عئلئم دامؤ ءذشئن الدئمةن تازالانؤ كةرةك

- مذرات اعا، «بذل ءان بذرئنعئ اننةن وزگةرةك» دةمةكشئ، بذگئنگئ سذحباتتئ ادةتتةگئ سذرلةؤدةن وزگةشةلةؤ ذردئسپةن باستاعئم كةلئپ وتئر. ونئث دا وزئندئك سئرئ بار. 30 جاسقا كةلةر-كةلمةستةن رةسپؤبليكا كولةمئندة باسشئلئق قئزمةتتةردئ اتقارعان مذرات ءجذرئنوأ مئرزانئث تؤعان ولكة، وسكةن ورتا، بالالئق شاعئ تئثداؤشئلارئمئزدئ قئزئقتئراتئن شئعار دةگةن ويدامئن. اثگئمةمئزدئث ءالقيسساسئن بالالئق شاقتان باستاساق...
- ادام بالاسئنئث ءومئر تانئپ، بولعان جاعدايلاردئ ةستة ساقتاؤئ ءذش جاستان باستالادئ دةيدئ عوي. سول ءذش جاستئث ول جاق، بذل جاعئ ةسئمدة.
ءبئز سوعئستئث ناعئز قايناپ تذرعان كةزئندة دذنيةگة كةلگةن ذرپاقپئز. ءبئز ول كةزدة اكة-شةشةمئزدئ كورمةيتئنبئز. ويتكةنئ ولار كولحوزدئث جذمئسئنان كةش كةلةدئ، ال جاس بالالار ذيئقتاپ قالاتئنبئز. تاثةرتةث جذمئسقا ةرتة كةتةدئ، ءبئز تاعئ ذيئقتاپ جاتامئز. مةنئث كورةتئنئم - جالعئز اجةم. اجةمنئث جاسئ 80 گة جاقئنداپ قالعان بولاتئن. ءذيدئث تئرلئگئ، ازئن-اؤلاق مال بار جانة ماعان قارايدئ.
جازدئث كذنئ. كذن جئلئ. كئشئگئرئم بورجار دةيتئن وزةننئث جاعاسئندا كيئز ذيدة تذردئق.
...ءبئر كذنئ ويانسام، ذيدة ةشكئم جوق. جالعئز ءوزئم جاتقانئمدئ كورگةننةن كةيئن مةن ايقايلايمئن. كئم بئلةدئ؟ مذمكئن، قورقئنئش پايدا بولاتئن شئعار. اپالايمئن كةلئپ... «اپا، ا-پا-ا!» دةپ. جازدئث كذنئ بولعاننان كةيئن ةسئك اشئق تذرادئ. اكةمنئث تازئلارئ بار. مةنئث ايقايئمنان جاثاعئ تازئلار جةتئپ كةلةدئ. تازئ ءيتئ اقئلدئ، باسقا دا جاقسئ قاسيةتئ بار عوي. سول ةكئ ءيت ةكئ جاعئمنان شئعئپ، قئثسئلاپ: «ءاي، ءبئز بارمئز عوي» دةگةندةي قئلادئ. جذباتقانداي بولادئ. سودان كةيئن مةن دالاعا شئعامئن. مةنئث تذرعانئمدئ، كورئپ، اجةم اينالئپ-تولعانئپ، ماعان قاراي جذگئرةدئ: «ويبذي، شئراعئم-اي، مةنئث كذنئم ويانئپ قاپتئ عوي» دةپ.
1945- جئلعئ 9- ماي - جةثئس كذنئ مةنئث ةسئمدة قالئپتئ. مةنئ اجةم قولئمنان جةتةكتةپ، كولحوزدئث ورتالئعئنا الئپ باردئ. جذرتتئث ءبارئ قئزئل جالاؤ ذستاعان. بارلئعئ قؤانئشتئ. تولاسسئز كذلكئ. گارمون ويناپ جذرگةن كورئنئس وزئنشة ءبئر بولةك. مةن اث-تاث. سودان اجةمنةن سذرايمئن عوي: «نة بولدئ، بذلارعا؟» دةپ. اجةم: «جةثئس!» دةيدئ. مةن: «نة ول جةثئس دةگةن؟» دةپ قايتا سذرايمئن. كئمدئ جةثدئك؟ كئممةن كذرةستئك؟ مةن «جةثئس!» دةگةندئ سوعئس ةمةس، كذرةس دةپ ويلايمئن عوي. وسئ كةز مةنئث ءالئ كذنگة دةيئن، كذنئ كةشة بولعان سياقتئ كوز الدئمدا. كولحوزدئث ورتالئعئندا كونسةرت بولدئ. ول كةزدة ةلةكتر جارئعئ جوق. قالئپقا قذيئپ كةپتئرگةن سيئردئث قيئنا كةروسين قذيئپ، ايئرمةن شانشئپ، جوعارئ قاراتئپ، استئنان وت قويادئ. سول ءبئزدئث جارئعئمئز، «سأةتئمئز». سونداي «سأةتپةن» (جارئق، توك) ارتئستةر كةلئپ كونسةرت بةردئ. كونسةرتتئث ورتاسئندا، ارينة، مةن ذيئقتاپ قالدئم، اجةم ارقاسئنا كوتةرئپ، ذيگة الئپ كةلگةن. وسئ وقيعا ةسئمنةن كةتپةيدئ.
