةلئپ وتئرعانئن ايتئپ، وزدةرئنة وقؤعا شاقئردئ. مةن بارؤعا ؤادة بةردئم. سودان سول کئسئلةرمةن ءبئراز اثگئمةلةستئک.
ءبئز بذيئعئ عانا تئرشئلئگئ بار اؤئلدا وستئک قوي. انا کئسئلةردئ شئعارئپ سالعاندا سوثدارئنان قول بذلعاپ قالا بةردئم، ءبئراق، ولار جانئمنئث جارتئسئن وزدةرئمةن بئرگة اکةتئپ قالعانداي بولدئ. ذيگة کةلئپ جاثالئعئمدئ اپاما ايتئپ ةدئم، قذپتاي جونةلدئ. «اينالايئن، الئسقا بارما، قارنئث اشئپ قالادئ» دةيدئ قازاقئ پسيحولوگيامةن. ال، مةنئث ئشکئ ارمانئم الماتئعا بارئپ، قازمؤ-دئث جؤرفاگئنة ءتذسؤ ةدئ. اپامنئث کةنجةسئمئن، ول کئسئنئ ءبارئمئز تئک تذرئپ تئثدايتئنبئز، سونئمةن اپامنئث ءتئلئن الئپ، جامبئلعا کةتتئم. سوندا اپام ءبئر سومدئقتاردان ساناپ تذرئپ الپئس سوم بةردئ.
اؤئلدان شئقپاعام، قالا کورمةگةم. ءتورت ةمتيحاننان دا بةس الئپ، وقؤعا ءتذستئم عوي، ءبئراق، ورمانعا قاراپ ذلئعان بولتئرئک سةکئلدئ الماتئعا قاراپ ذليسئث دا تذراسئث. ستؤدةنت کةزدة قالتاعا سال تيئن تذسسة الماتئعا قاراي تارتئپ کةتةتئنمئن. وندا قازمؤ-دئث جؤرفاگئنئث ءوزئم قذرالپئ ستؤدةنتتةرئمةن تانئستئم. بئردة سولاردئث جاتاقحاناسئنئث ءبئر بولمةسئندة ءبئر توپ ونةرلئ جاس جينالئپتئ. قوناق دةپ ولةث وقؤ کةزةگئن الدئمةن ماعان بةردئ. کذپئنئپ ولةث وقئدئم. تارازدا ءوزئم قاتارلئلاردان ولةث جازاتئن جالعئز ءوزئم بولدئم، سالئستئراتئن دا ةشکئم جوق. سودان مةنةن کةيئن ولار باستادئ ولةثدةرئن. ةکئ-ذشةؤئنئث ولةثئن تئثداعان سوث وزئمنةن ءوزئم ذيالا باستادئم. شئنئمدئ ايتسام، کئرةرگة تةسئک تاپپادئم، ايدالادا لاعئپ جذرگةنئمدئ ءتذسئندئم.
اؤئلدا مةکتةپتئث، سوأحوزدئث کئتاپحانالارئنداعئ بارلئق کئتاپتاردئ، الةم ادةبيةتئن تذگةل تاؤئسقام. ءبئراق، الماتئ ستؤدةنتتةرئمةن کةزدةسؤدةن سوث بئلةتئنئمنةن بئلمةيتئنئمنئث کوپ ةکةنئنة کوزئم جةتتئ. سودان ءوز-ءوزئمدئ قايراپ، قامشئلادئم. جامبئلعا کةلة سالا کئتاپحانادان شئقپايتئن بولدئم. اراعا ءبئر جئل سالئپ، الماتئعا قايتا باردئم. ول کةزدة مةنئث جازؤ مانةرئمنئث ءبارئ شاحانوأتان اؤمايتئن. پويئزدان تذسة سالا «قازاق ادةبيةتئ» گازةتئنئث پوةزيا بولئمئنة کةلدئم. ول ءبولئمدئ يرانعايئپ اعامئز باسقارادئ ةکةن. کئردئم. ول کئسئنئ تةلةديداردان، گازةتتةن کورئپ جذرگةم. جول سومکةمدئ کئرة بةرئسکة قويا سالدئم. قئستئث کذنئ ةدئ. «کئمسئث؟» دةدئ ول. «اقئنمئن». «اقئن بولساث ولةث وقئ». تذرعان ورنئمدا ولةثئمدئ وقئدئم. «توقتا» دةدئ ءبئر کةزدة. «اتئث کئم سةنئث؟» دةدئ. «مارالتاي». «جوق، سةن مارالتاي ةمةسسئث، شاحانوأسئث. الماتئدا سةنسئز دة شاحانوأتار قاپتاپ ءجذر. سةن وزئثشة بولؤئث کةرةک» دةدئ.
سول جةردةن بذرئلعان کذيئ سومکةمدئ الدئم دا سول کذنئ جامبئلعا قايتئپ کةتتئم. وسئ جايتتئث ءوزئ مةنئ قايراي ءتذستئ.
ءبئر جئلدان سوث تؤرا سول ؤاقئتتا الماتئعا «قازاق ادةبيةتئنة» قايتئپ کةلدئم. پويئزدان تذسة سالا تاعئ يرانبةک اعاعا کةلدئم. ول کئسئ سونئ ايتئپ ءالئ کذنگة کذلةدئ عوي. «کئمسئث؟» دةدئ ول. «اقئنمئن» دةدئم. ءبئراق، بذل جولئ «اقئنمئن» دةگةنئم بئلتئرعئداي سةنئمدئ شئقپايدئ. «اقئن بولساث ولةث وقئ» دةدئ ول کئسئ. سول ورنئمدا تذرعان کذيئ ولةثئمدئ وقئدئم. «اتئث کئم سةنئث؟» دةدئ. «مارالتاي». «مئنة، سةن ةندئ مارالتاي بولئپسئث» دةدئ. سونئسئ ءالئ ةسئمدة.
سودان 1993- جئلئ مةن الماتئعا ءبئرجولاتا کةلدئم. راس، ماتةريالدئق تذرعئدا قاتتئ قينالدئم، ءذي جوق، کذي جوق، ءبئراق، بةتئمنةن قاققان جان بولمادئ. اقئن اعالارئمنئث ءبارئ ةرکةلةتتئ. ءتئپتئ ذيلةرئنة بارماي قالسام سئباعامدئ ساقتاپ وتئراتئن اعا-جةثگةلةر مةنئ وزدةرئنئث بالالارئنداي کوردئ. اقئننئث جارئ بولعاندئقتان جةثگةلةر دة مةنئث تاعدئرئمدئ جذرةکتةرئمةن سةزئنة الدئ، ءتذسئندئ دةپ ويلايمئن. باسئمنان سونداي قيئن کةزدةر وتتئ. مةنئث ولةثدةرئم قالاعان کةزدة، قالاعان جةردة شئعئپ جاتتئ. کةز کةلگةن ؤاقئتتا مةنئث الدئمنان جاسئل جارئق جانئپ تذردئ. شئعارماشئلئعئما وکپةم جوق، ال، تاعدئرئم اؤئرلاؤ بولدئ.
«موگيکاننئث سوثعئ تذياعئ» دةگةندةي، ءبئز سول اسئل اعالاردئث سوثعئ تذياعئ بولدئق. ئشتئک، جذردئک. ءبئراق، ئشکةندة ءماجبذرلئ جاعدايدا ئشتئک دةسةم بولادئ. کةيدة قوناتئن جةر تاپپايسئث، تذسکئ ساعات ةکئگة دةيئن جايراثداپ جذرةسئث دة، سودان سوث «قايدا قونامئن» دةيتئن پروبلةما ميعا ذرادئ.
