كونستيتؤسيا مةن زاثدار قانشالئقتئ دذرئس بولعانئمةن ولاردئ ئسكة اسئراتئن ادامدار

ات /ةرلئك ةرجان ذلئ/ - بيئل قازاق مةملةكةتئنئث ءوز تاؤةلسئزدئگئن جاريالاعانئنا - 20، ال ونئث اتا زاثئنئث قابئلدانعانئنا - 16 جئل تولادئ. وسئ ؤاقئتتئث ئشئندة قازاقستان الةمدئك قاؤئمداستئقتان ءوز ورنئن تاؤئپ، وزئندئك دامؤ جولئنا تذسكةن ةلگة اينالدئ. ءبئز وسئعان وراي قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث قالئپتاسؤئ مةن ءوسئپ-وركةندةؤئندةگئ كونستيتؤسيانئث رولئ تؤرالئ قازاق ذلتتئق اگرارلئق ؤنيأةرسيتةتئنئث قوعامدئق پاندةر كافةدراسئنئث مةثگةرؤشئسئ، ساياسي عئلئمدار دوكتورئ، ق ر ءبئلئم بةرؤ ءئسئنئث ذزدئگئ سايئن بورباسوأقا ءوز پئكئرئن ءبئلدئرؤئن سذراعان ةدئك.
None
None

- سايئن مولداعالي ذلئ، 1995- جئلعئ قابئلدانعان قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث كونستيتؤسياسئنئث الةؤةتئن وتكةن 16 جئلدا قانشالئقتئ دةثگةيدة پايدالانا الدئق؟ وعان قانداي دا ءبئر باعا بةرؤگة بولا ما؟

قازاقستان قازئرگئ كونستيتؤسيانئث ارقاسئندا الةمدئك قوعامداستئقتان ءوز ورنئن تاپقان دةربةس ةلگة اينالدئ. وندا قازاقستان حالقئنا قاجةتتئ ئشكئ-سئرتقئ فاكتورلاردئث بارلئعئ دا قاراستئرئلعان دةؤگة بولادئ. كونستيتؤسيا

ءوزئنئث مازمذندئق قذرئلئمئنئث، يدةيالئق باعئتئنئث دذرئستئعئ ارقاسئندا قازاقستاننئث دامؤئنا جول اشتئ. اتا زاثمةن بئرگة ةلدة نارئقتئق مودةرنيزاسيا، ساياسي جذيةنئث جاثارؤئ، دةموكراتيالاندئرؤ ذدةرئسئ، قوعامدئق جانة الةؤمةتتئك كةلئسئمدئ كذشةيتؤ ئسكة استئ. قازئر الةم مويئنداعان «قازاقستاندئق دامؤ مودةلئ» دةگةن فةنومةن ومئرگة كةلدئ. ءبئز بذرئن شئعئس بارئستارئ مةن جولبارئستارئنئث مودةلدةرئن ذلگئ ةتسةك، قازئر "قازاقستاننئث دامؤ مودةلئ" دةگةن مودةل ذلگئگة اينالؤدا. ونئ ساياسي جاثارؤدا دا ذلكةن ءبئر فةنومةن رةتئندة قاراستئرؤدا.

قازاقستان تاؤةلسئزدئك جئلدارئ ةكئ رةت 1993- جانة 1995- جئلدارئ كونستيتؤسيا قابئلدادئ. ءبئرئنشئسئ، پارلامةنتتئك-پرةزيدةنتتئك ساياسي جذيةنئ قالئپتاستئرؤدئ ماقسات تذتقان بولاتئن. الايدا ناقتئ بيلئك ءبولئنئسئن كوزدةگةن بذل اتا زاث قازاقستاننئث وتپةلئ كةزةثدةگئ مئندةتتةرئن ءتيئمدئ شةشؤگة قذقئقتئق-نورماتيأتئك بازا جاساي المادئ. ةلدة بيلئكسئزدئكتئث قاؤئپتئ سيمپتومدارئ بايقالدئ. قازاقستاننئث نارئقتئق جاثارؤ ذدةرئسئ تةجةلئپ قالدئ. ساياسي نورمالار مةن جاثا الةؤمةتتئك-ةكونوميكالئق قاتئناستاردئ جاسايتئن زاث شئعارؤشئلئق قئزمةت تئم باسةثسئپ كةتتئ. وسئنداي جاعدايدا وتپةلئ، ترانزيتتئك كةزةث مئندةتتةرئن باتئل دا ءتيئمدئ شةشةتئن جاثا كونستيتؤسياعا قاجةتتئلئك تؤئندادئ. سونئث ناتيجةسئندة 1995- جئلئ 30-تامئزدا جالپئ حالئقتئق رةفةرةندؤم ارقئلئ قولدانئستاعئ قازئرگئ كونستيتؤسيا قابئلداندئ.

