تذركئ-مذسئلمان ساياساتكةرلةرئنئث بئرةگةيئ سالئمگةرةي جانتورين ةدئ
مذسئلمان قاؤئمئنئث بةتكة ذستار تالاي ازاماتئ ءدارئس العان «عاليا» مةدرةسةسئن سالؤعا قاتئسقان مةسةنات، ماسكةؤ مةن سانكت-پةتةربؤرگ ؤنيأةرسيتةتئن ءتامامداعان، ؤفا گؤبةرنياسئنداعئ جاؤاپتئ قئزمةت يةسئ، العاشقئ دؤمانئث دةپؤتاتئ بولئپ سايلانعان مذسئلمان قاؤئمئنئث قذقئعئن قورعاؤشئ ءهام پاتشالئق رةجيمنئث تذركئستاندئق زيالئ قاؤئمدئ قاققا جارؤ ارةكةتئن اشكةرةلةؤشئ ساياساتكةر. بذل - ءوز زامانئندا ءئرئ قذبئلئسقا اينالسا دا، سوأةت كةزةثئندة ذمئت قالعان «تذركئ-مذسئلمان قايراتكةرلئگئنئث» ءبئر بةلگئسئ سالئمگةرةي جانتوريننئث قئسقاشا سيپاتتاماسئ.
حان تذقئمئنا جاتاتئن ايگئلئ جانتوريندةر اؤلةتئنةن تاراعان سالئمگةرةي سةيئتحان ذلئ جانتورين 1864- جئلئ ؤفا گؤبةرنياسئندا دذنيةگة كةلدئ.
19-عاسئردئث سوثئ مةن 20-عاسئردئث باسئنداعئ تذركئ-مذسئلمان قوزعالئسئن زةرتتةگةن تاتار، باشقذرت جانة قازاق تاريحشئلارئنئث ةثبةكتةرئندة سالئمگةرةي جانتورين ءئرئ جةر يةلةنؤشئ، مةسةنات جانة اسا كورنةكتئ تذركئ-مذسئلمانشئل قوعام قايراتكةرئ رةتئندة قاراستئرئلادئ.
عذمئرئ ؤفا، ماسكةؤ، سانكت-پةتةربؤرگ جانة قازان قالالارئندا وتكةنئمةن سالئمگةرةي جانتوريننئث قوعامدئق قئزمةتئ رةسةيدةگئ تذركئ-مذسئلمانداردئث، ونئث ئشئندة قازاق حالقئنئث قذقئعئن قورعاؤعا ارنالدئ.
اؤةلئ ورئنبور گيمنازياسئن ءتامامداعان ول كةيئننةن ماسكةؤ ؤنيأةرسيتةتئنئث فيزيكا-ماتةماتيكا فاكؤلتةتئ مةن سانكت-پةتةربؤرگ ؤنيأةرسيتةتئنئث زاث فاكؤلتةتئن (1889) ءبئتئردئ.
25 جاسئندا رةسةيدةگئ تانئمال ؤنيأةرسيتةتتةردئث ديپلومئمةن ؤفا گؤبةرنياسئنا قايتا ورالئپ، بةلةبةي ؤةزئنئث ميروأوي سؤدياسئ قئزمةتئنة كئرئستئ. 1894-1906- جئلدارئ سول ؤةزدة زةمستأو باستئعئ، شارؤالار ءئسئ بويئنشا گؤبةرنيالئق كةثةس مذشةسئ قئزمةتئن اتقاردئ.
سالئمگةرةي جانتوريننئث كةيئنگئ تاعدئرئنا ءدال وسئ كةزةثدة ؤفا قالاسئنا شوعئرلانئپ، رةسةيدةگئ تذركئ-مذسئلمان جذرتئنئث جوعئن جوقتاؤشئ رةتئندة تانئلا باستاعان جاديدشئل تاتار-باشقذرت ينتةلليگةنسياسئنئث باعئت-باعدارئ ايرئقشا ئقپال ةتتئ.
رةسةي يمپةرياسئنئث ورئستاندئرؤ، شوقئندئرؤ ساياساتئنئث بةلةث الئپ، «بذراتانا حالئقتار» جةرئن تارتئپ الا باستاؤئ تذركئ-مذسئلمان جذرتئنئث نارازئلئعئن تؤعئزدئ، وقئعان زيالئ قاؤئمنئث بيلئككة قارسئ كذرةسئن كذشةيتتئ. سالئمگةرةي جانتورين پاتشا وكئمةتئنة قارسئ وپپوزيسيادا بولعان وسئنداي ساياسي كذشتةردئث جذمئسئنا 1905- جئلدان باستاپ بةلسةنة ارالاستئ.
