سارى قانشىق
مۇسىركەۋگە حاقىم جوق، اياۋعا دا دارمەنىم جوق پەندەلىك - اۆتور
بۇرالقى سارى قانشىق...
يتەلگىدەي ءىلميىپ، ىقىلىق اتاسىڭ. ەمحانانى اينالىپ ۇزاق ءجۇردىڭ، ەلەگىزىپ الدەكىمنىڭ سوڭىنان ەرىپ، بىرگە كەتپەك بولىپ شەشىمگە كەلەسىڭ، ءبىراق سەنىمنەن جاڭىلىپ قالارمىن دەپ اينىپ تا ۇلگەرەسىڭ. اينىعانىڭ دۇرىس. اينۋ - ويلانۋ. جاڭىلۋدان ساقتايدى. كورىنگەننىڭ سوڭنان اڭقالاڭ قاعىپ ىلەسىپ ءجۇرىپ، ۇرىندىڭ با ەكەن ءبىر دەرتكە. ايتەۋىر، قينالىپ بارىپ، ىقىلىق اتىپ توقتايسىڭ.
ءموليىپ، تۇمسىعىڭدى جەرگە تىرەپ، قامىعىپ مۇڭاياسىڭ. جانىڭا شيپا ىزدەگىڭ كەلمەي مە، نەگە تۇرمايسىڭ؟ قارعىباۋ سالىنىپ كورمەگەن-اۋ موينىڭا، جەپ-جەڭىل ۇشىپ تۇرعىڭ كەلەدى. ۇشىپ تۇرىپ، زىمىراپ، جۇلدىزداي اعىپ جورتقىڭ كەلەدى. ۇمىتىپ كەتىپ، كوتەرىلە بەرىپ، قايتادان ىقىلىق اتىپ قيسايدىڭ. ىقىلىق اتقان سايىن تاۋسىلىپ مۇڭايدىڭ. كوزدەرىڭ-اي... ءيتتىڭ دە كوزى مويىلداي بولاتىنىن، تۇڭعيىق بولاتىنىن ءبىرىنشى رەت كوردىم. سەنى اياۋعا قورىقتىم. اياۋشىلىق، جاساۋ اللانىڭ يەلىگىندە عوي، دەرتىڭە شيپانى اللادان تىلەدىم...
ەمحانا ماڭىنان ءارى-بەرى ءوتىپ جاتقان كوپ جۇرگىنشىنىڭ كوزىنە سەن ءجيى تۇسەسىڭ. سولاردىڭ ءبىرىنىڭ سوڭىنان ەرىپ كەتكىڭ كەلىپ تۇر. ءبىراق ەشكىم پەيىل بەرمەيدى، ىنتا قويمايدى. قىسقاسى، سەن اۋرۋسىڭ، سەن ەشكىمگە كەرەك ەمەسسىڭ. بالكىم، سەندە ادامعا جۇعاتىن جۇقپالى اۋرۋ بار شىعار، ايتەۋىر، سەن ازىرگە جامانسىڭ. الدەكىم ساعان جاقسىلىق جاساپ نان لاقتىردى. ءبىر كەزدەگىدەي لىپ ەتكىزىپ قاعىپ تا المادىڭ. الدەكىم ساۋابىن الا قويايىن دەپ سۇيەك تە لاقتىردى، سەن وعان دا قارامادىڭ. كۇيزەلىپ، تۇمسىعىڭدى ارەڭ تىرەپ مۇڭاياسىڭ. سەرۋەندەپ جۇرگەن بىزگە ەلەڭ ەتىپ، سوڭىمىزعا ىلەسكىڭ كەلدى.
