ب ا ق جانة رؤحانيات الةمئ: قازئرگئ احؤالئ مةن ةرتةثگئ مةجةلةرئ

رؤحاني قذندئلئقتار جانة الةمنئث رؤحانيلئعئن نئعايتؤ توثئرةگئندة، مادةني داستذرلةردئث ءبئر-ءبئرئن بايئتؤئ جانة ءذن قاتئسؤئ تذرعئسئندا ءوز ويلارئمةن ءبولئستئ.
وسئعان وراي، «قازاقپارات» ذ ك باسقارما ءتوراعاسئنئث كةثةسشئسئ كةنجةبولات جولدئبايدئث قازاقستان رةسپؤبليكاسئ پارلامةنتئ سةناتئنئث ءماجئلئس زالئندا بولئپ وتكةن «ب ا ق جانة رؤحانيات» اتتئ سةكسيا وتئرئسئندا سويلةگةن ءسوزئنئث تولئق ءماتئنئن ذسئنئپ وتئرمئز.
- ادام مذشةلةرئنئث اتقارار قئزمةتئنة قاراي، جذرةك - ءبئرئنشئ، مي - ةكئنشئ ةكةن. مي جذرةككة ءامئر بةرة المايدئ. جذرةك ميعا اسةر ةتةدئ. بذل مةديسينادا دالةلدةنگةن ماسةلة. ولاي بولسا، جذرةككة نة ذيالاتپاق كةرةك؟! رؤحانيات ماسةلةسئ تذرعئسئنان كةلةتئن بولساق، ادامنئث جذرةگئنة يمان ورئن الئپ، كوكئرةگئندة ساقتالؤئ ءتيئس. سوناؤ اتامزاماننان بةرئ قاريالارئمئز جاس وسكئندةرگة العئسئن «يماندئ، ئرئستئ بول»، دةپ بئلدئرؤلةرئ كةزدةيسوق ةمةس. ياعني، يماندئ ئرئس بايلئقتان جوعارئ قويدئ، سونئ بالا ساناسئنا ءسئثئردئ. ءسويتئپ، بابالارئمئز ءوز مادةني-رؤحاني ورتاسئن قالئپتاستئردئ، اينالاسئن ةستةتيكالئق-ئزگئلئكتئ نةگئزدة يگةرؤگة ذمتئلدئ، ومئرلةرئن قئتئمئر زامانا سئنئنا بةيئمدةي ءبئلدئ. وسئنداي رؤحاني-مادةني مذمكئندئكتةرئمةن قازاقتار 21 - عاسئرعا باتئل كئردئ. مذنئث ءوزئ شئعئستانؤشئ پوتانيندئ «بذكئل شةكسئز دة شةتسئز قازاق دالاسئ ماعان ءان سالئپ تذرعانداي»، دةپ تامساندئردئ. كةتبذعئنئث «اقساق قذلان» كذيئ، قذرمانعازئ، تاتتئمبةت، داؤلةتكةرةي، سةگئز سةرئ، مذحيت، ءبئرجان-سال، اقان-سةرئ، جاياؤ مذسا، ءمادي، كةنةن ءتارئزدئ داستذرلئ مؤزئكا ونةرئنئث الئپ شةبةرلةرئنئث شئعارمالارئ ورئس عالئمئنئث وسئ ءبئر ءسوزئنئث ءمانئسئن اشئپ قانا قويعان جوق، بذلار سونئمةن قاتار ءبئزدئث رؤحاني دئثگةگئمئزدئث مئقتئلئعئن جانة ذلتتئق مادةنيةتئمئزدئث بئردةن-ءبئر قذرامداس بولئگئ ةكةندئگئن كورسةتئپ بةردئ.
جالپئ، رؤحاني ازئقتئث تامئرئ سوناؤ تذركئ داؤئرئنةن باستاپ، قازاق حاندئعئ مةن قارا ءسوزدئث مايئن ئشكةن اقئن-جئراؤلار، ءبي-شةشةن مةن باتئرلار، ذلتتئق مادةنيةت پةن ادةبيةتتةن تارالسا، قازئرگئ جاهاندانؤ زامانئندا جاستارئمئز حالقئمئزدئث عاسئرلار بويئ جيناقتالعان باي تاجئريبةسئن، رؤحاني قذندئلئقتارئن تةلةديدارلاردان، گازةت-جؤرنالداردان، ينتةرنةتتةن جانة باسقا دا اقپارات كوزدةرئنةن الؤدا. وسئلايشا، ذلتتئق پاتريوتيزمدئ ورئستةتة كةلئپ، حالقئمئزدئث ةجةلگئ سالت-داستذرلةرئن ساقتاپ، تانئپ بئلؤگة جول اشئلؤدا.
