ادام ولئمنةن قورقا ما؟

>ءيا، ءبئز بارلئق جاعدايدا دا وسئ ءسوزدئ ايتامئز. وكئنسةك تة، قؤانساق تا، تذثئلسةك تة، ذمئتتةنسةك تة، ساعئنساق تا، جئلاساق تا، كذلسةك تة. ايتةؤئر، بارئنة ءبئر جاؤاپ بار: «ءومئر عوي». جانة ونئ جاي عانا ايتامئز، ءتئپتئ ئشئمئزدةن كذبئرلةپ، بولار-بولماس، ةستئلةر-ةستئلمةس. ءوزئمئزدئ سولايشا جذباتامئز. شذكئرشئلئك ةتةمئز. ساناعا سئيمايتئن، قيسئنعا كةلمةيتئن توسئن، وعاش، ةرةكشة قذبئلئستئث كؤاسئ بولساق تا، جاي عانا «ءومئر عوي» دةيمئز. ءيا، ءومئر بولعان سوث، ءبارئ دة بولادئ. ءومئر سولاي. ول اقتالمايدئ، اقتاپ تا الا المايسئز.
None
None

ءومئر - ادامدار اراسئنداعئ قارئم-قاتئناستان تذرادئ، ال قارئم-قاتئناسئمئز سويلةؤگة نةگئزدةلئپ وتئرادئ. پسيحولوگيادا پروكسةميكا دةگةن ذعئم بار عوي. قارئم-قاتئناسئمئزدئث ءتورت ءتذرئ، الدة كاتةگورياسئ: كوثئلدةستئك، جةكة باستئق، الةؤمةتتئك، كوپشئلئكتئك. وسئ قارئم-قاتئناستئث قاي-قايسئندا دا ءبئز سويلةيمئز، ذزاق سويلةيمئز. ءبئر ؤاقئتتاردا ءوز سوزئمئزدةن ءوزئمئز جالئعا باستايتئنئمئز دا جوق ةمةس. تاثنئث اتئسئنان كةشتئث باتئسئنا دةيئن اؤئز جاپپاي سويلةي بةرةمئز، سويلةي بةرةمئز. ذيئقتاپ جاتئپ تا كذبئرلةپ جاتامئز. اعئلشئندئق حؤنتةر دةگةن جئگئت مينؤتئنا 420 ءسوز قولدانادئ ةكةن. اعئلشئن تئلئندةگئ «اؤزئثدئ جاپ» دةگةن ءسوزدئث نةگة سونشا تانئمال ةكةندئگئنة ةندئ تاثعالمايتئن بولدئم. ةر ادام ءبئر كذندة 5-7 مئث ءسوز قولدانسا، ايةل بالاسئ 50 (!) مئثعا دةيئن ءسوز قولدانادئ ةكةن. سذمدئق-اي! ةنجار كئسئنئث ءوزئ كذنئنة سويلةمةدئم دةگةندة، 500 ءسوزدئ ايتئپ ذلگةرةدئ ةكةن.

اؤئلدا ءبئر كئسئ «ءتئلئمدئ قئشئتپاي وتئر، اينالايئن» دةؤشئ ةدئ. ءبئزدئث حالقئمئزدئث «كوزدئث مايئ» مةن «ءتئلدئث مايئنا» ةرةكشة جومارت كةلةتئنئ بار. «قايدا باراسئث؟» دةؤدةن ةمةس، «قايدان كةلةسئث؟» دةؤدةن باستالاتئن اثگئمة، ناقتئراق ايتقاندا، «ءتئل سذراؤ» مةن «ءتئل ايتؤ» «جاقئن بولاشاقتا» بئتة قويمايدئ. كةمئ «ءسذت پئسئرئمنةن» «قوزئ جايئلئمعا» بارئپ قايتادئ. ءيا، سويلةگةنگة نة جةتسئن! «مذرتئمئز ورگة شانشئلئپ، بذرئنداپ سويلةر مة ةكةنبئز؟!». حالقئمئزدئث «اثداماي سويلةگةن اؤئرماي ولةدئ» نةمةسة «ةكئ ةلئ اؤئزعا ءتورت ةلئ قاقپاق» دةؤئ، ءسوزدئ دذرئس قولدانؤدئث ماثئزدئلئعئن كورسةتسة كةرةك. ساعديدئث ايتقانئ بار ةدئ: «سويلةمةسةم وزئمة-ءوزئم قوجا، سويلةسةم وزئمة ءسوزئم قوجا». ومئرئمئزدة قانشا ءسوز سويلةسةك تة، قانشا ءسوز قولدانساق تا، پايئمداؤئمشا ةكئ ءسوز عانا ماثئزدئ شئعار. ونئث ءبئرئ - العاشقئ ءسوز، ةكئنشئسئ - اقتئق ءسوز.