- عئلئمعا كةلؤئثئز بالا شاقتان بةكئگةن ذستانئمئثئز با الدة وسئ جولعا كةلؤئثئزگة تذرتكئ بولعان جايتتار بار ما؟
- 3-كؤرستا وقيمئن. «ستؤدةنتتئك عئلئمي قوعام» دةگةن بولادئ، جوعارعئ وقؤ ورئندارئندا. مةن سوعان قاتئستئم. العاشقئ باسپالداقتار وسئلاي باستالدئ. ءبئزدئث ءبئر مذعالئمئمئز بولدئ. ساباعئ تةك وقؤلئقتئث مالئمةتئمةن شةكتةلمةيتئن. جؤرنالداردان الاتئن. اثگئمةسئ: «فرانسيانئث ءبئر عالئمئ وسئنداي جاثالئق اشئپتئ. امةريكانئث تاعئ ءبئر عالئمئ ءبذيتئپتئ. موسكأادا مئناداي جاعداي بولئپتئ. ول عئلئمي جاثالئق بولئپ تابئلئپتئ» دةگةن سياقتئ. مةن ويلادئم: «جاثالئق اشؤ - جاقسئ نارسة ةكةن». ةثبةكتةنسةث، ئزدةنسةث بئردةثة شئعاتئن سةكئلدئ. مذمكئن، مةن دة جاثالئق اشئپ قالارمئن دةگةن وي كةلدئ دة، «ستؤدةنتتئك عئلئمي قوعامنئث» مذشةسئ بولئپ جازئلدئم. جةتةكشئم بولدئ. ةث ءبئرئنشئ عئلئمي باياندامامدئ 4-كؤرستا جازدئم. كةثةس وداعئنئث قاي جةرئندة قانداي قازبا بايلئقتار بار؟ قاي جةردة مةتالدار، قاي جةردة مذناي قورلارئ بار؟ سول بايلئقتار مئنا ةلگة قانداي ةكونوميكالئق پايدا اكةلةدئ؟ باياندامام وسئ باعئتتا بولدئ. كوپ دايئندالدئم. مئنة، سودان باستالدئ. ينستيتؤتتئ بئتئرگةننةن كةيئن كافةدرادا مذعالئم بولئپ قالدئم. ودان كةيئن موسكأاداعئ د.ي.مةندةلةيةأ اتئنداعئ حيميا-تةحنولوگيا ينستيتؤتئنئث اسپيرانتؤراسئندا ءذش جئل وقئپ، كانديداتتئعئمدئ قورعاپ شئقتئم. 11 جئلدان كةيئن سول موسكأادا دوكتورلئق جذمئسئمدئ قورعادئم. مئنة، سودان بةرئ عئلئمدا ءجذرمئز.
- قازاق - ءادئل ءسوزدئ باعالاپ، تةكتئ ءسوزدئث تةرةثئنة ذثئلگةن حالئق دةيمئز. قوناقجاي دةيمئز. اقئن، باتئر، ت.ت. بولئپ كةتة بةرةدئ. ءسئز، مذرات اعا، قازاق حالقئنئث قاي قاسيةتئن ةرةكشة باعالايسئز؟
- قازاق - وتة سئپايئ، وتة سابئرلئ حالئق. سابئرلئلئعئنئث ارقاسئندا ءبارئن جةثئپ كةلة جاتئر. ةلئمئزگة كةلئپ، كذن كورؤ ءذشئن كولگئرسئپ جذرگةندةرگة دة شئدايمئز، جةرئمئزگة كةلئپ الئپ، «مئنا جةردئ رةسةيگة بةرؤ كةرةك» دةگةندةرگة دة سابئر ساقتايمئز. وسئ شئدام، وسئ سابئر قازاقتئ جةتكئزگةن. كةيدة ايتادئ: «قازاق جالقاؤ» دةپ. مةن بذل پئكئرمةن ةشؤاقئتتا كةلئسپةيمئن. قازاق مال باققان حالئق. مال باعؤدان قيئن جذمئس جوق، بذل دذنيةدة. ءبئر مينؤت تئنئشتئق بةرمةيدئ عوي. ءار ؤاقئتتا قاراپ ءجذرؤئث كةرةكسئث. ونئ سؤارؤ كةرةك، ونئ جايؤ، ءورئسئن ايئرباستاؤ كةرةك، ءبئر جةردة تذرئپ قالسا، ءشوبئ تاپتالئپ كةتةدئ. كةلةسئ جئلئ ءشوپ شئقپاؤئ مذمكئن. قاسقئر ءبئر جاعئنان بار. مئنة، مال باعؤ دةگةنئثئز وتة قيئن شارؤا. باسقا حالئقتئث ادامدارئ شئدامايدئ. ودان دا زاؤئتقا بارئپ، جةتئ-سةگئز ساعات جذمئس ئستةپ كةلئپ، شالقاثنان ءتذسئپ جاتقانئث - راحات! قازاق ءذشئن ول جذمئس دةمالئسقا شئعؤمةن پارا-پار. ال مال باعؤ - كذن-ءتذن، قئس-جاز دةمةي، جئل ون ةكئ اي تئنئم كورمةي، سوثئندا سالپاقتاپ جذرؤگة تؤرا كةلةدئ. وسئ قيئندئقتارعا شئداپ جذرگةن حالقئمئزدئث قذداي بةرگةن جاقسئ مئنةزئ بار. كةثةس وداعئنئث كةزئندة: «بارلئق حالئق جاقسئ، بارلئعئ بئردةي» دةپ ايتئپ جذردئك. جوق! ولاي ةمةس! ءار حالئقتئث ةرةكشةلئگئ، مئنةزئ، وزئندئك قاسيةتتةرئ بولادئ. قازاق سياقتئ حالئقتاردا جاقسئ قاسيةتتةر مول، ال ءبئر حالئقتاردا جاقسئ قاسيةتتةر شامالئ. كةيبئر حالئقتار بار، ءسال ءبئر سوزگة پئشاعئن الا جذگئرةتئن، قئزؤقاندئ. ءوز حالقئمدئ سذيةمئن، جاقسئ كورةمئن.
مةن وثتذستئكتة، ارئستا ءوستئم. جازداي اكة-شةشةمئزگة كومةكتةسئپ، ءبيداي ورامئز. كذزدئث كذنئ ءبيدايدئ ذن قئپ تارتؤ ءذشئن ديئرمةنگة بارامئز. كةزةك كوپ. جذمئستارئ بار ذلكةن ادامدار ول جةردة جاتا المايدئ عوي. ديئرمةننئث باسئنا ءبئزدئ قالدئرئپ كةتةدئ. 3-4-تةن، 5-6 بالادان توپتاسئپ، ةسةك اربامةن اپارعان ءبيدايئمئزدئ تارتتئرؤ ءذشئن كةزةگئمئزدئ كذتئپ، كةيدة قونامئز.
ءومئرئ ةسئمنةن كةتپةيدئ. ءبئر كذنئ مئناداي جاعداي بولدئ. ورئسشا ءبئراز تذسئنةمئز. اثگئمة تئثداپ وتئرمئز. ديئرمةنشئ - گرةك. ورئستار كةلئپ گرةك ديئرمةنشئگة: «وي، مئنا قازاقتار مئنا جةردئ بئلعاپ تاستادئ. ءوسئپ تذرعان اعاشتاردئ ةسةكتةرئ جةپ قويدئ دةپ تاعئ بئردةثةلةردئ ايتئپ، «ولار وسئنداي» دةپ، بالاعاتتاپ جاتئر. سوندا ديئرمةنشئ گرةك ايتتئ: «سةندةر مذنداي سوزدةرئثدئ ماعان ايتپاثدار! مةن ونداي سوزدةردئ جةك كورةمئن. مةن كوپ ةلدة بولدئم. قازاقتاي جاقسئ حالئقتئ مةن ةش جةردةن كةزدةستئرگةن جوقپئن»، - دةدئ. ءبئزدئث ةلگة جان-جاقتان كوپ ذلتتار كةلدئ عوي. ءبئراق ولار ءوز ةرئكتةرئمةن كةلگةن جوق. ولاردئ ايئپتاؤعا بولمايدئ. سولاردئث قاريالارئ قازاقتئث جاقسئ قاسيةتتةرئ جايلئ ايتئپ ءجذردئ. «ةگةر ءبئز قازاقستانعا كةلمةگةندة ءتئرئ قالمايتئن ةدئك. قازاقتار ءبئزدئ امان الئپ قالدئ. ةث سوثعئ نانئن ءبولئسئپ جةدئ» دةپ. ولاردئث بالالارئ، نةمةرةلةرئ بذل جاعدايلاردئ بئلة بةرمةيدئ، بئلسة دة بئلگئسئ كةلمةيدئ. وسئ - وكئنئشتئ-اق!
- مذرات اعا، بالا كةز قيئنداؤ زامانمةن سايكةس كةلسة دة، كةشةگئ كةثةس كةزئندة كةمةلدةندئثئز. بارشا قازاق تاؤبة ايتاتئن تاؤةلسئز 20 جئل كوز الدئثئزدا ءوتتئ. وسئ 20 جئل تؤرالئ ايتئثئزشئ.