جىلدام كوتەرىلىپ، ىقىلىق اتتىڭ دا ءىلبىپ ەرە باستادىڭ. سوڭىمنان يمەڭدەپ ەرىپ العانىڭدى ۇناتپاي تۇرمىن. ويتكەنى، مەن ۇيگە بارمايمىن، مەن ەمحانادا جاتىرمىن، سەن ءبارىبىر دالادا قاڭعىپ قالاسىڭ، ماعان سەنبە! مەنىڭ سوڭىمنان ەرمە، ەرسەڭ دالادا قالاسىڭ دەگىم كەلەدى. سەن تۇسىنبەيسىڭ، جالتاقتاپ، «جەكىمەسە ەكەن، ۇرىسپاسا ەكەن، تەك ىزدەرىنەن ىلەسە بەرسەم» دەگەندەيسىڭ. مەن سەنى جاقتىرماي كەلەمىن «اۋرۋ ءيت پە؟» دەيمىن قورقىپ. تۇياعىڭمەن جەردى شەرتىپ سىرق-سىرق باسىپ جەلىپ قالمايسىڭ. قايدا بۇرىلسام، جاڭىلماي ىزىمنەن ەرىپ كەلەسىڭ. ءوي، سارقانشىق-اي!
ءبىز وتىردىق... شوشايىپ، شوقيىپ قاراپ سەن دە وتىرسىڭ. كۇلكىلى... ءبىز اڭگىمەلەسىپ وتىرمىز. سەن ءسوز تىڭداپ وتىرعانداي مىزعىماي، قوزعالماي قارايسىڭ. امال جوق، اڭگىمە سەنىڭ توڭىرەگىڭدە ءوربىدى.
- ءاي، بۇل اش ءيت. ادام اش جۇرگەن مىنا زاماندا بۇل بايقۇسقا كىم تاماق بەردى عوي دەيسىڭ.
- جوق. اش بولۋى مۇمكىن ەمەس. مىنە - ەمحانا، انە - بازار. اشتىق ەمەس مۇنىڭ دەرتى.
- وندا بۇل اۋرۋ ءيت.
- ەندى، اۋرۋ ەكەنى كورىنىپ تۇرعاننان كەيىن ايتىپ وتىرعان جوقپىز با؟
- جوق، بۇل و باستا اۋرۋ بولماعان ءيت. بىرەۋ ءبىر بالە جاساعان.
- ءيا. جاساعان... بۇعان بالالار، قۇداي بىلەدى، ينە جۇتقىزعان.
- ينە؟
- كەتشى.
- ءيا! ينە بەرگەن. كادىمگى نانعا وراپ ينە بەرگەن.
- قويشى، بالالاردان ونداي قاتالدىق كۇتۋگە بولا ما؟
- وي-بوي، قاتالدىقتىڭ كوكەسىن ويلاپ تاباتىن سولار. ميىڭا كەلمەيتىن سۇمدىق نارسەنى ويلايدى، جاۋىز ولار.
- ءيا، يتكە ينە بەرەتىندەرى بولادى-ەي!
جەر بەتىندە كۇنادان تازا بالا مەن ءيت دەگەن ءسوز بار. ەكەۋى شىن قۋانىپ، شىن اشۋلانادى، تابيعاتىندا ەكى جۇزدىلىك جوق. بۇل ەكەۋىن قۋانتقان پەندە اللادان ءساۋابىن الادى دەگەن دە ءسوز بار. سولاي شىعار. مەن ساعان قاراپ وتىرمىن، سەن ماعان قاراپ وتىرسىڭ. اقىلدىسىڭ سەن، اڭگىمە ءوزىڭ تۋرالى بولىپ جاتقانىن سەزىپ جاتىرسىڭ. بۇلار دەرتىمنىڭ شيپاسىن تابار ما ەكەن دەپ ادامنان ءۇمىت ۇزبەي جاتىرسىڭ. اقىماقسىڭ سەن، سارى قانشىق! ادامنان ەمەس، شيپاڭدى اللادان كۇت، سارى قانشىق!
