تذرئكتةردة دة پايعامبارلار بولعاندئ
بايئرعئ تذرئكتةردئث ذعئمئندا ءتاثئر كيةسئنة قالؤ، ءتاثئردئث قاهارئنا ذشئراؤ، ءتاثئردئث مذراتئنا قارسئ كةلؤ، انتتئ بذزؤ - ادامزاتتئ ازدئرئپ، اقئرزامانعا اپارئپ سوعادئ. سوندئقتان تذرئكتةر تاثئرگة ارناپ قذرباندئق شالعان. تاثئرگة تاعزئم ةتئپ، تابئنعان. ولاردئث ذعئمئندا ءتاثئردئث جارئ، بالاسئ، سةرئگئ، ورتاعئ بولماعان. بذل ارادا ءبئر ايتا كةتةرلئك جايت، وريةنتاليست عالئمدار «ذماي» ءسوزئن «ءتاثئر انا» دةپ قاتة اؤدارئپ ءجذر. ءبئزدئث ويئمئزشا، ذماي - انالاردئ قولدايتئن پةرئشتةنئث اتئ. قئز ذزاتئلعاندا، نةكة قيئلعاندا، ايةل بوسانعاندا ذماي انادان مةدةت تئلةؤ وسئدان كةلئپ شئققان. تذرئكتةر ذماي اناعا تابئنباعان. ذماي اناعا دةگةن قذرمةت يسلام ءدئنئ ورنئققاننان كةيئن دة جالعاسئپ، كةيئننةن وعان ءبيبئ-فاتيما اناعا دةگةن قذرمةت قوسئلئپ، بذل ءذردئس ؤاقئت وتة-كةلة يسلامدئق سيپات العان.
كونة تذرئكتةر و دذنيةگة يلانعان. ولگةن ادامدئ جةرلةگةندة ونئث جانئنا «تئرئلگةندة قاجةت بولادئ، و دذنيةدة اجةتئنة جارايدئ» دةگةن نارسةنئث ءبارئن قويعان. ويتكةنئ ولار ذشپاققا، تامذققا سةنگةن. اثئر تاستاردا «كذلتةگئن قوي جئلئ توعئزئنشئ ايدئث ون جةتئسئ كذنئ ذشتئ» دةيدئ. ذشؤ، ذشپاققا شئعؤ - جان تاپسئرئپ، جانناتقا بارؤ دةگةن ماعئنا بةرةدئ. سوندئقتان «ذشپاق» دةپ جذماقتئ، ياعني جانناتتئ، ال «تامذق» دةپ تذنةكتئ، توزاق-جاهاننامدئ ايتقان. بابادان جةتكةن بذل سوزدةر ءالئ كذنگة دةيئن قازاق تئلئندة وزگةرئسسئز، سول قالپئندا ساقتالئپ كةلةدئ.
بايئرعئ تذرئكتةردئث جئن-شايتان تؤرالئ دا تذسئنئگئ بولعان. جئنداردئ «الباستئ»، «قاراباستئ» جانة ت.ب. دةپ اتاعان. ولاردئث تذسئنئگئندة جئنداردئث جاقسئسئ، جامانئ بولعان. جئنداردئث جامانئ ادامدئ اؤرؤعا ذشئراتقان. شايتاندئ تذرئكتةر «ةركلئك» دةپ اتاعان. ويتكةنئ ةركلئك - ءور كةؤدةنئث، كوكئرةك كةرؤدئث، تئم ةركئنسؤدئث، بةتئمةن كةتؤدئث، قئزعانؤدئث، تاثئرگة باعئنباؤدئث اتئ.
