شالكيىز جىراۋ تىلەنشى ۇلىنىڭ جىرلارى
الاشتان بايتاق وزباسا
الاشتان بايتاق وزباسا،
ارابىدان اتتى سايلاپ مىنبەن-دى!
كۇلىككە تاستاي بولىپ تيمەسە،
ۇستىمە كوبە سايلاپ كيمەن-دى!
كۇمىستەن ەكى قولتىق جوق بولسا،
سىپايشىلىق سۇرمەن-دى!
العانىم ارۋ بولماسا،
الدىما الىپ سۇيمەن-دى!
دۋلىعامنىڭ توبەسى
تۋعان ايداي بولماسا،
باتىرشىلىق سۇرمەن-دى!!
ارىق حان!
ارىق حان!
مەنىم يەم تەمىر ءىس ەتسە،
اينالاڭدى بەرىك ەتەر،
جيعان مالىڭ تارىك ەتەر،
اتىڭ، تونىڭ بۇلدى ەتەر،
ءوز باسىڭدى ولجا ەتەر.
سەنىڭ ەمىڭ قىزىل شاشپاۋ حانلاردى
قيلى ءجۇرىپ كورگەنمىن،
ارباعا تايداي يتەلىپ،
التىندى باقشاساراي، قىرىمعا
ازىزلەنگەن سۇلتان جانىڭ شالت ەتەر!..
ارعىماق ارۋ اتلار سەسكەنسە
ارعىماق ارۋ اتلار سەسكەنسە،
اق تىگەردىڭ قارسى الدىندا جۋسار ما؟
ويدا قازاق كوپ جورتسا،
بەللەرىن كۇمىسپەنەن قۇرسار ما؟
ءتاڭىرى جانىن الماسا،
تاۋ ارالاپ جول سالماي،
تاس ارالاپ قۇس سالماي،
ارقانىڭ باۋرىن قىدىرماي،
ارعىماق ارۋ اتلار ارىتپاي،
جات جەرلەرگە بارماي ءوزىن تانىتپاي،
وزدەن بولماي ءبي بولماي،
اتانىڭ باتىر تۋعان ۇلىنا
ويدا جاتماق ۇسار ما؟!
اعىندى سۋلار، ايماق كول
اعىندى سۋلار، ايماق كول،
تاسىسا، توڭبەك كەلتىرەر.
دۇسپانعا بەلىندى شەشىپ ينانبا،
ينانتىپ تۇرىپ ولتىرەر.
جاقسى دا كەلەر بۇ كوپكە،
جامان دا كەلەر بۇ كوپكە.
توڭىرەگىن جيعاندا،
سىيمايدى ەكەن ءبىر كەپكە.
جاعاعا جاقىن قونعاندا،
جايىلىپ سۋلار الماس پا؟
جامانعا دوس بولعاندا،
جازىمدا باسىڭ قالماس پا؟
جات تۋعاندى ءوز ەتكەن
جاقسىنىڭ عۇمىرى از-اق بولماس پا؟!
بالپاڭ، بالپاڭ باسقان كۇن
بالپاڭ، بالپاڭ باسقان كۇن،
باي ۇلىنان اسقان كۇن،
ورمانبەت ءبي ولگەن كۇن،
ون سان نوعاي بۇلگەن كۇن.
جەز قارعىلى قۇبا ارلان
جەتىپ تۇلكى شالا الماي،
جالعان اڭىن الا الماي،
قوراشىل توبەت بولعان كۇن.
وڭ قاناتىن تەرىس سوعىپ،
لاشىن قۇس قۋ الا الماي قالعان كۇن.
ورازدىنىڭ ون ۇلى
ويىن سالىپ جۇرگەندە،
جيىرلىنىڭ جالعىزى
اتقان وعىن تابا الماي،
جەر سابالاپ قالعان كۇن!
ءبي تەمىرگە ايتقان ءبىرىنشى تولعاۋى
اسپاندى بۇلت قۇرسايدى -
كۇن جاۋارعا ۇقسايدى.
كولدەردە قۋلار شۋلايدى -
كوكشىلىدەن ول ايۋان
سوققى جەگەنگە ۇقسايدى.
كوپ ىشىندە ءبىر جالعىز
كوپ مۇڭايىپ جىلايدى -
كۇيبەڭدەسكەن كوپ جامان
ءسوزى تيگەنگە ۇقسايدى!