- قازاقستان رةسپؤبليكاسئ كونستيتؤسياسئنئث الةؤةتئ ءالئ سارقئلعان جوق. بارلئق ماسةلة ونئ دذرئس ئسكة اسئرؤعا تئرةلئپ تذر دةگةن پئكئرگة قالاي قارايسئز؟

- 20جئلدئث ئشئندة 1700 زاث، 300-گة جؤئق زاثدئق مارتةبةسئ بار پرةزيدةنت جارلئقتارئ قابئلدانعان. ولار قوعامدئق ءومئردئث نةگئزگئ سالالارئنئث بارلئعئن زاثمةن رةتتةؤگة مذمكئندئك بةرةدئ. ياعني، قازاقستان ناقتئ قذقئقتئق مةملةكةتكة اينالئپ كةلة جاتقان ةل. ارينة، مذندا ةشقانداي كةمشئلئك جوق دةپ ايتا المايمئن. زاثنئث ورئندالؤئ جاعئندا ذلكةن كةمشئلئكتةر بار. ءبئزدئث كونستيتؤسيا وتپةلئ كةزةثدةگئ ترانزيتتئك مةملةكةتتئث كونستيتؤسياسئ. ءبئز ذنةمئ جاثارؤداعئ مةملةكةتپئز. كونستيتؤسيا مةن زاثدار قانشالئقتئ دذرئس بولعانئمةن ولاردئ ئسكة اسئراتئن ادامدار. دةمةك ازاماتتاردئث زاثداردئ ورئنداؤعا دةگةن نيةتئ مةن قذلشئنئسئ قذقئقتئق قوعام ورناتؤدا شةشؤشئ ماثئزعا ية. اسئرةسة مةملةكةتتئك قئزمةتتةگئ لاؤازئمدئ قئزمةتكةرلةر مةن قاتارداعئ چينوأنيكتةردئث مةملةكةت زاثدارئن ورئنداؤئ قوعامدئق قاتئناستاردئ ويداعئداي دامئتؤدئث كةپئلئ بولئپ قالا بةرةدئ. قذقئقتئق مةملةكةت ذرانئ - «ءذي سئپئرؤشئدان باستاپ پرةزيدةنتكة دةيئن زاثدئ ورئنداؤ»، - دةپ بةكةر ايتئلمايدئ. اسئرةسة، نارئقتئق قاتئناستار جاعدايئندا ةکونوميکالئق جانة ساياسي-الةؤمةتتئک شئندئقتارعا ساي کةلةتئن زاثداردئ قابئلداؤ جانة ولاردئ کذندةلئکتئ ومئردة جذزةگة اسئرؤ مةملةکةتتةگئ الةؤمةتتئک تذراقتئلئقتئث کةپئلئ بولا الادئ. قازاقستان دامئعان مةملةکةتتةردئث دامؤئنئث وسئنداي مودةلئن وزئنة ذلگئ ةتئپ الدئ.

قازاقستان قوعامئنئث دامؤئ ذدةرئستةرئ کونستيتؤسيانئث کةيبئر ولقئ تذستارئن کورسةتؤئ دة زاثدئ قذبئلئس. سول سةبةپتئ کونستيتؤسيانئ تولئقتئرؤ، وزگةرگةن ءومئر شئندئقتارئنا سايکةس جاثالئقتار ةنگئزئپ تذرؤ - قازاقستان قوعامئنئث وزةکتئ مئندةتتةرئنئث ءبئرئ.