جاراتئلئس تؤرالئ كونة تذرئك اثئزئنا جذگئنةر بولساق، ءتاثئر اؤةلئ ةركلئكتئ جاراتقان ةكةن. كةيئن ادامزات بالاسئن جاراتؤدئ مذرات ةتئپ، ةركلئككة تاپسئرما بةرئپتئ. ءتاثئردئث بذيرئعئ بويئنشا مذحيتتئث تذثعيئعئنان بالشئق اكةلة جاتقان ةركلئكتئث ويئنا كةنةت ارامدئق كئرئپ، قئزعانئشئ ويانئپ، مةنمةندئگئ ذستاپ، اكةلة جاتقان بالشئقتئث ءبئر بولئگئن ذرتئنا جاسئرئپ قالئپتئ. مذنئ بئلگةن ءتاثئر ةركلئكتئ جازالاپ، لاعئنةت ايتئپتئ، ونئ جانئنان قؤئپتئ. بذل كونة اثئز اللادان تذسكةن كيةلئ كئتاپتارداعئ جانة قذرانداعئ ادام اتا الةيهيسسالامنئث جاراتئلؤئ جايلئ اياتتارمةن مازمذندئق جاعئنان بارئنشا ذيلةسئپ تذر. وسئعان قاراپ ءبئر كةزدةرئ بايئرعئ تذرئكتةرگة دة پايعامبارلاردئث كةلگةنئن، ولاردئث جذرتتئ حاق دئنگة شاقئرعانئن اثعارؤ قيئنعا سوقپايدئ.
بذل - يسلامدئق تذسئنئككة دة قايشئ كةلمةيدئ. قذران-كارئمدة جةر بةتئندةگئ بارشا قاؤئمدار مةن تايپالارعا ءار كةزدةرئ پايعامبارلار جئبةرئلگةنئ، ال ةلشئ جئبةرئلمةگةن ةلدةن ةسةپ سذرالمايتئنئ، ولاردئث جازاعا تارتئلمايتئنئ ايتئلادئ. يسلامدئق ذعئم بويئنشا پايعامبار-ةلشئلةردئث كةيبئرئ تةك ءوز قاؤئمئنا، سول ايماققا، ال كةيبئرئ ادامزاتقا ورتاق جئبةرئلگةن. ويتكةنئ، يمان مةن سةنئم نةگئزدةرئ ءبئر بولعانئمةن، ادامزاتتئث ءوسؤئ مةن ورئسئنة، دئندةردئث وزگةرئپ، نةگئزدةن اؤئتقؤئنا بايلانئستئ ءار كةزدةرئ كةلگةن پايعامبارلار اللا تاعالانئث ءامئرئ مةن شاريعات ذكئمدةرئن جانة ءومئر سالتئن جاثارتؤ ارقئلئ ءدئندئ ذزدئكسئز جاثارتئپ وتئرعان. ءاربئر پايعامبار كةلگةن سايئن ؤاحي ارقئلئ ادامزات بالاسئنئث ءدئنئ، مئنةز-قذلقئ جانة عئلئمئ ورئستةپ، وركةندةپ وتئرعان. مذسئلمان رةتئندة ءبئز سلام ءدئنئ - بذكئل دئندةردئث تولئقتئرؤشئسئ هام كةمةلئ دةپ سةنةمئز.
ءدئن - تذتاس جذية، ءومئر سالتئ. ءدئن بولؤئ ءذشئن تؤماعان، تؤدئرماعان، تةثدةسسئز تةك تاثئرگة دةگةن سةنئم بولؤئ كةرةك. جاراتقاننئث امئرئنة، پايعامبارلارعا، پةرئشتةلةرگة، اقئرةت كذنئنة، و دذنيةگة، تاعدئرعا يلانئپ، يمان كةلتئرؤ كةرةك. ءدئننئث عيبادات ةتةتئن ارنايئ ورنئ بولؤئ شارت. وسئ تذسئنئك تذرعئسئنان قارايتئن بولساق، بايئرعئ تذرئكتةر ءتاثئر تاراپئنان تذسئرئلگةن، ةلشئ ارقئلئ جةتكةن حانيفتئك ءدئن - تاثئرلئك دئنگة سةنگةن. حانيفتئك ءدئننئث ماعئناسئ - اللانئث ادامزاتتئث بولمئسئنا، تابيعاتئنا لايئقتاپ، اؤةل باستا تذسئرگةن ءدئنئ. سوندئقتان حانيفتئك ءدئن - تةك تاثئرلئك، ياعني تاؤحيدتئك سةنئمگة نةگئزدةلگةن ءدئن. قذراننئث «رؤم» سذرةسئنئث 30 اياتئندا بذل تؤرالئ بئلاي دةلئنگةن: «بارئنةن بةت بذرئپ، ءجذزئثدئ حانيف دئنئنة قارات. اللا جاراتئلئستا ادام بالاسئن سوعان ارناپ جاراتقان. اللانئث جاراتؤئندا وزگةرئس بولمايدئ. حاق ءدئنئ - وسئ. الايدا ادامداردئث كوپشئلئگئ مذنئ تذسئنبةيدئ».