الپ، الپ باسقان، الپ باسقان
ارابى تورىم ءوزىڭسىڭ،
جازىلى، التىن، قول كەسكەن
الداسپانىم ءوزىڭسىڭ!
بىلەردى بىلمەس نە دەمەس،
سۇلتان يەم، سەن مەنىڭ
بارماي تاپقان قاعبامسىڭ!
التىندى كەسە سارى بال
السام، مەن ساعان ۇسىنارمىن،
تال موينىما قول ارتساڭ،
كۇلىكتەن بەك ۇنارمىن.
كوبەڭ سەمىز تورىڭمىن،
كوپ قۇلىڭنىڭ ءبىرىمىن.
جاقسىڭنان مەنى كەم كوردىڭ،
جامانىڭمەن تەڭ كوردىڭ.
جاقسىڭنان مەنى كەم كورسەڭ،
جامانىڭمەن تەڭ كورسەڭ،
ۇيالى بەرىككە قوس ارتىپ،
سەن ەسەندە، مەن ساۋدا
ىرىسىمدى سىندايىن،
سەگىز قيىر شارتاراپتان ىزدەرمىن!
ەدىلدەن اققان سىزاشىق
ءبىز كورگەندە تەبىنگىگە
جەتەر-جەتپەس سۋ ەدى -
تەلەگەيدەي سايقالتىپ،
جارقىراعان بەرەندى
تەڭىز ەتسە، ءتاڭىرى ەتتى!
جاعاسىنا قىرشىن بىتكەن تال ەدى -
جاپىراعىن جايقالتىپ،
تەرەك ەتسە، ءتاڭىرى ەتتى!
تەبىنگىنىڭ استىنان
الا بالتا سۋىرىسىپ،
تەپسىنىسىپ كەلگەندە
تەڭ اتانىڭ ۇلى ەدىڭ،
دارەجەڭدى ارتىق ەتسە، ءتاڭىرى ەتتى!!
توبىلعىنىڭ بەرەگى
يىل بولىپ بەرىش بىتسە،
ايبار بولار تەرەگى.
اتانىڭ ۇلى جاقسىعا
مالىڭدى بەر دە باسىڭ قوس،
ءبىر كۇنى بولار كەرەگى.
بوستانى بار-دى تەرەكتىڭ،
بولاتى بار-دى بەرەكتىڭ،
تۇسىڭداعى بولعان نارتىڭ قورلاما،
تۇسىڭداعى بولعان نارتىڭ قورلاساڭ،
تابىلماس-تى كەرەكتە.
ايدىن شۇيسەڭ - تارلان شۇي،
كوتەرىلگەن سونا قۇتىلماس.
جاۋعا كيسەڭ - بەرەن كي،
ەگەۋلەگەن بولات وتە الماس.
ەسەندىكتە مالىڭدى بەر دە باتىر جي،
باسىڭا قىستاۋ ءىس تۇسسە،
دۇسپاننىڭ قولى جەتە الماس!
بار كۇشىڭدى سىناماي،
بالۋاندارمەن كۇرەسپە -
تاڭ بولارسىڭ الەمگە،
ءسوز بولارسىڭ كۇلەمگە.
اقىلسىز دوستىدان
اقىلدى دۇسپان ارتىق-تى،
دۇسپانىڭنان ءبىر ساقىن.
ەلى ىشىندە ايقاسىپ،
ويناپ جۇرگەن دوستارىڭنان مىڭ ساقىن.
جوعارى قاراپ وق اتپا،
جۋىق تۇسەر قاسىڭا.
جامانعا سىرىڭدى قوسىپ ءسوز ايتپا،
كۇندەردىڭ كۇنى بولعاندا،
سول جامان ايعاق بولار باسىڭا.
جاقسى دا كەلەر بۇ كوپكە،
جامان دا كەلەر بۇ كوپكە،
تۇگەل ءىس قويىپ بولماس ءبىر كەپكە.
سەن - التىنسىڭ، مەن - پۇلمىن،
سەن - جىبەكسىڭ، مەن - ءجۇنمىن،
سەن - سۇلتانسىڭ، مەن - قۇلمىن،
سەن - سۇڭقارسىڭ، مەن - قۋمىن،
جەمساۋىڭا كەلگەندە،
سۇلتان يەم، سوم جۇرەگىم ايامان!
ساعان دۇسپان - ماعان جاۋ،
كەرەكتى كۇنى الدىندا
عازيزلەنگەن سۇلتان جانىم ايامان!!
