ةؤرازيا مادةني كةثئستئگئندةگئ شوقان ءؤاليحانوأتئث مذراسئ-عالئمدار پئكئرئ

«ةؤرازيا مادةني كةثئستئگئندةگئ شوقان ءؤاليحانوأتئث مذراسئ» دةگةن تاقئرئپپةن وتكةن شارادا الةمنئث ءار قيئرئنان كةلگةن عالئمدار عذلامانئث تانئمدئق ئلئمدةرئن، ارحةولوگوگيالئق جازبالارئن، ةتنوگرافيالئق سئزبالارئن ءار قئرئنان تارقاتئپ، ولار جايلئ ءوز پايئمداؤلارئن ءبئلدئردئ.
وسئ ورايدا قازاق اقپارات اگةنتئگئنئث ءتئلشئسئ ج. جانايداروأتئث ش. ءؤاليحانوأ اتئنداعئ كوكشةتاؤ مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئنئث كافةدرا مةثگةرؤشئسئ، تاريح عئلئمدارئنئث دوكتورئ قادئرجان ابؤوأپةن، قورقئت اتا اتئنداعئ قئزئلوردا مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئنئث پروفةسسورئ بايمئرزا قوجامبةرليةأپةن، سونداي-اق ق.ا.ياساؤي اتئنداعئ حالئقارالئق قازاق-تذرئك ؤنيأةرسيتةتئ ارحةولوگيا عئلئمي-زةرتتةؤ ورتالئعئنئث ديرةكتورئ، تاريح عئلئمدارئنئث دوكتورئ، پروفةسسور سةيدان جولداسبايةأپةن بولعان سذحباتئن نازارلارئثئزعا ذسئنامئز.
جانايداروأ: قازاق سالتئ بويئنشا شوقان دا بالا جاسئنان جةتئ اتاسئن ءبئلئپ وسكةن. وسئنداي تةكتئ اتا-باباسئنئث بولعاندئعئ شوقاننئث تاريحقا دةگةن قئزئعؤشئلئعئن ةرتة وياتقاندئعئ اقيقات. ول حالئقتئث ةركئندئك ءذشئن كذرةسئن جئرلانعان اؤئز ادةبيةتئ ذلگئلةرئنة زةيئن قويئپ، جازئپ الئپ جذرگةن. وسئ جايئندا نة ايتؤعا بولادئ؟
ابؤوأ: جاس شوقان ءوزئنئث داثقتئ اتاسئ ابئلاي حان تؤرالئ پوةمالار مةن اثئزدارعا قذمارتقان. شئثعئس ؤاليحانوأ شوقاندئ 1847 - جئلئ ومبئعا اكةلئپ، ءسئبئر كادةت كورپؤسئنا تذسئرةدئ. ءسئبئردئث ةث ذزدئك وقؤ ورنئ بولئپ سانالاتئن ذيادا شوقان ءبئلئم الؤعا مئقتاپ دةن قويادئ. كوپ وقيدئ، پؤشكين، لةرمونتوأ، شةكسپير، گةتة، تةككةرةي شئعارمالارئنا ذثئلةدئ. ومبئ فؤندامةنتالدئق كئتاپحاناسئنا كئرؤگة مذمكئندئك الادئ. كادةت كورپؤسئنئث قابئرعاسئندا ءجذرئپ-اق شوقان ءوز حالقئنئث جانة ورتالئق ازيانئث تاريحئ مةن مادةنيةتئن زةرتتةؤشئ رةتئندة دايئندالا باستايدئ. ول كةزدة بذل ايماق ةؤروپا عئلئمئنا اسا تانئس ةمةس ةدئ. وسئنداي ماقساتپةن ول شةتةلدئك جانة ورئس زةرتتةؤشئلةرئ مةن شئعئستانؤشئلارئنئث ةثبةكتةرئن مذقيات زةردةلةيدئ. "مةكتةپ پارتاسئندا وتئرعاندا-اق ءؤاليحانوأ ساياحاتشئ بولؤعا دايئندالئپ، پاللاس، رئچاكوأ، لةأشين، أةليامينوأيچ-زةرنوأ جانة باسقالاردئث كوپتةگةن كئتاپتارئن وقئپ شئقتئ"،-دةپ جازادئ گ.ن. پوتانين.