کةيدة ادامداردئث ةکئجذزدئلئگئنة تاپ بولعان کةزدة، قيالئمداعئ الةم مةن شئنايئ الةم بةتپة-بةت کةلگةن کةزدةردة تالاي رةت جةثئلدئم. «قاثعئباس» دةگةن ولةثئم سول تذستا جازئلدئ. سولاي قاتتئ قينالعان کةزدةردة الماتئنئ تاستاپ، قالا سئرتئنداعئ قازاقتئث کذللئ زيالئلارئ جاتقان «کةثساي» دةگةن زيراتقا کةتئپ، ول ارادا تالاي تذنةگةن کةزدةرئم بولدئ. بذل مةنئث رؤحاني ةمةس، ماتةريالدئق تذرعئدا ازئپ-توزئپ جذرگةن کةزدةرئم ةدئ. سوندا مذقاعاليدئث ولةثئن جذمةکةننئث باسئنا بارئپ، جذمةکةننئث ولةثئن جذماتايعا، جذماتايدئث ولةثئن مذقاعاليعا بارئپ وقيمئن. سويتئپ، «کةثسايدئث» ئشئندة جذرةتئنمئن. سول ارادا ورالحان، باؤئرجان مومئش ذلئ جاتئر. باؤکةثنئث الدئنا تالاي بارئپ، «سةن ءتئرئ بولساث ءبئز وسئلاي جذرمةس ةدئک قوي» دةپ جاناردان جاس ذزگةن ساتتةر بولدئ.
ويتکةنئ، ول کةزدة قوعام باسسئز سولدات سةکئلدئ قاي جاققا کةتئپ بارا جاتقانئن اثعارمايتئن حالدة ةدئ. تةک سول کةزدةرئ ءبئزدئث جانئمئزدا ءبئر ساؤلة، وزةک بولدئ، ول «ءبئزدئث ولةثدةرئمئزدئ ةلؤ، ءجذز، ءتئپتئ مئث جئلدان سوث وقيدئ» دةگةن اثعال دا البئرت سةنئم ةدئ. ءبئز ءوزئمئزدئ وسئلاي ساقتاپ قالدئق، ودان باسقا مذمکئندئک تة جوق ةدئ. سول سةنئم ءبئزدئ قيئندئقتان الئپ شئقتئ. ينشاللا، کوپ ذزاماي ةلئمئز تاؤةلسئزدئگئن الئپ، تامئرئن تةرةثگة جايدئ، ةندئ سول تاؤةلسئزدئکتئث 20 جئلدئعئن تويلاؤعا نيةتتةنئپ وتئرمئز. مذنئث ءبارئن ايتئپ وتئرعانئم، ءبارئ دة سالئستئرؤ ارقئلئ ايقئندالادئ عوي. بذدان جيئرما جئل بذرئن قانداي ةدئک، قازئر قاندايمئز؟!
- ءسئز ادةبي ورتا ئزدةپ الماتئعا کةتتئثئز. ماسةلةن، قاراعاندئلئق اقئن سةرئک اقسذثقار ذلئ «ادةبي ورتا - الماتئدا ةمةس، کلاسسيکالئق ادةبيةتتة» دةيدئ. ءسئز سول پئکئرمةن کةلئسةسئز بة؟
- قازاق توپئراعئندا الماتئدان الئستا ءجذرئپ-اق وزدةرئنئث مئقتئلئعئن مويئنداتئپ جذرگةن اقئن-جازؤشئلار کوپ. وثتذستئکتةن مارحابات بايعذت، ماثعئستاؤدا جاتقان سأةتقالي مةن سابئر، سةمةيدةگئ تئنئشتئقبةک، مئناؤ تارازداعئ نةسئپبةک داؤتايةأ اعالاردئ الئثئز. ديوگةننئث «لاشئقتا جاتئپ تا ذلئ تذستةر کورؤگة بولادئ» دةگةن ءسوزئ بار عوي. ءبئراق، قازاق «کوزدةن کةتسة، کوثئلدةن دة کةتةدئ» دةيدئ، ةندةشة ادةبي ورتادا جذرگةننئث دة زيانئ جوق. ورتانئث اتئ - ورتا، ول ادامدئ تاربيةلةيدئ.
- جاثا ءسئز «ءبئر کةزدةرئ ءئشتئم» دةپ وتئرسئز، بايقاؤئمئزشا، قازئرگئ اقئنداردئث کوپشئلئگئ نة ئشئمدئککة ءذيئر بولئپ کةتةدئ، نة ءبئرجولاتا ءدئن جولئنا ءتذسئپ کةتةدئ. مذنئ قالاي تذسئندئرةر ةدئثئز؟
- ءبئز ةندئ جاس بولئپ ئشتئک قوي. راس، اقئنداردئث کوبئنئث تذبئنة وسئ اششئ سؤ جةتتئ. نةگئزئ ادام قئرئققا کةلگةندة قالاي بولعاندا دا اقئل توقتاتادئ. قازاقتا «ةرکةک قئرئققا کةلگةنشة اقئل کئرمةسة قاسئرةت، ايةل قئرئققا کةلگةنشة ءوثئن بةرمةسة قاسيةت» دةيدئ. سول سةکئلدئ کةز کةلگةن ادام قوعامنان وزئنة لايئقتئ ورئن العئسئ کةلةدئ. ءبئراق، ءبئزدئث قوعامدا ونداي ورئن، اسئرةسة اقئندارعا دايئندالماعان. ولار کوپ جاعدايدا سةنگئش بولادئ، سةزئمدةرئن ئرکئپ ذستاي المايدئ، وي-پئکئرلةرئن اشئق ايتادئ. سوندئقتان دا ءبئزدئث قوعامدا ونداي کئسئلةرگة لاؤازئمدئ نةمةسة سةنئمدئ قئزمةتتةر بةرئلمةيدئ. جذماتاي جاقئپبايةأتئث «الباستئلار» دةگةن ولةثئ بار. الباستئلار دةگةنئ - ءوزئن جذمئستان شئعارئپ جئبةرگةن بةلگئلئ-بةلگئلئ اعالارئمئز. ولاردئث ءبئرازئنئث قازئر دة کوزئ ءتئرئ.
«الباستئلار ادامداردان جئگةرلئ،
بئرئکسة ولار قويمايدئ ةکةن ءبئر ةردئ.
اناؤ جولئ ءذش الباستئ قوسئلئپ،
جذمئسئمنان شئعاردئ دا جئبةردئ» دةيدئ.
ولار باستئقتارئنا بارئپ وکپةسئن ايتپايدئ عوي، اقئن دةگةن - مادةنيةتئ جوعارئ ادام. وزئنةن الدةقايدا تالانتسئز ادامنئث قولئندا قالاي ئستةسئن؟! ءبئزدئث قوعامدا وسئنداي جاعدايلار ءجيئ ورئن الادئ. اقئنداردئث باسئن تاؤعا دا، تاسقا دا سوعاتئنئ سوندئقتان، سودان اششئ سؤدان ءوشئن الادئ، ناتيجةسئندة وزدةرئن-وزدةرئ جةپ بئتةدئ. وسئنئث سالدارئنان ءبئز قازاقتئث ماثدايئنا قايتا بئتپةيتئن تالاي ايبوزئمداردان ةرتةرةک کوز جازئپ قالدئق. ال، ولاردئث باقتالاستارئ نة کةم تالانتتار «ول شةثبةرگة سئيمادئ، تالانت ةدئ» دةپ حالئقتئ الدايدئ، وزدةرئنئث ارةکةتتةرئن وسئلاي جاسئرئپ-قئمتاؤمةن الةک بولئپ جاتادئ.
