تذرکئنئث توقسان تولعاؤئ

استاناداعئ کذلاش بايسةيئتوأا اتئنداعئ وپةرا جانة بالةت تةاترئنئث تذندئگئن جةلپئلدةتکةن تذرکئ اندةرئنئث تويئ ءذش کذن ذدايئمةن سام جامئراي ءبئر-اق تارقادئ. ةدئل مةن جايئق جذرتئنئث، کاسپييدئث ار جاعئنداعئ ءازئربايجاندار مةن بةر جاعئنداعئ جةتئ قايقئنئث سازئ، سئر مةن قاراتاؤدئث، ارقا مةن الاتوونئث انشئلةرئ مةن ئرچئلارئ کومةيئنة تذندئرئپ، شاناعئنا ءسئثدئرئپ کةلگةن ءان مةن کذي تذرکئ اندةرئ تويئنئث تذندئگئن جةلپئلدةتتئ. «استانا-ارقاؤ» تةک ءان کةشئ ةمةس، «استانا-ارقاؤ» - تذرکئ حالئقتارئ مؤزئکاسئنئث قازئرگئ زامان مادةنيةتئندةگئ ورنئ تؤرالئ ورةلئ کةش، ويلئ، سازدئ کةش. تذرکئ جذرتئنئث تذکپئر-تذکپئرئنةن کةلگةن ءانشئ-جئرشئلاردئث ءارقايسئسئ ءبئر-ءبئر انمةن، ارئ کةتسة، ةکئ انمةن امالسئز شةکتةلئپ قالدئ. تئثداي وتئرساث، ارقايسئسئنا ءبئر-ءبئر سارايدئث ساحناسئن، کةمئ ءبئر کذندئک ؤاقئتئثدئ قيعاندايسئث. اسئرةسة، «ماناستئ» جئرلاعان قئرعئز ئرچئسئن ساحنادان کوتةرئپ الئپ کةتپةگةندة، تاثدئ تاثعا ذرئپ ذيگة ءبئر-اق ورالعانداي ةدئک...
کورةرمةندةر وسئ فةستيأال اياسئندا تذرکئ جذرتئنئث ايتؤلئ ساثلاقتارئ مةن مايتالماندارئن تئثدادئ. ساحناعا ساحا ةلئنةن کةلگةن ولونحوشئ، حومؤسشئ أةرونيکا لئتکينا شئعئپ، بذگئنگئ بئزگة بةيمالئم، تذرکئ جذرتئنا ورتاق ةرةکشة اسپاپتان نةشة ءتذرلئ سئرلئ ءذن توگئپ، ساحنانئ تذندئردئ.
سئر ءوثئرئ - قازاق ءداستذرلئ مؤزئکاسئنئث ايرئقشا سئرئ تذنعان ايماق. مؤزئکاتانؤشئلاردئث زةرتتةؤئنشة، سئر ءوثئرئ وزئنشة ءبئر ءداستذر بولا تذرا، ءتورت مةکتةپکة بولئنةدئ. ول مةکتةپتةردئث ءارقايسئسئنئث ءوز ةرةکشةلئگئ بار. کونة تذرکئ تايپالارئنئث کومةيمةن جئر ايتؤ ءذردئسئ بذگئندة سئر ءوثئرئ جئرشئلارئندا عانا جاقسئ ساقتالعان. سئرداعئ کومةي جئردئث ساثلاعئ الماس الماتوأ شئققاندا، ساحنا کذمبئر-کذمبئر کذثگئرگة تولدئ.
ةش قايتپاس ةرةن جذيرئک سالعان وردة-ة-ة-ة-ةن، - دةپ باستالعاندا-اق، تذيدةک-تذيدةک جئر تولعاي-تولعاي توگئلدئ.
تئثداؤشئ قاؤئمنئث قذلاق قذرئشئ قانباي، قذشاعئنان شئعارسئن با، الماستان تاعئ ءبئر ءان سذرادئ.
ةندئ ايتايئن ذرگةنئشتةي قالانئ،
تذسئنگةندةر سوزگة قذلاق سالادئ، ةؤ-ةي...