ادام بالاسئنئث ءوز ةركئ وزئندة بولمايتئن وسئ ةكئ ساتتةگئ ءسوز ةث شئنايئ بولؤئ دا مذمكئن. قئز بالانئث 8-9 ايلئعئندا، ذل بالانئث 11-12 ايلئعئندا العاشقئ ءسوزدئ ايتؤعا دةگةن ذمتئلئسئ بايقالا باستايدئ. سول العاشقئ سوزدةر، ءبئزدئث حالئقتا عانا ةمةس، الةم بالالارئنئث تئلئندة ذقساس كةلةدئ. كوپ رةتتة العاشقئ سوزدةر «ما-ما»، «با-با»، «ا-پا»، «تا-تا»، «نام-نام» بولئپ كةلةدئ. اناسئ: «ءبئرئنشئ «انا» دةپ ايتتئ» دةسة، اكةسئ: «جوق، ءبئرئنشئ «اكة» دةپ ايتتئ» دةپ بالا ءتئلئنئث قئزئعئنا باتادئ. ءتئلدئ العاش مةثگةرة باستاعان بالاعا ءبارئ دة «ما-ما» عوي. انانئث اتئ دا - ماما، استئث اتئ دا - ماما، ءئس-ارةكةتتئث اتئ دا - ماما. ءبئزدئث تئلدة دة انا - «ماما» «ازاؤدا اعا بولعان ةرلةر كوپ ةدئ، الايدا ماما اعاشقا ات بايلاعانئ جوق ةدئ» (دوسپامبةت جئراؤ)، ورئستا دا - ماما، فرانسؤزدا - مامان، پارسئ دا - مامان، اننا، نيدةرلاندتاردا - ما، ؤكرايندا - مامو، يأريتتة - ءيما، ليتأادا - ماميتة، اعئلشئندا - mоther، بذلعئردا - مامو، مايكا، شأةدتة - مؤر، قئرعئزدا - ةنة، يسپاندا - مادرة، گرةكتة - مانا، گرؤزيندة - نانا، بةلورؤستاردا - ماسئ، كارئستة - ومما، مئسئردا - وماك بولئپ تئزبةكتةلة بةرةدئ.