- ءسئز سةرئک تومانوأتئث جانئندا کوپ ءجذردئثئز، ءئزباسارئ، باؤئرئ بولدئثئز. ءوزئثئز ايتپاقشئ، «کوزدةن کةتسة کوثئلدةن کةتةدئ» ةکةن، جاسئراتئنئ جوق، ول کئسئ قازئر ذمئتئلئپ بارادئ. ونئ ةستة ساقتاؤ ءذشئن نة ئستةؤگة بولادئ دةپ ويلايسئز؟
-بئزدة جالعئز سةرئک تومانوأ ةمةس، تالاي اقئندار کةتتئ عوي. ولاردئ دا ئزدةپ جاتقانئمئز شامالئ.
مذقاعالي:
«کةزةگئم کةلئپ کةتکةندة کةلمةس ساپارعا،
حابارسئز، ءئزسئز قالماسام ةکةن جوقتاؤسئز» دةگةن عوي.
مذقاعالي ءوزئنئث ذلکةن اقئن ةکةنئن سةزبةدئ، بئلمةدئ دةپ ايتا المايمئز، سونئث وزئندة ول مذقاعالي باسئمةن جوقتاؤسئز قالام با دةپ قاؤئپ قئلدئ. ينشاللا، ولاي ةمةس، حالئق ئزدةدئ، ول ةکئنئث ءبئرئنئث ماثدايئنا جازئلا بةرمةيدئ. ونداي اقئندار قانشاما بئزدة؟!
ماسةلةن، ادةبي ورتادان جئراقتا، سوناؤ وزبةکستاننئث بذحارا وبلئسئندا عذمئر کةشکةن ءومئرزاق قوجامذراتوأ:
«سةن اقشاثا قارادئث، کوثئلئثدة بار الاث،
مةن باقشاما قارادئم، گذل شوقتاردان ءنار الام.
سةن باؤلاردئ ماقتادئث، بئلةم سةندة پايدا دةپ،
مةن تاؤلاردئ ماقتادئم، تاؤداي الةم قايدا دةپ.
سةن باستئعئثدئ ماقتادئث، جاعئنئپ، جالپاثدايتذعئن،
مةن جاستئعئمدئ ماقتادئم تاستاردئ تالقاندايتذعئن.
سةن بئلة کةت
ارانئ اداسقانداردئ اجالدان اداسپايتئنئنداي
تامشئنئ تاؤئسقانداردئ
تابئتقا تالاسپايتئنداي جئرلادئث» دةگةن.
سول سياقتئ تاعدئرئ الاپات اؤئر بولعان سأةت ورازايةأ تا جوقتاؤسئز قالدئ.
ءبئز اثگئمة ةتکةلئ وتئرعان سةرئک تومانوأتئ دا سونداي ءبئر قايشئلئقتئ تذلعا دةؤگة بولادئ. مةن سةرئکتئث قاسئندا ءبئراز ءجذردئم، جاقسئ ارالاستئق. 1990- جئلئ ول الماتئنئث سئرتئنداعئ قالقاماننان جةر الدئ، سوندا مةن وعان ءذي سالؤعا کومةکتةستئم. ةکئ بولمةلئ ءذيدئ سالؤ بئزگة سونشالئق ازاپ بولدئ، جاعدايدئث قيئن کةزئ، توقسانئنشئ جئلدارداعئ جاعداي بةلگئلئ عوي، تئرنةکتةپ جيناپ ءجذرئپ ءذي سالدئق. کةيئن ولار سول ذيدة تذرعان دا جوق، ساتئپ جئبةردئ دة تارازعا کةتئپ قالدئ. تارازدا دا ول قاتتئ قينالدئ. ءئشئث جئلاپ تذرادئ، ءبئراق، کومةکتةسة المايسئث، ءوزئثنئث دة قانداي جاعدايدا جذرگةنئث بةلگئلئ. قئسقاسئ، سةرئک جوقشئلئقتان قايتئس بولدئ. ةکئ رةت ينسؤلت الدئ، بئرئنشئسئندة وپةراسيا جاساتقان، ةکئنشئ رةت مذمکئندئکتةرئ بولمادئ عوي دةيمئن.
ةرتةرةکتة سةرئک ةکةؤمئز الماتئدا جذرگةندة کوشةدة وتئرئپ اثگئمةلةسةمئز عوي. قالتادا اقشا جوق، سوندا ءولئم تؤرالئ کوپ ءسوز ةتةتئنبئز. «ةگةر قايسئسئمئز ءبئرئنشئ کةتسةک قالعانئمئز ءبئر-ءبئرئمئزدئث شئعارماشئلئعئمئزعا باس-کوز بولئپ جذرةيئک» دةيتئنبئز. ول مةنئ بذرئن کةتئپ قالادئ دةپ ويلادئ. ماعان ارناپ ول ءذش ولةث جازعان.
تاعدئردئث جازؤئ باسقا بولدئ دا، سةرئکتئ مةنئث جوقتاؤئما تؤرا کةلدئ. قايتئس بولعانئن کةشتةؤ ةستئدئم. باردئم. سوندا جةثگةمئزدئ جذباتئپ تذرئپ «سةرئک ءذشئن قولدان کةلگةننئث ءبارئن جاسايمئن» دةپ ءسوز بةردئم. راسئ کةرةک، قولئمنان کةلةتئن دانةثة جوق، نة قارجئ جوق. سول کةزدة «قازاق ادةبيةتئندة» «جاس قالام» دةيتئن قوسئمشانئ جذرگئزةتئنمئن، الماتئعا ورالعان کذنئ گازةتکة حابارلاندئرؤ جاريالاپ جئبةردئم. 4- ناؤرئز سةرئکتئث تؤعان کذنئ ةدئ، سوعان وراي 30 جاسقا دةيئنگئ جاس اقئندار ءمذشايراسئن ذيئمداستئرماق بولدئم. ءبئر تيئن اقشا جوق، قايدا بارارئمدئ بئلمةيمئن. ؤاقئت جاقئنداعان کةزدة ءوزئم دة قئسئلا باستادئم. سودان قالتالئ جئگئتتةرگة حابارلاستئم. ولار ونداي اقئندئ تانئمايتئنئن ايتادئ. سوندا مةن سةرئکتئث ولةثدةرئن وقيمئن. ونئ سئزگة وقئپ بةرؤگة بولمايدئ، «کوشة پوةزياسئ»، ئشئندة بةي ادةپ سوزدةرئ بار. سونداي ولةثدةرئن وقئعاندا الگئ جئگئتتةر «بذل قانداي اقئن؟» دةپ جاعالارئن ذستادئ.
وسئدان سوث ولار کومةکتةسئپ، ءمذشايرانئ وتکئزدئک. ايتا کةتةرلئگئ، جامبئل وبلئسئندا باتئربةک کذلةکةيةأ دةيتئن اقئنجاندئ ازامات بار، قازئر بايزاق اؤدانئنئث اکئمئ. سول کئسئ تالاس اؤدانئندا اکئم بولئپ تذرعان کةزئندة سةرئککة کئتابئن شئعارئپ بةرؤگة ؤادة بةرگةن ةکةن. سةرئکتئث ءوزئ تالاس اؤدانئنئث ازاماتئ ةدئ عوي. ءمذشايرا بولاتئنئن ةستئپ، سةرئککة بةرگةن ؤادةسئن ورئنداؤ ءذشئن قارجئ اؤداردئ. وعان سةرئکتئث کئتابئن شئعاردئق. «پارؤانا» دةگةن اتپةن شئقتئ. سول جئر کةشئندة ونئث وسئ کئتابئن تارتؤ ةتتئک.