دومبئرانئث ئشةگئ عانا سويلةگةن سول زالدئ جارئقتئث ءوزئ مذلگئپ تئثداپ تذردئ.
الماستئث انئنةن ارئلئپ ذلگةرمةگةن حالايئقتئث نازارئن وزبةکستاننان کةلگةن ابرور زؤفاروأ تامبؤر اسپابئمةن باؤرادئ. تامبؤر اسپابئ ةجةلدةن ءارئ شةرتپةلئ، ءارئ ئسپالئ اسپاپ رةتئندة قولدانئلئپ کةلگةن. تامبؤردئ قوبئز سياقتئ ئسئپ ويناعاندا، ونئث اتئن وزگةرتئپ، ساتو دةپ اتاعان ةکةن. کةيئنئرةک وسئ اسپاپتئث قذرئلئمئ وزگةرتئلئپ، وعان بئرنةشة ئشةک تارتئلعان ةکةن. ءبئراق ؤاقئت ذمتئلئپ بارئپ قايتا ورالعان ساتونئث جاثعئرتئلؤئنا ابروردئث اتاسئ، زامانئندا اسقان شةبةر اتانعان ؤسمان زؤفاروأ ذلکةن ذلةس قوسقان ةکةن. ابرور ةلوردانئث تويئنا ساتو اسپابئن الا کةلئپ، وزبةک ماقامداردئ سئزئلتتئ.
انا زاماندا تاتتئمبةتتئث ومبئعا بارعاندا ءبئر توپ تورةلةرمةن ساپارلاس بولعان کةزئندة شئعارعان «بةس تورة» کذيئن ارقا، قاراتاؤ کذيشئلئک ءداستذرئنئث جالعاستئرؤشئسئ جانعالي جذزبايةأ ورئندادئ.
تذرکئ جذرتئنئث مؤزئکا اسپاپتارئ ةلدئث ءتئلئ مةن ءدئلئ سياقتئ، ذقساس. «قاراعايدئث تذبئنةن قايئرئپ العان، ذيةثکئنئث تذبئنةن ءذيئرئپ العان» قوبئزئمئز سياقتئ، قئرعئزدئث ةجةلگئ قومؤز اسپابئ ءبئرتذتاس اعاشتان ويئپ جاسالادئ ةکةن. ازئربايجاننئث گوبؤزئ مةن تذرئکتئث گوبؤزئنا جانة قازاقتئث دومبئراسئنا ذقساس قئرعئزدئث بذل اسپابئنئث ةرةکشةلئگئ - وندا پةرنةسئ بولمايدئ ةکةن. قئرعئزدئث داؤلةسکةر قومؤزشئسئ رؤسلان جذمابايةأ «جاس تئلةکتئ» ورئندادئ.
کذيشئلئک ونةردئث ءبئر ابئزئ - داؤلةتکةرةي شئعاي ذلئ. ونئث کذيلةرئ تةرةث، بايسالدئ. ةرتةدةگئ قذيماقذلاق، زةردةلئ تئثدارمان ونئث کذيلةرئن «تورة کذيلةرئ» دةپ اتاعان. وسئ کةشتة کذيشئ ايتجان توقتاعان داؤلةتکةرةيدئث «جئگةر» کذيئن «تورة تارتئس» تاسئلئمةن ورئنداپ شئقتئ.
قازاقستاننئث باتئس وثئرئندة ءابئل، نذرئم، قاشاعان سياقتئ ءئرئ تذلعالار نةگئزئن قالاعان جئرشئلئق ءداستذر قالئپتاسقان. وسئ مةکتةپتئث ايتؤلئ وکئلئ اقئلبةک وتةشوأ استانالئقتاردئ ماثعئستاؤ مةکتةبئنئث ماقامئمةن سؤسئنداتتئ.