- کونستيتؤسياعا ناقتئ قانداي وزگةرئستةر مةن تذزةتؤلةردئ ةنگئزؤگة بولادئ؟

- 1995- جئلدان بةرئ قازاقستان قوعامئ تذبةگةيلئ جاثارؤ ذستئندة. سوندئقتان کونستيتؤسياعا مةنئث ويئمشا وزگةرئستةر ةنگئزةتئن جاعدايلار بار. قازاقستانداعئ ةتنودةموگرافيالئق جانة ةتنوکونفةسسيونالدئق احؤال تذبةگةيلئ وزگةردئ. مئسالئ، 1995- جئلئ ةلدة قازاق ذلتئنئث ذلةسئ 45 پايئز بولسا، قازئر 67 پايئز. دةمةک قازاق حالقئنئث رؤحاني، تئلدئک سالاداعئ تالاپتارئنا باسئمدئق بةرؤ کةرةک. دةموکراتيانئث ءمانئ حالئقتئث کوپشئلئگئنئث مذددةسئن جذزةگة اسئرؤ. زاث دةثگةيئندة، ارينة قازاق ذلتئنئث وکئلدةرئنة ةشقانداي ةکونوميکالئق، قارجئلئق نةمةسة الةؤمةتتئک ارتئقشئلئقتار بةرؤگة بولمايدئ. وندا دةموکراتيا پرينسيپتةرئ بذزئلادئ. بئزگة رؤحاني سالادا ذلتتئث ساقتالؤئنا کومةکتةسةتئن عانا ارتئقشئلئقتار کونستيتؤسيادا بةلگئلةنئپ کورسةتئلؤئ کةرةک. ماسةلة، قازاق ذلتئنئث رؤحاني، ءدئني، تئلدئک دامؤ مةن تاريحي ساناسئنئث زاثدئ قذقئقتارئن قورعاؤعا کةلئپ تئرةلةدئ. ءاربئر قازاق ازاماتئنئث انا ءتئلئن ءبئلؤئ - ونئث قئزمةتتئک ئسئمةن تئکةلةي بايلانئستئ بولؤئ کونستيتؤسيالئق تالاپقا اينالؤئ دذرئس. قازاق ءتئلئن بئلمةيتئن قازاق ازاماتئنا مةملةکةتتئک قئزمةتتئث بةرئلمةؤئ مةملةکةتتئک ءتئل مارتةبةسئن اسئراتئندئعئ داؤسئز. اسئرةسة تئلگة بايلانئستئ ورئس ءتئلئ قازاق تئلئمةن بئردةي دارةجةدة قولدانئلادئ دةگةن باپتئ الئپ تاستايتئن مةزگئل جةتتئ. سةبةبئ ورئس ءتئلئ قازاقستاندا ءوزئنئث تاريحي ميسسياسئن تولئق اتقاردئ، الدا دا اتقارا بةرةدئ. ونئ کونستيتؤسيادا بةکئتؤدئث ةشقانداي قاجةتتئلئگئ جوق. ساياسي جاعئنان دا، الةؤمةتتئک جاعئنان دا، ةتنولينگأيستيکالئق جاعئنان دا. قازئر ةل حالقئنئث 67 پايئزئن قذراپ وتئرعان قازاق ذلتئنئث ءتئلئ، ةلدئث 29 پايئزئن قذرايتئن ورئس دياسپوراسئنئث تئلئمةن تةثةستئرئلؤئ قذقئقتئق تا، دةموکراتيالئق تا تالاپتارمةن سئيئسپايدئ.

قازاق ذلتئنئث رؤحاني سالاداعئ مذددةلةرئن کوزدةيتئن باپتاردئ ةنگئزبةيئنشة قازاقستاننئث الةؤمةتتئک جاثارؤ جاعدايئندا دامؤئ قيئندئق تؤعئزادئ.