مةسةنات
1904- جئلئ ءابدؤراشيد يبراگيموأكة «اأتونوميا» دةپ اتالاتئن ةثبةگئن جارئققا شئعارؤعا جاردةمدةسكةن سالئمگةرةي جانتورين ؤاقئت وتة ةلدةگئ ساياسي-اعارتؤشئلئق ئستةرگة قارجئ جذمساي باستادئ.
اتاقتئ «عاليا» مةدرةسةسئنئث قذرئلئسئنا قارجئ ءبولئپ، قامقورشئلار كةثةسئنة مذشة بولعانداردئث دا ءبئرئ - سالئمگةرةي جانتورين.
مئرجاقئپ دؤلاتوأ «وسئ كذنئ قازاق اراسئنداعئ ءتاؤئر مذعالئمدةردئث كوبئ مةدرةسة «عاليانئث» جةمئسئ» دةپ جازعان ةدئ.
سالئمگةرةي جانتورين 1906- جئلئ ؤفا قالاسئنداعئ «مذسئلمان قايئرئمدئلئق قوعامئنئث» ءتوراعاسئ بولئپ سايلاندئ. ءدئني-ساياسي «ءال-عالامي ءال-يسلامي» («مذسئلمان الةمئ») گازةتئنة قذرئلتايشئلئق ةتكةن ول، گازةتتئث يدةيالئق باعئت-باعدارئن بةلگئلةؤگة تئكةلةي ارالاستئ.
سونئمةن قاتار ول ؤفا گؤبةرنيالئق زةمستأو باسقارماسئ جانئنداعئ جالپئ ءبئلئم بةرةتئن باستاؤئش مذسئلمان مةكتةبئ تؤرالئ كةثةسكة قاتئستئ، ؤفاداعئ مذسئلمان قارتتار مةن جةتئم بالالار ءذيئ قامقورشئلار كةثةسئنئث، مذسئلمان كةدةيلةر جونئندةگئ قامقورشئلار باسقارماسئنئث مذشةسئ بولدئ.
رةسةي مذسئلماندارئنئث تذثعئش سيةزئ
1905- جئلعئ رةأوليؤسيا مةن سامودةرجاأيةنئث ساياسي رةجيمدئ ءبئرشاما جذمسارتؤئ رةسةيدةگئ تذركئ-مذسئلمان حالئقتارئنئث ساياسي-قذقئقتئق ماسةلةلةر كوتةرئپ، بيلئككة اشئق تالاپ قويؤئنا جول اشتئ.
قولايلئ جاعدايدئ پايدالانؤعا ذمتئلعان ةدئل، ورال، قئرئم، كاأكاز جانة قازاق ءؤالاياتتارئنئث زيالئ قاؤئمئ بذكئل رةسةيلئك مذسئلماندار سيةزئن وتكئزؤدئ، ءسويتئپ الدا كةلة جاتقان مةملةكةتتئك دؤما سايلاؤئ قارساثئندا ءبئرئثعاي ساياسات ذستانؤدئ كوزدةدئ.
وسئ رةتتة سالئمگةرةي جانتورين بذكئل رةسةيلئك مذسئلمانداردئث العاشقئ سيةزئن ذيئمداستئرؤشئلاردئث بئرئنة اينالدئ. 1905- جئلعئ اقپاندا سانكت-پةتةربؤرگ قالاسئندا وتكةن مذسئلماندار ءماجئلئسئنئث شةشئمئمةن سول جئلعئ تامئزدا بذكئل رةسةيلئك مذسئلمانداردئث ءبئرئنشئ سيةزئ نيجنيي نوأگورود قالاسئندا استئرتئن جاعدايدا ءوتتئ.