ال، قاراقالپاقستاننان کةلگةن باحتيار ةسمذراتوأ تذرکئ جذرتئنئث ءبئر تذگةلئ هام کوپ نذسقالئ «الپامئستان» ءذزئندئ جئرلادئ. سازئ ءسال وزگةشة دةمةسةث، ءسوزئ - اؤماعان ءوزئمئز عوي، ءوزئمئز...
سئر ءوثئرئ جئرشئلئق ءداستذرئنئث جانة ءبئر جئرشئسئ ةلمذرا جاثابةرگةنوأا شاقئرئلدئ. ءانشئنئث اسپانداعان داؤئسئ «کانةکةي، ءتئلئم، سويلةشئ» جئرئنان کةيئن تاعئ ءبئر ءاندئ اؤةلةتتئ.
تذرئکمةنستاننان کةلگةن اعاجان گؤميلوأ تا استانا تويئنا ونةرئن ءشاشؤ ةتئپ شاشتئ.
قازاق حالقئ الابوتةن قاسيةت تذتاتئن قوبئز اسپابئ - جةر بةتئندةگئ ةث ةجةلگئ اسپاپ. قاراتاؤ کذيشئلئک مةکتةبئنئث ءئرئ وکئلئ - سذگئر الي ذلئ. ايگئلئ قوبئزشئ - ئقئلاس دذکةن ذلئ. قوبئز شالؤ ونةرئن بذگئنگئ ذرپاققا تابئستاپ کةتکةن بئرةگةي قايراتکةرلةر. سول کذنئ ساحنادا ئقئلاستئث کذيئ «جالعئز اياقتئ» ارقاؤئن ذزبةي کةلة اتقان قوبئز ءداستذرئن جالعاستئرؤشئ سارسةنعالي جذزبايةأ قالئث ةلدئث الدئندا ورئنداپ بةردئ.
کومةيمةن ءان سالؤ تئأا حالقئنا ابدةن قونعان. بذرقان ايدئن وول کومةيمةن قذيقئلجئتقاندا ادامنئث کوکةيئنةن ةمةس، الدةبئر اسپاپتئث کومةيئنةن قايراپ شئعئپ جاتقانداي سةزئمگة بولةدئ. حالئق ذزاق قول سوعئپ، قايتا-قايتا شاقئرعاندا دا ةکئنشئ قايتارا ونةر کورسةتؤگة ئقئلاس تانئتپادئ...
قازاق اندةرئنئث ئشئندة التئ قئردان اسئرئپ سالاتئن اندةر از ةمةس. وسئنداي عاجاپ اندةردئث ءبئرئ «اقباقايدئ» ارداق يساتايةأا شئرقادئ. ارداق کوپشئلئکتئث سذراؤئمةن ءبئرجان سالدئث «جونئپالدئسئن» شئرقادئ.
ءتذبئ ءبئر تذرکئ حالئقتارئنئث ءبئرئ تاتاردئث انشئلئک ونةرئنئث شئثئ - «وزون کذي»، ياعني ذزئن کذي دةسةدئ. کةث دياپازوندئ اسةرلئ اندةر ادةتتة قؤرايدئث سذيةمةلدةؤئمةن ورئندالادئ. اسئلئندا، تئثداؤشئنئ باؤراؤ ذشئن ءان تاريحئ ايتئلادئ. وزون کذي - تاريحي، ليرو-ةپيکالئق جانة ليريکالئق بولئپ ءذش تذرگة بولئنةدئ. ةلوردالئقتار «استانا-ارقاؤدا» وزون-کذيدئث وسئنداي ةرةکشةلئگئنة قانئقتئ. وزون-کذيدئ الا کةلگةن تاتاردئث حالئق ءانئ «ؤرماندئ» رةسةي فةدةراسياسئنئث ةثبةک سئثئرگةن ءارتيسئ، عالئم، ءانشئ، باشقذرتستاننئث حالئق ءارتيسئ يدريس گازيةأ ايتئپ بةردئ. العاشقئ انئنةن کةيئن قول شاپالاقتاؤمةن ءجئپسئز بايلاعاندا يدريس قئز-کةلئنشةکتةرگة ارناپ، تاتاردئث حالئق انئ «زذبارجاتتئ» ءور داؤسئمةن سئزئلتئپ شئرقاپ بةردئ.