«نەگە؟» دەيسىڭ بە، ەگەر مەن شەشۋىن تابا السام ايتار ەدىم. بۇل جالعاندا سۇراق كوپ، - جاۋاپ جوق- جاۋاپ جۇمباق، سارى قانشىق. سەنىڭ ويلى، مۇڭلى، تۇڭعيىق جانارىڭنىڭ ءوزى سويلەپ تۇر عوي ۇققانعا. سويلەپ تۇر ما ەكەن. ءوي... جىلاپ تۇر عوي، باققانعا. تەنتەكسىڭ، اۋلاققا نەگە كەتپەيسىڭ... «جاقسى ءيت - ولىگىن كورسەتپەيدى» دەيتىن دە ءسوز بار بىزدە. سەن جاقسى ءيتسىڭ، قينالىپ، ىقىلىق اتىپ بۇلقىناسىڭ، قايعىرىپ مۇجىلەسىڭ. مۇڭىڭا نەگە مەنى ورتاقتاستىرىپ جاتىرسىڭ دەپ مەن سەنى كىنالاپ وتىرمىن. كەتكىڭ كەلمەيدى. ادامنان دوستىعىڭدى ۇزگىڭ كەلمەيدى. اقىماق پا ەكەنسىڭ، اقىلدى ما ەكەنسىڭ. اجالىڭ ادامنان بولسا دا، دوستىعىڭدى ۇزگىڭ كەلمەيدى. اڭقاۋسىڭ. ساڭىلاۋى بيىك ءيت-عۇمىر...
- ءاي، دەگەنمەنەن بۇعان نان بەرىپ كورۋ كەرەك. نان جەگىسى كەلەدى، اش. اش ءيت مىناۋ.
- مەيلى، اكەلشى، ال! كورەيىك.
ءبىز ورنىمىزدان قوزعالۋعا ىڭعايلاندىق. بىرەۋ تۇرتكەندەي سەلت ەتىپ، ەلەڭ قاعىپ سەن دە تۇرىپ الدىڭ. تۇرىپ كەتتىڭ، سارى قانشىق. تەگىڭدە تازالىقتىڭ نىشانى بار ما، جەڭىل تۇرىپ، سەرگەك قوزعالعىڭ كەلدى. ءبىراق-ىقىلىعىڭ عوي سەنى قور ەتىپ تۇرعان. سەندە سەرىلىكتىڭ دە نىشانى بار-اۋ، تىلەرسەكتى ۇستاتپاي، ءدىرىل قاققىزعان السىزدىگىڭ بولماسا. سەندە ەرلىكتىڭ نىشانى بار ما، دەرتىڭە بوي ۇسىنعىڭ كەلمەي، اجالمەن ارپالىسقان.
تۇسىنىكسىز... جۇمباقسىڭ سەن ماعان، سارى قانشىق.
ساعان جاڭا عانا وتتان تۇسكەن قىپ-قىزىل توقاشتى ۇسىندى. شوشىنىپ كەتتىڭ الاقتاپ، ەسىڭە الدەنە ورالعانداي اپالاقتاپ اتىپ تۇردىڭ. اتىپ تۇردىڭ دا مىنا بىزدەن بەزىنىپ ۇركە قاشتىڭ. الدەكىم دالدەپ تۇرىپ تاس اتقانداي جىندانا قاشىپ باراسىڭ. نەدەن ۇرىكتىڭ، نەدەن سەسكەندىڭ، نەگە سەنبەدىڭ؟ بەلگىسىز سىر مىناۋ. اپىر-اۋ، قاشىپ باراسىڭ قۋعىنعا تۇسكەن كوجەكتەي جان ساۋعالاپ. نەعىلعان جۇمباق سىر مىناۋىڭ، سارى قانشىق...
- ايتتىم عوي ينە جۇتقىزعان. جۇرەگى ابدەن شايلىققان بۇل بايقۇستىڭ.
- سولاي-اق شىعار، ناننان شوشىنۋى جامان مىنانىڭ...
جانىمداعى ەكەۋدىڭ كەلىسىپ پىشكەن كۇمانسىز ويلارىنا ىشتەي قارسىلىق جاساپ، ءۇنسىز وتىرمىن. ءبىراق ەسىمە الدەكىمنىڭ ءسوزى ءتۇستى، الدەكىمنىڭ ارەكەتى كەلدى كولبەڭدەپ كەزدىم، تاپتىم دەيمىن قۋانىپ، ءبىراق نەسىنە ءماز بولامىن. سارى قانشىقتىڭ بۇل دەرتتەن ايىعۋىن كىم ءبىلسىن، قيىنى سول عوي. سول...