1853 -جئلئ ش.ءؤاليحانوأ كادةت كورپؤسئنداعئ وقؤئن اياقتاپ، كورنةت شةنئن الئپ، ءسئبئر لينةيلئك كازاك اسكةرئنة قئزمةتكة جئبةرئلةدئ.1854 -جئلدئث قازان ايئندا باتئس-ءسئبئر گةنةرال-گؤبةرناتورئ گ.ح.گاسفورتتئث اديؤتانتتئعئنا تاعايئنداؤ الئپ، ومبئدا ول ءسئبئر أةدومستأوسئنداعئ قازاقتار تاريحئن جيناؤ جذمئسئن جالعاستئرادئ. وسئ ماقساتپةن ءسئبئر قازاقتارئ شةكارا باسقارماسئ ارحيأئندةگئ قذجاتتارمةن جذمئس جاسايدئ. 1855 - جئلئ جازدا، ءؤاليحانوأ گةنةرال-گؤبةرناتوردئث سةمةي وبلئسئ، ئلة ايماعئنا ساپارئندا بئرگة بولادئ. جةتئسؤ وثئرئنة جةكة ساياحات جاسايدئ. بذل ساپارئندا ول ءوثئر تاريحئن، جاعئراپياسئن، حالئق اؤئز ادةبيةتئن زةرتتةپ، بئرنةشة عئلئمي ماقالالار جازعان. 1856 -جئلئ تابئستئ قئزمةتئ ءذشئن «پورؤچيك» شةنئ بةرئلئپ، ألاديميرسك لةنتاسئنداعئ قولا مةدالمةن ماراپاتتالعان. 1857 -جئلئ پ.پ.سةمةنوأ-تيان-شانسكيدئث ذسئنئسئمةن رةسةي جاعراپيا قوعامئنئث تولئق مذشةلئگئنة سايلانعان. بذل شوقاننئث جاعئراپيا عئلئمئنا قوسقان قوماقتئ ذلةسئن مويئنداؤ ةدئ.
اتئن دذيئم جذرتقا ءمالئم ةتئپ، قاهارمان ساياحاتشئ رةتئندة داثقئن شئعارعان شوقاننئث 1858 -جئلعئ قاشقارياعا، شئعئس تذركئستانعا ساپارئ بولدئ. ءدال سول 50- جئلدارئ انتيسيندئك باس كوتةرؤلةر بولئپ جاتقان-دئ. وسئعان بايلانئستئ قئتاي ذكئمةتئ ةؤروپالئقتاردئث قاشقارياعا ساپارئنا تئيئم سالئپ، بذل زاثدئ بذزعانداردئ ءولئم جازاسئنا كةسةتئندئكتةرئن جاريا ةتئپ قويعان-دئ. شوقاننان ءبئر جئل بذرئن قاشقارياعا بارعان نةمئستئث بةلگئلئ ساياحاتشئسئ ادولف شلاگينأةيت جازالانعان بولاتئن. ونئث قايعئلئ قازاسئ تؤرالئ ناقتئ دةرةكتئ دة كةيئن ش. ءؤاليحانوأ اكةلگةن. شوقاندئ كوپةس كةرؤةنئنة جول سئلتةؤشئ رةتئندة ورنالاستئرؤ يدةياسئن پ.پ. سةمةنوأ ذسئنعان. قاشقار ساپارئ اسا قيئن دا كذردةلئ بولعانئ بةلگئلئ، شوقاننئث ومئرئنة بئرنةشة مارتة قاؤئپ تة تونگةن. ايتةؤئر، ةلگة امان-ساؤ ورالئپ، كذتئلگةندةي ول تاريح، جاعئراپيا، شئعئس تذركئستاننئث ةكونوميكالئق جاعدايئ تؤرالئ باي ماتةريال جيناپ اكةلگةن. ماماندار شوقان زةرتتةؤئن جوعارئ باعالاپ، جاعراپيا عئلئمئنا قوسئلعان ةلةؤلئ ذلةس رةتئندة قابئلدايدئ. شوقاننئث