ۇزاق ءىس ساپار - اڭگىمە
كوشەدەگى جاسىل اعاشتار تىپىرلاپ-اق قالدى. الگىندە عانا جايناپ تۇرعان شاشىراتقى گۇلدەر لەزدە كوكشىل كوزدەرىن جۇمدى.
سوڭدا قۇلاعى قالقيعان سارى بالا:
- ارىستان اعا، مەن كوكەممەن بىرگە تاۋعا بارعانمىن، بىلەمىن،- دەدى.
سونى راستاعانداي ءداۋ باسىن يزەگەن كەزدە، جىڭىشكە موينى الگى باستى ارەڭ كوتەرىپ تۇرعانداي ەدى.
سارى بالانىڭ ۇلكەن قوي كوزدەرى جاسىنا جەتپەي ويلى سياقتى. كۇلسە - ىقىلاستانا كۇلەدى دە، ەكى ەزۋى قالقان قۇلاقتارىنا دەيىن جەتەدى. اقسيىپ ءىرى-ءىرى اپپاق تىستەرى كورىنەدى.
- بىلەمىن، بىلەمىن، بىلەمىن،- دەپ ارىق قولدارىمەن بالكوننىڭ جاقتاۋىن شاپاتتاپ ايقايلاپ جىبەردى.
- نۇرلان، نە بولعان ساعان؟-دەپ شەشەسى بالكونعا باس سۇعىپ قارادى.
جەل ۇدەي ءتۇستى. يىلگەن اعاشتىڭ بۇتاقتارى ەلەكتردىڭ جالاڭاش سىمىنا ءتيىپ كەتكەن سايىن، شاتىر-شۇتىر، جارق-جۇرق ەتە قالىپ، ۋىس-ۋىس اقشىل شوق شاشىرايدى.
- ەندى بالكوندا وتىرماي-اق قويىڭدار، ۇيگە كىرسەڭدەرشى،- دەدى مەنىڭ ايەلىم.
- راس،- دەدى نۇرلان ماعان،- كوكەم مەنى تاۋعا الىپ بارعان.- سونان سوڭ ءسال ويلانىپ تۇرىپ:- ءبىراق ول قاشا-ان، بۇدان ءجۇز جىل بۇرىن ەدى،- دەدى.
- سوق وتىرىكتى،- دەدىم مەن شىداي الماي.- ءوزىڭ بەس-اق جاستاسىڭ. قايدان ءجۇز جىل بۇرىن بولسىن؟
بالا مەنى مۇسىركەگەندەي ءداۋ باسىن قيسايتىپ ءبىراز تۇردى دا:
- وي، ارىستان اعا، ءجۇز جىل دەگەندە - ءجۇز جىلدىڭ ءوزى ەمەس قوي،- دەدى. بەت الپەتىندە: «سونى دا تۇسىنبەيسىڭ بە» دەگەن نىشان بار.
- ەي، نۇرلان! اعانىڭ مازاسىن الما،- دەدى اناداي جەردە ديۆان ۇستىندە وتىرعان جاننا.
- مەنىڭ مازامدى العان جوق، سەن نازار سالماي وتىرا بەر،- دەيمىن بالانىڭ اناسىنا.
- جاننا، ساعان نە بولعان، ءوز بەتىنشە وتىرعان بالادان اينالىپ كەتپەيسىڭ بە،- دەپ ايەلىم ءتۇستى اراعا.
* * *
ءۇيدىڭ ءىشىن ۇنسىزدىك جايلادى.
بالالارمەن ءتىل تابىسۋعا وراشولاق ادام ەدىم، كىشكەنتاي مەيماندى نەمەن الداندىرارىمدى بىلمەي داعدارىپ وتىرعانىمدا، قوبديشاداعى ءتۇرلى تەمىر-تەرسەك، توسبەلگىشەلەر ەسىمە تۇسە كەتتى. جەردەن جەتى قويان تاپقانداي، جۇگىرىپ بارىپ قوبديشانى قولتىقتاپ قايتتىم.