تابيعاتىندا ادەمىلىكتەن جۇرداي، جانى دا جانارى دا توزعان سالپاڭقۇلاق، وڭمەڭدەپ، يتەڭدەپ ءار نارسەنى ءبىر يىسكەگەنگە ءلاززات العان جىپسىق كوز قالانىڭ جامان يتتەرىنەن سەن وزگەشە ەدىڭ. كورىنگەن توبەتتەن كۇشىكتەپ، كۇشىگىنە جەمتىك تابا الماي ومىراۋىن ەمىزە-ەمىزە جەر سىزعانشا سوزدىرعان كەڭ-كوتەن ءيت سەن ەمەس ەدىڭ. كوز ءسۇزىپ، وزىڭە باتا الماي، الىستان اڭدىپ اڭسايتىن، كورىنگەن بۇرىشتاعى جامان توبەت ساعان باتا المايتىن، قاراۋعا ءداتى دە جەتپەيتىن. وتكىر جانار، تۇڭعيىق مىنەز سەنى ءارقاشان الىستاتىپ، بيىكتەتىپ تۇراتىن. ۇكىنىڭ جۇنىندەي نازىك، ەكى قۇلاعىڭ مەن جونىڭنان توسىڭە قاراي قۇلاعان ۇلپىلدەك ۇپ-ۇساق بۇيرا جۇندەرىڭ دە وزىڭە عانا، ءوز سۇلۋلىعىڭا عانا ءتان. بالكىم، بۇل سەنەن باسقا يتكە جاراسپاس بولار ما ەدى، سەن ءوز ءجونىڭدى ءبىلدىڭ، قوماعايلانىپ، وڭمەڭدەپ وزەگىڭدى تەلمىرتپەي كىرقوقىس توگىلگەن جۋىندى-شويىندىدەن اۋلاق جۇرەتىنسىڭ. سەن ادامدار ءوز قولىمەن بەرگەن تاماققا عانا بوي ۇيرەتىپ، تازالىققا ۇيرەنىپ قالعانسىڭ.
قالانىڭ كوپ قانشىعى سەنى جەك كورەتىن. قىزىق، سەن ەشبىر قانشىقپەن دوس تا، قاس تا بولماپسىڭ، ءبىراق ولار سەنى كورسە شابالانىپ، شاۋىلدەپ، بىرجىڭ-تىرجىڭى باسىلماي اۋرە بولاتىن. بالكىم، توبەتتەرىن قىزعانا ما؟.. ءبىراق ولاردىڭ تۇراقتى توبەتى جوق قوي. ايتەۋىر سەنى جەك كورەتىن، جاقتىرماي شاۋىلدەپ، شاڭقىلداپ سەن
باس ساۋعالاپ الىسقا ۇزاعانشا جاقتارى تالماي قاعىنا، كوشە بويىن شاڭ-شۇڭ قىلىپ، شۋلاسىپ قالاتىن. سوندىقتان بولار سەن ءيت اتاۋلىدان بولەك، وزىڭمەن-ءوزىڭ جەكە دارا جۇرەتىن ەدىڭ. مۇمكىن، سەن يتتىكتەن گورى ادام بولعاندى ارمانداعان شىعارسىڭ. ادام بولا الماعان سوڭ ادامدار ورتاسىن قالاعان شىعارسىڭ. ايتپەسە، مىناۋ ادامدار ەمدەلەتىن اۋرۋحانا ساعان نەگە ۇنادى؟ ءبىراق، سەن بايقۇس بۇل جەردىڭ اۋرۋحانا ەكەنىن بىلمەدىڭ-اۋ. سەن سەزىمتال ءيتسىڭ، قالايشا سەزبەي قالدىڭ، سارى قانشىق. بۇل دەرتى بار جانداردىڭ قاجىپ، شارشاپ كەلەتىن، جانىنا شيپا ىزدەپ كەلەتىن مەكەنى. ءتىپتى، كەيبىرىنىڭ مايىتى شىعاتىن سوڭعى تۇراعى. سولاي، سونداي عوي بۇل جەر، سارى قانشىق.
ء بىزدى تاستاپ قاشا جونەلگەن سوڭ، سەن شوشىنعان قىپ-قىزىل توقاشتى ءوزىمىز مارە-سارە بولىپ ءبولىسىپ جەپ جاتىرمىز.
- قىزىق-ەي، ناننان قاشادى.