ءسوز جوق، جوعارئدا كةلتئرئلگةن مئسالدار بايئرعئ تذرئكتةردئث ذستانعان ءدئنئنئث حانيفتئك سةنئمگة جات ةمةس ةكةنئن كورسةتسة كةرةك. ول ارينة، كوپتةگةن ئرئم-تئيئمدارمةن ارالاسئپ، نةگئزئنةن اؤئتقئعان بولؤئ دا مذمكئن، ءتئپتئ، بايئرعئ تذرئكتةردئث سةنئمئ مةن دئني ريتؤالدارئ اراسئندا بذگئنگئ كذن تذرعئسئنان جان شوشئرلئق بولئپ كورئنةتئن جايتتار دا كةزدةسؤئ عاجاپ ةمةس. جةر-جاهاندئ ات تذياعئمةن دذبئرلةتئپ، الةمدئ جالپاعئنان بيلةگةن جاؤئنگةر حالئق سان ءتذرلئ قاؤئمدار مةن تايپالاردئث ورتاسئندا ارالاس-قذرالاس ءومئر سذرگةندئكتةن، ولاردئث دئني نانئم-سةنئمدةرئ دة قئم-قيعاش ارالاسئپ كةتؤئ ابدةن مذمكئن. ءبئز مذنئ جوققا شئعارمايمئز. دةسة دة، تذرئكتةر ةشؤاقئتتا تةك تاثئرلئك سةنئمنةن اؤئتقئعان، اجئراعان ةمةس. مذسئلماندار اراسئندا العاشقئلاردئث ءبئرئ بولئپ وعئزدار ةلئنة ساپار شةككةن ايگئلئ ساياحاتشئ يبن فادلان يسلام مةن تاثئرلئك اراسئنداعئ جاقئندئققا قايران قالعان ةكةن. جولاي كةزدةسكةن ءبئر وعئزبةن تئلدةسكةن ساياحاتشئ، تذرئكتةردئث سةنئمئندةگئ ءتاثئردئث قذراندا باياندالاتئن اللا تاعالانئث سيپاتتارئمةن جاقئن ذقساستئعئن بايقاپ، ايران-اسئر بولئپتئ. ءبئزدئث ويئمئزشا، «ءذش ءتاثئر بولمايدئ» دةپ حريستيان ءدئنئنئث ميسسيونةرلةرئن سئپايئ شئعارئپ سالعان، بؤدديزم مةن مانيحةيزمنئث ةلدة تارالؤئنا ارنايئ بذيرئق ارقئلئ تئيئم سالعان، تةك ءتاثئرلئ سةنئمدئ مةملةكةتتئث رؤحاني ذستانئمئنا اينالدئرعان دئنئنة بةرئك جاؤئنگةر بابالارئمئزدئث قاؤئم-قاؤئم بولئپ، لةك-لةگئمةن ةرئكتئ تذردة مذسئلماندئقتئ قابئلداؤئندا جانة وسئ دئندة تابان تئرةپ، ءبئرجولا تذراقتاپ قالئپ قويؤئندا تاثئرلئك سةنئمنئث يسلام دئنئمةن ذقساستئعئ ذلكةن رول اتقارعان سياقتئ.