سيةزد دةلةگاتتارئ پاتشا وكئمةتئنئث وتارشئلدئق ساياساتئن، مذسئلمان حالئقتارئنئث قذقئقتارئ جئلدان-جئلعا شةكتةلئپ بارا جاتقاندئعئن سئنعا الدئ. ولار بذدان بئلاي رةسةي ازاماتتارئنئث تئلئنة، دئنئنة، ناسئلئنة، ذلتئنا، جئنئسئنا قاراماي تةث قذقئقتا بولؤئن تالاپ ةتكةن شةشئم قابئلداپ، تامئزدئث 15-ئن جئل سايئن مذسئلمان ةلدئ مةكةندةرئندة اتاپ ءوتؤدئ ذيعاردئ.
«يتتيفاق ءال-مؤسليمؤن»
ارادا بةس اي وتئسئمةن، 1906- جئلئ 15-23- اقپان ارالئعئندا سانكت-پةتةربؤرگ قالاسئندا بذكئل رةسةيلئك مذسئلمانداردئث ةكئنشئ سيةزئنئث وتكئزئلؤئ - تذركئ-مذسئلمان ينتةلليگةنسياسئنئث رةسةيدةگئ ساياسي پروسةستةرگة بةلسةندئ ارالاسؤعا كئرئسكةنئن كورسةتةدئ. سيةزگة قاتئسقان 100-دةن استام دةلةگاتتئث ئشئندة سالئمگةرةي جانتورين، ءؤاليتحان تاناشةأ، شايماردان قوسشئعذلوأ سياقتئ قازاق زيالئلارئ بولدئ.
رةسةيدةگئ تذركئ-مذسئلمان جذرتئنئث قذقئعئن قورعايتئن «يتتيفاق ءال-مؤسليمؤن» («مذسئلماندار وداعئ») پارتياسئنئث 23 تارماقتان تذراتئن جارعئسئ وسئ سيةزدة قابئلداندئ. جارعئ بويئنشا «رةسةي مذسئلماندارئ وداعئنئث» 16 قالادا، سونئث ئشئندة ورئنبوردا، استراحاندا، ورالدا، ومبئدا، قئزئلجاردا، سةمةيدة، أةرنئيدا، تاشكةنتتة، اشحابادتا بولئمشةلةرئ قذرئلاتئن بولدئ. سيةزد دةلةگاتتارئ مةملةكةتتئك دؤماعا سايلاؤ كةزةثئندةگئ مذسئلمانداردئث تاكتيكاسئن تالقئلاپ، كونستيتؤسيالئق-دةموكراتيالئق پارتيامةن وداق قذرؤعا شاقئرعان قارار قابئلدادئ.
الايدا «يتتيفاق ءال-مؤسليمؤن» پارتياسئ مةملةكةتتئك دؤما سايلاؤئنا دةيئن ءوز باعدارلاماسئن قابئلداي المادئ. 1906- جئلئ ناؤرئز ايئندا سايلاؤ كامپانياسئ باستالئپ كةتتئ.
ءبئرئنشئ مةملةكةتتئك دؤمادا
رةسةيدةگئ مةملةكةتتئك باسقارؤدئث كونستيتؤسيالئق-مونارحيالئق جولعا ءتذسؤئن ايگئلةگةن العاشقئ مةملةكةتتئك دؤما 1906- جئلعئ ءساؤئردئث 27 سئنةن شئلدةنئث 9 ئنا دةيئن، نةبارئ 72 كذن جذمئس ئستةدئ. ءبئرئنشئ مةملةكةتتئك دؤماعا قازاق وكئلدةرئنةن ءتورت دةپؤتات - احمةت ءبئرئمجانوأ (تورعاي وبلئسئ)، الپئسباي قالمةنوأ (ورال وبلئسئ)، ءاليحان بوكةيحانوأ (سةمةي وبلئسئ)، شايماردان قوسشئعذلوأ (اقمولا وبلئسئ) سايلاندئ.
قازاق جةرئنةن تئسقارئ ءوثئر - ؤفا گؤبةرنياسئنان سالئمگةرةي جانتورين دةپؤتات بولدئ. كانديداتؤراسئن «يتتيفاق» پارتياسئ اتئنان ذسئنؤئنا بايلانئستئ ؤفا گؤبةرناتورئ ونئ قئزمةتئنةن الئپ تاستادئ.
