كورشئلةر نةگة پارلامةنتتئك باسقارؤ جذيةسئنة كوشئپ جاتئر؟

استانا. 19- قاراشا. قازاقپارات - قئرعئزستان پارلامةنتتئك رةسپؤبليكاعا قانشالئقتئ قادام جاسادئ دةسةك تة، بذل جذيةنئث كورشئ ةلدة ءساتتئ جذمئس ئستةپ كةتةدئ دةگةنگة سةنگئم كةلمةيدئ.
None
None

سايئن بورباسوأ، ساياساتتانؤشئ:

ويتكةنئ پارلامةنت قابئلداعان زاثدار مةن شةشئمدةردئ ورئندايتئن جةرگئلئكتئ اتقارؤ ورگاندارئ ناشار. ورتالئققا باعئنعئسئ جوق، وزدةرئمةن وزدةرئ. وسئ تذرعئدان كةلگةندة پارلامةنتتئك جذيةنئث قئرعئز ةلئندة جولئ بولا قويؤئ ةكئتالاي. ارينة، بذل جةردة تاجئريبةنئث كةمدئگئ دة بار. سوندئقتان اتقارؤ بيلئكتةرئنئث رولئن كذشةيتؤ كةرةك. بيلئك بارلئق باسقارؤ بذتاقتارئن قولعا العان تذستا، جةرگئلئكتئ اتقارؤ ورئندارئ ولاردئث شةشئمدةرئن مذلتئكسئز ورئنداعان كةزدة عانا پارلامةنتتئك باسقارئم جايئندا ءسوز ايتؤعا بولادئ.

ال وركةنيةتتئ ةلدةردةگئ پارلامةنتتئك جذية نةگة كذشتئ؟ ماسةلة ول ةلدةردة پارلامةنت قابئلداعان زاثداردئ بيلئكتئث بارلئق سالالارئ تئثعئلئقتئ ورئندايدئ. ولاردئث جةتئستئگئ وسئندا. قئرعئزدار ءالئ كذنگة بئرلئككة كةلئپ، كواليسيا قذرئپ، ذكئمةت جاساقتاي الماي وتئر. وسئدان-اق پارلامةنتكة وتكةن پارتيالاردئث باسئ «ءبئر قازانعا» سئيمايتئنئن كورسةتةدئ. ال ونداي جةردة ذلكةن ءبئر جةتئستئك كذتؤگة بولا ما؟ سوثعئ ؤاقئتتا ت م د-نئث كةيبئر ةلدةرئندة باسقارؤ بيلئكتةرئنة ءبئرشاما وزگةرئستةر ةنگئزئلة باستادئ. ناقتئراق ايتساق، ءبئر ؤئسقا جذمئلدئرئلعان پرةزيدةنتتئك بيلئكتةن تازا پارلامةنتتئك نة بولماسا پارلامةنتتئك-پرةزيدةنتتئك بيلئككة كوشؤ ماسةلةسئ. مذنئث استارئندا نة جاتئر، سةبةپ-سالدارئ قانداي بولماق؟ پرةزيدةنتتئك باسقارؤدئث نةسئ ذناماي قالدئ؟ ةندئ وسئ ماسةلةلةردئ تارقاتئپ ايتالئق.

كةشة عانا ايئرقالپاقتئ قئرعئزدار ةلگة پارلامةنتتئك باسقارؤ جذيةسئن ةنگئزئپ، ايدئ اسپانعا شئعارئپ ةدئ، ةندئ بذگئن الاشاپاندئ وزبةك اعايئن» پرةزيدةنتتئك-پارلامةنتتئك رةسپؤبليكا جاسايمئز» دةپ «گاپئرئپ» جاتئر. جاقئندا عانا وزبةكستان پرةزيدةنتئ يسلام كاريموأ قوس پالاتانئث وتئرئسئندا ءوزئنئث تذپكئلئكتئ ويئن اشئق ايتتئ. زاث شئعارؤشئ ورگاننئث وكئلةتتئگئن كةثةيتؤدئ، پرةزيدةنتكة تيةسئلئ كةيبئر پارمةندئ پارلامةنتپةن بولئسؤگة دايار ةكةنئن جةتكئزدئ. كاريموأتئث ايتؤئنشا، الداعئ ؤاقئتتا پارلامةنتتة كوپ ورئن العان پارتيا پرةمةر-ءمينيستردئ (بذعان دةيئن كونستيتؤسيا بويئنشا ذكئمةت باسئنا ذمئتكةر ازاماتتئ پرةزيدةنت پارلامةنتكة ذسئنئپ كةلگةن) وزدةرئ ذسئنؤعا ءتيئس. سونداي-اق دةپؤتاتتار بيلئك تئزگئنئن دذرئس ذستاي الماسا، ذكئمةت باسشئسئنا سةنئمسئزدئك تانئتؤ قذقئنا دا ية بولماق.