- تاؤةلسئز 20 جئل - تاريحئمئزدئث التئن بةتتةرئ. كةثةس وداعئ قازاقستانعا ءبئلئم بةردئ. كولحوز-سوأحوزداردئث قذرئلؤئ، قالالاردئث سالئنؤئ، جولداردئث ءتذزئلؤئ - ةكونوميكالئق جاعئنان ذلكةن جاردةم. قازاق ءبئلئم الدئ. بئلئمگة ذمتئلدئ. ورتا ازياداعئ باسقا حالئقتارعا قاراعاندا، قازاقتار بئلئمگة ةرتةرةك ارالاستئ. دامئدئق. بذل - جاقسئ جاعئ. جامان جاعئ بئزگة موسكأا الا كوزئمةن قاراپ، قوقاثداؤئن ةش ؤاقئتتا توقتاتپادئ. 30-جئلداردئ الئثئز. قازاقتئ بئلمةيتئن، حالئقتئث مالمةن كذن كورةتئنئنةن حابارئ جوق ناقذرئس گولوششةكيندئ جئبةرئپ، ةلدئ قئرئپ سالدئ. قازاق ذشتةن ةكئسئن جوعالتتئ. ذشتةن ءبئرئ ءولدئ جانة ذشتةن ءبئرئ جان-جاققا تارئداي شاشئلئپ، باس ساؤعالادئ. باسقا امال جوق ةدئ. اشتان ولةتئن ةدئ. ذشتةن ةكئسئن جوعالتقان حالئقتئث قايتادان اياققا تذرؤئ وتة قيئن. دةموگرافيادا مذنئ - «قئزئل سئزئق»، «كراسنايا لينيا» دةيدئ. جوق بولئپ كةتؤئ مذمكئن. باسقا حالئقتار كةلئپ ذستئنة قوسئلسا، الگئ حالئق جذتئلئپ كةتةدئ. تاريح وسئنداي كوپ نارسةنئ بئلةدئ.
مئسالئ، مئنا بالعارلار. ولاردئث شئققان جةرئ وسئ - قازاقستاننئث توثئرةگئ. بةيبئت ءومئردئ جاقسئ كورةتئن حالئق جايلئ جةر تابامئز دةپ كوشئپ-كوشئپ، جةر ئزدةپ، شارشاپ، جارتئسئ ةدئل بويئنئث جاعاسئندا قالدئ. جارتئسئ قازئرگئ بولگاريانئث تذرعان جةرئنة باردئ. بذلار سلاأيان بولئپ كةتتئ. ءدئنئ - حريستيان. ال انالاردئث ءتئلئ - تذرئك. مئنة، كوردئثئز بة، حالئقتئث تاعدئرئن. قذداي ساقتاسئن، قازاق جوعالعان جوق. ءبئراق ءبئر كةزدةرئ ءوزئمئزدئث جةرئمئزدة ذلت سانئ جاعئنان 2-ورئندا تذرعان كةزئمئز بولدئ. تئث جانة تئثايعان جةرلةردئ يگةرؤ ناؤقانئ كةزئندة شةتتةن كةلگةندةردئ وكئمةت پاتريوت ةتئپ كورسةتتئ. ءبئراق ولار پاتريوتتار ةمةس، «شپانالار» ةدئ. قذتئلا الماي جذرگةن ادامدارئن قازاقستانعا قاراي جولداما بةرئپ، جئبةرئپ جاتتئ زاؤئتتار، فابريكالار. حالئقتئث سانئ تومةندةدئ. ايتالئق، كةشةگئ جةلتوقسان. الاثعا شئققان بالالار ةرئككةننةن ةرةؤئلدةگةن جوق قوي. نامئسقا تئرئستئ. سونشالئقتئ ولاردئث نامئسئنا ءتيدئ. كولبين دةگةن ماسكذنةمدئ اكةلئپ، قازاقستانعا باسشئ قئلئپ قويعانئ نة دةگةن سذمدئق؟! قونايةأتاي اسئل، دارا تذلعانئ سونداي ماسكذنةممةن اؤئستئرعانئ حالئققا كورسةتكةن قياناتئ ةمةس پة؟! مئنة، وسئندايلار بولدئ، قذدايعا شذكئر، قذتئلدئق، ايتةؤئر.