«يتتيفاق ءال-مؤسليمؤن» پارتياسئ دؤماداعئ مذسئلمان دةپؤتاتتاردئ بئرئكتئرؤگة باستاماشئ بولدئ. ءدئني-ذلتتئق ةرةكشةلئكتةرئ بويئنشا قذرئلعان بذل فراكسيا 24 مذسئلمان دةپؤتاتتان قذرالدئ. جاسئرئن داؤئس بةرؤ ارقئلئ ءالي-ماردان-بةك توپچيباش فراكسيا ءتوراعاسئ، ال سالئمگةرةي جانتورين بيؤرو مذشةسئ بولئپ سايلاندئ. جانتورين قوس كوميسسيانئث - اگرارلئق جانة رةتتةؤ كوميسسيالارئنئث قذرامئنا ةندئ.
ءتذرلئ توسقاؤئلدارعا قاراماستان 80 پايئزئ وپپوزيسيادان قذرالعان ءبئرئنشئ مةملةكةتتئك دؤما ذكئمةتپةن اشئق تةكةتئرةسكة تذسؤئنة بايلانئستئ 1906- جئلئ 9- شئلدةدة ІІ نيكولاي پاتشانئث مانيفةسئنةن كةيئن تاراتئلدئ.
بئرئنشئ مةملةكةتتئك دؤمانئث تاراتئلؤئن زاثسئز دةپ تانئعان دةپؤتاتتار 1906- جئلئ 9-10- شئلدةدة أئبورگ قالاسئنا جينالئپ «حالئق وكئلدةرئنةن حالئققا» دةپ اتالاتئن ذندةؤگة قول قويعان 200 گة جؤئق دةپؤتات اراسئندا سالئمگةرةي جانتورين دة بار ةدئ.
1907- جئلئ جةلتوقساندا ذندةؤگة قول قويؤشئلار سوتقا تارتئلدئ، ونئث ئشئندة 167 ادام 3 ايعا اباقتئعا جابئلئپ، مذنان بئلاي دؤماعا مذشة بولؤ قذقئعئنان ايئرئلدئ.
تاريحي زةرتتةؤدئث بايانداؤئنشا، «وسئ پارلامةنتتئك فراكسيا ون جئلدئث ئشئندة (1906-1917- جئلدار) مذسئلمان قوعامئنئث پروگرةسسيأتئ كذشتةرئنئث ارقاسذيةر تئرةگئ بولدئ. رةسةيدةگئ 20 ميلليونعا جؤئق تذركئ-مذسئلمان حالقئنئث ارمان-مذددةسئ مةن تئلةگئ دؤماداعئ مذسئلمان فراكسياسئنئث ءئس-قيمئلئندا كورئنئس تاپتئ (مؤسؤلمانسكية دةپؤتاتئ گوسؤدارستأةننوي دؤمئ روسسيي. 1906-1917، ؤفا، 1998 گ.)
«ورتاق تذركئ ءتئلئ وقئتئلسئن!»
مذسئلمان حالئقتارئنئث كورنةكتئ قايراتكةرلةرئ ءبئرئنشئ مةملةكةتتئك دؤمانئث تاراتئلؤئ ةندئگئ ءئس-ارةكةتتةرئن تالقئلاؤ ءذشئن 1906- جئلعئ تامئزدا بذكئل رةسةيلئك مذسئلمانداردئث ءذشئنشئ سيةزئن وتكئزدئ. نيجنيي نوأگورودتا وتكةن بذل سيةزگة كةلگةن دةلةگاتتار الدئثعئ سيةزدةردةن الدةنةشة ةسة كوبةيئپ، 800 ادامعا جةتتئ.
سيةزد جذمئسئ «ءتارجئمان»، «أاكئت»، «يولدئز»، «ازات حالئق»، «باكؤ»، «ورةنبؤرگسكيي كراي» سةكئلدئ مذسئلمان حالئقتاردئث تانئمال گازةتتةرئندة جاريالانئپ، مذسئلمان حالئقتاردئث قوعامدئق-ساياسي ومئرئندة ذلكةن سةرپئلئس تؤعئزدئ. وسئ سيةزدة «يتتيفاق ءال-مؤسليمؤننئث» پارتيا رةتئندةگئ ذيئسؤئ اياقتالئپ، باعدارلاماسئ قابئلداندئ، ورتالئق كوميتةتئ سايلاندئ.