- مىنەكەي، بىزدەردە مىناداي بار، مىناداي بار،- دەپ نۇرلاننىڭ الدىنا نەشەبىر جالتىراۋىقتاردى جايىپ سالدىم.
دالادا بۇرق-سارق كۇن كۇركىرەپ جاتتى. وندا ءىسىمىز جوق. بالا ءماز، سوعان مەن دە ءماز.
ويدان-قىردان جينالعان الگى بەلگىشەلەردىڭ ءبىر ۋىسىن نۇرلانعا سىيلادىم.
- راقمەت،- دەدى ول ەرەسەك ادامشا.- مەن بەلگىشە جيناپ ءجۇرمىن. ءتىپتى مەندە ءالى كوكەم اكەپ بەرگەن بەلگىشەلەر مەن شەتەلدىك شاقالار دا بار.
مەن كوڭىلدەنىپ، مىرزالىعىم ۇستاپ كەتتى دە، حالىق جەتىستىكتەرى كورمەسىنىڭ قولا مەدالىن قوسا بەردىم. كىشكەنتاي مەيمانىم مەدالدى ءارى قاراپ، بەرى قاراپ، ءتىپتى تيتتەي الاقانىنا سالىپ، سالماقتاپ كوردى دە، وزىمە قايتىپ بەردى.
- مۇنى المايمىن، ارىستان اعا،- دەدى. مۇنى ءسىزدىڭ وزىڭىزگە سىيلاعان. ماعان الۋعا بولمايدى.
- سىيلاعان ەمەس، ارىستان اعانى ماراپاتتاعان،- دەپ بالانىڭ قاس-قاباعىن اڭداپ وتىرعان شەشەسى سوزگە ارالاستى. سونى ايتىپ، قارا كويلەگىنىڭ تار ەتەگىن تارتقىلاپ، سيراعىن جاسىرماق بوپ قىسىلىپ وتىر.
- ماراپاتتاسا تەگى جاقسى،-دەدى نۇرلان ءسوزىن سالماقتاپ. شاۋشيگەن بەتىندەگى ۇلكەن اۋزى تومپايىپ شىعا كەلدى.- مەنىڭ كوكەمدى دە ماراپاتتار ەدى، ونىڭ دا وسىنداي مەدالى بولار ەدى...
- نۇرلان!- دەپ اناسى ايقايلاپ جىبەردى.- قارىسا ما جاعىڭ سەنىڭ، قارىسپاي ما! سويلەمە دەدىم عوي مەن ساعان. ءجۇر، كيىن، قايتامىز.
- جاننا، ساعان نە بولعان،-دەپ ايەلىمىز ەكەۋمىز ورە تۇرەگەلدىك.- دالادا جاڭبىر قۇيىپ تۇر!
- وحو،- دەدى بالا ۇلكەندەرشە،- جاڭبىر دەپ وسىنى ايت. اپا، اپا، قازىر كوكەم ءىس ساپاردان كەپ قالسا قايتەمىز. ول ۇيگە قايتىپ كىرەدى؟ سۋ-سۋ بوپ قالادى عوي.
اپاسى بۇل جولى ىنتى-شىنتىسىمەن جاۋاپ بەرىپ جاتىر:
- نۇرلان، سەن بىلمەۋشى مە ەدىڭ، كوكەڭنىڭ ءوزىنىڭ كىلتى بار عوي، ءىس ساپاردان ءبىز جوقتا كەپ قالسا، ءوز كىلتىمەن اشىپ الادى ءۇيدى. ەي، ءبىراق كەلە قويماس. كەلەتىن ۋاقىتى بولا قويعان جوق...
بالا كۇرسىندى. الگىندە عانا ءوزى قىزىعىپ، قۇنىعا قاراعان توسبەلگىشەلەر جايىنا قالدى.
كەنەت الاقانداي كوزدەرىنەن وت ويناپ، اق سارى ءجۇزى بال-بۇل جايناپ:
- ارىستان اعا، مەنىڭ ەسىمە ەندى ءتۇستى. ءسىز بىلەسىز بە كوكەم مەنى ستاديونعا الىپ بارعاندا تۋرا وسىنداي جاڭبىر جاۋعان. ستاديوندا فۋتبول بولدى-اۋ دەيمىن. ۇمىتىپ قالىپپىن. ءجۇز جىل ءوتتى عوي...- دەدى.