- کونستيتؤسيادا الةمدئک دةموکراتياعا ءتان قذبئلئس ساياسي پليؤراليزم باسئمدئلئعئ تانئلعان. مةملةکةتتئک يدةولوگيا تؤرالئ ةشتةثة ايتئلماعان. قازئرگئ الةمدئک يدةيالار، دئندةر، ورکةنيةتتةر باسةکةلةستئگئ جاعدايئندا قازاقستاننئث جالپئ مةملةکةتتئک جانة جالپئ ذلتتئق مذراتتارئ مةن قذندئلئقتارئنا جاؤاپ بةرةتئن مةملةکةتتئک يدةولوگيا تؤرالئ ماسةلةنئ کونستيتؤسيالئق دةثگةيدة قويؤ کذن تارتئبئندة قويؤعا بولا ما؟

قازاقستاندئق يدةولوگيا جالپئ ادامزاتتئق گؤمانيستئک ذلگئلةر فؤندامةنتئندة، ذلتتئق ئزگئلئکتئ قذندئلئقتار مازمذنئندا جاسالئنئپ، قازاقستاندئق پاتريوتيزمدئ تاربيةلةؤدئ قامتاماسئز ةتؤئ کةرةک. قازاقستاندئق يدةولوگيانئث ماقسات-مئندةتتةرئن، ءمان-مازمذنئن تةرةث عئلئمي زةرتتةؤ قوعامتانؤشئلار الدئنداعئ کةزةک کذتتئرمةيتئن ساياسي ماسةلةگة اينالدئ. سةبةبئ قازاقستان حالقئنئث تئلدئک، ءدئني، رؤحاني توپتاسؤئ ءالئ دة ءالسئز جاعدايدا. سول سةبةپتئ، ةل حالقئن توپتاستئرؤشئ ذلتتئق يدةولوگيانئ ناسيحاتتاؤدئ کونستيتؤسيالئق مئندةتتةردئث بئرئنة ايلاندئرؤ پايدالئ. ذلتتئق، مةملةکةتتئک يدةولوگيا جالپئ ازاماتتئق ادامگةرشئلئک ذلگئلةرئنئث پلاتفورماسئندا بولئپ ةلدةگئ کوزقاراستار مةن پئکئرلةردئث ارالؤاندئلئعئمةن ذنةمئ باسةکةلةس بولئپ نئعايئپ وتئرادئ. ياعني، ساياسي پليؤراليزم پرينسيپئن جوققا شئعارؤ ماقساتئ کذن تارتئبئندة تذرمايدئ. قازاقستاندئق مةملةکةتتئک يدةولوگيا قازاقتئث ذلتتئق قذندئلئقتارئن، جالپئ مةملةکةتتئک قذندئلئقتاردئ جانة پلانةتارلئق، جالپئ ادامزاتتئق قذندئلئقتارمةن سينتةزدةيدئ، ءبئرئن-بئرئنة ذلاستئرا وتئرا، ةل ازاماتتارئن گؤمانيزم، تاتؤلئق، دوستئق جانة پاتريوتيزم رؤحئندا تاربيةلةؤدة شةشؤشئ رول اتقاراتئن بولادئ. مةملةکةتتئک يدةولوگيا وسئمةن قاتار جاستارعا يننوأاسيالئق ويلاؤدئ، کرةاتيأتئ شةشئمدةر قابئلداؤدئ ذيرةتؤ مةکتةبئنة دة اينالادئ. سوندئقتان قازاقستان يدةولوگيانئث دئنمةن تةثةسة الاتئن تاربيةلئک پوتةنسيالئن پايدالانؤدان قاشپاؤئ کةرةک دةپ بئلةمئز. سةبةبئ ساياسات بار جةردة مئندةتتئ تذردة يدةولوگيا بولادئ. ساياسي شئندئقتئث قوعامدا ءوز ورنئ بار سةگمةنتتةرئن جاساندئ تذردة جوققا شئعارئپ، قاتةلةسؤدئث ءجونئ جوق. باتئس ساراپشئلارئ وسئ جولداردئ زةرتتةي کةلة ساياسات پةن يدةولوگيانئث بئرئنةن ءبئرئ تؤئندايتئندئعئن تولئق مويئندادئ. قازاقستان قوعامئ وزئنة پايدالئ جانة ءتيئمدئ يدةولوگيانئ جاساپ، ناسيحاتتاپ، جاستار تاربيةسئن بذگئنگئ کذن تالاپتارئنئث دةثگةيئنة کوتةرة الادئ. سوندئقتان قازاقستاننئث ذلتتئق يدةولوگياسئن ورئستةتةتئن زاثدئق الاث بولؤئ مئندةتتئ.

- اثگئمةثئزگة راحمةت!

سوڭعى جاڭالىقتار