بايئرعئ تذرئكتةر ذستانعان ءدئننئث كوپتةگةن ةلةمةنتتةرئ ساقتالئپ، بذگئنگة جةتتئ. حالئق ءالئ كذنگة دةيئن جاراتؤشئ، جاراتقان، قذدئرةتئ كذشتئ ءتاثئر، ءتاثئرئ دةپ ايتا بةرةدئ. يسلام ءدئنئنئث قذندئلئقتارئمةن ةرتة سؤسئنداپ، جاستايئنان مذسئلماندئقتئ بويئنا ءسئثئرئپ وسكةن، سوندئقتان سوپئلئق سةنئمنئث شئثار باسئنداعئ «تولئق ادام - ينسان كاميل» تؤرالئ تولعانعان ابايدئث:
جذرةكتئث اقئل سؤاتئ،
ماحاببات قئلسا ءتاثئر ءذشئن، -
دةپ جئرلاؤئ، نةمةسة:
كذنئ-ءتذنئ ويئمدا ءبئر-اق ءتاثئرئ،
وزئنة قذمار قئلعان ونئث ءامئرئ، -
دةپ ايتؤئ ءبئراز جايتتان حابار بةرةدئ. دةسة دة، «سةن دة ءسذي ول اللانئ جاننان تاتتئ» - دةپ سذيئسپةنشئلئگئن اللاعا ارناعان ءدئندار ابايدان بذل جةردة «ءتاثئرشئل» جاساؤدئث ةش قيسئنئ جوق؛ ءبئز اباي «ءتاثئر» نةمةسة «ءتاثئرئ» ءسوزئن قذرانداعئ «يلاه» سوزئنئث ورنئنا قولدانئپ تذر دةپ ويلايمئز. بذل رةتتة كاليما شاهاداتتاعئ «لاا يلاها يل-لاللاه» ءسوزئنئث «اللادان باسقا ءتاثئر جوق» دةپ اؤدارئلاتئنئن دا ةسكة سالا كةتكئمئز كةلةدئ.
تاقئرئپقا قاتئستئ ادةبيةتتةردة تذرئكتةردئث بايئرعئ سةنئمئ «تاثئرشئلدئك» دةپ اتالئپ ءجذر. يسلام ءدئنئن «اللاشئلدئق» نةمةسة «مذحاممةدتئث ءدئنئ» دةپ اتاؤ قانشالئقتئ قاتة بولسا، ءبئزدئث ويئمئزشا، «تاثئرشئلدئك» دةگةن اتاؤ دا سونشالئقتئ قاتة ذعئم. بذل - بةرتئندة وريةنتاليستئك كوزقاراس نةگئزئندة قالئپتاسقان اتاؤ دةپ ويلايمئز. بايئرعئ تذرئكتةردئث ءوز دئندةرئن قالاي اتاعانئ جايلئ قولئمئزدا دةرةك جوق، ةندةشة ونئ شارتتئ تذردة اتاؤ قاجةت. بذل ورايدا ءبئز «بايئرعئ تذرئكتةردئث حانيفتئك ءدئنئ» دةپ اتاؤدئ ذسئنامئز.