وسئ جولعئ سئثئرگةن ةثبةگе 1860 -جئلدئث 7- ءساؤئرئ كذنئ 4- دارةجةلئ سأياتوي ألاديمير وردةنئمةن باعالانئپ، وعان مةرزئمئنةن بذرئن «شتابس-روتميستر» شةنئ بةرئلةدئ. وسئ جئلئ شوقان سئرتقئ ئستةر مينيسترلئگئنئث ازياتتئق دةپارتامةنتئنة قئزمةتكة تاعايئندالادئ، قاشقاريا ساپارئ تؤرالئ ةسةپ بةرؤ ءذشئن سانكت-پةتةربورعا شاقئرئلادئ. پةتةربوردا وتكةن جئلدارئ (1859-1861) ونئث ومئرئندةگئ ةث ءبئر جارقئن كةزةثدةر. پةتةربوردان كةلگةن سوث ول ساياحاتئ تؤرالئ بايانداما جاسايدئ، ورتا ازيا جانة باتئس قئتاي حالئقتارئ تاريحئ مةن مادةنيةتتةرئ تؤرالئ ةثبةكتةرئن جاريالايدئ. شوقان سانكت-پةتةربوردا، ازياتتئق دةپارتامةنتتة ءونئمدئ جذمئس جاساپ، باس شتابتئث اسكةري-عئلئمي كوميتةتئندة ورتا ازيا مةن شئعئس تذركئستان كارتاسئنا تذزةتؤلةر ةنگئزةدئ، ؤنيأةرسيتةتتة ن.ن.كوستوماروأتئث لةكسيالارئن تئثدايدئ، ادةبي قئزمةتپةن اينالئسادئ.
جانايداروأ: بذگئنگئ كوزقاراسپةن الئپ قاراعاندا شوقاننئث دةموكراتياشئلدئعئ تؤراسئندا نة ايتؤعا بولار ةدئ؟
ابؤوأ: بذل كةث كولةمدة تارقاتؤدئ تالاپ ةتةر اثگئمة بولعاندئقتان قئسقاشا ايتئپ وتةيئك. شوقاننئث دةموكراتياشئلدئعئ مةن رؤحاني سانا-سةزئمئنئث تاعئ ءبئر باستاؤئ حالئقتئث تذرمئس-سالتئ، مادةني مذراسئ. ءوزئنئث باباسئ، ذلئ حان ابئلايدئث قازاقستان جةرئنئث بذتئندئگئ مةن حالقئنئث تاؤةلسئزدئگئ جولئنا بذكئل عذمئرئن سارئپ ةتؤئ دة ونئث مةملةكةت قذرئلئمئ مةن حالقئنئث بولاشاعئنا دةگةن كوزقاراسئنئث قالئپتاسؤئنا اسةر ةتتئ. شوقاننئث قوعامدئق-ساياسي كوزقاراسئن زةرتتةؤشئلةردئث ءبئر توبئ "ةأرازيالئق، وي-ءورئس باعئتئ رةتئندة، باتئستئققا قاراما-قارسئ -دةپ جازادئ. وسئعان وراي، سذراق تؤئندايدئ، شئن مانئسئندة ش.ش.ءؤاليحانوأ كئم: باتئسشئل ما، الدة ةأرازياشئل ما؟ ءبئزدئث پايئمداؤئمئزشا، ةكئ باستاؤدئ، ةكئ مادةنيةتتئ سالئستئرؤ-ءداستذرلئ قازاقتئث جانة ورئستئث، نةمةسة باتئستئقپةن ونشا كةلئسئمسئز. كةرئسئنشة، ةكئ مادةنيةتتئث ذشتاسؤئ شوقان ءؤاليحانوأ فةنومةنئ جانة باسقا قازاق اعارتؤشئلارئن تؤدئردئ. ش. ءؤاليحانوأتئث ةرةكشةلئگئ سول، ول العاش رةت قازاق قوعامئنئث مذددةسئ ءذشئن اعارتؤشئلئقتئ پايدالانؤدئ جذزةگة اسئردئ.