«بذل ءذشئن كونستيتؤسياعا وزگةرئستةر ةنگئزؤ قاجةت. وسئ ارقئلئ ءبئز دةموكراتيالئق ةلگة اينالؤعا قادام جاسايمئز» دةيدئ پرةزيدةنت. سونداي-اق مةملةكةت باسشئسئ ذسئنعان كونستيتؤسيانئث وزگةرئسكة ذشئرايتئن باپتارئنئث ءبئرئ، ول - رةسمي تذردة پرةزيدةنت دةنساؤلئعئنا بايلانئستئ ءوز قئزمةتئن اتقارا الماعان جاعدايدا، ؤاقئتشا پرةزيدةنتتئ سايلاؤ ماسةلةسئ. بذگئنگئ زاث بويئنشا ؤاقئتشا پرةزيدةنتتئ ارنايئ وتئرئستا قوس پالاتانئث دةپؤتاتتارئ سايلاؤئ ءتيئس بولسا، كاريموأتئث ذسئنئسئ بويئنشا ونداي توتةنشة جاعدايدا مةملةكةت تئزگئنئن سةنات ءتوراعاسئ يةلةنؤئ ءتيئس.

وسئلايشا الاشاپاندئ اعايئندار ةلدةگئ باستئ زاثعا وزگةرئستةر ةنگئزة وتئرئپ، دةموكراتيالئق ذردئسكة ئلئكپةكشئ. بذل نة سوندا؟ 1989 - جئلدان بةرئ پرةزيدةنتتئك ورئنتاعئن ةشكئممةن بولئسپةي كةلگةن يسلام كاريموأ اياقاستئ نةعئپ جالپاقشةشةي بولا قالدئ؟ نة ويلاعانئ بار؟ قانداي تئقئر تايادئ؟ الدة دةنساؤلئق سئر بةرة باستادئ ما؟ 72 جاس وثاي ةمةس. ءبئراق جاسئ ودان دا اسئپ، تاقتا وتئرئپ و دذنيةگة اتتانئپ كةتكةن ةل بيلةؤشئلةرئ دة جةتةرلئك ةمةس پة؟ ونئث جانئندا يسلام ءابدؤعاني ذلئ ءالئ جاس، ناعئز كةمةلئنة كةلگةن كةز. دةسةك تة بذعان دةيئن جالپئ حالئقتئق سايلاؤدا ءذش مارتة (1991، 2000 جانة 2007 - جئلدارئ) پرةزيدةنتتئككة سايلانعان يسلام اكا كاريموأ ءتورتئنشئ مارتة سايلاؤعا تذسسة، حالئق وث كوزبةن قارامايدئ دةپ سةسكةندئ مة ةكةن؟ الدة وزئنةن كةيئن تاققا وتئراتئن پرةزيدةنتتئث وكئلةتتئگئ كةم بولئپ، جارتئسئ پارلامةنتتئث قولئندا بولعانئن قالاي ما؟ كئم ءبئلسئن؟ اگاراكي يسلام كاريموأ پرةزيدةنتتئكتةن كةتة قالسا، ونئث ورنئنا بذگئنگئ پرةمةر-مينيستر شاأكات ميرزةيةأ كةلةدئ دةگةن دة سئبئس كوپ. ةل ئشئندة ذكئمةت باسئنئث بةدةلئ تئم كذشتئ كورئنةدئ.