بذگئندة «تاثئرشئلدئك» تاقئرئبئن قايتا كوتةرئپ جذرگةندةر جوق ةمةس. وندايلار سئرتتا دا، ءوز ارامئزدا دا كةزدةسةدئ. ماسةلةن، ةلئمئزدة اسئرا دارئپتةلئپ، توبةمئزگة كوتةرئپ جذرگةن مذرات ادجي ءوز ةثبةكتةرئندة ذلتتئق نامئستئ قايراي وتئرئپ، جئمئسقئ تذردة «تاثئرشئلدئكتئ» قاؤزاپ قويادئ. «جئمئسقئ» دةيتئنئمئز، مذرات ادجيدئث كوزدةگةن تذپكئ ماقساتئ، ياعني «تاثئرشئلدئگئ» - ماسئحشئلدئككة اپاراتئن جول عانا. ول كةيدة ءتئپتئ، قئزدئ-قئزدئمةن، ءوزئن توقتاتا الماعان قالپئندا يسا الةيهيسسالامعا سةرئك بولعان العاشقئ حاؤاريلةردئ دة تذرئكتةردئث ساناتئنا قوسئپ قويادئ. ويتپةگةندة شة، ادجيدئث بولجامئ بويئنشا، كيةلئ كئتاپتاردئث بارلئعئ دا تذرئك تئلئندة ءتذسئپتئ-مئس. ІҮ-Ү عاسئرلاردا تذرئك تايپالارئن شوقئندئرؤ ماقساتئندا اؤدارئلعان حريستياندئق ماتئندةردئ جةردةن جةتئ قويان تاپقانداي جالاؤلاتئپ دارئپتةؤ، حالئقتئق ةتيمولوگياعا سذيةنئپ، ءار ءسوزدئث استارئنان تذركئلئك استار ئزدةؤ - تةك تاريح مةتودولوگياسئنان جذردايلئقتئ عانا ةمةس، مئسئقتابان ميسسيونةرلئكتئ دة ايگئلةپ تذرعانداي.
بذل، ارينة، جاثا ءتاسئل ةمةس. نةگئزئن ايگئلئ ميسسيونةر ن.يلمينسكي قالاپ كةتكةن بذل ءادئس بويئنشا، «شوقئندئرؤعا» بارئنشا كةدةرگئ بولعان مذسئلماندئق ساؤئتتئ سئپئرئپ تاستاؤ ءذشئن «بذراتانالاردئ» اؤةلئ بايئرعئ بذلئثعئر سةنئمئنة جةتةلةؤ كةرةك. ودان كةيئنگئسئ وثاي، رؤحاني قاؤقارسئز، قورعانسئز ةلدئ سئبئر حالئقتارئ سياقتئ سؤعا توعئتئپ، شوقئندئرا بةر...
سودان دا بولسا كةرةك، بذل تاقئرئپقا رةسةيدئث وريةنتاليست-شئعئستانؤشئ عالئمدارئ تئم ذيئرسةك بولئپ كةلةدئ. باسئن اشئپ ايتؤ كةرةك، ولار كوبئنة تذرئكتةر ذستانعان بايئرعئ حانيفتئك ءدئن مةن ءسئبئردئ مةكةندةگةن حالئقتاردئث اراسئنداعئ شاماندئق سةنئمدئ شاتاستئرادئ نةمةسة سانالئ تذردة بئزگة سونئ تئقپالاؤعا تئرئسادئ. سونداعئ ايتار ؤاجدةرئنة سةنةر بولساق، «سئبئردةگئ قاؤئمدار - ةجةلگئ تذرئكتةردئث بايئرعئ سةنئمئن شئنايئ ساقتاپ، قئلاؤ تذسئرمةي، ونئ بذگئنگة جةتكئزؤشئلةر» بولئپ سانالادئ ةكةن. ارينة، مذنئمةن مذلدة كةلئسؤگة بولمايدئ. بئرئنشئدةن، بايئرعئ تذرئكتةردئث ءدئنئ ذمئت بولعانئ قاشان. ونئ بذگئندة تولئق ذستانئپ وتئرعان حالئق تا جوق. ةكئنشئدةن، ءتذرلئ توتةمدةر مةن پذتتارعا تابئناتئن ءسئبئر قاؤئمدارئنئث نانئم-سةنئمدةرئ بايئرعئ تاثئرلئك ءدئنئنئث كةيبئر ةلةمةنتتةرئن