قوجامبةرليةأ: ءبئز كوپتةگةن جئلدار بويئ ذلتشئل دةگةن ءسوزدئ تةرئس قابئلداپ، ونئث تولئققاندئ ءمانئن دذرئس اشا الماي كةلدئك. ال شئندئعئنا كةلسةك، ذلتشئل بولؤ - ذلت ءذشئن قئزمةت ةتؤ دةگةن ءسوز ةمةس پة؟ قازاقتئث وقئعان زيالئ ازاماتتارئنئث ئشئندة ةث العاشقئ بولئپ حالئقتئث مذثئن جوقتاعان، ذلتشئلدئق نةگئزئن سالعان شوقان ءؤاليحانوأ بولدئ. «بارئنةن بذرئن ءوزئمنئث قازاق ةلئمدئ، ودان سوث ءسئبئردئ، ودان سوث رةسةيدئ، سودان سوث بذكئل ادام بالاسئن جاقسئ كورةمئن» - دةگةن ةكةن شوقان. دةمةك، ذلتشئل بولؤ، ذلتشئلدئق - تؤعان حالقئثدئ ءوز اناثداي قذرمةتتةؤ، قولئثنان كةلگةن بارلئق جاقسئلئعئثدئ جاساؤ، ةث الدئمةن ءوز حالقئثا قئزمةتئثدئ كورسةتؤ. ش.ش.ءؤاليحانوأ قازاق حالقئنئث تاريحئ مةن ةتنوگرافياسئن زةرتتةؤگة ةرةكشة نازار اؤدارعان. شوقاندئ قازاق حالقئنئث شئعؤ تةگئ (ةتنوگةنةزئ) ماسةلةسئ، حالئق قذرامئنا ةنگةن ءار-ءتذرلئ ةجةگئ رؤ-تايپالاردئث تاريحئ تةرةث تولعاندئرعانئنا كوز جةتكئزةمئز. تاريحي ةتنوگرافيالئق زةرتتةؤلةردئ تابئستئ جذرگئزگةنئ ءذشئن قازاق عالئمئ 22 جاسئندا بةلگئلئ ورئس جيهانكةزئ، زةرتتةؤشئ - عالئم پ.پ.سةمةنوأ تيان-شانسكيدئث كةپئلدةمةسئ بويئنشا ورئس جاعراپيالئق قوعامئنئث تولئق مذشةسئ بولئپ سايلاندئ.
جانايداروأ: شوقان ءؤاليحانوأتئث ةتنوگراف عالئم رةتئندة اتقارعان ةثبةگئن قانشالئقتئ ذشان تةثئز؟
قوجامبةرليةأ: بذل رةتتة مئناعان ةرةكشة نازار اؤدارؤئمئز قاجةت. شوقان ءؤاليحانوأتئث قازاقستان اؤماعئنداعئ تذركئ حالئقتارئنئث ةتنيكالئق تاريحئ ماسةلةلةرئن تالداؤعا قوسقان ذلةسئ وراسان زور. ول قازاقتاردئث، سونئمةن قاتار، قئرعئزدار مةن ذيعئرلاردئث ةتنوگةنةزئ تؤرالئ العاشقئ بولئپ قئزئقتئ ءارئ دالةلدئ پئكئرلةر ايتتئ. ونئسئ بذگئنگئ كذنگة دةيئن ءوز ماثئزئن ساقتاپ كةلةدئ. 1884 - جئلئ ورئس زةرتتةؤشئسئ ن.ا.اريستوأتئث ةثبةكتةرئ شئققانعا دةيئن، دذنيةجذزئلئك عئلئمدار ش.ءؤاليحانوأتئث تذركئ حالئقتارئنئث ةتنوگةنةز ماسةلةلةرئن كوتةرگةن ةثبةكتةرئنئث تةثدةسئ جوق ةدئ. قازاق دالاسئنا كورشئ حالئقتاردئث تاريحئن زةرتتةؤ عالئمنئث تؤعان قازاق حالقئنئث ةرتةدةگئ جانة ورتا عاسئرلارداعئ تاريحئنئث كومةسكئ جاقتارئن اشؤئنا كومةكتةستئ.