ذلتئمئزدئث عاجايئپ اندةرئ قازاق جةرئنئث ءار ايماعئندا ءداستذر ةرةکشةلئکتةرئنة بايلانئستئ، ءارتذرلئ ايتئلاتئنئ - اربئرئمئزگة ايداي اقيقات. ءتئپتئ، دومبئرا سذيةمةلئندة دة کوپتةگةن ةرةکشةلئکتةر بار. ارقا مةکتةبئ - سونئث ايعاعئ. داؤرةنبةک ارکةنوأ ورئنداؤئنداعئ اننئث قؤاتئ الدة ءانشئ داؤسئنئث قؤاتئ ما، حالئقتئث رؤحئن تاعئ ءبئر کوتةردئ. سول ةکپئنمةن کوپشئلئکتئث سذراؤئمةن حالئق انئ «قارعام-اؤ»-دئ اؤةلةتتئ. ءار جةردةن دةمةگةن داؤئستار ءور ةستئلةدئ.
قذيقئلجئعان تاتار اندةرئنة تابيعاتئ جاقئن سئرناي اسپابئ بئرتة-بئرتة سول حالئقتئث دا ءتول اسپابئنا اينالدئ. سول سئرنايدئث ХХ عاسئردئث باسئندا قازاق دالاسئندا پايدا بولؤئ - ءان الةمئندة مايرا، شاشؤباي، تايجان هام نارتاي سياقتئ دارئن يةلةرئن اکةلدئ. مئنة، وسئناؤ سئرناي اسپابئ ادةمئ اندةردئث اسةرلئ اؤةنئنة ءار قوستئ. وسئ ساحنادا ونةر کورسةتؤگة سوناؤ تاتارستاننان ارنايئ کةلگةن البةرت حاسانوأ تاتار سازدارئنان پوپؤرريدئ شالقئتتئ.
شالقابايدئث ءانئ «شالقابايدئ» جةتئسؤ انشئلئک ءداستذرئنئث جالعاستئرؤشئسئ تئلةؤلةس قذرمانعاليةأ ورئندادئ. تئلةؤلةستئ تئثدارمان تاعئ ءبئر ءان ايتقئزباي جئبةرگةن جوق.
مذحتار اؤةزوأ «قاناتتالدئنئ» تئثداعاندا جذسئپبةک ةلةبةکوأکة «سةن وسئ «قاناتتالدئمةن» ونةردئث ةث بيئک شئثئنا کوتةرئلگةندةيسئث» دةپ سذيسئنگةن ةکةن. سةيئتجان سالدئث ءانئ «قاناتتالدئنئ» ارقا انشئلئک ءداستذرئنئث وکئلئ گذلميرا سارينا ايتتئ. گذلميرانئث داؤئسئ باؤراعان ساحنا تاعئ ءبئر ءاندئ شئرقاتپاي، ةل الدئنان جئبةرگةن جوق.