الةمنئث بارلئق تئلدةرئندة دئبئستئق ذقساستئقتار ساقتالعان، اسئرةسة، «ما» بؤئنئنئث قايتالانئپ وتئرؤئ كوپ كورئنئس بةرةدئ. ادامعا اسپان - اكة، جةر - انا. اكة ذعئمئ دا كوپ تئلدةردة «بابا»-عا ذقساس. ادام بالاسئنئث ءومئرئ وسئ ةكئ ذعئممةن باستالادئ. ةسةيئپ، ةتةگئن جاپقانشا، بالكئم، عذمئرئنئث اقئرئنا دةيئن وسئ سوزدةرمةن ءومئر سذرةدئ. العاشقئ ءسوز بةن اقتئق ءسوزدئث اراسئندا و، قانشاما ءسوز قولدانامئز. ايتپاعان ءسوزئمئز قالمايدئ. ءبارئن ايتئپ ذلگةرگئمئز كةلةدئ. ال ءومئرئمئزدئث سوثئندا... ءومئرئمئزدئث سوثئندا ءبئر عانا ءسوز ايتامئز، سول العاشقئ ءسوز سةكئلدئ، ءومئردئث اكةلئك باستاؤئ مةن انالئق باستاؤئنان تؤعان جالعئز ءسوزدئ ةركئندئككة جئبةرةمئز. ادامداردئ ادامداردئث العاشقئ ءسوزئ مةن اقئرعئ ءسوزئ قئزئقتئرادئ. بالا كذننةن «جارئقتئقتئث سوثعئ ءسوزئ وسئ ةدئ» دةگةندئ كوپ ةستئدئك. اتا-اجةلةرئمئز «ءيا اللا، الساث الجئتپاي ال» دةپ وتئراتئن. اقتئق سوزدة - بذكئل ءومئر تاجئريبةسئ، كئم بولعانئث، قانداي دةثگةيگة جةتكةنئث تذرادئ. اقتئق ءسوز - اقئرعئ تئلةك، امانات. امانات شاعئ تؤعاندا ذلكةن كئسئلةر جانئنا ءذرئم-بذتاعئن جيئپ، باقذلداسئپ، سوثعئ ءسوزئن ايتئپ جاتادئ. ول ءارتذرلئ بولادئ عوي. بئرئنئكئ - وسيةت، بئرئنئكئ - امانات، بئرئنئكئ - جاي عانا ءسوز، بئرئنئكئ - ساندئراق دةگةن سةكئلدئ... اسئرةسة، ادامزات اقئل-ويئ مةن دذنيةتانئمئندا، تاعدئرئ مةن تابيعاتئندا ءئزئ قالعان ذلئ ادامداردئث اقتئق سوزدةرئ ءبئر جاعئنان قئزئعؤشئلئق تؤدئرسا، ءبئر جاعئنان ةرةكشة اسةر بةرةدئ. دذنيةنئ وزگةرتؤگة تالپئنعانداردئث اقتئق سوزدةرئ ادامنئث اجال الدئندا قانشالئقتئ قورعانسئز، ءالسئز ةكةندئگئن كورسةتة تذرا، ءوز ءولئمئن جةثؤگة دةگةن ةرةن رؤحتئث جانتالاسئن سةزدئرةدئ. كةيدة ادامنئث سوثعئ ساتتة سانا اؤئتقؤئنا ذشئرايتئن كةزدةرئ بولادئ.

ماسةلةن، پرولةتاريات كوسةمئ لةنين جانئن تاپسئرار الدئندا بارلئق كذنالارئ ءذشئن ورئندئقتار مةن ذستةلدةن كةشئرئم سذراپتئ. ال ماركس بولسا، سوثعئ ءسوزئن سذراعان كذتؤشئسئنة، «ومئرئندة ةشتةثة ايتا الماعاندار عانا سوثعئ ءسوزئن ايتادئ» دةگةن. بذل پئكئرمةن كةلئسپةؤگة دة بولادئ. ءبئراق كةلئسةسئز. ويتكةنئ ول فيلوسوفتئث اقتئق ءسوزئ ةدئ. ادام ولئمنةن قورقا ما؟ بةلگئسئزدئك پةن بةيمالئمدئلئكتئث ذرةي تؤعئزاتئنئ راس. ارعئ جاقتا نة بار؟ ارعئ ءومئر بار ما؟ ءدئن قانشا ذيرةتكةنئمةن ادام اجالمةن بةتپة-بةت كةلگةن كةزدة... جالعئز ءوزئث... ونئث ذستئنة، العاشقئ رةت ءولئپ تذرعان شاقتا... ةأريپيد اقئرعئ ءساتئ جاقئنداعان سايئن ذرةيلةنة بةرگةن ةكةن.سوندا دذنيةنئ تالاق ةتةردةي دانئشپان ولئمنةن قالاي قورقادئ دةگةندةرگة ول: «ةشتةثة بئلمةگةندئگئمنةن قورقامئن» دةپتئ.