ХІХ عاسئردئث ورتاسئنا دةيئن باتئس ةؤروپا مةن رةسةي عئلئمئندا (ا.گؤمبولت، ك.ريتتةر) ХVІІІ عاسئرداعئ ذلئ ءجذز قازاقتارئ مةن قئرعئزداردئ ءبئر حالئق دةگةن قاتة پئكئر قالئپتاسقان ةدئ. ءبئزدئث حالئقتارئمئز تاريحئنداعئ وسئناؤ اقتاثداق جةردئ شوقان تذگةلدةي جازئپ، تاريح عئلئمئندا ذلكةن توثكةرئس جاساپ، بذلاردئث ةكةؤئنئث ةكئ حالئق ةكةنئن، ياعني ذلئ دالا حالقئنئث قازاق ةكةنئن، ال قئرعئزداردئث ولارمةن تةك ةتنوگرافيالئق جاعئنان ةمةس، سونداي-اق ءتئل مةن انتروپولوگيالئق جاعئنان دا وزگةشة، بوتةن حالئقتار ةكةنئن باتئل تذردة دالةلدةدئ. ول ةتنوگةنةتيكالئق ماسةلةلةردئ دذرئس شةشؤ ءذشئن، ةث الدئمةن عالئمدا جان-جاقتئ، تولئق دةرةكتةر بولؤئ جانة دة عئلئمي قورئتئندئلارعا سذيةنؤ قاجةتتئگئن جاقسئ ءتذسئندئ. عئلئمدا ةث ءبئرئنشئ بولئپ حالئق اؤئز ادةبيةتئ تؤئندئلارئن دةرةك رةتئندة شةبةر قولداندئ. شوقان ءوزئنئث «قازاق شةجئرةسئ" اتتئ ةثبةگئندة قازاق حالقئنئث قذرامئنا ةنگةن ءارتذرلئ رؤلاردئث شئعؤئ مةن مةكةن ةتكةن جةرئن بايانداپ بةردئ. ونئث جازبالارئن نةگئزگة الا وتئرئپ ءبئز الشئن، ارعئن، نايمان، جالايئر، قئپشاق، قاثلئ، كةرةي، تذرئكمةن، قئرعئز، ت.ب. تايپالاردئث وسئ كذنگئ تذركئ تةكتةس حالئقتاردئث تؤؤئنا نةگئز بولعان دةپ ةسةپتةيمئز. سونئمةن قاتار شئعئس دةرةكتةرئن، اتاپ ايتار بولساق مذحاممةد حايداردئث «تاريح-ي راشيدي» دةگةن ةثبةگئن پايدالانعان. بذل ةثبةك عالئمعا قازاق حالقئنئث ةتنوگةنةز پروسةسئنئث اياقتالعان كةزةثئن عئلئمي تذرعئدان دالةلدةؤئنة مذمكئندئك بةردئ. اتالعان ماسةلة بويئنشا كوپتةگةن ماتةريالداردئ مذقيات زةرتتةؤ ناتيجةسئندة ءؤاليحانوأ قازاقتاردئث پايدا بولئپ، حالئق بولئپ قالئپتاسؤئنئث سةبةپتةرئنة وزئندئك كوزقاراس جاسادئ.