مةن ول کةزدة قازمؤ-دئث جاتاقحاناسئندا تذرامئن، بالا-شاعا بار، ءبئر-اق بولمة. ءمذشايرا قارساثئندا سةرئکتئث جذبايئ، قئزئ مةن ذلئ کةلدئ الماتئعا. قوناق ذيگة ورنالاستئراتئن جاعداي قايدا، ذيئمة اکةلدئم. وزئمة جاتاتئن ورئن تيمةگةن سوث تذندة جذمئسقا کةلئپ، ورئندئقتا وتئرئپ ذيئقتادئم. ذيئقتادئم دةگةن اتئ عانا، سةرئک ءذشئن کئشکةنتاي بئردةثة جاساي العانئم ءذشئن قؤاندئم، کوثئلئم مارقايدئ، ءوز-وزئمة ريزا بولدئم.
کةيئننةن جامبئل وبلئسئ اکئمئنة حات جازئپ، وبلئستئق ءمذشايرا وتکئزدئک. جئل سايئن جالعاستئرؤ کةرةک ةدئ، دةگةنمةن، توقتاپ قالدئ. ةندئ سول ئسکة بئلةک سئبانا قايتا کئرئسؤ کةرةک بولئپ تذر. باسقالار بولسا سةرئک سياقتئ اقئندارئن توبةسئنة کوتةرةر ةدئ، ءبئز بارئمئزدئث قادئرئنة جةتة الماي ءجذرمئز. بذل، ةندئ، ةلدئگئمئزگة سئن.
اقئندار ءبئرئن-ءبئرئ ايامايدئ...
- ءبئزدئث ذعئمئمئزدا ناعئز ولةث ادام قينالعاندا تؤاتئن سةکئلدئ. وسئ تذرعئدان العاندا سئزدةن دة وتتئ جئرلاردئث تؤؤئ زاثدئ ةدئ. قازئر تاؤةلسئزدئک الدئق، تذرمئس جاقساردئ، سوزگة ةرکئندئک بةرئلدئ. ةسةسئنة ءبئزدئث اقئندار تئم جةثئل-جةلپئ ولةث جازئپ کةتکةن جوق پا؟
- شئعارماشئلئق - ءتئرئ ورگانيزم سةکئلدئ وزئمةن-ءوزئ دامئپ جاتاتئن قذبئلئس. ءار نارسة ءوز ؤاقئتئمةن، کةزةثئمةن بولئپ جاتادئ. جازئپ-جازئپ کةلئپ، دةمالاتئن کةز بولادئ. مذنداي قذبئلئستئ شئعارماشئلئقپةن جاثادان اينالئسئپ کةلة جاتقان جاستار کوپ جاعدايدا تذسئنبةي قالادئ دا، کذيزةلئسکة ذرئنادئ. ول باسئمئزدا تالاي بولدئ، ولةث جازا الماي قالعانداي بولاسئث.
ال، ةندئ ءساتتئ ولةث، ءساتسئز ولةث دةگةن دة بولادئ. ولةث ءار کةزدة ارقالاي تؤادئ. مذقاعالي «ويلئ ولةث تؤمايدئ جايشئلئقتا، ناعئز ولةث تؤادئ قايشئلئقتا» دةگةن عوي، ول دا دذرئس شئعار. ءبئراق، وزئنئث تؤعان ةلئنة تابان تئرةي الماعان، ونئث بولاشاعئنا سةنة الماعان ادامنان ءتاؤئر ولةث تؤمايدئ. بئزدة ابستراکسيا قؤاتئن اقئندار بار، ول قازاقتئث مةنتاليتةتئنة دذرئس کةلمةيدئ. قازاقتئث پوةزيادا سان عاسئردان بةرئ تاثداعان نذسقاسئ - قارا ولةث. ول ءبارئمئزدئث جانئمئزعا مايداي جاعادئ، اينالئپ کةلئپ وسئ قارا ولةثگة ات باسئن تئرةي بةرةمئز.
ارينة، فورمالئق ئزدةنئس دةگةن بولادئ، جارقئراپ کورئنئپ جاتسا، الدئنان جارئلقاسئن. ءبئراق، کوپ جاعدايدا فورما قؤالاعان ولةثدةر ءساتسئز بولئپ جاتادئ. ماسةلةن، مةن «کوش باسشئ» دةگةن پوةما جازدئم. ول جةردة ةلباسئنئ عانا ةمةس، ةگةمةندئک العاننان بةرگئ ةلدئث جيئرما جئلدا ءجذرئپ وتکةن جولئن، جةتئستئکتةردئ ايتتئم. بذل -ؤاقئتتئ بةدةرلةپ قالدئرؤ. ال، وسئ پوةمامدئ مةن سونشالئقتئ ءساتسئز شئقتئ دةپ ايتا المايمئن.
«باياعئدا ماحامبةتتةر بئلاي دةگةن، پالةنشةلةر سولاي دةگةن» دةپ ايتئپ جاتادئ. ءار نارسةنئث ءوز کةزةثئ بولادئ. سول ماحامبةت اتامئز ايتئسئپ-تارتئسقان جاثگئر حان، بايماعامبةت سذلتان دةگةندةرئ کوپ بولسا بذگئنگئ وبلئس اکئمئ، اؤدان اکئمئ دةثگةيئندةگئ ادامدار. ونئ ءبئز دة ايتا الامئز شئنداپ کةلگةندة.
ال، ةندئ قازاق پالةنباي عاسئر بويئ ارمانداعان تاؤةلسئزدئکتئث باسئندا وتئرعان ةلباسئ تؤرالئ ءبئز دذرئس پئکئر ايتؤئمئز کةرةک. بئزگة ةشکئم جاقسئسئن اکةلئپ بةرمةيدئ، باردئث قادئرئنة جةتة ءبئلؤئمئز کةرةک دةپ ويلايمئن.
ةندئ ولةثنئث جةثئل نة سالماقتئ بولؤئ اقئننئث کوثئل-کذيئ، شابئتئنئث کةلؤئنة بايلانئستئ نارسةلةر عوي دةيمئن.
- بذگئندة رةسپؤبليکادان، وثئرلةردةن شئعاتئن قازاق ءتئلدئ باسئلئمداردئث سانئندا شةک جوق. الايدا، باسئلئم قانشا کوپ بولعانمةن، ءسئزدئث ولةثدةرئثئز شئققان گازةت-جذرنالداردئث ءبئرئ قولئمئزعا تذسسة، ةکئنشئسئ جةتپةي جاتادئ. کئتاپتارئثئز دا قولعا تذسة بةرمةيدئ. ال، عالامتوردا ءبئرلئ-جارئم جاس اقئندار بولماسا، ءسئزدئث بلوگئثئز جوق ةکةن. کومپيؤتةر مةثگةرمةگةنسئز بة، الدة قذنتسئزسئز با؟
- راسئ کةرةک، بلوگ اشپاعانئم مةن ءذشئن ذيات-اق نارسة. ورکةنيةتتةن کةنجةلةپ قالعانداي ةکةنمئن. شئن مانئندة مةن کومپيؤتةردئ دذرئس بئلمةيمئن، عالامتور دةگةن بولادئ ةکةن، وعان ةلدئث ءبارئ پئکئر جازادئ ةکةن. ونئ ةستئپ ءجذرمئن. شئندئعئندا عالامتوردا وي-پئکئر ةرکئن ايتئلادئ، ءبئراق، وندا دا مادةنيةتتئلئک دةگةن بولؤئ کةرةک شئعار. پئکئر جازعان ادام بئرةؤدئ عايباتتايدئ، ول ءوزئنئث اؤزئن نة باسقانئث جذرةگئن اياؤ کةرةک قوي. سوزدة کية بولادئ، ةندةشة، ءسوز قالاي بولعاندا دا يةسئن تابادئ. اتامئز قازاق قاي کةزدة دة سوزدةن قورئققان، سوزگة توقتاعان. ءبئر اؤئز سوزبةن ولتئرگةن، ءبئر اؤئز سوزبةن تئرئلتکةن.