بذل ورايدا، قازاقي جاقسئ ادةت-عذرئپتاردئ زامان تالابئنا ساي قايتا جاثعئرتا وتئرئپ، ونئ جةتئلدئرؤ جولئندا، قازاقستاندئق جالپئ ازاماتتئق سايكةستةندئرؤدئ قالئپتاستئرؤدا جانة ةلدئث كوپ مادةنيةتتئ الةؤةتئن دامئتؤ باعئتئندا الئسقا ات ايدالماسا دا ءبئرشاما جذمئستار اتقارئلؤدا. ماسةلةن، ءوزئم قئزمةت جاسايتئن «قازاق اقپارات اگةنتتئگئ» جاستاردئث ذلتتئق ءداستذر-سالتتئ، حالئقتئث وتكةنئ مةن بذگئنئن تةرةث بئلؤئنة ذمتئلئستارئن وياتؤ ءارئ ئنتالاندئرؤ ماقساتئندا سوثعئ ةكئ جئل بويئ «ذلتتئث ذلئ تذلعالارئ» اتتئ اقپاراتتئق جوبانئ ذسئنؤدا. ال، تاياؤدا «قازاقستان» تةلةارناسئ جانئنان ةل تاريحئندا تذثعئش رةت تازا قازاق تئلئندة «بالاپان» اتتئ تةلةحابار دذنيةگة كةلئپ، وسكةلةث ذرپاققا ةرتة باستان تاربية بةرؤ، ءتئل ذيرةتؤ، ونةگة كورسةتؤ ءتارئزدئ شارالاردئ قولعا الا باستادئ. ئزگئلئكتئث ءنارلئ ءدانئن ذلتتئث بويئنا سةبؤدة وزگة دة رةسپؤبليكالئق بذقارالئق اقپارات قذرالدارئ «مادةني مذرا» جانة تاعئ باسقا رؤحاني-تانئمدئق باعدارلامالار اياسئندا ناقتئ جذمئستار اتقارؤدا.
وسئ يگئ ئستةردئث حالئققا جةتكئزئلؤ دةثگةيئ دة كوثئلگة دةمةؤ بولارلئق. ايتالئق، قازاقپارات جةدةل تذردة قازاق، ورئس، اعئلشئن تئلدةرئندة بذكئل رةسپؤبليكا اؤماعئنا جانة ةلؤگة جؤئق شةتةلدةرگة كذن سايئن رؤحاني-مادةني حابارلار لةگئن ذزبةي جئبةرئپ وتئرادئ. مذنئث سئرتئندا، بذل حابارلار لاتئن عارپئمةن جانة ارابشا توتة جازؤ تاسئلئمةن 30-داي جاقئن ءارئ الئس شةتةلدةردة تذرئپ جاتقان قازاق دياسپوراسئنا دا ذسئنئلئپ وتئر. تةلةراديو اؤديتوريا كولةمئ دة ذلعايا تذسؤدة. ماسةلةن، «حابار» تةلةارناسئنئث اؤديتورياسئ 98،67 پايئزدئ قذراسا، «قازاقستان» - 98،63 «ةل ارنا» - 89،07، «و ر ت - ةأرازيا» - 87،77 پايئزدئ قامتيدئ. قازاق راديوسئنئث تئثدارماندارئ 88،74 پايئز بولسا، «شالقار» راديوسئ - 61،31 پايئزدئ قذرايدئ. مةملةكةتتئك ةمةس ك ت ك، ن ت ك، «7 - ارنا»، «استانا - ت أ» ءتارئزدئ تةلةارنالاردئث كورةرمةندةرئ 8-9 ميلليون شاماسئندا. ال، Internet Worzld Stats دةرةگئنة سايكةس قازاقستاندا ينتةرنةت پايدالانؤشئلار سانئ 2،3 ميلليون ادامعا جةتكةن.