1993-95- جئلدارئ اتا زاث قابئلدادئق. ول كةزدة مةن ءبئلئم جانة عئلئم ءمينيسترئ قئزمةتئندة ةدئم. ءاربئر مينيسترلئك ءوزئنئث ذسئنئسئن بةرگةن. وزئنة ءتيئستئ سالانئث بابئن بةرةدئ كونستيتؤسياعا. مةن سول اتا زاثنئث 30-ءبئلئم بابئن جازدئم. سوندا مئناداي سوزدةر بار: «ورتا ءبئلئم تةگئن ءارئ مئندةتتئ بولؤ كةرةك». وسئ ءسوز ءذشئن ساراپشئلار ماعان قارسئ شئقتئ: «نةگة تةگئن بولؤ كةرةك؟ ةگةر مةن بالامدئ جةكةمةنشئك مةكتةپكة بةرگئم كةلسة، ءسئز قارسئ بولاسئز با؟» مةن ايتتئم: «ول - ءسئزدئث قذقئثئز. ءبئراق مةملةكةتتة اركئم بالالاردئ كةز كةلگةن مةكتةپكة وقئتؤعا قذقئلئ بولؤ كةرةك. ال اقشاثئز تاسئپ بارا جاتسا، اقئلئ مةكتةپكة بةرة بةرئثئز». ةكئنشئسئ بئلاي دةيدئ: «ال ةگةر مةن بالامدئ وقئتقئم كةلمةسة، ءسئز زورلايسئز با؟» مةن: «زاث نة ءذشئن؟ زاث ورئندالؤ ءذشئن. ةگةر ءسئز بالاثئزدئ وقئتپاساثئز، حالئقتئث وقئماعان توبئنئث سانئن كوبةيتةدئ. ال قاراثعئ ادام ةلدئ كةيئن تارتادئ. ول قوعامعا زيانئن تيگئزةدئ. سوندئقتان ءسئز بالاثئزدئ وقؤعا بةرؤگة مئندةتتئسئز. بارلئق مةملةكةتتةردة وسئنداي». مةن امةريكادا بولعانئمدا، ولاردئث ءبئلئم ءمينيسترئ مةنئمةن سويلةسكةندةگئ ةث ءبئرئنشئ سذراعئ: «ءسئزدئث حالقئثئزدئث قانشا پايئزئ ساؤاتتئ؟» - دةدئ. مةن ايتتئم: % 100 سوندا امةريكانئث ءبئلئم ءمينيسترئ تاثعالدئ: «قالايشا % 100؟ بذل قازاقستان قانداي ةل؟ امةريكادا حالئقتئث %8-ئ ساؤاتسئز. ايلئق العاندا باس بارماعئن قويادئ»، - دةدئ. امةريكا ءذشئن %8 - ءبئر قازاقستان. ول - 16 ميلليون حالئق. مئنة، كوردئثئز بة، قازاقستاننئث مذمكئندئگئ زور.
قذدايعا تاؤبة، ت م د ةلدةرئنئث اراسئنان سؤئرئلئپ العا شئقتئق. ماسةلةن، مةن موسكأادا عئلئمي كونفةرةنسيالار بار، باسقا جينالئستار بار، ءجيئ بولامئن. سول جةردئث اةروپورتئنان ءبئر قازاق كورمةيمئن، ةدةن جؤئپ، كذل-قوقئس سئپئرئپ جذرگةن. وسئعان شذكئر دةيمئن. ال ول جةردة وزبةك، قئرعئز، تاجئك، ت.ب. تولئپ ءجذر. قازاق جوق. دةمةك، بئرئنشئدةن، ءبئزدئث ذلتئمئز ءوز جةرئن، وتانئن جاقسئ كورةدئ، نامئس بار. ةكئنشئدةن، تذرمئسئمئز جاقسئ.
- بذل - ةگةمةندئكتئث جةمئسئ عوي. كةشةگئ كةثةس وكئمةتئنئث تاربيةسئ باسقا بولدئ. بارلئق باقئت پةن بايلئقتئ جاساپ بةرگةن «سوأةت، پارتيا، ذلئ ورئس حالقئ» بولئپ كورئندئ. ءوز ئشئثئزدةن قازاقتئث بوداندئعئن سةزؤشئ مة ةدئثئز. تاؤةلسئز بولساق قوي دةگةن ارمان بولدئ ما سئزدة؟ بذل ارمان ويئثئزعا قاي جاسئثئزدان بةكئدئ؟
- موسكأادا وقئدئم دةدئم عوي. ارينة، عئلئمي ورتادا ونداي بولا قويعان جوق. قانشا دةگةنمةن زيالئ قاؤئم عوي. ءبئراق كوشةدة، دذكةنگة كئرئپ قالساث نةمةسة تاماق ئشةتئن اسحانالارعا بارا قالساث، ءبئزدئ «چةرنئة» دةپ اتادئ. شاشئ، كوزئ قارالاردئث بارلئعئ وسئلاي اتالدئ. ةندئ مةن سئپايئلاپ ايتئپ وتئرمئن. ودان دا جامان قئلئپ ايتاتئن. سول جذرةگئمئزگة ينةدةي قادالئپ ءجذردئ. اسئرةسة 86-جئلعئ جةلتوقسان كوتةرئلئسئنةن كةيئن قازاقتئث ازاماتتارئندا: «قاشان ءبئز قذتئلامئز، قاشان تاؤةلسئزدئك الامئز؟» دةگةن ارمان بولدئ. بذل وي كذندئز-ءتذنئ باستان كةتپةيتئن.
