يمامدار مةملةكةت تاراپئنان ةثبةكاقئ الؤئ قاجةت پة؟
ويتكةنئ ةلئمئزگة سئرتتان كةلگةن جات دةسترؤكتيأتئ ءدئني سةكتالار مةن اعئمدار ءوز قاتارلارئنا ادامداردئ كوپتةپ تارتا باستادئ. ال بذعان دةر كةزئندة شةكتةؤ قويئلماسا، قاؤئپتئ. قايتپةك كةرةك؟ ارينة، ءبئرئنشئ ورئندا - 1992 - جئلئ قاثتاردا قابئلدانعان «ءدئني سةنئم جانة ءدئني بئرلةستئكتةر بوستاندئعئ تؤرالئ» زاثعا بذگئنگئ كذننئث تالابئنا ساي تذزةتؤلةر مةن وزگةرتؤلةر ةنگئزؤ. بذل باستئ ماسةلة. راس، قازئر پارلامةنتتة «ءدئني قئزمةت جانة ءدئني بئرلةستئكتةر تؤرالئ» جاثا زاثنئث جوباسئ تالقئلانئپ جاتئر. اللا اماندئعئن بةرسة، دةپؤتاتتار جئلدئث سوثئنا دةيئن جوبانئ دايئنداپ شئعارئ حاق. ويتكةنئ مةملةكةتئمئز ةث ءبئرئنشئ كةزةكتة، ءوز ازاماتتارئنئث قذقئعئن قامتاماسئز ةتؤگة، ذلتارالئق جانة كونفةسسياارالئق بةيبئتشئلئكتئ ساقتاؤعا، قوعامدئ بولشةكتةؤگة اپاراتئن تةرةث جئكتةلئستةردئ بولدئرماؤعا كذش سالؤعا ءتيئس. قئسقاسئ، مةملةكةت ءوز ازاماتتارئنئث رؤحاني-ادامگةرشئلئك ساؤلئعئنا قاندايدا ءبئر كةلئمسةكتةردئث قاؤئپ توندئرؤئنة جول بةرمةؤئ كةرةك. تاعئ ءبئر ماسةلة - يمامدار. ةلئمئز تاؤةلسئزدئككة قول جةتكئزگةلئ بةرئ وسئ ءدئن سالاسئنا بايلانئستئ مئثداعان جاستارئمئز ءداستذرلئ يسلام ءدئنئ ءوسئپ-وركةندةگةن اراب ةلدةرئنة بارئپ ءدارئس الدئ، ءالئ دة سولاي. ول جاقتان ورالعاندار يمام رةتئندة رةسپؤبليكامئزدئث تذكپئر-تذكپئرئندةگئ مةشئتتةرگة ورنالاسئپ جاتئر. ءبئر قاراعاندا بارلئعئ دذرئس كورئنگةنئمةن، ولاردئث ورتاسئندا جات جةردة يسلامنئث ئشئندةگئ پيعئلئ تةرئس اعئمدارعا بوي ذرئپ، ةلئمئزگة كةلگةندة سونئ دارئپتةپ جذرگةندةر دة بارشئلئك. بذعان قالاي توسقاؤئل قويؤعا بولادئ؟ ةث باستئسئ، ءدئنتانؤشئ ازاماتتاردئ ةلئمئزدةگئ «نذر-مذباراك» سةكئلدئ ءدئني وقؤ ورئندارئندا وقئتؤ. ءوزئمئزدئث جان-دذنيةمئزگة لايئق ءبئلئم بةرؤ.