ال دارأين ولةر الدئندا: «ا، ءيا! مةن ولؤدةن قورئقپايدئ ةكةنمئن عوي!» دةپ ازئلدةپ ذلگةرئپتئ. دجوردج أاشينگتون بولسا: «دارئگةر، مةن ولة الار ةمةسپئن، ءبئراق قورئققاندئقتان ةمةس» دةگةن كورئنةدئ. يمپةراتور ناپولةون بوناپارت: «ارميا! فرانسيا! جوزةفينا!» دةسة، ورئس گةنةراليسسيمؤسئ الةكساندر سؤأوروأ: «شايقاسقا! العا!» دةپ سوعئسقا كئرگةندةي و دذنيةگة اتتانئپ كةتئپتئ. كئسئ بالاسئ، اسئرةسة، شئعارماشئلئق ادامدارئ ءومئرئنئث سوثئندا ءوزئن ةشكئمنئث تذسئنبةيتئنئنة كذيئنئپ، نالامةن كةتةدئ. قازئرگئ ةث ساندئ اأتورلاردئث ءبئرئ دجةيمس ججويس: «مةنئ تذسئنؤگة قابئلةتتئ، تئم قذرئسا، ءبئر جان بار ما ةكةن؟» دةسة، پالسافانئث كئشئ اتالارئنئث ءبئرئ فريدريح گةگةل: «مةنئ ومئرئمدة ءبئر عانا ادام تذسئنة الدئ - دةپ، ءسال ذنسئزدئكتةن كةيئن، - شئنتؤايتئندا ول دا تذسئنگةن جوق» دةپ سئبئرلاپتئ.

اتاقتئ جازؤشئ حةمينگؤةي بولسا ةكئ اتاسئ وزدةرئن اتئپ ولتئرگةن تاپانشانئ وث جاق شةكةسئنة تئرةپ تذرئپ: «ولئمئممةن دة ءومئردئ ماسقارا ةتتئم!» دةپ، شذرئپپةنئ باسئپ قالعان. ورئستئث ذلئ اقئنئ الةكساندر بلوك: «روسسيا مةنئ ءوز تورايئن جةپ قويعان اقئماق مةگةجئن سةكئلدئ جذتئپ قويدئ» دةپتئ شةكسئز جول الدئندا.

الةكساندر ديؤما: «ءبارئنئث نةمةن بئتةتئنئن اقئرئ بئلمةيتئن بولدئم» دةپ، تاريح دوثعالاعئ ةندئ ونسئز دا اينالا بةرةتئنئنة سئلتةمة جاساسا، ذلئ ساياساتكةر ؤينستون چةرچيلل: «وسئنئث ءبارئ مةنئ ابدةن جالئقتئردئ» دةسة، ميحايل زوششةنكو دا «جانئما ازار سالماثدارشئ!» دةگةن. فرانسؤا رابلة: «مةن ذلئ «مذمكئندئ» ئزدةپ بارامئن» دةيدئ. ارعئ الةمدئ ايتادئ عوي، مذمكئندئك الةمئن.

ول الةم قانداي؟ ذلئ ادامداردئث اقئرعئ ساتئندة؟..

عالئم توماس ةديسون: «مئنا الةم سونداي كةرةمةت ةكةن!»، ذلئ رومانشئ أيكتور گيؤگو: «قاپ-قارا جارئقتئ كورئپ تذرمئن»، تةودور رؤزأةلت: «جارئقتئ وشئرئثدةرشئ، وتئنةمئن»، ورئس اقئنئ بوريس پاستةرناك: «تةرةزةنئ اشئثدار!»، گةتة: «پةردةنئ اشئثدار، جارئق كةرةك!» دةپ، ارتئنشا دارئگةردةن قانشا ؤاقئتئ قالعانئن سذراپ: «قذدايعا شذكئر، ءبئر-اق ساعات قالدئ» دةپتئ. جان ءتاسئلئم ةتةر الدئندا كةز كةلگةن جاننئث ءتاؤباعا كةلةتئنئ انئق. جاراتؤشئ يةنئث الدئنا باراتئنئن سةزئنؤ ذلئ ادامداردا ذقساس كوثئل-كذي تؤدئرادئ. امةريكاندئق پروزاشئ ؤيليام سارويان: «اركئمگة ءولؤ - تاعدئر، الايدا ماعان جةثئلدئك بولاتئن شئعار دةپ ةم. ةندئ نة بولدئ؟» دةپ تاثدانعانئ سةكئلدئ ذلئ ادامدار ءبئر وزگةشةلئك كذتةدئ. «وسئلاي ولة سالؤعا بولا ما؟» دةگةن وي ءارقايسئسئنئث باسئنا كةلگةن بولؤئ كةرةك. ءبارئ، ءبارئ ءبئر كذنئ ولة سالؤ ءذشئن ةكةندئگئن ءتذيسئنؤ كئم-كئمگة دة وثاي ةمةس.