- توق ءيت دەدىم ەمەس پە؟ اۋرۋحانا، بازار بار جەردە ءيت اش بولا ما؟
- ەندەشە ول ىستىق تاماق ىشكىسى كەلىپ، ناننان زاتتە بولعان ءيت.
- ناندى مەنسىنبەگەنى مە سوندا؟
«جوق سەبەپ باسقادا» دەيمىن ەكى دوسىمنىڭ سوزدەرى ىشىمە قونباي. سەبەپ باسقا... جاڭىلعانىن ءبىلىپ، سەبەبىن تاپقان سوڭ وكىنىپ، وكىنىشتەن ەرتەنگەن سوڭ ىقىلىق اتىپ، كۇيزەلگەن سەنىڭ كۇيىڭدى ەكى دوسىم تۇسىنبەي وتىر. مەن سەنى ۇعاتىن سياقتىمىن، سارى قانشىق. اۋلاققا زىمىراپ، كوزدەن ۇشىپ ۇزاپ باراسىڭ. قايتار ما ەكەنسىڭ، ەندى سەن. ادام بولۋدى ارمانداپ تاعى دا اۋرۋحانا ماڭىنا جەتەر مە ەكەنسىڭ ەندى سەن. الدە «مىنالار مەنىڭ دەرتىمدى كورە-تۇرا نەگە ەمدەمەيدى» دەپ ايتا الماي، ۇقتىرا الماي ءىشىڭ ازاپ تارتىپ اۋرۋحانا ماڭايلاپ ءجۇرسىڭ بە؟ سونى تۇسىنبەگەن ءبىز ءۇش بەيباققا جەتكىزە الماي تۇرا قاشتىڭ با؟ ماعان قاجەتى جاننىڭ داۋاسى دەگەنىڭ بە ەكەن، كىم ءبىلسىن... تۇسىنبەدىك-اۋ ويىڭدى. ويىمنان قورقام. سەنىڭ كەسەلىڭدى ءىشىم سەزەتىندەي كۇدىكتەنە بەرەتىنىم نە؟.. سول كۇدىك تاعى دا سانامدى ساندىراققا سۇيرەپ، مازامدى الدى. ادامدار بىلەدى بۇل سىردى، تەك ءيت پەن قۇس دەگەن كيەلى ماقۇلىق قانا بىلمەيدى. بىلمەي قالىپ، قاپىدا وپىق جەيدى. وپىڭ جەگەنى - ءوز باسىن ءوزى جۇتقانى. دالىرەك ايتسام، وپىق جەگىزۋ ءۇشىن ادامنىڭ ءوزى تىگەدى بۇل كەسەلدى.
كوز ءتيدى مە ەكەن، سۇقتانعان ءسوز ءتيدى مە ەكەن، كىم ءبىلسىن. ويدا جوقتا جاس سۇلۋ ىستىعى باسىنا شاپشىپ، كوڭىلى قۇلازىپ، نۇر تولعان قارا كوزگە مۇڭ ۇيىپ، اق قاعازداي ۇلبىرەگەن ەكى بەتىن قان وراپ، قىزىپ-جانىپ ءورتەنىپ جاتتى. جاڭا تۇسكەن كەلىن ەدى عوي. ۇلپىلدەگەن قىزىعى ەندى كوكتەپ، جەلكىلدەگەن كۇناسىز جاس ەدى عوي. قانداي كەسەل ەسىل دەرتىن العىزىپ، الاسۇرتىپ بارادى. اق قايىڭداي ءمىنى جوق جاس دەنە سولىپ بارادى، بۇل دۇنيەنىڭ قىزىعى كوزدەن بۇلبۇل ۇشىپ توزىپ بارادى. جانىنا جاي تابا الماي، ىشقىنعاندا قۇلىن داۋىس شىرقىراپ باس جارادى. بۇل نە دەرت دەپ سۇيگەن جار جاسقا وراندى. بۇ نە دەرت دەپ انا دا زار جىلادى؟ بۇ نە دەرت؟ داۋاسى جوق پا، نەمەنە، دەدى قىزىن سۇيگەن، ۇلىن سۇيگەن ادامدار. داۋاسىن تابار ەدى دارىگەر، سەبەبىن تاپسا. سەبەبى جوق.كۇن تالىقسىپ تۇنگە ۇلاستى، ءتۇن تاۋسىلماي تاڭعا ۇلاستى. سەبەپ ىزدەپ باسى قاتتى تالايدىڭ. سونداي دا جۇمباق بولادى ەكەن، سارى قانشىق.