- مذرات اعا، «ذدةمةلئ يننوأاسيالئق-يندؤستريالئق باعدارلامالاردئث جذزةگة اسؤئ جانة عئلئم اكادةمياسئنئث، عالئمداردئث وعان قوسار ذلةسئ قابئلداناتئن جاثا زاثعا بايلانئستئ» دةگةنئثئز بار ةدئ. ةلباسئ نذرسذلتان ءابئش ذلئ ذسئنعان عئلئمدئ باسقارؤدئث مذلدةم جاثا مودةلئن ئسكة اسئراتئن «عئلئم تؤرالئ» زاث قابئلداندئ عوي.
- «عئلئم تؤرالئ» زاث بئزدة ءذش جئلدان اسا تالقئلاندئ. الدئمةن ول زاثعا وزگةرتؤلةر مةن تولئقتئرؤلار ةنگئزئلدئ. ءبئراق پارلامةنت ول ذسئنئستئ «قازئرگئ ؤاقئتقا ساي ةمةس» دةپ، كةيئن قايتارئپ جئبةرگةن ةدئ. ايتسة دة تذبئندة ول دذرئس بولئپ شئقتئ. 2009- جئلئ 4- قئركذيةكتة عالئمدار مةن پرةزيدةنتتئث كةزدةسؤئ بولدئ. سول كةزدةسؤدة ةلباسئ جاثا باعئت بةردئ. اسئرةسة، عئلئمداعئ بيؤروكراتيالئق كةدةرگئلةردئث جويئلؤ كةرةكتئگئنة توقتالدئ. وعان ناقتئ ذسئنئستار ايتتئ: «عالئمداردئث ذسئنئسئن عالئمدار وزدةرئ شةشؤ كةرةك، شةنةؤنئكتةر ةمةس»، - دةدئ. مئنة، وسئدان باستاپ عئلئم جاثا باعئتتا ءورئس الدئ. عئلئمي اتاقتار تؤرالئ دا جاثا وزگةرئستةر ةنگئزئلئپ، عئلئم كانديداتئ، عئلئم دوكتورئ الئنئپ تاستالدئ. كةيئنگئ كةزدة عئلئمي جذمئستاردئ قورعاؤدا كوپتةگةن سوراقئلئقتار بةلةث الدئ. دوكتورلئق اتاقتئث بذرئنعئ قالپئندا قالؤئنا باسئندا مةن قارسئ ةمةس ةدئم. ءبئراق قولدان جاسالعان دوكتورلاردئ كورگةندة: «مذنداي دوكتورلاردئث بولعانئنان بولماعانئ دذرئس» دةگةن ويعا تئرةلدئم.
ال РһD دةگةنئمئز - عئلئمي-زةرتتةؤگة دايئن ادام دةگةن ءسوز. РһD -دة جاثالئق اشؤ مئندةتتئ ةمةس. ول ءوز تاقئرئبئن تةوريا جذزئندة جاقسئ ءبئلؤئ ءتيئس. شةت ءتئلئن مةثگةرمةگئ مئندةتتئ. ذلكةن تاقئرئپ بولادئ. ول ديسسةرتاسيا دةپ اتالادئ. ءبئراق ول بذرئنعئ ديسسةرتاسيا سياقتئ ةمةس. بذل - شولؤ ئسپةتتئ. سول جذمئستئ ءذش پروفةسسوردئث الدئندا قورعايدئ. ءسويتئپ، فيلوسوفيا عئلئمئنئث دوكتورئ دةگةن اتاق الئپ شئعادئ. ةگةر شةتةلدئث ولشةمئمةن قاراساق، بذل اتاق عئلئم كانديداتتئعئنان تومةن. ءبئراق بذل جذية ءتيئمدئ. ال بذرئنعئ دوكتور-پروفةسسورلار قايدا كةتتئ دةسةثئز، ولاردئث وقئعان لةكسيالارئنا، جازعان كئتاپتارئنا بةرئلمةيدئ بذل اتاق. وتة ءئرئ جاثالئق بولئپ تابئلاتئن عئلئمي جذمئستارئ ءذشئن الا الادئ. ةگةر وندئرئسكة پايدالئ بولئپ جاتسا نةمةسة ستةنأةرت ؤنيأةرسيتةتئندةگئدةي، عالئم ؤنيأةرسيتةتكة، ينستيتؤتتارعا 1 ميلليون دوللار پايدا كةلتئرسة، وعان پروفةسسور-دوكتور اتاعئن بةرةدئ. مئنة، بئزدة دة وسئلاي قاتال بولؤ كةرةك.
- وسئنداي ارةكةتتةر ارقئلئ قازاق عئلئمئ داميدئ دةؤئمئزگة بولا ما؟
- عئلئم دامؤ ءذشئن الدئمةن تازالانؤ كةرةك. بذل جذية عئلئمدئ تازالايدئ. تازا عئلئم مئندةتتئ تذردة داميدئ.