قالاي ايتساق تا، وزبةكستاندا پرةزيدةنت سايلاؤئ (كونستيتؤسيا بويئنشا پرةزيدةنت تاقتا 7 جئل وتئرؤئ ءتيئس) 2014 - جئلئ وتةدئ، كاريموأتئث تاقتا مئعئم وتئرؤئنا ءالئ ءتورت جئل بار. ءبئراق اياقاستئ ءوز بيلئگئن پارلامةنتپةن بولئسكئسئ كةلگةن يسلام ءابدؤعاني ذلئن قانداي تذلةن ءتذرتتئ؟ تذسئنئكسئز؟ يسلام كاريموأ ءوز وكئلةتتئگئن پارلامةنتپةن بولئسكئسئ كةلةتئن ويئن ايتقان تذستا قاپ تاؤئندا جاتقان گرؤزيا دا الداعئ ؤاقئتتا پرةزيدةنتتئك باسقارؤدان پارلامةنتتئك باسقارؤ جذيةسئنة كوشؤ جونئندة شةشئم قابئلدادئ. نةگة؟ گرؤزين پارلامةنتئ كونستيتؤسياعا وزگةرتؤلةر مةن تولئقتئرؤلار ةنگئزدئ. جالپئ، ةلدةگئ باستئ زاثعا وزگةرتؤلةر ةنگئزؤدئ 150 دةپؤتاتتئث 112-سئ قولداعان. شئندئعئ كةرةك، پارلامةنتتةگئ باسئم كوپشئلئك ورئنعا پرةزيدةنت ميحايل سااكاشأيلي جةتةكشئلئك ةتةتئن «ءبئرتذتاس ذلتتئق قوزعالئس» پارتياسئ ية. كونستيتؤسياعا وزگةرتؤلةر مةن تولئقتئرؤلار جاساؤ ءذشئن ءبئر جارئم جئلداي ؤاقئت كةتكةن. ماسةلة كونستيتؤسياعا تةك وزگةرتؤ ةنگئزؤدة ةمةس، ونئث ءمانئ مةن ماعئناسئندا بولئپ وتئر. وزگةرتؤلةر پرةزيدةنت پةن پرةمةر اراسئنداعئ قذقئقتئ ايقئنداپ بةردئ. الداعئ ؤاقئتتا، جاثا زاث بويئنشا پرةزيدةنت ةمةس، ذلكةن وكئلةتتئككة ية بولاتئن پرةمةر-مينيستر بولايئن دةپ تذر. دةمةك، ذكئمةت مةملةكةتتئث ئشكئ جانة سئرتقئ ساياساتئنا تولئقتاي جاؤاپ بةرمةك. سونداي-اق ذكئمةت باسئندا مينيسترلةر مةن ايماق باسشئلارئن تاعايئنداپ جانة ولاردئ ورئندارئنان (قازئرگئ كونستيتؤسيا بويئنشا بذعان پرةزيدةنت ية) الئپ تاستاؤ قذقئ بولماق.

مذنئث ارتئ گرؤزيانئث اقئرئنداپ پرةزيدةنتتئك باسقارؤدان پارلامةنتتئك جذيةگة قادام جاساؤئنا الئپ كةلمةك. ارينة، جاثارتئلعان كونستيتؤسيا بئردةن كذشئنة ةنبةيدئ. وزگةرتؤلةردئث العاشقئ جارتئسئ الداعئ بئرنةشة ايدا كذشئنة ةنسة، قالعان بولئگئ 2011 - جئلدئث قاثتارئندا جذزةگة اسپاق. ال جالپئ جاثارتئلعان كونستيتؤسيا 2013 - جئلدان باستاپ ناقتئ كذشئنة ةنةدئ. ارينة، ول سول جئلئ وتةتئن پرةزيدةنتتئك سايلاؤئنان كةيئن بولماق. كونستيتؤسياعا وزگةرتؤلةر ةنگئزؤگة ةلدةگئ وپپوزيسيا نارازئلئق بئلدئرؤدة. ولار: «سااكاشأيلي «ةكئ جةپ، بيگة شئقپاق» - ياعني 2013 - جئلئ پرةزيدةنتتئك سايلاؤدان كةيئن ورئنتاعئن تاستاعان سااكاشأيلي ذلكةن وكئلةتتئككة ية، پرةمةر-ءمينيستردئث ورنئنا قونجيماق. قازئرگئ باستئ زاثدئ بذگئننةن باستاپ وزگةرتؤ سااكاشأيلي ءذشئن وتة قاجةت بولئپ تذر. ول وسئلايشا 2013 - جئلدان كةيئن دة بيلئكتئ قولئنا ذستاپ قالا بةرؤگة ذمتئلؤدا» دةسةدئ بئلةتئندةر. گرؤزيانئث پارلامةنتتئك رةسپؤبليكاعا ذمتئلئسئنئث استارئندا وسئنداي پيعئل جاتسا كةرةك.