ءتوزىم ءبىتتى، اقىل كەتتى ورتايىپ. باۋىرى سۋىق قارا جەردەن قورىقتى، اجالدان ۇرىكتى دۇيىم جۇرت. بوساعادا وتىرعان اق باستى ءبىر اجەنىڭ كوكىرەك ساڭلاۋىنا عايىپتان ءبىر وي كەلدى.
- بالام، مەن سەنى ۇشىقتايىن. اللا شيپاسىن بەرەر. اينالايىن، ەنشاللا، شيپا بولار. مەنىڭ قولىم ەمەس، ءبي پاتيما ءپىرىمنىڭ قولى بولسىن! مەنىڭ ەمەس، لۇقپان حاكىمنىڭ ەمى بولسىن! ءيا، راببىم! دەرت شيپاسىن ءوزىڭ بەر، وزىڭنەن كۇتتىك قۇدىرەتى كۇشتىم: سۇبىحان راببىم، - دەدى دە تۇيمەدەي ەتىپ جەتى نان ءبولىپ جاس سۇلۋدىڭ جۇرەگىنە، ماڭدايىنا تيگىزدى، تيگىزدى دە: «ءيت-قۇس جەپ كەتسىن. ءيت-قۇس جەپ كەتسە جارىلقاعانى»، - دەدى كەيۋانا اق كۇمىستەي سامايىن ورامالىنىڭ استىنا جاسىرىپ جاتىپ:
- دەم الا عوي، تىنىعا عوي، شىراعىم، شيپانى اللادان كۇتەيىك، قۇلىنىم، سابىر ەت، - دەپ سىرتقا كەتتى. سىرتقا كەتتى، قايتىپ ورالمادى كەيۋانا. ءبىر عاجابى، جەڭەشەم ماڭدايى ءجىپسىپ ويانىپ، ءسۇيسىنىپ شاي ءىشتى، اعىل-تەگىل تەرگە ورانىپ، كوزىنە نۇر ورالدى. قايران جەڭەشە... قانداي ادەمى ەدىڭ. دەرتىڭ مەڭدەپ، ابدەن جۇدەتىپتى-اۋ ءوزىڭدى. مارجان تىستەرىڭ اقسيىپ كۇلدىڭ دە:
- مىرزا-قىز، جەڭەشەڭنىڭ جانى قالدى-اۋ. كەل، جاقىن وتىر، شاي قۇيايىن.
مەن تىزەرلەپ وتىرا كەتتىم سول جولى. مەن عانا ەمەس، دۇيىم اۋىل الاقايلاپ قۋاندى. ويتكەنى، سەن ەرەكشە جان بولاتىنسىڭ، جەڭەشە.
وسىنداي ءبىر وقيعا ەسىمدە قالعان، ءبىراق سىرىن بىلمەدىك، جۇمباعىن ىزدەمەدىك. كەيۋانانىڭ شيپا بولعان سول ءداستۇرى جالعاس بولىپ كەتە بەرگەن جاستارعا. ءبىر عاجابى، سول كەيۋانا بۇل اۋىلدا كورىنبەگەن. كىم ەكەن، نەعىلعان جۇمباق سىر ەكەن... كەيۋانا... ءاپپاق كۇمىس سامايى جىلت-جىلت ەتەدى. «مەنىڭ ەمەس، ءبي پاتيما ءپىرىمنىڭ قولى، مەنىڭ ەمەس، لۇقپان حاكىمنىڭ ەمى». سىبىر-سىبىر، كۇبىر-كۇبىر ءۇن كەلەدى ءمولايىپ. سانامنىڭ ءبىر شەتىندە جاسىرىنىپ وسى ءۇن جۇرە بەرىپتى.