كامال بذرحانوأ، ءماجئلئس دةپؤتاتئ: - جالپئ، ءدئن ماسةلةسئ - وتة كذردةلئ، نازئك دذنية. سوندئقتان بذعان وتة اباي بولعان ءجون. قازئرگئ دايارلانئپ، تالقئلانئپ جاتقان زاث جوباسئندا بذرئن ةسكةرئلمةگةن كوپتةگةن وزةكتئ ماسةلةلةر جونئندة تولئقتئرؤلار بار. ءالئ الدا ءبئراز جذمئس كذتئپ تذر. ال سئرتتا وقئپ كةلگةن يمامدارعا كةلةتئن بولساق، ولاردئث ءبارئ جامان دةؤگة كةلمةس. راس، اراب ةلدةرئندة وقئپ كةلگةن سوث، سول ورتادا نة كوردئ، قانداي ءتالئم الدئ، قالاي كيئندئ، ءتئپتئ ولاردئث سالت-داستذرلةرئن دة قازاقئ ورتاعا اكةلئپ تئقپالاپ جاتقاندار بارشئلئق. سودان ساق بولعان ابزال. ويتكةنئ وزگة مذسئلمان ةلدةرئنئث وزئندئك ءداستذرئ، كيئم كيؤ ذلگئسئ، تاربيةسئ، ءدئندئ ذستانؤئ ءارقيلئ. سونئث ءبارئن وزئمئزگة اكةلئپ تاثا بةرسةك نة بولعانئ. وندا عاسئردان-عاسئرعا سوزئلئپ كةلة جاتقان اتا-بابا سالتئ، مادةنيةتئ قايدا قالادئ؟ سوندئقتان قازئرگئ كذنئ يمامداردئ جةرگئلئكتئ ءدئني وقؤ ورئندارئندا ازئرلةؤگة مذمكئندئك جةتةدئ. وقؤ ورئندارئ دا جوق ةمةس. ال «يسلام ءدئنئن زةرتتةيمئن، عئلئممةن اينالئسقئم» كةلةدئ» دةگةندةردئ عانا شةتكة شئعارؤعا بولار. تاعئ ءبئر ماسةلة يمامدارعا تولةنةتئن ةثبةكاقئ جونئندة. ةگةردة باتئس ةلدةرئنئث تاجئريبةسئن الاتئن بولساق، ولاردا مةملةكةت پةن قالئپتاسقان ءدئني ورتالئقتار ارنايئ شارتقا وتئرادئ. ذكئمةت ولاردئ قارجئلاندئرادئ. سونداي تئرلئككة ءبئز دة كةلؤئمئز كةرةك. ويتكةنئ مةشئت اينالاسئندا جذرگةن يمام نةمةسة مةشئتتئث وزگة دة قئزمةتكةرلةرئنة مةملةكةت اقشا تولةپ جاتسا، جامان بولماعانئ.
امانگةلدئ ايتالئ، قوعام قايراتكةرئ:
- مةنئثشة، بئزدةگئ كوپتةگةن ءدئني سةكتالاردئث نةمةسة اعئمداردئث ةركئنسئپ كةتكةنئ - زاثنئث السئزدئگئ. ءبئز جاثا زاثدا الگئندةگئدةي توپتاردئ سئرتتان قارجئلاندئرؤعا شةك قويؤئمئز قاجةت. ونسئز بولمايدئ. ءتئپتئ زاث تذرماق، كونستيتؤسيانئث وزئنة دة وسئ جايئندا تولئقتئرؤ ةنگئزگةن ءجون. اتا زاثدا «ساياسي پارتيالار مةن قوعامدئق ذيئمدار، سئرتتان قارجئ الؤئنا تئيئم سالئنادئ» دةگةن تارماق بار. سوندايدئ دئنگة بايلانئستئ دا كةلتئرؤگة بولادئ. سونداي-اق جاثا زاثدا، ورامال تارتؤ، حيدجاپ كيؤ، جذمئس ورئندارئندا ناماز وقؤعا تئيئم سالؤلار جاعدايدئ كذردةلةندئرئپ، ازاماتتاردئ ذكئمةتتئث جذرگئزئپ وتئرعان ساياساتئنا قارسئ قويؤئ مذمكئن. ونداي اسئرة تئيئمداردئث قاجةتئ شامالئ. سوندئقتان ءبئر قاراعاندا تذككة تذرعئسئز، الايدا حالئقتئث نارازئلئعئن تؤدئراتئن نازئك دذنيةلةرگة كةلگةندة ساق بولؤ قاجةت. ةكئنشئ ءبئر ماسةلة، تاؤةلسئزدئكتئث العاشقئ جئلدارئندا ةلئمئزدة دئننةن ءدارئس بةرةتئن وقؤ ورئندارئ بولمادئ. سوندئقتان شةتكة شئعارؤعا ءماجبذر بولدئق. ال ولاردئث ءبارئ تازا يسلام جولئنا تذسكةن جوق. يسلامنئث اتئن جامئلعان كةيبئر جات اعئمدارعا بوي الدئردئ. سولاردئ ةلگة كةلگةن سوث ذلگئ ةتتئ، ؤاعئز جذرگئزدئ. قازئر ءبئز سودان ساقتانؤئمئز كةرةك. ويتكةنئ ةلدئث بئرلئگئ، مةملةكةتتئث تذراقتئلئعئ اسا قاجةت. وسئ سةبةپتئ ةندئگئ كةزدة يمامداردئ شةتةل اسئرماي-اق، وزئمئزدة اشئلعان ءدئني وقؤ ورئندارئندا دايارلاؤ ءلازئم. سونداي-اق بذگئنگة دةيئن شةتتةن كةلةتئن ءدئني ادةبيةتتةرگة، وزگة دة قذرالدارعا شةكتةؤ قويئلمادئ. ساراپ جاسالمادئ. سونئث كةسئرئنةن تةرئس اعئمداعئ دذنيةلةر ةلئمئزگة كوپتةپ كةلدئ. كوپشئلئكتئ وزگة جولعا يتةرمةلةؤگة تئرئستئ. ةندئ سونئث ءبارئنئث الدئن الاتئن كةز كةلدئ.