ساقتاعانئمةن، كةيئن مذلدةم باسقا سيپاتتا دامئعان. ولاردئث سةنئمئنة موثعول تةكتئ حالئقتاردئث ءتذرلئ ئرئمدارئ مةن جورالعئلارئ، حريستياندئق دذنيةتانئم مةن بؤددانئث كةيبئر ؤاعئزدارئ ارالاسئپ، بؤدانداسئپ كةتكةن. ونئث قايسئسئ كونة، قايسئسئنئث كةيئن سئثئسكةنئن ايئرئپ الؤ دا وثايعا تذسپةيدئ. سونداي-اق، سئبئردةگئ شاماندئق سةنئم دة بئزگة ءتان ةمةس. «شامانيزم» - بئزگة بةرتئن كةلة وريةنتاليست عالئمدار جاپسئرعان جاساندئ ذعئم. بايئرعئ تذرئك تئلئندة «شامان» دةگةن ءسوز ءتئپتئ بولماعان. قازاق «باقسئ» دةگةن. دةسة دة، بةرتئنگة دةيئن جالعاسئپ كةلگةن «باقسئلئق» تا تذرئكتةر اراسئنا كةيئننةن ةنگةن. «باقسئ» - سانسكريت ءسوزئ. بايئرعئ تذرئكتةر «قام» دةپ اتاعان. بذل جةردة ايتا كةتةرلئك تاعئ ءبئر جايت، «باقسئ» نةمةسة «قام» - ءدئن باسئ ةمةس. باقسئ - بذگئنگئ جالپاق تئلمةن ايتقاندا ءدارؤئش، ءتاؤئپ، جئنداردئ قولدانا بئلگةن ةمشئ، اسقان كذيشئ، ونةرپاز، شةبةر ذستا، تةمئرشئ. باقسئلاردئث نةگئزگئ ةرةكشةلئگئ - ولاردئث جئنئ بولعان. حالئق اراسئندا ونئ كةيدة «ارقاسئ بار» دةپ تة ايتادئ. ول ةل ارالاپ ءجذرئپ، قوبئزئن كذثئرةنتئپ كذي تارتقان، زئكئر ايتئپ، جئنئن شاقئرئپ، دةم سالعان، ادامداردئ ةمدةگةن، جاؤئرئن قاراپ، بال اشقان، دذكةن ذستاپ، تةمئردةن ءتذيئن تذيگةن. ءبئراق ول ءدئننئث كوسةمئ بولماعان.
كونة تذرئكتةردة ءدئننئث باسئ - قاعان ةدئ. «ءتاثئر جارئلقاعان» قاعان - ءتاثئردئث قذتئ قونعان ةرةكشة كئسئ. قذت يةسئ قذتالمئش بولعاندئقتان ول ةلدئث، مةملةكةتتئث عانا ةمةس، ءدئننئث دة باسئ بولئپ سانالعان. قذدئرةتئ كذشتئ ءتاثئرئنئث بذيرئعئمةن بيلئكتئث تئزگئنئن ذستاپ، بذقارا حالئقتئ جاقسئلئقكا جةتةلةؤشئ دة قاعان. سوندئقتان، تاثئرگة سئيئنؤ، قذرباندئق شالؤ سياقتئ دئني ئستةردئ قاعاندار باسقارعان. قاعانعا قارسئ كةلؤ - ءتاثئردئث ئسئنة قارسئ كةلؤ بولئپ سانالعان. بذل ءذردئس يسلام ءدئنئ كةلگةننةن كةيئن دة ءوز جالعاسئن تاپتئ.
قاعاننان كةيئن ةلدئث رؤحاني ذيئتقئسئ رةتئندة ءبئز «بابالار» مةن «اتالاردئ» كورةمئز. تذرئكتةر رؤحاني تذلعالاردئ «بابا»، «اتا» دةپ اتاعان. حالئق اراسئندا «بابا تذكتئ شاشتئ ءازئز» نةمةسة «قورقئت اتا» دةپ اتاؤ وسئدان قالعان. اتالار مةن بابالار ذعئمئ تذرئكتةر اراسئنا يسلام ءدئنئ كةلگةننةن كةيئن دة جالعاسقان. ولار بةرتئن كةلة «اؤلية»، «ءپئر» سياقتئ ذعئمدارعا اينالئپ كةتتئ.