دوستارىم كەتتى. سەن ورالا ما دەپ كۇتىپ وتىرمىن. قاس قارايىپ كەلەدى. ەمحانا ماڭىنان ادام اياعى سيرەي باستادى. قىر باسىنان شوشايىپ كورىنسە دەپ، تىلەيمىن، كورىنبەدىڭ سەن. مۇمكىن ورالماسسىڭ دا. ادامنىڭ جانى قالسىن دەپ ۇشىقتاپ، ەم جاساعان ءبىر پەندەنىڭ قۇربانى بولىپ قالدىڭ با؟ دەرتى ساعان اۋىسىپ، قالتىراپ، ءدىرىل قاعىپ جۇرسىڭ بە. مۇمكىن ولاي دا ەمەس شىعار، كىم ءبىلسىن. ويىمدى ەكى دوسىما ايتۋعا باتا المادىم.
ادامنىڭ سۇراۋى بار - ءيت پەن قۇستا سۇراۋ جوق دەپ ويلايمىز عوي پەندەلەر. جان يەسىنىڭ ءبارىنىڭ سۇراۋى ءبارىن ۇمىتامىز-اۋ، كەيدە. نەگە ۇمىتىلادى ەكەن؟ بالكىم، ول دا جۇمباق پا... جۇمباق...جۇمباق... شەشىمى جوق جۇمباق سىر.
و، سارى قانشىق! كەلە جاتىرسىڭ جۇلدىزداي اعىپ، ۇشىپ كەلەسىڭ. اينالايىن، سارى قانشىق. ورنىمنان ۇشىپ تۇردىم. شارشادىڭ بىلەم، كەلدىڭ دە تۇمسىعىڭمەن جەر تىرەپ جاتا قالدىڭ. قا...را............ ا... پ جاتىرسىڭ. ءتۇرىڭدى-اي، سەنىڭ... - قايدا باردىڭ؟ نەگە قاشا جونەلدىڭ؟ ەندى نەگە قايتىپ كەلىپ وتىرسىڭ؟ - دەيمىن ءدال ءبىر اداممەن سويلەسكەندەي. سەن كوزىڭدى قاعىپ-قاعىپ قوياسىڭ. موپ-موماقانسىڭ، ءۇنسىز قارايسىڭ، مەن دە ءۇنسىز قارايمىن. ۇنسىزدىكپەن تەلمىرەمىز ەكەۋمىز. مەنىڭ جانىم ءبارىبىر سەنىمەن سويلەسەدى، سەن سونى تىڭداپ جاتقاندايسىڭ. سەن كەش، - دەيمىن - ادام كۇنا جاساسا. كەشە الار ما ەدىڭ، سارى قانشىق؟.. ءبىراق جاساعان كۇناسى ءۇشىن سەنەن ەمەس، اللادان سۇرايدى ولار. ءيا، سولايمىز بىزدەر، قىزىق جاراتىلىس پا، سارى قىنشىق؟..
مۇسا پايعامبار ءوزىنىڭ كۇناسىزدىگىنە سەنىپ، ءوزىنىڭ تازالىعىنا شەك كەلتىرمەي: ءيا، راببىم! جەر بەتىندە كۇناسىز پەندەڭ بار بولسا، ول - مەن شىعارمىن. مەن، ەنشاللا، كۇناسىزبىن! - دەپ اللادان ماراپات، راحمات كۇتىپتى. سول ساتتە ءبىر قۇمىرسكا زار ەڭىرەپ جىلاپ:
- مۇسا پايعامبار، ءسىز قالاي عانا كۇناسىزبىن دەدىڭىز. ناماز دارەتىڭىزدىڭ ۋاقىتىندا مەنى وكشەڭىزبەن باسىپ كەتكەنىڭىز شە. بىلمەدىڭىز بە، الدە ۇمىتتىڭىز با؟ - دەپتى. مۇسا عالايهي-ۋاسسالام كۇناسىنىڭ ۇلكەندىگىنە نالىپ، قۇمىرسقانىڭ ولىمىنە قاتتى قايعىرىپ جىلاپ، اللادان كەشىرىم سۇراپتى. ءوزىن عۇمىر باقي كۇناهار سەزىنىپتى.