ال، اللا ناسئپ ةتسة، زامان وسئنئ تالاپ ةتئپ جاتسا بلوگ دةگةندئ دة اشارمئن. کئتابئمئز ءارئ بارسا ةکئ مئث دانامةن شئعادئ. ماسةلةن، مةنئث سوثعئ 2008- جئلئ شئققان «کةنتاأر» دةيتئن کئتابئم ةکئ مئث دانامةن عانا جارئق کوردئ. ونئث ةکئ ءجذزئن ءوزئم ساتئپ الدئم، قالعانئن رةسپؤبليکالئق کئتاپحانالارعا تاراتتئ. ول اؤئل کئتاپحانالارئنا مذلدة جةتپةدئ دةپ ويلايمئن. اقئندار کةيدة بالا سياقتئ وکپةلةگئش بولادئ. «مةنئث ولةثئمدئ نةگة وقئمايسئث؟» دةپ ةرکةلةپ جاتامئز. جوق بولسا قايدان وقيدئ؟ قازئر «جاستار، جالپئ حالئق کئتاپ وقئمايدئ» دةگةن پئکئر کوپ ايتئلادئ. جةتپةسة، کورمةسة قايدان وقيدئ؟! ادام بار نارسةنئ وقيدئ. بالا کذنئمدة اؤدانداعئ کئتاپ دذکةنئنة بارسام ون سومنئث کئتابئ تذر ةکةن. ءداؤ، اؤئر کئتاپ، باتئس يمپرةسسيونيستةرئنئث رةکونسترؤکسياسئ، ئشئندةگئ سؤرةتتةردئ کورئپ سول کئتاپ مةندة بولسا ةکةن دةپ ارماندادئم. ءبئراق، بةسئنشئ-التئنشئ سئنئپتا وقيتئن بالادا ونداي اقشا قايدان بولسئن؟! سونئ الؤ ءذشئن اکةممةن کةلئسئمشارتقا تذرئپ، جاز بويئ ءشوپ جيناعام. سوندا اپتاسئنا ءبئر رةت اؤدانعا بارئپ، کئتاپ تذر ما، جوق پا تةکسةرئپ کةتةمئن. ساتؤشئعا «مئنا کئتاپتئ ةشکئم الئپ قويماسئنشئ، مةن مئندةتتئ تذردة الامئن، تئعئپ قويئثئزشئ» دةپ ةسکةرتئپ کةتةتئنمئن. «بذل کئتاپ پالةن جئلدان بةرئ وتپةي تذر عوي، کئم الا قويادئ دةيسئث» دةپ ول کئسئ کذلةتئن. کئتاپتئ ساتئپ العان کذنئ کةؤدةمة باسئپ، يئسکةپ، سذيگةنئمدة ساتؤشئ کذلئپ ةدئ. ءبئز کئتاپتئ سونداي ماحابباتپةن سذيدئک. وقئرمان جوق دةؤگة بولمايدئ.
وتکةندة قذربان ايتتا قذرباندئق شالدئم. سوندا مال سويئپ جذرگةن جئگئتتةرگة «مةنئ تانئمايسئثدار ما؟» دةدئم. تانئمايدئ. «کئتاپ وقئمايدئ ةکةنسئثدةر عوي» دةدئم قالجئثداپ. «اعا، ءبئز کئتاپ وقئساق وسئلاي مال سويئپ جذرةمئز بة؟» دةدئ. سولارعا ايتقان ءسوزئم ءذشئن ءوزئمنئث جذرةگئم اؤئرئپ قالدئ. ولار شئندئقتئ ايتئپ تذر ةدئ.
- ولةثدئ مال تابؤ ءذشئن جازاتئن اقئندار بار. ءسئزدئ ولةث قانشالئقتئ اسئراپ ءجذر؟
- کةزئندة ماعان وسئنداي سذراق قويئلعان. سوندا «ةگةر ولةثئث بذلداؤعا تذراتئن بولسا، بذلدا» دةگةم. مذنئم ولةثئثدئ جاپپاي ساتؤ کةرةک دةگةنئم ةمةس. جالپئ، اقئننئث کذنکورئسئ حالئقتئث ذستئندة، اقئندئ حالئق اسئراعان. باياعئدا ءشامشئنئث «حالقئم ءوزئ کيئندئردئ، ءوزئ شةشئندئردئ» دةيتئنئ وسئ عوي. ءبئراق، ماسةلة حالئقتئث کئمگة بةرةتئنئندة، نة بةرةتئنئندة. حالئق قاشان دا ءبارئنئث باعاسئن بئلةدئ.
بئردة «حابار» ارناسئندا تئکةلةي ةفيردة ماعان «باقؤاتتئ ادام ولةث ارنا دةسة ارنايسئز با؟» دةپ سذراق قويدئ. «ول ادام ماقتاؤعا تذرارلئق ادام بولسا ارنايمئن، ول دا قازاقتئث ءبئر پةرزةنتئ» دةدئم. ةرتةرةکتة بئزگة بايلاردئث ءبارئ اقئماق دةپ وقئتتئ عوي. ءبئراق، سونشا دذنية تابؤ ءذشئن دة اقئل کةرةک، ونئ ءومئردئث ءوزئ کورسةتئپ وتئر. «سةن اقئلدئ بولساث نةگة باي ةمةسسئث؟» دةيدئ بئرةؤلةر. تئلدة سذيةک جوق قوي، کئمگة نة دةرسئث؟!
- اثگئمةمئزدئث باسئندا اقئندار مةن اششئ سؤ جايلئ ايتئپ ةدئک، ءسئز دة کةزئندة ءئشتئثئز. ونئ ءوزئثئز دة مويئنداپ وتئرسئز. قازئر ءسئزدئث تالانتئثئزدئ مويئندايتئن، باعالايتئن جذرت، قاراپايئم وقئرمان سول پالةنئ تاستاعانئثئزدئ ةستئپ قؤانئپ، سئرتتاي تئلةؤلةس بولئپ ءجذر. شئنئثئزدئ ايتئثئزشئ، ءئشئپ ءجذرئپ جازعان شئعارماشئلئعئثئز بةن ونئ قويعاننان کةيئنگئ شئعارماشئلئعئثئزدا قانداي دا ءبئر وزگةشةلئک بار ما؟ بولسا ول وزئثئزگة سةزئلة مة؟
- شئنئمدئ ايتايئن، سةزئلةدئ. مةنئث اراق قويعاننان کةيئنگئ جازعان شئعارمالارئم بذرئنعئدان الدةقايدا تةرةث، ءماندئ، ماعئنالئ. پةندة بولعان سوث دذشپانسئز بولمايسئث. مةنئ مذقاتقئسئ کةلگةندةر «مارالتاي اراق قويعان سوث جاقسئ ولةث جازا الماي قالدئ» دةيدئ. ولاردئث ويئنشا، مةن ءئشئپ جذرة بةرؤئم کةرةک ةکةن. ساؤ ادام مةن ئشکةن ادامنئث ساناسئ ةکئ بولةک بولادئ. ساؤ ادام ومئرگة ساؤ کوزبةن قارايدئ. سونداي پئکئردئ ايتئپ جذرگةن ادامداردئث ولةثدةرئ مةنئث اراقتئ قويعاننان کةيئنگئ ولةثدةرئم تذرماق، ءئشئپ ءجذرئپ جازعانداعئ دذنيةلةرئمة دة جةتپةيدئ. ونئث ذستئنة مةن ول ولةثدةردئ ءئشئپ وتئرعان ساتئمدة جازعان جوقپئن عوي. باعانا ءسوزدئث کيةسئ بولادئ دةپ ايتئپ ةدئم عوي، ال، مةن ونئث کيةسئن ذقپايتئن تذسئنئگئ جوق ادام ةمةسپئن.