ءبي تەمىردى حاج ساپارىنان توقتاتۋعا ايتقانى
قارا باس كۇسپەن شالدىرىپ،
كوك تەڭىزدىڭ ۇستىندە
كوتەرىپ جەلكەن اشتىرىپ،
جۇك تيەدىڭ كەمەگە،
نيەت ەتتىڭ ءتاڭىرىنىڭ ۇيى كەبەگە!
جۇك تيەسەڭ، كەتەرسىڭ،
نيەت ەتسەڭ، جەتەرسىڭ،
جەتسەڭ، تاۋاپ ەتەرسىڭ،
ەتەكتەپ جيعان كوپ حالقىڭ،
سۇلتان يەم، كىمگە اسمار ەتەرسىڭ!..
اشالاي شالىڭ اقتالاپ،
شەمشىرلىگىڭ نوقتالاپ،
شال ساقالىڭ جىلاتتىڭ،
اتاڭنان قالعان كوپ حالىقتى
ەر وزىڭدەن سوڭراتىن
تەك ءبىر جاردان قۇلاتتىڭ!
قارا باستى اق كۇسپەن
كەندىر باۋلى اق جەلكەن
كوك تەڭىزدى جال تولقىنعا جەكتىردىڭ!
قارا سيا، اق قاعاز
دەستىگە ونەر توكتىردىڭ!
بۇ كەتكەننەن قايتپاساڭ،
ەل، ايەلىڭ، ءسابيىڭ
كوزىنىڭ جاسىن توكتىردىڭ،
قابىرعاسىن سوكتىردىڭ!
ەدىگەدەن تۋعان ۇعىلدىڭ
مىرزاسى ءوزىڭ بولعانسىڭ،
اتان قۋماس بۋراسىڭ،
هار ىسىڭدە تۋراسىڭ.
ەر وزىڭدەن سوڭراتىن
ەمەن سالداي باتار ول.
الىس جەردەن موهرلى شۇبار حات كەلسە،
كۇيبەڭدەسكەن كوپ جامان
قۇلاعىن سالىپ تۇرار ول.
اق الا تاۋدىڭ الدىندا
اق الا جىلقى جۋسايدى.
اينالدىرىپ قاراسام،
سول جىلقىنىڭ ىشىندە
ات تاپقانداي بيە جوق.
جولىڭ دا بولسىن، اۋ، يەم،
سەن دە كەتىپ باراسىڭ.
ەندى وزىڭدەن سوڭراتىن
جۇرتقا ءبىر لايىق يە جوق.
تەمىر ەدى ءبيىمىز،
تەڭىز ەدى حالقىمىز،
تەبىرلەرگە قالعاندا
تەڭسەلەر سوي-دى اۋىر نوعاي جۇرتىڭىز!
سوقسا ءبىر جىلىك سىندىرعان،
كوك قوياننىڭ قوس قۇلاعىن تۇندىرعان،
كوگىلدىردىڭ جەز قاناتىن سىندىرعان،
تەگەۋرىندى بولات تەمىردىڭ
تەگەۋرىنى ءوزىڭسىڭ!
ايدىندى كولگە قال شاۋىپ،
توعىزىن سوعىپ ۇشىرعان
قۋ سۇلتانى ساهارسىڭ!
ساهارىڭدى سايلاپ قاۋسىرعان
بوز سۇڭقارىم ءوزىڭسىڭ!
تەبىردىڭ جۇرتتا نە ءىسى بار،
تەپكىسىزدىڭ سەنىمەنەن نە ءىسى بار،
سۇلتان يەم، جۇرت يەسى ءوزىڭسىڭ!
سوقسا ءبىر قۋراي سىندىرماس،
قۇلادىن جامان قۋ الماس،
قۇلادىن قۋدىڭ تەڭى تۇگىل-دى،
تەبىرەنسە اۋىر جۇرتىن تىندىرماس،
تەبىر جامان جۇرتتىڭ تەڭى تۇگىل-دى.
تىلەنشى ۇعلى شالكيىز،
يەسى ءبي تەمىردىڭ تۇسىندا
بۇلتقا جەتە جازدادى بۇ ءمۇيىز.
يەسى ءبي تەمىردەن سوڭراتىن
تۇقىلدىقتان تارسىلداپ،
ۇزىلەر بولعاي سول ءمۇيىز.