قازاق اراسئندا وسئ تاقئرئپتئ اينالسوقتاپ جذرةتئندةردئث ءبئرازئ ذلتشئل بولؤدئ «ءتاثئرشئل بولؤئمةن» شاتاستئراتئن سياقتئ. بذل رةتتة يسلامنئث تةك ارابتئث عانا ءدئنئ ةمةس ةكةنئن ايتپاعان كذننئث وزئندة، بايئرعئ سةنئمدة قالعان تذرئك تايپالارئنئث ؤاقئت وتة كةلة ذلتتئق كةلبةتئن، حالئقتئق قالپئن جوعالتقانئن دا ذمئتپاعان ابزال. بار-جوعئ ءذش عاسئردئث توثئرةگئندة ءوز تئلدةرئنةن ايرئلئپ، ماثگذرتتةنگةن رةسةيدةگئ سئبئر تذرئكتةرئنئث قيلئ تاعدئرئ دا بئزگة بئرشاما وي سالسا كةرةك. ذلت بولئپ ذيئسؤئمئزعا سةبةپ بولعان اتا-بابالارئمئز ءوز ةرئكتةرئمةن يسلام ءدئنئن قابئلداعان ةكةن، ةندةشة، يسلام ءدئنئ ءبئزدئث ذلتتئق بولمئسئمئزدئث، ةلدئك نةگئزئمئزدئث، حالئقتئق قالپئمئزدئث اجئراماس بولئگئ هام كةلةشةگئمئزدئث كامئل كةپئلئ.
بئزدئثشة، بذگئنگئلةردئث «تاثئرشئلدئگئ» - بذلئثعئر سةنئم، ويتكةنئ ول «ءناپسئثدئ تئي، شاراپ ئشپة، عيبادات جاسا، عايبات ايتپا» دةپ ماجبذرلةمةيدئ، كئسئگة ةشقانداي جاؤاپكةرشئلئك جذكتةمةيدئ. سوندئقتان، ارينة، «ءتاثئرشئل» بولؤ وثاي. پةندةلئك ارةكةتتةرئن اقتاپ العئسئ كةلةتئن، جذرةگئندة ايتةؤئر ءبئر جاراتقانعا سةنئمئ بار كئسئلةردئث كةيدة: «وقئعانمئن، كوزئم اشئق. قذدايعا شذكئر، ءبئر جاراتقانعا دا سةنةمئن. ءتاثئر جازالامايدئ، تةك جارئلقايدئ. گؤمانيزمنئث باستاؤئ دا تاثئرلئكتة جاتئر» دةپ، ءوزئن-ءوزئ جذباتؤئ دا مذمكئن.
قذران، اتا-بابادان قالعان كونة جولعا كوز جذمئپ ةرةتئندةردئ سئنعا الادئ. بايئرعئ بابالار سةنئمئ تاريحتئث ةنشئسئندة قالدئ. ءدئن - قالپئنا كةلتئرةتئن، قايتا تئرئلتةتئن يدةولوگيا ةمةس. تذپتةپ كةلگةندة، ءدئن - ادامنئث ءئسئ ةمةس، ول - اللانئث جولداؤئ. ءبئزدئث تذسئنئگئمئزشة، اقئرعئ پايعامبار حازئرةتئ مذحاممةد الةيهيسسالام ارقئلئ قذران تذسكةننةن كةيئن ؤاحي اياقتالدئ، كةمةلئنة كةلئپ، ءدئن تامامدالدئ. وسئلايشا تةك تاثئرگة سةنؤدئ ؤاعئزداعان حانيفتئك دئندةر دة وزدةرئنئث ميسسياسئن اياقتادئ. مذسئلمان ذمبةتئ رةتئندة ءبئز وسئلاي ويلاپ، وسئعان سةنةمئز.
دذرئسئن اللا بئلةدئ.
دارحان قئدئرالئ تاريح عئلئمدارئنئث دوكتورئ
دةرةككوزئ: «اباي» سايتئ