سالئمگةرةي جانتورين سيةزدئ ذيئمداستئرؤشئلاردئث ءبئرئ بولدئ. سيةزدة پارتيانئث 15 مذشةدةن تذراتئن ورتالئق كوميتةتئ انئقتالدئ. جاديدشئلدئكتئث بةلگئلئ يدةولوگتارئمةن قاتار سالئمگةرةي جانتورين مةن شايماردان قوسشئعذلوأ تا ورتالئق كوميتةت مذشةسئ بولئپ سايلاندئ.
وسئلايشا ةكئنشئ مةملةكةتتئك دؤما سايلاؤئنئث قارساثئندا «يتتيفاق ءال-مؤسليمؤن» پارتياسئنئث جةتةكشئلةرئ پارلامةنتتئك جذمئس تذرپاتئنا كوشؤگة ذمتئلدئ. پارتيانئث باعدارلاماسئندا «ازاماتتارئنئث دئنئنة، ناسئلئنة، ذلتئنا، جئنئسئنا قاراماي زاث الدئندا تةثدئگئ» قاراستئرئلئپ، ذلتتئق-مادةني اأتونوميا يدةياسئ العاش رةت جاريا تذرعئدا ايتئلدئ.
سيةزدة وقؤ ماسةلةسئ بويئنشا 33 تارماقتان تذراتئن قارار قابئلداندئ. وندا مذسئلمان بالالار ءذشئن بارلئق ةلدئ مةكةندةردة باستاؤئش جانة ورتا مةكتةپتةر اشؤ، وقؤدئ اراب گرافيكاسئ نةگئزئندة انا تئلئندة جذرگئزؤ ماسةلةلةرئ قاراستئرئلدئ. مذسئلماندار بئرلئگئن ارتتئرا ءتذسؤ ماقساتئندا سيةزد «ورتاق تذركئ ءتئلئ» بارلئق مةكتةپتةردة وقئتئلسئن دةگةن شةشئم قابئلدادئ. دةلةگاتتار «بارلئق مذفتيلةر سايلانسئن؛ قازاق وبلئستارئنئث ءدئني ئستةرئ ورئنبور مذفتيلئگئنة تاپسئرئلسئن؛ تذركئستاندا ءوز الدئنا جةكة مذفتيلئك اشئلسئن» دةگةن قورئتئندئعا كةلدئ.
شةتتةتئلؤ
أئبورگ ذندةؤئنةن كةيئن «يتتيفاق ءال-مؤسليمؤن» پارتياسئنا قارسئ توسقاؤئلدار كذشةيئپ، پاتشا وكئمةتئ سالئمگةرةي جانتوريننئث ذستئنةن قئلمئستئق ءئس قوزعاؤعا تئرئستئ. جوعارئدا اتالعان سوت شةشئمئ بويئنشا وعان ةكئنشئ مةملةكةتتئك دؤما سايلاؤئنا قاتئسؤعا تئيئم سالئندئ.
«يتتيفاق ءال-مؤسليمؤن» پارتياسئنئث جةتةكشئلةرئنئث ءبئرئ رةتئندة سالئمگةرةي جانتورين ةكئنشئ دؤماداعئ مذسئلمان فراكسياسئمةن سئرتتاي بايلانئس ورناتتئ. 1911- جئلئ ؤفادا اراب، پارسئ جانة تاتار تةرميندةرئنئث «لذعات» اتتئ سوزدئگئن جاساپ شئقتئ.
1907- جئلعئ ماؤسئمنئث 3-ئندةگئ پاتشا جارلئعئنا سايكةس تذركئستان ولكةسئنةن دؤماعا دةپؤتات سايلاؤعا تئيئم سالئنعاندئقتان جانتورين سانكت-پةتةربؤرگ ؤنيأةرسيتةتئنئث ستؤدةنتئ ءمذستافا شوقايعا ؤفادا جةرئنئث ءبئر بولئگئن تارتؤ ةتئپ، جةر يةسئ رةتئندة سايلاؤعا قاتئستئرؤدئ ويلاستئردئ. اتسالئستئ. وسئ جئلئ ماؤسئمدا وتكةن بذل سيةزگة 35 قازاق دةپؤتات قاتئستئ.
تذركئ-مذسئلمان پارتياسئنئث ءئس-ارةكةتئن شةكتةپ، جاديدشئلدةر مةن قاديمشئلدةردئث اراسئنداعئ جئكتئ ذلعايتؤعا تئرئسقان پاتشا وكئمةتئ 1914- جئلئ «يتتيفاق ءال-مؤسليمؤن» پارتياسئنا بالاما كذش رةتئندة «سيرات ؤل-مؤستاقيم» («تؤرا جول») اتتئ مذسئلمان پارتياسئن قذردئ.