ءوز باسئم اقئن 15 جاسئندا قالئپتاسئپ بئتةدئ دةپ ويلايمئن، ودان ارئ کةمةلدةنةدئ. مةنئث کةيئنگئ ولةثدةرئمدئ وقئپ، تالقئلاپ، تالداپ ءجذر عوي، ءبئراق، کةيدة ونئث جاقسئ ةکةنئن ءبئلئپ تذرئپ قاساقانا ايتپايدئ، ءسويتئپ ادامنئث جانئنا تيةدئ. «جاعئلعان جالا قانشالئقتئ ادئلةتسئز بولسا، ادامنئث جانئن سونشالئقتئ کذيدئرةدئ» دةيتئن ءسوز بار. سولاي جالا جابادئ، ايامايدئ. اسئرةسة، اقئندار ءبئر-ءبئرئن ايامايدئ، سةنئث جةر باسئپ، اؤا جذتئپ جذرگةنئثدئ دة کوپ کورةتئندةر بار. ايتسام بئرةؤلةر دذرئس تذسئنبةي قالا ما، مةنئث ولگةنئمة قؤاناتئن ادامداردئث بار ةکةنئن سةزةم، بئلةم. سونئ سةزة، بئلة تذرا جةر باسئپ ءجذرؤ ماعان دا قيئن. ادامنئث ءبئر-ءبئرئن سونشالئق جةک کورةتئنئنة قايران قالمايمئن، وکئنةمئن.
رؤشئلدئق قازئر اشئق ايتئلادئ
- ءسئز اثگئمةنئث کوبئن اجالعا اکةلئپ تئرةيسئز، کوپ ايتاسئز. «وپتيميزم» دةگةن ولةثئثئزدة دة «بئرگة جذرگةن دوستارئم (دوس بار ما ةدئ؟)، کورئمدئ کةث قازسا عوي اؤئرسئنباي» دةيسئز. اجال تؤرالئ اثگئمةگة نةگة قذمارسئز؟
- مةنئث تذسئنئگئمدة قذدايدان باسقا دوسئم جوق. تذسئنسةک راسئ سول عوي. مةنئثشة، ءولئمدئ ويلاعان ادام قذدايئن ذمئتپايدئ، ال، قذدايئن ذمئتپاعان ادامنان جاماندئق شئقپايدئ. اجال تؤرالئ جازئپ جذرگةن ءبئر مةن ةمةس، مذنداي ولةثدةر مذقاعاليدا دا، باسقالاردا دا بار. مذقاعاليدئ جذرت نةگة جئلئ قابئلدايدئ؟ ويتکةنئ، ول - پسيحولوگ، ول ادامدئ، وقئرماندئ زةرتتةي العان، وقئرماننئث ذدةسئمةن ساناسئپ وتئرعان. ونئث ولةثدةرئنةن ادام ءوز تاعدئرئن تانيدئ. مذقاعالي - سونئسئمةن دة مذقاعالي.
مةن بئلاي ويلايمئن: ءبئز اجالدئ قانشالئقتئ سذيسةک، تانئساق، ومئرگة نة ءذشئن کةلگةنئمئزدئ، قايدان کةلگةنئمئزدئ، قايدا تذرعانئمئزدئ، قايدا بارا جاتقانئمئزدئ ايقئنداعان بولار ةدئک. ونداي جاعدايدا جةر بةتئندة جامانشئلئق تا از بولار ةدئ. قذراندا «سةن جوق ةدئث، بار قئلدئم. قايتادان جوق قئلامئن، جوقتان قايتا بار قئلامئن دةسةم نةگة سةنبةيسئث؟» دةيدئ. ةگةر ادام سوعان سةنةتئن بولسا، جةر بةتئندة جامانات اتاؤلئ بولماس ةدئ. وسئ تذرعئدان العاندا بئزگة ذنةمئ اجال تؤرالئ ويلاپ تذرؤ کةرةک. جالپئ، ويلاپ قاراثئزشئ، ادام مذلدة ولمةسة نة بولار ةدئ؟ وندا مذلدة قورقئنئشتئ نارسةلةردئث ورئن الؤئ مذمکئن عوي. سوندئقتان دا کةيدة «ادامعا اجال سئيلاعانئ ءذشئن دة اللاعا العئس ايتؤئمئز کةرةک» دةپ ويلايمئن.
- ءبئز ءسوز ةتئپ وتئرعان «وپتيميزم» دةيتئن ولةثئثئزدة «ءبارئ مةنئ الدايدئ، الدانام مةن» دةيسئز، ءسئزدئ الداؤ وثاي ما؟
- ةگةر سةنئ بئرةؤ الداعئسئ کةلئپ تذرسا الدانؤعا ءتيئسسئث عوي. کةيدة سةنئ ذلکةن اعالارئث الدايدئ، ذيالعانئثنان الدانؤعا ءماجبذر بولاسئث. ويتکةنئ، ونئث نيةتئ، پيعئلئ سونئ قالاپ تذر. ال، کةيدة کادئمگئدةي الدانئپ قالاسئث، ومئر عوي. الدانبايمئن نةمةسة بئرةؤدئ الدايمئن دةپ وتئرئپ تا ادام وزئ الدانئپ قالادئ. جالپئ، سةنگئش اداممئن، تالاي بارماعئمدئ دا شاينادئم. قازاق سةنگئش ادامدئ «بالاداي سةنگئش، اثعال» دةيدئ. مةنئثشة، ول دا ادام بويئنداعئ جاقسئ قاسيةتتةردئث ءبئرئ.
- سئزدة «بئرگة جذرگةن دوستارئم (دوس بار ما ةدئ؟)» دةيتئن ولةث جولئ بار، سوندا «(دوس بار ما ةدئ؟)» دةگةندئ جاقشاعا الاسئز، ةندةشة، جانئثئزداعئ ادامداردئث دوس ةکةنئنة ءوزئثئز دة کذمانداناسئز. جالپئ، «ادامزاتتا اقئندا دوس بولمايدئ» دةپ جاتادئ. ال، مارالتاي اقئندا دوس بار ما؟
- دوس دةگةنگة مةن ذلکةن تالاپپةن، جاؤاپکةرشئلئکپةن قارايمئن. دوستئق دةگةن - قاسيةتتئ ذعئم. ول تؤرالئ قازاقتان اسئرئپ ايتقان ةشکئم جوق. «کذن جاؤئندا قوينئثدا، کذن اشئقتا موينئثدا» دةگةن دة سول قازاق. اقئرةتتئک دوستئق دةگةن بولادئ، ول ةکئ الاقاندئ بةتتةستئرسة، اراسئنان اؤا وتپةيتئندةي بولؤئ کةرةک. دوس دةگةن ءبئر-ءبئرئنئث جولئن کةسپةؤ کةرةک، ءبئر-بئرئنة کئشئرةيئپ وتئرؤ کةرةک. دوستئقتئ ءوزئثنئث جةکة مذراتتارئث ءذشئن پايدالانؤعا بولمايدئ. سةن دوسئث ءذشئن، ول سةن ءذشئن ءومئر ءسذرؤ کةرةکسئث. مةنئث ذعئمئمداعئ دوستئق وسئنداي. ءبئراق، بذل زاماندا مذنداي دوستئققا کئم جاؤاپ بةرة الادئ؟ اسئرةسة، ادةبي ورتادا. ادةبي ورتادا باقتالاستئق باسئم، سةنئث تيتتةي جةتئستئگئثة ئشتارلئقپةن قارايدئ، کةشئرة المايدئ، کةثدئک جوق. جذماتاي ءبئر اقئن اعاسئنا «سئزگة ءسئرا ءئشؤ کةرةک» دةپتئ. «نةگة؟» دةسة، «سئزگة مولداؤ ءئشؤ کةرةک» دةيدئ. اناؤ «ءاي، نةگة؟» دةسة، «ءئشئثئز کةثةيةر ةدئ» دةگةن ةکةن.