جانايداروأ: شوقاننئث ارحةولوگيا سالاسئنداعئ اؤقئمدئ ئزدةنئستةرئ، عئلئمي جةتئستئكتةرئ جايلئ نة ايتؤعا بولادئ؟
جولداسبايةأ: جاس عالئم جةتئسؤ مةن ءتاثئر تاؤئنئث بوكتةرلةرئنةن وتكةندة جول بويئندا كةزدةسكةن كونة ءداؤئردئث ةسكةرتكئشتةرئ وعان ذلكةن وي سالئپ قاتتئ اسةر ةتةدئ. اسئرةسة قازاق جةرئندة قالا مادةنيةتئنئث بولعاندئعئن، تاؤ باؤرايلارئنداعئ قئستاؤلاردئ، سؤلاندئرؤ جذيةلةرئن، قازاق حالقئنئث جارتئلاي وتئرئقشئ حالئق بولعاندئعئن ءوزئنئث «قازاق ةگئنشئلةرئ» اتتئ عئلئمي ةثبةگئندة جازادئ. ونئث جازؤئ بويئنشا، ةگئن سالؤدئ XVII ع. دؤلات تايپاسئنئث جانئس رؤئنان شئققان شئققان بايعابئل دةگةن كئسئ باستاعان. جانة ونئث بذرشاق، جئمئق، زئعئر سياقتئ ت.ب. داقئلدئث تذرلةرئن قئتاي جةرئنةن الئپ كةلئپ، ةككةنئن جازادئ. ارينة جةرئمئزدة ةگئن سالؤ عالئم كورسةتئپ وتئرعان عاسئردان الدة-قايدا بذرئن باستالعان. ئستئقكول جةرئندة بولعان كةزئندة ةرتة زامانعئ قالالئق مادةنيةتتئث بولعاندئعئن، سؤلاندئرؤ جذيةسئنئث ارئق توعانداردان كورئنئپ جاتقاندئعئن جازعان. ورتا عاسئرلاردا ئلة القابئندا دا وتئرئقشئلئق بولعان دةپ تذجئرئم جاساعان. عالئم جةرئمئزدةگئ كةزدةسةتئن كوپتةگةن ارحةولوگيالئق ةسكةرتكئشتةردئ كونة جانة جاثا مولالار دةپ ةكئ توپقا ءبولئپ قاراستئرعان. بذل مولالاردئث بارلئعئ قازاقتاردئكئ دةپ تذجئرئم جاساعان. ولاردئث سئرتقئ كورئنئستةرئ، جةرلةؤ ادةپ-عذرئپتارئ ءار ءتذرلئ. كةزئندة قازبا جذمئستارئن جذگئزبةگةن سوث ناقتئ پئكئر ايتؤ ةرتةلةؤ بولدئ. مولالاردئ ةكئگة ءبولئپ جازعان، جةكة-دارا جانة قورعان تارئزدةس تذرلةرئ دةپ. سوثعئسئ تاشكةنتتئك تيپتةس ئقشام قورعان تذرئندة، باتئسقا قاراعان ةسئكتةرئ بار، سئرتئ جالمةن بةكئتئلگةن بةكئنئس سياقتئ ءبولئپ كةلةدئ. ال مذنداي مولالار ذلكةن وردادا (ذلئ ءجذز) الاتاؤدئث ةتةگئندة دة ذشئراسادئ دةپ جازعان.
شوقان قازاق جةرئنة مونعول شاپقئنشئلئعئنا دةيئن تذركئ تةكتةس رؤ-تايپالاردئث مةكةندةگةنئن ذيعئر، قالاج، قاثلئ جانة قارلذق تايپالارئنئث تذرئك وداعئنئث نةگئزئن قالاعاندئعئن جازادئ. ال ولاردئث ارحةولوگيالئق ةسكةرتكئشتةرئنة جاتاتئن تذركئلةردئث بالبال تاستارئ. مذنداي بالبال تاستاردئث كئشئ رةسةي، ءسئبئر جةرلةرئندة دة كةزدةسةتئنئن، ولاردئث نةگة قويئلاتئندئعئ انئقتالماعانئن ايتادئ. مذنداي بالبال تاستار جةتئسؤدا وتة كوپ كةزدةسةدئ، بذلار تؤرالئ ارحةولوگ ا.