ابسىندە عالىم جيدىرىپ،
اق كىتابىن جايدىرىپ،
اي، حان يەم، سۇرايمىن:
ءتاڭىرىنىڭ ۇيى كەبەنى
يبراهيم حاليل اللا جاساپتى،
عازىرەيىل - جان الماعا قاساپ-تى.
جىعىلعاندى تۇرعىزساڭ،
جىلاعاندى ۋاتساڭ،
قيسايعاندى تۇزەتسەڭ،
ءتاڭىرىنىڭ ءۇيى بايتوللا،
سۇلتان يەم، قارسى الدىندا جاساپتى!
بۇز ۇستىنە وت جاققان
بۇز ۇستىنە وت جاققان،
بۇزماي بۇلان پىسىرگەن،
مەن يەمدىڭ ءبورلى الا تاسى ەدىم.
ءيا، يەم، سەنىڭ سىرىڭ مەن بىلەم،
مەنىم يەم ءبي تەمىردىڭ ءارى ءوزىم
جاۋ كورگەن كۇن جۇرەگىنىڭ باسى ەدىم،
كوز ۇستىندە قاسى ەدىم!..
جالپ-جالپ ۇشقان جاپالاق
جالپ-جالپ ۇشقان جاپالاق،
اتتانساڭ، جازى تۇزدە كورەرسىڭ،
جامان تۋعان بار بولسا،
جامان جولداس كوپ بولسا،
جازانى سودان كورەرسىڭ.
كوكتەپ مىنگەن ەرىڭنىڭ
كوكتەپ مىنگەن ەرىڭنىڭ
استىندا كوپ جۇگىرەر كۇلىك بار،
كون ساداقتىڭ ىشىندە
كوبە بۇزار جەبە بار.
كورىنگەننىڭ ءبارىن دە كىسى دەمەڭىز:
كۇپە-كۇندىز تال تۇستە
تاراڭداپ تۇزگە كەتەر كىسى بار.
اۋ، بورىلەر، بورىلەر،
ءبورىمىن دەپ جۇرەرلەر!
هاربىرىنىڭ بالاسى
التاۋ بولار، بەس بولار،
شىندە ابادانى ءبىر بولار.
ابادانىنان ايرىلسا،
ولاردىڭ هاربىرەۋى
هاربىر يتكە جەم بولار.
ور، ور قويان، ور قويان
ور، ور قويان، ور قويان،
ور قويان اتلى ءبىر قويان،
ون ەكى كوجەك اتاسى -
قاۋدىرقۇلاق شال قويان
جۇيرىكپىن دەپ ماقتانباس.
جۇيرىكپىن دەپ ماقتانسا،
ۇزىن جولدىڭ ۇستىندە
ورالىپ ويناپ تۇرعان
و داعى ءبىر قۇبا ارلانعا جولىعار!
الما مويىن سام ۇيرەك
انا ەدىلدەن كوكسىگەن،
كولدى تاستاپ قىرعا ۇشسا،
و داعى ءبىر تارلانعا جولىعار!
دالادا قۇلان، دومباي شۇبىرسا،
و داعى ءبىر ەگەۋلى وققا جولىعار!
تاعىداي ءتۇن تۇرە قاراعان،
تاڭ بەرىسىپ جۋساعان،
تارپاڭداي تىزەسىن بۇگىپ سۋ ىشكەن
ارقادا مەزگىلسىز جىلقى جۋساسا،
و داعى ءبىر اش قاسقىرعا جولىعار!
سويلەگەندە ءسوزى اۋزىنا سىيماعان،
ەرىككەندە قىزىل ءتىلىن تىيماعان
عاقبىتلى سول جامان
و داعى ءبىر پالەگە جولىعار!
اتادان التاۋ تۋدىم دەپ،
سالماقتاما نەمەندى.
سالماقتاساڭ نەمەڭدى،
ءتاڭىرى تەسەر توبەڭدى:
ءبىر جەكە تۋعانعا جولىعىپ،
وكپەسى سوندا تورىعار.
قاتىناسى بيىك كولدەردەن
قاتىناسى بيىك كولدەردەن
قاتار تۇزەپ قۋ ۇشار،
العا ساپ ءتىز وق اتا كورمەڭىز،
قاندى اۋىزدان سىيلى جەبە سايلاماي
اتانىڭ ۇلى ەر جىگىتكە
ارتۋ-ارتۋ بەل كەلەر،
وقتان قاتتى ءسوز كەلەر.
العا ساپ جاۋاپ بەرمەڭىز،
ارعى ءتۇبىن ويلاماي!