لةوناردو دا أينچي: «مةن قذدايدئ جانة ادامداردئ قورلادئم! مةنئث تؤئندئلارئم ذمتئلعان بيئگئمة جةتة المادئ» دةپ وكئنةدئ. گةنريح گةينة بولسا: «قذداي مةنئ كةشئرةدئ. ول - ونئث جذمئسئ» دةپ جذبانعان. فريدريح نيسشة بؤركحاردتقا جازعان سوثعئ حاتئندا: «مةن - ءوزئ-وزئنة كاريكاتؤرا سئزعان قذدايمئن» دةيدئ. ال پذتقا تابئنؤشئ أةسپاسيان پاتشا: «ةندئ مةن قذداي بولاتئن شئعارمئن» دةپ سئبئرلاپتئ. نكأد-نئث ناركومئ ياگودا: «قذداي بار! ول مةنئ كذنالارئم ءذشئن ازاپتايدئ» دةپ ولگةن. قانقذيلئ تيران نةرون تاقتان تايعان سوث، ولةر الدئندا: «قانداي ذلئ ءارتئس ءولئپ بارادئ!» دةپ كذيئنئپتئ.

ال ذلئ ايةلدةردئث سوثعئ سوزدةرئ وزئنشة ةرةكشة. گرافينيا ديؤبارري باسئن شاپقالئ تذرعان جةندةتكة قاراپ: «اؤئرتپاؤعا تئرئسئثئز!» دةسة، حانئم ماريا انتؤانةتتا جةندةتتئث اياعئن باسئپ كةتئپ: «وتئنةمئن، كةشئرئثئز، مئرزا، مةن مذنئ ادةيئ جاساعان جوقپئن» دةيدئ. اجال الدئندا دا اقسذيةكتئك قاسيةتئن ساقتاؤئن قاراثئز! ال ماتا حاري مذنئ اتؤعا مئلتئق كةزةنئپ تذرعان سولداتتارعا: «مةن دايئنمئن، بالالار!» دةپ قولئن ءسذيئپ بذلعاپتئ. ادام سانالئ تذردة ءوزئنئث ولگةنئن سةزگةن ةرةكشة جاعدايلار دا بولادئ. اكادةميك پاألوأ ايتئپتئ دةگةن ءسوز بار: «اكادةميك پاألوأتئث قولئ بوس ةمةس. ول ولگةلئ جاتئر». امةريكالئق ئسكةر ابراگيم حيؤيت بةتئندةگئ اؤا بةرؤشئ ماسكانئ جذلئپ الئپ: «قويا قويئثدار. مةن ءولئپ قالدئم» دةسة، اعئلشئن حيرؤرگئ دجوزةف گرين ءوز تامئرئنئث سوعؤئن ءوزئ تةكسةرئپ: «سوقپاي قالدئ» دةپ كوز جذمئپتئ.

ءيا، اقتئق ءسوز العاشقئ سوزگة قاراعاندا اناعذرلئم كذردةلئ. اعئلشئن اقئنئ چارلز بايرون جاي عانا «ال مةن ذيقئعا كةتتئم» دةسة، گوگول: «ءولؤ قانداي ءتاتتئ»، كانت «جاقسئ»، بالزاك ءوز كةيئپكةرئ دارئگةر بيانشونعا سئلتةپ: «ول مةنئ جازار ةدئ»، گراف توستوي «اقيقاتتئ سذيةمئن!»، دوستايةأسكيي: «اقئرزامان كةلةدئ!»، پؤشكين ناتاليگة «سةن ءوزئثدئ جازعئرما! سةنئث ةش كئناث جوق!» دةپ كةتة بارعان. وتكئر دة سؤئق ويلئ وسكار ؤايلد ةسكئ ءتذس قاعازدارعا قاراپ: «نةتكةن ذسقئنسئزدئق! بذل جةردةن نة سةن، نة مةن كةتةم!» دةپ و دذنيةگة اتتانا بةرگةن. مئنة، وسئلاي. ءومئر عوي.

ةرلان جذنئس

(«ايقئن» گازةتئ، 25 - قاراشا. 2010 - جئل)

سوڭعى جاڭالىقتار