قئرعئزدئث «ماناس» ئرچئلارئ بذگئندة الةمگة ايگئلئ. قويئ - قورالاس، اؤئلئ - ارالاس قئرعئزدئث ماناسشئلارئن «ولار قالئپتاسپايدئ، ولار ماناسشئ بولئپ تؤادئ» دةپ بئلةدئ ةکةن. سئدئقوأ دوولةت ماناسشئ ةکئ قولئن الدئنا سالئپ، ا دةگةننةن ةتئ قئزئپ سالا بةردئ. ماناسشئلارعا عانا ءتان ماقاممةن داؤئسئن «قئرعئزشا» قذبئلتا کةلئپ، الاتوونئث قولات-قولاتئنان ءوتئپ، اسؤئنان اسؤ اسئپ، ءتاثئرتاؤدئث توبةسئنة ورمةلةگةندةي ورلةي بةردئ. ورلةگةن سايئن وثةشئ کةثةيئپ، ءوزئ تةثسةلة ءتذسئپ، ءتئل بئلمةستئ دة تةبئرةنتة ءتذستئ. اؤةلدة قولداپ، دةمةپ، قول شاپالاقتاپ ريزالئعئن ءبئلدئرئپ وتئرعان جذرت، ءسذت پئسئرئم ؤاقئت وتکةندة ئر تذلپارئن الدئنان التئ قابات جئبةک ارقان تارتئپ توقتاتا المايتئنئن بئلگةن سوث، «ءارئ قارايعئسئن ايئلئنا بارئپ تئثدايتئن ئقئلاسئن دؤ-دؤ قول شاپالاقتاؤمةن سةزدئرئپ باقتئ. قايدا، قولتئعئ سوگئلئپ، باؤئرئ جازئلئپ کةتکةن دوولةت الدةقاشان ئردئث «ئشئنة ءتذسئپ کةتکةن»... ءبئر کةزدة ايئر قالپاعئ قاقئراداي قاعئلايئن ءبئر قئرعئز کةلئپ، «کوتةرئپ اکةتپةگةندة»، اي، قايدام، ءبئز الئ وتئرار ما ةدئک... ايئزئ قانباي قالعانئ کورئنئپ تذر. نة کةرةک، تذگةل تذرکئ جذرتئ ةلوردا تويئن ةل تويئنا شئن مانئندة اسئردئ.
مايلئقوجا سذلتانقوجا ذلئ ХIХ عاسئردا ءومئر سذرگةن اقئن، جئراؤلاردئث ئشئندة وزئندئک ورنئ ةرةکشة. «مايلئقوجانئث تةرمةسئن» جئرشئ امانقوس سادئقوأ توگئپ سالدئ. ودان کةيئن شئققان جةتئسؤ ءان مةکتةبئنئث وکئلئ ةربولات شالبةکوأ ورئنداعان جامبئلدئث جئرئ اؤةلةدئ. ةلدئث ئقئلاسئ ةربولاتتئ کةنةننئث سيرةک ورئندالئپ جذرگةن «ءذريراي، دذنية» ءانئن شئرقاتتئ.
ال، ءازئربايجاننان کةلگةن سولماز کةسايةأانئث اشؤگ اسپابئمةن ايتقان ءانئ تذرکئ دذنيةسئنث تذتاستئعئن جئرلادئ. ءانئنئث سوثئندا ءازئربايجان مةن قازاقستاننئث دوستئعئنا ايرئقشا توقتالئپ، جئرلاپ ءوتتئ. کورةرمةن ئقئلاستان قول سوقتئ.
ءبئرتاؤئر نارتاي بةکةجان ذلئ سئرنايمةن بئرةگةي مةکتةبئن قالئپتاستئردئ. «نارتايدئث تةرمةسئن» ورئنداعان بايان مذسايةأانئث شةبةرلئگئ عاجاپ! «مئث قارعا جةتة المايدئ ءبئر سذثقارعا، مئث جابئ جةتة المايدئ ءبئر تذلپارعا» دةپ سورعالاتقاندا، ءار جةر-ار جةردةن «وؤ!»، «ؤا!»، «پاه، شئرکئن!» دةگةن داؤئستار کوتةرمةلةپ کةتتئ.
باتئس انشئلئک ءداستذرئنئث ايتؤلئ وکئلئ قايرات کاکئموأ ورئنداعان «کوکايداي» انئ تةاتردئ تئگئسئنةن سوککةندةي قؤانتتئ.
بذل - «استانا-ارقاؤدئث» ءبئر کذندئک کونسةرتئنةن جازئلعان از-کةم دذنية. «تةثئزدئث ءدامئ - تامشئدان»، ءذش کذن ذدايئمةن دذرئلدةپ وتکةن تذرکئ ءانئ تويئنئث ءدذبئرئ کةلةسئ جئلدئث بةلئنةن اسئپ، تالاي عاسئردئث تاريحئنا جازئلار.
راؤشان تولةن قئزئ
دةرةككوزئ:«استانا اقشامئ» گازةتئ