- «يننوأاسيالئق قازاقستان - 2020» فورؤمئندا مةملةكةت باسشئسئ ةلئمئزدئث عئلئم سالاسئنا سئن ايتتئ. نذرسذلتان ءابئش ذلئ «2020- جئلئ قازاقستان يننوأاسيالئق ذلگئدة جذمئس ئستةيتئن مةملةكةتتئث بارلئق بةلگئلةرئنة ية بولؤئ ءتيئس» دةپ ةرةكشة اتاپ ءوتتئ. وسئ ذدةگة جةتؤ جولئنداعئ العاشقئ باسپالداقتاردئ ايتؤعا بولا ما؟
- ءبئزدئث قوعامنئث ذلكةن تابئسئ دةپ ةسةپتةؤئمئز كةرةك، عئلئمسئز ءوندئرئستئث دامئمايتئنئنا كوزئ جةتتئ. بذل - وتة جاقسئ نارسة. تاؤةلسئزدئكتئث العاشقئ جئلدارئ مئناداي دا اثگئمةلةر بولدئ: «عئلئمنئث، ءبئلئمنئث كةرةگئ جوق! شةتةلدةن ساتئپ اكةلةمئز دة، زاؤئتتاردئ قويئپ-قويئپ، ءوندئرئس شئعارامئز دا بايي بةرةمئز» دةگةن. ءبئراق بذل - وتة قاتة، تةرئس پئكئر. ءتئپتئ سول دايئن تةحنولوگيانئ ساتئپ الؤ ءذشئن دة ةلدئث ءبئلئمدار ادامدارئ كةرةك قوي. ايتپةسة نةنئ الؤ كةرةكتئگئن قايدان بئلةدئ؟ ةشبئر مةملةكةت ءوزئنئث سوثعئ جاثا تةحنولوگياسئن ساتپايدئ. سوثعئ تةحنولوگيا سول ةلدئث ستراتةگيالئق جةتئستئگئ بولئپ تابئلادئ. قازئر ةلئمئزدةگئ ئشكئ ءونئمنئث عئلئمعا بولئنةتئن پايئزدئق ولشةمئ - 0,26 %. 1%-عا دا جةتپةيدئ. ةلباسئمئزدئث قابئلداعان باعدارلاماسئ بويئنشا وسئ كورسةتكئش 2015- جئلئ - 1%، 2020- جئلئ% 2 پايئزعا دةيئن جةتؤئ ءتيئس. الدئمئزداعئ توعئز جئلدئث ئشئندة عئلئمعا بولئنةتئن قارجئ سةگئز ةسةگة كوتةرئلؤئ ءتيئس. بذل كورسةتكئش ت م د ةلدةرئنئث ةشقايسئسئندا جوق. جوسپارئمئز جاقسئ. ةندئ وسئنئ ورئنداؤ كةرةك. ال قازئرگئ عئلئمنئث وندئرئسكة بةرئپ جاتقان پايداسئ شامالئ. ونئث سةبةبئ عئلئمي جذمئستاردئث جوقتئعئنان ةمةس. ول - عئلئمي جذمئستاردئث زةرتحانالاردا، سؤئرمالاردا قالئپ قويعانئنان. وندئرئسكة جةتپةيدئ جانة عالئمنئث كئشكةنتاي عانا 100 گرام قذتئداعئ جاثالئعئنا زاؤئتتئث باسشئسئ سةنبةيدئ. زاؤئت باسشئسئ: «ةث بولماعاندا ماعان 100 كةلئ الئپ بةر»، - دةيدئ. - بارلئق ةلدةردة، امةريكا، جاپونيا، ةؤروپادا وسئنداي تالاپ.
- بذل ماسةلةنئ شةشؤ جولدارئ بار شئعار؟!