بۇل دا مەنىڭ پالساپام ەمەس، سارى قانشىق. رابعۋزيدىڭ «قيسسا سۇل انبيە» كىتابىنىڭ ءبىر راۋاياتىنىڭ ماعىناسى ەدى. ساعان تەلمىرىپ وتىرىپ ءار نارسە ەسىمە ءتۇستى. ءتۇرلى-ءتۇرلى ويلار ميىمدى شاباقتاپ اداسا باستادىم. دەنەم قالتىراپ، ىستىعىم كوتەرىلدى-اۋ دەيمىن. اۋرۋحاناعا ەنۋىم كەرەك، قاس قارايىپ، كەش باتتى. ءبىلىپ تۇرمىن، سەن مەنى قيماي قارايسىڭ، ءبىراق امالسىزبىن...
سەنى تاستاپ كەتىپ بارامىن. سەن دە سۇيرەتىلىپ ورنىڭنان تۇردىڭ، سىلتىپ باسساڭ دا ۇزاپ باراسىڭ، وكپەلەپ كەتتىڭ-اۋ...
نەسىنە دارالانۋعا تىرىستىڭ؟ شاۋىلدەپ كوپ قانشىقتىڭ ءبىرى بولىپ، ءار توبەتتىڭ ارتىنا كوز ءسۇزىپ جۇرە بەرمەدىڭ بە؟ نەگە ادامدارعا جاقىندادىڭ، ءبارىبىر ادام بولا المايتىنىڭدى سەزبەدىڭ بە؟ قىزىقسىڭ، سارى قانشىق. وزگەشەسىڭ، ەشكىمگە ۇقسامايسىڭ، قايتالانبايسىڭ دا سەن ەندى. سوندىقتان بولسا كەرەك، دەرتىڭ دە وزگەشە-اۋ. باتقان كۇننىڭ قياعىنا كوز ءسۇزىپ، سۇيرەتىلىپ ءىلبىپ باراسىڭ. بالكىم، ارمانداپ بارا جاتقان شىعارسىڭ.
« نەگە قالادا ءجۇرمىن؟ قالانىڭ ءيتى بولعانشا، دالانىڭ ءيتى بولمادىم با؟ نەگە ادامدار اراسىنا قۇمار بولدىم؟ يتتىكتەن ءبىر ساتى بولسا دا بيىگىرەك بولۋدى نەسىنە ماقسات تۇتتىم؟» - دەپ وكىنىپ ۇزاي بەردىڭ بە. ءىشىڭ الەم-جالەم بولىپ، كۇيىپ-جانىپ دالانىڭ قۇلادۇزىن ساعىنىپ باراسىڭ با؟ تۇلپارمەن جارىسىپ، الدى-ارتىن وراپ، قويان بىتكەندى قۋعىنعا سالىپ، قىرانمەن قاقتىعىسىپ كورىپ، ساردالانىڭ كەڭىستىگىندە جەلدەي ەسىپ، ەسىرىپ سايران سالعاندى اڭساپ، ارمانداپ بارا جاتىر ما ەكەنسىڭ. ءيت عۇمىردىڭ ءوز سۇلۋلىعىن كوڭىلگە مىسە تۇتپاي، يتتىكتى مەنسىنبەدىڭ.مەنسىنبەي ءجۇرىپ كەز بولدىڭ با ەكەن ءبىر دەرتكە، سارى قانشىق. اللا بەرگەن عۇمىردىڭ تاتتىلىگى مەن ادەمىلىگىنە، نازىكتىگى مەن تاعدىر يەلىگىنىڭ بارىنا سەزىمىڭ جەتكەنمەن، ساناڭ جەتپەدى مە، سەنىڭ.
سەن ءبارىبىر ادالسىڭ. ادامدارعا ادال بولىپ ولمەكسىڭ، ءبىراق قادىرىڭدى يتتەرىڭ ۇقپادى-اۋ. مۇسىركەدى-اۋ سەنى، ادالدىعىڭدى يتتەرىڭ تۇرماق سەن ءپىر تۇتقان ادام كەرەك ەتتى مە، ەكەن...
ۇزاپ كەتىپسىڭ، باتقان كۇننىڭ استارىندا كولەڭكەڭ عانا قالباقتايدى. ورالا قويماسسىڭ ەندى سەن، جولىڭ بولسىن. قيانات شىقپاسىن الدىڭنان، كۇناسىز سارى قانشىك. اتتەڭ...
روزا مۇقان