مەنى تاعى دا سەنبەس دەگەندەي بەتىمە قارادى:
- ءجۇز جىل دەگەندە، شىننان ءجۇز جىل ەكەن دەپ قالماڭىز. باياعىدا دەگەنىم عوي. سوندا كوكەم مەنىڭ ۇستىمە گازەت جاپتى. ءبارىبىر ءۇستى-باسىمىز سۋ-سۋ بولدى. سول جولى مەن اۋىردىم-اۋ دەيمىن. ەسىمدە جوق، ءجۇز جىل ءوتتى عوي.
- نۇرلان، نە ايتتىم مەن ساعان، ارىستان اعانىڭ مازاسىن الما دەدىم عوي،- اناسى تاعى دا اشۋلى كوزبەن بالانى اتىپ ءوتتى.
ايەلىمىز ەكەۋىمىز ونى تاعى دا تارپا باس سالدىق:
- جاننا، نەڭ بار تىنىش، ادام قۇساپ اڭگىمە ايتىپ وتىرعان بالادا. مۇنداي اقىلدى بالادان اينالىپ كەتۋ كەرەك قوي. كەل، نۇرلان!
ۇلكەن اۋزى تومپايا قالعان نۇرلاندى وزىمە تارتىپ، باۋىرىما قىستىم. ءبىر جاقسى جەرى، بالا كەكشىل دە، شولجاڭ دا ەمەس. لەزدە جادىراي سالىپ، قوينىما قويىپ كەتتى.
بالانى باۋىرىما باسارىمدى باسسام دا، ءبىر ءتۇرلى سەبەپسىز سەزىمنەن قىسىلىپ بارام. بالا ۇپ-ۇزىن ارىق ساۋساقتارىمەن يىعىمدى سيپالادى. كۇرسىنىپ قويدى. ءبىر بالەنىڭ بولارىن سەزگەندەي مەنىڭ دە تىنىسىم تارىلدى. اپ-ارىق ۇزىن ساۋساقتار جاعىمدى جاعالاپ، ءبىر كۇننىڭ ىشىندە ءوسىپ قالعان ساقالىمدى سيپالاي باستادى. توستاعانداي تۇپ-تۇنىق كوزدەر بەتىمە كىرپىك قاقپاي تەسىلە قاراپ قالعان. سيداڭ ساۋساقتار جىلجىپ ءجۇر. سوقىرلار الدەنەنى ىزدەگەندە، الدەكىمدى تانىعىسى كەلگەندە وسىلاي سيپالايدى. مەنىڭ بەتىم الاۋلاپ، تۇلا بويىم ءبىر قىزىپ، ءبىر سۋىپ، قالشىلداتىپ بارادى. ەگەۋدەي ساقالدى ارى-بەرى اقىرىن ىسقىلاپ كوردى دە، بالا:
- قىتىعىڭ كەلمەي مە، ارىستان اعا؟- دەدى. جاننا بۇك ءتۇسىپ، بۋلىعىپ وتىر. مەنىڭ ايەلىم دە شىدامادى.
- ءسىزدىڭ شاشىڭىز قارا ەكەن، كوكەمدىكى، ۇمىتپاسام، سارعىش ەدى... سولاي ما، اپا؟
جاۋاپ ورنىنا اناسى ەندى داۋىستاپ جىبەردى
ايەلىمىز ەكەۋمىزدە ءۇن جوق.
جاپادان-جالعىز قالعان بالا اقىرى شىداي الماي:
- اپا، كەشىر، مەن سەنەن سۇرايىن دەگەن جوق ەدىم، ءبىراق كوكەمنىڭ شاشى قانداي ەدى - ۇمىتىپ قالىپپىن. ءجۇز جىل ءوتىپ كەتتى عوي،- دەدى.
شەرحان مۇرتازا