وثعار ومئربةك، قازاقستان مذسئلماندارئنئث ءدئني باسقاراماسئنئث باسپاءسوز حاتشئسئ:
- ةلئمئزدةگئ ءدئني باسقارمانئث قاراماعئندا «نذر-مذباراك» مادةنيةت ؤنيأةرسيتةتئ جذمئس ئستةيدئ. وسئ جةردة ءبئلئمدئ، بئلئكتئ يمامداردئ دايارلاؤ ذستئندةمئز. جئل سايئن قئرئققا جؤئق تذلةك وسئ ؤنيأةرسيتةتتئ ءبئتئرئپ شئعادئ. الايدا ونئمةن ةلئمئزدةگئ 2400 مةشئتتئ قئسقا ؤاقئت ئشئندة يمامدارمةن قامتاماسئز ةتةمئز دةپ ايتا قويؤ قيئن. سوندئقتان وسئ وقؤ ورنئنئث بازاسئن كذشةيتئپ، كةثةيتئپ، مذمكئندئگئ زور، ءئرئ وقؤ ورنئنا اينالدئرسا، قذپ بولار ةدئ. سونداي-اق قازاقستان بويئنشا بئزگة قاراستئ توعئز مةدرةسة بار. ولاردا دا يمامدار دايارلاپ جاتئرمئز. دةگةنمةن ول جةرلةردة «نذر-مذباراكتاعئداي» ةمةس، ورتا ءبئلئمدئ تذلةكتةر ازئرلةنؤدة. ءبئز وسئ مةدرةسةدةگئ تذلةكتةردئ قايئر-ساداقادان تذسكةن قارجئنئث ةسةبئنةن تةگئن وقئتئپ، تةگئن تاماقتاندئرئپ كةلة جاتئرمئز. ذكئمةت وسئ ماسةلةنئ قولعا السا، جامان بولماس ةدئ. الداعئ ؤاقئتتا استانادا ءئرئ ءدئني جوعارئ وقؤ ورنئ اشئلسا دةگةن ويدامئز. سوسئن يمامداردئ اقئلئ وقؤعا ماجبذرلةمةي-اق، مةملةكةت تاراپئنان گرانتتار بولئنگةنئ قذپ. راس، بيئل ءبئراز گرانت ءبولئندئ. ءبئراق بذل ازدئق ةتةدئ. جالپئ، ذكئمةت ءدئن سالاسئنا بايلانئستئ جاستاردئ سئرتتا وقئتپاي-اق، گرانت ءبولؤ ارقئلئ ءوز ةلئمئزدة وقئتقانئ ءجون بولار ةدئ. مذنئث كوپتةگةن ارتئقشئلئقتارئ بار. بئرئنشئدةن، سئرتتان وقئپ كةلگةن جاس سول ةلدئث سالت-ءداستذرئن، ءدئني ذستانئمدارئن بئزگة الئپ كةلةدئ. ال ونئث ءبئزدئث تئرلئگئمئزگة قايشئ كةلئپ جاتاتئن تذستارئ جةتكئلئكتئ. وسئنئ ةسكةرگةن ءجون. سوسئن جاثا زاثنئث تالابئ بويئنشا كوپتةگةن ءدئني بئرلةستئكتةر قايتادان تئركةؤدةن ءوتؤئ كةرةك. ونداي جاعدايدا، ءارتذرلئ پيعئلدئ اعئمدار تئركةلئپ كةتپةس ءذشئن ءبئزدئث باسقارمانئث سارابئنان وتكئزگةن ءجون. تاعئ ءبئر ماسةلة، ول يمامداردئث جذمئسئنا اقئ تولةؤ. زايئرلئ مةملةكةت بولعاندئقتان، ذكئمةت ءدئن سالاسئن قارجئلاندئرمايدئ. دةگةنمةن باتئستئث جذرگئزئپ وتئرعان ساياساتئنا قارايتئن بولساق، ول جاقتا مةملةكةت شئركةؤلةر مةن ازدئ-كوپتئ مةشئتتةردئ وزدةرئنئث قامقورلئعئنا العان. ال ءبئز يمامدار جذمئسئن الاثسئز ئستةؤ ءذشئن جذرتتان جيئلار قايئر-ساداقا ةسةبئنةن بةرئپ كةلدئك. مئنة، ةكئ ايدئث ءجذزئ بولدئ ءدئني باسقارما ءوز تاراپئنان زةكةت قورئن اشتئ. بذل ةلدةن جيئلار قايئر-ساداقا عوي. ةندئ ءار يمامدئ، مةشئتتئ وسئلايشا ءوز قامقورلئعئمزعا الماقپئز. ونسئز مةشئتتةردئث جذمئسئ العا باسؤئ مذمكئن ةمةس.
نذرسذلؤ مئرزابةكوأا
دةرةككوزئ:«ايقئن» گازةتئ