مةندة ءوزئم اعا، دوس تذتاتئن ازاماتتار بار، ءبئراق، ولار باسقا سالالاردا جذمئس ئستةيدئ. ولار مةنئ کذندةمةيدئ، باقتالاستئق کورسةتپةيدئ، ولار ماعان قامقورشئ، تئلةؤلةس. ولار ماعان بولسا ةکةن، ءومئرئ دذرئس بولسا ةکةن، شئعارماشئلئقپةن اينالئسسا ةکةن دةپ جاعداي جاساپ جاتادئ. سوعان قاراعاندا دوسئم جوق دةگةنئم بةکةرشئلئک.
جالپئ، ادامنئث ومئردة ةکئ نارسةدةن قاتةلةسپةگةنئ دذرئس ةکةن. ءبئرئ - جار تاثداؤدان، ةکئنشئسئ -دوس تاثداؤدان. ءبئزدئث دانئشپان اتالارئمئز «اقئماق دوستان اقئلدئ دذشپان ارتئق» دةپ ايتئپ کةتکةن. «قوينئثداعئ قاتئنئثا، استئثداعئ اتئثا سةنبة» دةگةندئ ايتقان دا سول اتالارئمئز. جاي ايتئلا سالعان دةگةنمةن، استارئندا شئندئق جاتئر. بذل جةردة اتالارئمئز ايةل زاتئن جوققا شئعارايئن دةپ وتئرعان جوق، ولاي دةسةک «ئشئندة اجةم کةتةدئنئث» کةرئ بولادئ.
- قاراثئزشئ، ذلئ اباي بولسئن، نة باياعئ جئراؤلار بولسئن، اؤئزدارئ دؤالئ ما، ايتقاندارئ جازؤ-سئزؤسئز-اق بذگئنگة جةتئپ، ءتئپتئ ماقال-ماتةلگة اينالئپ کةتتئ. قازئرگئ اقئنداردان «پالةنشة سويدةپتئ» دةگةندةي ماقال-ماتةلگة اينالاتئنداي سوزدةردئ ةستي بةرمةيمئز، وسئ عاسئرداعئ اقئن-جازؤشئلاردئث» افوريزم سودةرئن جاتتاپ الؤ دا قيئن...
- ولاردئث ولةثدةرئ سان عاسئر بويئ سذرئپتاؤدان وتکةن، ال، ءبئز قازئر ءسئز ةکةؤمئز ارئ بارسا ءبئر عاسئردئث، ءتئپتئ ةلؤ-الپئس جئلدئث عانا اثگئمةسئن ايتئپ وتئرمئز. باياعئ قازتؤعان، اقتامبةردئ، دوسپامبةت، شالکيئز، دؤلات، ماحامبةتتةردئ ؤاقئت ةلةپ-ةکشةپ اکةپ بةردئ. ولار سانادان ءوتتئ، ؤاقئتتان ءوتتئ، حالئقتئث جذرةگئندة قالدئ. ونئث ذستئنة ولاردئ اؤزئ دؤالئ ةمةس دةؤگة قالاي اؤزئمئز بارادئ؟
ماحامبةتتئث «ارقانئث قئزئل يزةنئ-اي،
باسئ کذردةک، ءتذبئ ارال،
قئدئرئپ شالار ارؤانا.
کارئسئ کئمنئث جوق بولسا،
جاسئ بولار دؤانا» دةيتئن ولةثئن فرانسؤز تئلئنة اؤدارا الماي قويئپتئ. ويتکةنئ، ونداعئ «کذردةک» سةکئلدئ ءسوزدئ فرانسؤزدار تذرماق، قازاقتاردئث ءوزئ تذسئنبةيدئ قازئر. وسئ ءبئر عانا ءسوزدئث استارئندا قانشاما تاريح جاتئر.
قازئر مةن قانشا جةردةن «بذگئندة دة مئقتئ اقئندار بار، ءبئز سوندايمئز» دةگةنمةن، ول شالدارمةن تةثةسة المايتئنئمئز شئندئق.
- ءبئر اقئندار «مةن تازا ونةر ادامئمئن» دةپ بويلارئن ساياساتتان اؤلاق ذستايدئ، ال، ءبئر اقئندار «اقئن ساياساتپةن اينالئسپاعانمةن، ساياسات اقئنمةن اينالئسادئ» دةپ ةسةپتةيدئ. ءسئز وسئلاردئث قايسئسئنا جاتاسئز؟
- بذل ةندئ قيئن سذراق ةکةن. مةنئثشة، مئنا ومئردةن تاپ-تازا ءوتؤ مذمکئن ةمةس، سةن تازا وتةيئن دةگةنمةن سةنئ بئلعايدئ. ءبئز جاثا ءسوز ةتکةن ماحامبةت تة، اقتامبةردئ دة، دوسپامبةت پةن قازتؤعان دا زامانئنئث ءسوزئن ذستاعان، ساياساتقا ارالاسقان. ءوز باسئم ئندة بذعئپ جاتئپ، ءومئردئ ءئننئث ئشئندة جاتئپ دذربئمةن قاراؤ دةگةندئ قابئلداي المايمئن. ارالاسپايمئن دةگةنمةن بولمايدئ. زامان اعئمئنان سئرت قالئپ ءومئر ءسذرؤ مذمکئن ةمةس، ةل الدئندا زاماننئث ءسوزئن سويلةؤگة تؤرا کةلةدئ.
- قازئر ةکئنئث ءبئرئ قازاقتئ رؤشئل دةپ کئنالايدئ. ول ءسوزدئث جانئ دا بار. اؤئلداعئ قاراپايئم جذرت بولئنبةگةنمةن، گالستؤک تاققانداردئث ودان امانئ کةم. بذل دةرت اقئن-جازؤشئلار اراسئندا دا بار. جاس اقئندار بذل دةرتتةن امان با؟
- جوق، امان ةمةس، ونئ کذندةلئکتئ ءوزئمئز کورئپ تة ءجذرمئز. «ايتقاننئث اؤزئ جامان». مةن الماتئعا قالاي کةلگةنئمدئ، جالعئز جذرگةنئمدئ ايتتئم عوي. ماعان مةيئربان، کوثئلئ حوش اعالار بولدئ، ءبئراق، ةشقايسئسئ قولتئعئمنان دةمةپ جئبةرگةن جوق. کئشکةنتاي بئردةثةگة جةتسةم،بارئنة تئرباثداپ ءوزئم جةتتئم.
مةن الماتئعا العاش کةلگةندة ءبئر اعامئز، ذلکةن باسئلئمنئث باس رةداکتورئ مةنئث قايدان ةکةنئمدئ، قاي جذزدةن ةکةنئمدئ سذراپ الدئ دا «سةن جةتئنشئ قاباتقا بار، وندا فاريزا وثعارسئنوأا دةگةن اپاث وتئرادئ» دةپ شئعارئپ سالدئ. بذل وقيعا کوک بازارعا قارسئ بةتتةگئ کذللئ باسئلئمدار وتئراتئن ذلکةن عيماراتتا بولئپ جاتئر.
تذسئنگةن جوقپئن، باردئم. اپاي جاقسئ قابئلدادئ. ونئث سةبةبئن کةيئن اراعا قانشا ؤاقئت سالئپ ءتذسئندئم عوي. سوندا مةن العاشقئ بارئپ جولئققان اعامئزدئث جذزئنةن ةمةس ةکةنمئن عوي.