ال پارلامةنتتئك رةسپؤبليكاعا تذپكئلئكتئ كوشكةن قئر-عئز ةلئنئث جاعدايئ ءالئ ءارئ-ءسارئ بولئپ تذر. سةبةبئ نةدة؟ پارلامةنتكة وتكةن بةس پارتييا، «اتامةكةن»، «اتاجذرت»، رةسپؤبليكا، «ار-نامئس» جانة قئرعئزستان سوسيال-دةموكراتيالئق پارتياسئن (ق س د پ) ارادا ءبئر ايدان استام ؤاقئت وتسة دة، كواليسيا قذرا وتئرئپ، جاثا ذكئمةت جاساقتاماق تذرماق، بيلئك پورتفةلدةرئن بولئسة الماي جاتئر. ةلدةگئ زاث بويئنشا 45 كذن ئشئندة كواليسيالئق ذكئمةت قذرئلماعان جاعدايدا پارلامةنت تاراتئلئپ، جاثا سايلاؤ جاريالانؤئ ءتيئس. ةگةر دة قايتا سايلاؤ بةلگئلةنئپ جاتسا، ونسئزدا ةكونوميكاسئ دا، ساياساتئ دا شاتاياقتاپ تذرعان قئرعئز ةلئندة تاعئ ءبئر دذربةلةثدةر، جاثا ءبئر كذشتةر بةل الارئ حاق. بالكئم، جاعداي تذپكئلئكتئ وزگةرئپ كةتؤ قاؤئپئ دة بار. ماسةلة ايئرقالپاقتئلاردئث پارلامةنتتئك رةسپؤبليكاعا اينالؤئنا قارسئ ةلدةر جةتةرلئك. ونئث باسئندا رةسةي تذرعانئ بةلگئلئ. ماسكةؤگة قئرعئزدئث 120 دةپؤتاتئنئث كوثئلئن تاؤئپ، ئثعايعا كوندئرگةننةن گورئ، ءبئر پرةزيدةنتتئ ايتقانئنا كوندئرئپ، ايداؤئنا جذرگئزگةن وثايعا تذسپةك. سونداي-اق سايلاؤدا جةثئسكة جةتكةن «اتاجذرت» پةن «ار-نامئس» پارتياسئ دا ةلدةگئ بيلئك بئردةن 180 گرادؤسقا وزگةرئپ، پارلامةنتاريزمنئث كوكتةؤئنة قارسئ. قالاي ايتساق تا، ايئرقالپاقتئلار ةلدئ باسقارؤدا ذلكةن ةكسپريمةنتكة باردئ. اياعئ قالاي بولماق، الدة «باس-باسئنا ءبي بولعان وثكةي قيقئم» جذرتتئث بةرةكةسئن كةتئرئپ، بار ؤاقئتئن ايتئس-تارتئس پةن وتكئزئپ، مةملةكةتتئث دامؤ تةتئكتةرئن كةرئ كةتئرئپ الا ما؟ الدة قئرعئز ةلئن ءساتتئ تابئستار كذتئپ تذر ما؟ سوثعئسئ بولعاي دةيمئز دة. «ءبئز بذرئنعئ رةجيمدةردئث قاتةلئگئن قايتالاماؤئمئز كةرةك. ورئس حالقئندا «اقئلدئ ادام وزگةنئث قاتةسئنةن، اقئماق ادام ءوز قاتةسئنةن ذيرةنةدئ» دةگةن ماقال بار. مةملةكةت ءوز حالقئنئث قاؤئپسئزدئگئن قامتاماسئز ةتؤ ءذشئن، حالقئ ءذشئن ءومئر سذرةدئ. بذرئنعئ رةجيم «قئرعئزستان دةگةنئمئز - ءبئز، ال حالئق بئزگة قئزمةت ةتؤئ ءتيئس» دةپ ويلادئ. ولاردئث قاتةلئگئ جانة دة ةث ذلكةن قاتةلئگئ وسئ بولدئ»، - دةيدئ قئرعئزستان قاؤئپسئزدئك كةثةسئنئث حاتشئسئ مارات يمانقذلوأ. قالاي ايتساق تا، ءبئر عانا بيلئككة باعئنئپ قالعان ةلدةردئث كوپشة باسقارؤ جذيةسئنة كوشؤئ بئردةن تذزةلئپ كةتة قويماس. ءبئراق ورنئندا تذرعان دذنية ءتذبئ وثالارئ حاق.

سةيسةن امئربةك ذلئ
(«ايقئن» گازةتئ، 18 - قاراشا. 2010 - جئل)

سوڭعى جاڭالىقتار