ارينة، بذگئندة سئرتتان قاپتاي ةنئپ جاتقان ءارقيلئ جات باعئتتار مةن كةيبئر راديو-تةلةحابارلارداعئ ءناپئسقذمارلئق، دذنيةقوثئزدئق، قاتئگةزدئك پيعئلداردئ ناسيحاتتاؤ ارةكةتتةرئ دة جوق ةمةس. سوندئقتان، كةلةر ذرپاقتئث ساناسئنا كةرئ اسةر ةتةتئن وسئنداي اقپاراتتاردئ زاثدئلئق تذرعئدان رةتتةؤ كةرةك. ب ا ق-تاردان رؤحاني ازئق بولئپ سانالاتئن، تاربيةلئ ذرپاق وسئرؤگة ئقپال ةتةتئن باعدارلامالاردئث، اقپاراتتاردئث كوپتةپ بةرئلؤئن قامتامسئز ةتؤ كذن ءتارتئبئنئث باستئ ماسةلةسئ بولؤئ قاجةت. اثگئمة جوق، بذلاردئث بولؤئ شارت. سونئمةن بئرگة، ءسوز باسئندا ايتقانئمداي جذرةك تازالئعئنا كوپ نارسة بايلانئستئ. وسئ ورايدا، رةتئ كةلگةن جةردة ب ا ق وكئلدةرئنئث نازارئن ءوزئمنئث مئنا ءبئر پايئمدارئما اؤدارئپ تا ءجذرمئن.
سوناؤ 1989 -جئلئ ماسكةؤدة ش.ايتماتوأتئث «جان پيدا» كئتابئنئث تذساؤكةسةرئ بارئسئندا سان-ءتذرلئ پئكئرلةر ايتئلئپ، كةش سوثئنا تامان ءبئر وقئرماننئث «رومان اياقتالماي قالعان سياقتئ»، دةگةن ساؤالئنا شئثعئس تورةقذل ذلئ: «بارلئق سذراقتارعا جاؤاپ بةرؤ مذمكئن ةمةس. مةن بذل كئتاپتا اق پةن قارانئث كذرةسئن كورسةتؤگة تئرئستئم. ةگةر ءسئز سونئ بايقاساثئز جانة اق جاعئن تاثداساثئز، مةن ماقساتئم ورئندالدئ دةپ بئلةمئن»، دةگةن جاؤابئن العا تارتتئ. ةندئ، مئنا ءبئر ءاپساناعا دةن قويساق. الةم نةدةن باستاؤ الادئ - دةگةن سذراققا، عذلاما، - سةنئث ةكئ كوزئثنةن دةپ جاؤاپ قاتادئ. ءيا، كوزدئث نةگئزگئ مئندةتئ - كورؤ. ءبئراق ونئث نةنئ جانة قالاي كورةتئنئ ذلكةن ءپالساپالئق ءوز الدئنا ءبئر ءتئلسئم دذنية. بئرةؤ ءذشئن ماسةلةن وت ءومئردئث شئراعئ بولئپ تانئلسا، باسقاعا ول اقئرزاماننئث بةلگئسئ رةتئندة قابئلدانؤئ مذمكئن. ءبئر نارسة ايقئن: دذنيةگة، ومئرگة، ادامدارعا ءبئر اللانئث كوزئمةن قاراؤ كةرةك. ءبئراق جاراتؤشئنئ ةشكئم كورگةن جوق، ونئ تولئق تذيسئنگةن ةمةس. سوندئقتان بارلئق نارسةگة ءتاثئرئمئزدئث ادامعا بةرگةن ذيات كوزئمةن قاراؤ كةرةك. ةندةشة، جذرةگئمئزدة تةك ذيات ذيالاپ، ول قاي ؤاقئتتا دا اق جاعئندا بولسئن! سوندا عانا ءبئز رؤحئمئز بةرئك، سانامئز سةرگةك ذلت رةتئندة وركةنيةت الةمئندة ورةسئ بيئك، ءورئسئ كةث ذلئ مةملةكةتكة اينالامئز. ولاي بولسا، رؤحاني قذندئلئقتاردئ ماتةريالدئق يگئلئكپةن ةگئز قاتار الئپ ءجذرؤ ءبئزدئث باستئ مئندةتئمئز ةكةندئگئن تذيسئنگةنئمئز ءجون.