- ول ءذشئن جارتئلاي ونةركاسئپتئك جابدئقتار، قوندئرعئلار كةرةك. وسئ ارقئلئ عالئمدار اشقان جاثالئعئن كورسةتة الادئ. بذل - زةرتحانا مةن زاؤئتتئث اراسئنداعئ كوپئر. كةثةس كةزئندة مذنداي كوپئر ئسپةتتةس جوبالاؤ ينستيتؤتتارئ جانة قذراستئرؤشئ بيؤرولار، ارنايئ سةحتار بولدئ. عالئمنئث اشقان جاثالئعئ سئناقتان وتةتئن. ودان كةيئن ذلكةن وندئرئسكة ةنگئزئلةتئن. ال قازئرگئ زاؤئتتاردا اسا قئزئعؤشئلئق، مذددةلئلئك جوق. وعان سةبةپ، بئرئنشئدةن، زاؤئتتار جةكةمةنشئكتةردئث، شةتةلدئكتةردئث قولئندا. ولار ءذشئن قازاقستان زاؤئتئنئث دامؤ-دامئماؤئ بةس تيئن. قولئ جةتكةن جةرگة دةيئن پايدالانئپ، ءئشئپ-جةپ كةتسة بولدئ. ءبئزدئث عالئمداردئث جاثالئعئن ولار قاجةتسئنبةيدئ. وكئنئشكة قاراي، وسئلاي بولئپ تذر. قورشاعان ورتانئ قورعاؤ مينيسترلئگئنئث شارتتارئ، ةكولوگيالئق تالاپتار ورئندالؤ كةرةك. بذل جونئندة حالئقارالئق كونأةنسيا-كةلئسئم بار. كةز كةلگةن مةملةكةتتةن كةلگةن فيرمالار بذل تالاپتئ ورئنداؤئ كةرةك. ةكئنشئدةن، ادام ومئرئنة قاؤئپ تؤعئزاتئن تةحنولوگيالاردئث تيئمدئلةؤ جاثا ءتذرئ تابئلسا، ول جاثالئق مئندةتتئ تذردة زاؤئتقا ةنگئزئلؤئ ءتيئس. وسئ ةكئ تاراپپةن ولاردئ ماجبذرلةؤگة بولادئ. ويتكةنئ حالئقارالئق كونأةنسيانئ بارلئعئ ورئنداؤ كةرةك. دةمةك، قاداعالاؤشئ مةكةمةلةر ناشار جذمئس ئستةيدئ.
- ةلئمئزدئث پرةزيدةنتئ سالاارالئق عئلئمي-تةحنولوگييالئق جوسپار شةثبةرئندة عالئمدار مةن ءوندئرئستئ بئرئكتئرؤ، ءونةركاسئپتئث عئلئمعا تئكةلةي تاپسئرئس بةرؤئنة جاعداي جاساؤ تؤرالئ تاپسئرما بةردئ. بذل ءئستة ذلتتئق عئلئم اكادةميياسئ مةن قوعامدئق اكادةمييالار بةلسةندئ بولؤ كةرةك سةكئلدئ...
- قازئر ذلتتئق اكادةميانئث قذرامئندا عئلئمي-زةرتتةؤ ينستيتؤتتارئ جوق. سوندئقتان اكادةميا بذل ءئستئ ورئنداي المايدئ. ءبئراق قازاقستاننئث بةلدئ عالئمدارئ ذلتتئق اكادةمياعا مذشة. ولاردئث ءبئرازئ ذلتتئق ؤنيأةرسيتةتتةردئث رةكتورلارئ، عئلئمي-زةرتتةؤ ينستيتؤتتارئنئث ديرةكتورلارئ، ةث كةمئ عئلئمي زةرتحانانئث جةتةكشئسئ. سوندئقتان بارلئق عالئمدارعا ذلتتئق اكادةميانئث ئقپالئ بار. قوعامدئق تذردةگئ جذمئستاردئ اكادةميا جذرگئزئپ جاتئر. بذگئنگئ باستئ ماقسات - عئلئم ارقئلئ ءوندئرئستئ دامئتؤ، ونةركاسئپتئ جاثالاؤ، ةلدئث ةكونوميكاسئن كوتةرؤ. ال، جالپئ، عئلئم اكادةمياسئنان سذراپ، ءبئزدئ كةرةك قئلئپ جاتسا، ءبئز قؤانار ةدئك. ءتئپتئ كةي جاعدايدا ةل ءذشئن تةگئن قئزمةت ئستةؤگة دايئنبئز. ءبئراق... مةندة ءبئر ذسئنئس بار. كةز كةلگةن جوبانئ، مةيلئ شةتةلدةن كةلسئن، مةيلئ وزئمئزدةن بولسئن، ةكسپةرتتئك - ساراپشئلاردان كةثةس بولؤ كةرةك. ول كةثةسكة عالئمدار قاتئسؤئ قاجةت. سونئمةن قاتار كةز كةلگةن زاؤئتتاعئ تةحنولوگيا ءتورت-بةس جئلدا ةسكئرةدئ. سول سةبةپتئ ارتتا قالئپ قويماي، حالئقارالئق دةثگةيدة ذستاپ تذرؤ ءذشئن عالئمدار عئلئمي جذمئستارمةن ذنةمئ اينالئسئپ وتئرؤ كةرةك. مئنة، بئزگة وسئ ماسةلةنئ قولعا الؤئمئز كةرةك. اؤئل شارؤاشئلئعئنا بايلانئستئ مال ءونئمئن ساپالئ ةتؤ ءذشئن عئلئمي جذمئستار جاسالئپ جاتئر. وسئلار اؤئلعا جةتؤ كةرةك. ةگةر اؤئلدا ءوندئرئس كوزئ بولسا، وعان دا عئلئم بارؤ كةرةك.
- دذرئس ةكةن، مذرات اعا، اثگئمةثئزگة راقمةت!
اأتور: ةدئل انئقباي
دةرةككوز: «الاش ايناسئ» گازةتئ