الماتئعا العاش کةلگةندة وسئنداي کةلةثسئزدئک الدئمنان شئققان. ءوزئمدئ ءجذز، جةرشئلدئک دةگةن دةرتپةن اؤئرماعان اداممئن دةپ اشئق ايتا الامئن. توپقا، توبئرعا ءبولئنؤ دةگةن بةلگئلئ ءبئر ادامداردئث پايداسئنا شةشئلةتئن ويئن عوي، قالعاندارئ سونئث قذربانئ بولئپ کةتةدئ. جاستاردئ وزدةرئنة تارتئپ جذرةدئ دة، کذندةردئث کذنئندة يتةرئپ جئبةرئپ، شالقاسئنان تذسئرةدئ. رؤشئلدئق دةگةن قازئر ساحنادا اشئق ايتئلاتئن کةز بولئپ تذر. بذل بئزدةگئ «دةموکراتيانئث جارقئن کورئنئسئ». ءبئز جةتپئس جئل بويئ کةثةستئک جذيةنئث بذعاؤئندا بولدئق قوي، ونداي اثگئمةنئث ءبارئ تابيعي تذردة ةأوليؤسيالئق جولمةن دامؤئ ءتيئس ةدئ. ونئ تاسپةن باستئرئپ تاستادئ، ءسويتئپ تاستئ کوتةرگةندة بؤلئعئپ جاتقان نارسةنئث ءبارئ گؤ ةتئپ کوتةرئلدئ. ةندةشة، بذعان دا کةشئرئممةن قاراؤ کةرةک دةپ ويلايمئن.
ءبئر جاعئنان رؤشئلدئق دةگةن دة جاقسئ شئعار دةيمئن، باياعئدا جةتئم مةن جةسئردئث، تةنتةکتئث بار کذللئ سالماعئ رؤ باسئلارئنا تذسکةن عوي. سوزگة قالماؤ ءذشئن، وزگةلةردئث الدئندا تومةنشئکتةمةؤ ءذشئن ولار رؤلاستارئنئث تاعدئرئنا ارالاسئپ وتئرعان. سول نارسة رةتئمةن دامئسا وسئ کةزدة بئزدة ذلتتئق سانا پايدا بولؤئ کةرةک ةدئ. جانة بذل ماسةلة ءتذبئ سوعان الئپ باراتئن شئعار دةپ سةنةمئن. سوندئقتان بذل ماسةلةدةن قورقؤدئث قاجةتئ جوق.
کةزئندة ءبئر اعامئز مةنةن «قايتسةم قازاقتئث تاريحئندا قالامئن؟» دةپ سذرادئ. شئنئن ايتقاندا انايئلاؤ سذراق قوي. مةن قالجئثداپ «قازئر قازاقتئث ادةبيةتئ مةن مادةنيةتئ، ونةرئندة جذرگةن اقساقالدارئنان ءذش جذزدةن ءذش-ذشتةن جيناپ، توعئز اقساقالدئ ءبئر داستارقان باسئنا جيناپ، وعان ءبئر بوز بية شالئپ، بئتئمگة شاقئرا الساثئز، ءبئر سوزگة توقتاتا الساثئز کةلةشةکتة ءسئزدئث ةسئمئثئز تولة بيمةن قاتار اتالاتئن بولادئ» دةدئم. ءبئزدئث اقساقالداردئث وزدةرئ جاستارعا اقئل ايتئپ وتئرئپ وزدةرئ بولئنةدئ.
- ءسئزدئ جاس اقئن دةپ وتئرمئز، ءبئراق، ءسئزدئث ءوزئثئز دة قئرئقتان استئثئز، از جئلدا ةلؤ جئلدئعئثئزدئ تويلايسئز. ءسئز قاشانعئ جاس اقئن بولئپ جذرة بةرمةکسئز؟
- ءبئز وتئز جاسئمئزدا-اق جاس اقئن دةگةنگة ئشتةي قارسئ بولا باستاعانبئز، 35 تة اشئق تذردة ايتا باستادئق، ال، 40 قا کةلگةندة جاس ةمةستئگئمئزگة سةنة تذرا ئشتةي «جاس اقئن» دةپ ايتا بةرسة ةکةن دةپ تئلةيتئن بولدئق. بذل ةرکةلئک تة شئعار. ايتپةسة، اقئن دةگةن ةشقاشان جاس بولمايدئ. مةن ادةبيةتتئ، اسئرةسة، پوةزيانئ جاسقا، جئنئسقا بولؤگة قارسئمئن.
- اثگئمةثئزدئث باسئندا يرانعايئپ اقئننئث العاشقئ جولئ ءوزئثئزدئ قالاي قايتارئپ جئبةرگةنئن ايتتئثئز. ءسئز جاس اقئنداردئ قالاي سئناپ ءجذرسئز؟ ءوزئثئز سئن کوتةرةسئز بة؟
- ءوز باسئم سئن کوتةرة المايمئن، سويتة تذرئپ سئن شئن بولسا تذزةتؤگة تئرئسامئن. وسئ کةزگة دةيئن مةنئث الدئما دا ولةثئمةن تالاي جاس کةلدئ، تالاي جئلدان بةرئ جاستارمةن جذمئس ئستةپ کةلةمئن. قئلتيئپ شئعئپ کةلة جاتقان تالانت کورسةم الماتئعا شاقئرئپ، کةشتةرئن وتکئزدئم، کوپشئلئکپةن ارالاستئردئم. «شابئت» فةستيأالئ نة جاستار ءمذشايرالارئندا قازئلار القاسئندا مذشة بولئپ ءجذرمئن. سونداي جةرلةردة جاستاردئث شئعارماشئلئعئنا بارئنشا ادال قاراؤعا تئرئستئم. ويتکةنئ، ادام ومئردة نة کورسة، سونئ جاسايدئ. مةنئث الدئمنان تةک جاسئل جارئق جانئپ تذردئ دةدئم عوي، مةن دة وزئمنةن کةيئنگئ جاستاردئث ماثدايئ جارقئراپ شئقسا ةکةن دةپ تئلةيمئن.
تالاي جةردة ايتئپ ءجذرمئن، تاعئ ايتامئن، بذگئنگئ ادةبيةتتة جذرگةن جاس اقئنداردئث 99 پايئزئ مةنئث الاقانئمنان ذشقان. قازئر قازاق راديوسئندا جذمئس ئستةپ ءجذرمئن، «بةزبةن» دةگةن حاباردئ جذرگئزةمئن. بذل جذمئسئم دا جاس اقئندار شئعارماشئلئعئنا تئکةلةي قاتئستئ. جاستار ئلئگئپ کةتسة ةکةن، ءسوزدئث قادئرئن، پارقئن تذسئنسة ةکةن دةيمئن. تذسئنةدئ، ئلئگئپ جاتئر، ءبئراق تذلعا رةتئندة قالئپتاسقان کةزدةرئندة ادام تانئماي کةتةدئ. بذرئندارئ رةنجيتئنمئن، سويتسةم، ول زاثدئ نارسة ةکةن عوي. مةن ولاردئ شئعاردئم ةکةن، نةگة ولار ءومئر بويئ ماعان تاؤةلدئ بولئپ ءوتؤئ ءتيئس؟ مةن کئمگة تاؤةلدئ بولئپ ةدئم؟
جاستار قاي کةزدة دة قوعامنئث قوزعاؤشئ کذشئ. مذقاعالي «بولاشاق بوسات دةپ زاثدئ ورنئن سذراپ تذر» دةگةن، بوساتامئز، ورئن بةرةمئز. ول زاثدئ نارسة، ءومئر بئزبةن بئتپةيدئ. ولةثدةرئ، ستيلدةرئ ءبئر-بئرئنة ذقسامايتئن جاستار ءوسئپ کةلة جاتئر. کةزئندة يرانعايئپ کوکةمنئث «شاحانوأتار تولئپ جاتئر، ءوزئثدئ تاپ» دةگةنئ دة سول.
اثگئمةلةسکةن گذلجامال مذسايةأا
دةرةککوز: «وردا» گازةتئ