وسئ كةزةثدئ زةرتتةگةن تاريحشئ ساؤلةبةك رذستةموأتئث جازؤئنشا، سالئمگةرةي جانتورين بذل ساياسي تةحنولوگيانئث توركئنئن بئردةن اثداپ، بئرنةشة مالئمدةمة جاسايدئ، ذندةؤ تاراتادئ.
جانتورين 1916- جئلئ ءتورتئنشئ شاقئرئلعان مةملةكةتتئك دؤماداعئ مذسئلمان فراكسياسئنئث بيؤروسئندا قئزمةت ةتئپ، قوعامدئق-ساياسي جانة ةكونوميكالئق «ميللات» گازةتئن شئعاردئ. ءبئرئنشئ دذنيةجذزئلئك سوعئس مايدانئنئث جذمئسئنا تذركئستان ولكةسئ مةن قازاق ءؤالاياتتارئنان الئنعان ادامداردئث حال-احؤالئ جايلئ مالئمةتتةر جيناستئرادئ.
1917- جئلعئ اقپان توثكةرئسئنةن كةيئن الاش-وردا ذكئمةتئنة قولداؤ ءبئلدئرئپ، الاش جةتةكشئلةرمةن بايلانئس ورناتتئ. ةدئل-ورال اأتونومياسئنئث ذلتتئق جينالئسئنا (ميللات مادجليسي) دةپؤتات بولئپ سايلانئپ، ؤفاداعئ ساياسي جذمئستاردئث ورتاسئندا ءجذردئ.
1920- جئلداردان باستاپ سالئمگةرةي جانتوريننئث ساياسي بةلسةندئلئگئ ازايئپ، 1920-1923- جئلدارئ يركؤتسكئدة ستاتيست قئزمةتئن اتقاردئ. 1924- جئلئ ماسكةؤگة اؤئستئ، 1925- جئلئ قازان قالاسئنا بارئپ، تاتار ا س س ر ساؤدا حالئق كوميسارياتئندا جذمئس ئستةدئ. جات جةردة ءجذرئپ تذركئ-مذسئلمان جذرتئنئث، قازاق ةلئنئث تةثدئگئن كوكسةگةن قايراتكةر 1926- جئلئ مامئردئث 14 ئندة جذمباق جاعدايدا قازا بولدئ.
عذمئرئن تذركئ-مذسئلمان جذرتشئلئعئنئث قذقئن قورعاؤعا ارنالعان قازاق قايراتكةرئنئث باسشئلئق قئزمةتتةردةن تارتئنؤئنا بولشةأيكتئك ساياسات ئقپال ةتتئ.
پاتشا وكئمةتئ سةكئلدئ سوأةت وكئمةتئ دة تذركئ-مذسئلمان حالئقتارئنئث بئرلئگئنةن قاؤئپتةنئپ، بةلگئلئ قايراتكةرلةردئ «تذرئكشئل»، «ءيسلامشئل» دةگةن ات قويئپ، ايدار تاقتئ، قؤعئن-سذرگئنگة ذشئراتتئ. از عانا ؤاقئت تاريح ساحناسئنا شئقسا دا، پاسسيونارلئ تذلعالارئ ارقئلئ كوپتئث ةسئندة قالعان «تذركئ-مذسئلمان حالئقتارئنئث ساياسي كذرةس كةزةثئ» وسئلاي اياقتالدئ. كوپ ذزاماي بذل ذعئمدئ 1930-جئلدارداعئ ستاليننئث بذرئنعئ تذركئستان ولكةسئ مةن قازاق ءؤالاياتتارئندا جاثادان ذلت جاساؤ ساياساتئ ءبئرجولا تاس-تالقان ةتتئ. وسئلايشا سالئمگةرةي جانتوريننئث بةينةسئ دة كومةسكئلةنة ءتذستئ. ال سوأةت وداعئ قذلاي سالا قايتا تالقئلانا باستاعان «تذركئ بئرلئگئ» يدةياسئ ءسوز جذزئندة قالئپ قويدئ.
اسئلحان مامئش ذلئ
دةرةككوز: «ازاتتئق راديوسئ» سايتئ