دوسئمبايةأا جايسان، مةركة جةرلةرئندة زةرتتةؤ جذرگئزئپ، بذل بالبالداردئ تذركئلةردئث عذرئپتئق ورئندارئ دةيدئ. ماسةلةن ذلئ تاؤ شئثدارئنئث بئرئنةن ماثعئت ورداسئنئث نةگئزئن قالاؤشئ ةدئگة مولاسئن (كةسةنةسئن) كةزدةستئرئپ، وعان سيپاتتاما جاساعان. الايدا كةسةنةنئث بذزئلئپ ورنئ قالعاندئعئن، ءبئراقتا كةزئندة ونئث بيئكتئگئ تاؤمةن ذشتاسئپ تذرعانداي دةپ جازادئ. مونعول زيراتتارئمةن تذركئلةردئث مولالارئن سالئستئرا كةلئپ تذرئكتةر مونعولداردان الدةقايدا ءبئلئمدئ بولعاندئعئن، ولاردئث وتئرئقشئ قالالئق ءومئر سذرگةندئگئن، ساؤدا-ساتتئقپةن اينالئسقاندئعئن جازادئ. وعان دالةل رةتئندة قازان قالاسئنان 60 شاقئرئم جةردةگئ بذلعارلاردئث استاناسئ بذلعار قالاسئنئث قيراعان قالدئعئنئث ورنئ وسئ ؤاقئتقا دةيئن ساقتالؤئ جاتقاندئعئن كةلتئرةدئ. قازئرگئ الماتئ وبلئسئ كةربذلاق اؤدانئ التئنةمةل جةرئندة تةزةك تورةنئث اؤئلئندا بولعان كةزئندة شولاقتاؤداعئ جارتاستارداعئ سؤرةتتةردئ قاعازعا ءتذسئرئپ العان. عالئمنئث ءوزئ دة وسئ التئنةمةلدئث بويئنداعئ تاثبالئ تاس دةگةن جةردةگئ جارتاسقا سالئنعان سؤرةتتةردئ قاعازعا ءتذسئرئپ العان. . ال ذلئتاؤ ايماعئندا بولعان كةزئندة كةثگئر وزةنئ بويئنداعئ سالئنعان قامارحان، الاشحان، بولعان انا، دومباؤئن تاعئ باسقا كةسةنةلةردئ قاعازعا ءتذسئرئپ الئپ، ولاردئث قذرئلئسئنا تاث تاماشا قالعان دةيدئ. بذل كةسةنةلةردئث كذيدئرئلگةن كئرپئشتةن جاسالعاندئعئنا، ولاردئث مئقتئ بولؤ ءذشئن كئرپئشتةرئنئث قالاؤئنئث وزئندئك ءتاسئلئ بولعاندئعئنا كوثئل اؤدارعان. كةسةنةلةردئث سئرتئ ءتذرلئ-ءتذستئ سئرمةن سئرلانعان دةيدئ. اسئرةسة الاشحاننئث كةسةنةسئنة، قذرئلئس جذيةسئنئث قالاي سالئنعاندئعئنا ةرةكشة سيپاتتاما بةرگةن. اياگوز وزةنئنئث بويئندا تذرعان قوزئ مةن باياننئث كةسةنةسئنة ةرةكشة ءمان بةرگةن. سذيسپةنشئلئكتئث كؤاسئ بولعان پوةمانئث قازاقشا ءماتئنئن جازئپ قالدئرعان. قوزئ مةن بايان كةسةنةسئنةن اياگوزدئث اعئسئنا قاراي ءبئر جارئم شاقئرئم جةردة مولانئث جانئندا ءبئر ذسقئنسئز بالبال تاستئث تذرعانئ تؤرالئ جازئپ، ول قوداردئث ذسقئنئ بولؤئ مذمكئن دةيدئ. ارحةولوگيالئق ةسكةرتكئشتةر تؤرالئ جازعاندا عالئم جاقئن ماثئنداعئ حالئقتاردان سذراستئرئپ وتئرعان.
اققان جذلدئزداي ءومئرئ وتة شئققان عالئم قئسقا مةرزئمنئث ئشئندة، قازاقستان جانة ورتا ازيا جةرلةرئندةگئ ةلدةردة بولئپ، تاريحي ارحةولوگيالئق ةسكةرتكئشتةرگة كوثئل ءبولئپ، اسئرةسة ءوز ةلئنئث تاريحئنئث كونة داؤئرلةرئن تانئپ بئلؤدة ايانباي قئزمةت ةتؤئ حالقئمئزدئث ناعئز تذثعئش ارحةولوگئ بولعاندئعئن كورسةتةدئ. ول ارحةولوگيا عئلئمئنا العاش جول سالعانداردئث بئرةگةيئ بولدئ. ءبئز عالئمنئث ارحةولوگيالئق ةسكةرتكئشتةر تؤرالئ جازعاندارئن، ونئث ويئن تولئق يگةرئپ، قامتئپ جازدئق دةپ ايتا-المايمئز. بذل ماسةلةگة ءالئ دة بولسا قايتا ورالئپ بذتئندةي ءبئر ةثبةك جازؤ كةلةشةكتئث جذمئسئ دةپ قارايمئز.
جانايداروأ: اثگئمةلةرئثئزگة كوپ راحمةت!.