ادةبيةتتئث ءوز جولئ بار-جازؤشئ، ق ح ر مةملةكةتتئك «تذلپار» ادةبيةت سئيلئعئنئث يةگةرئ تذرسئنالئ رئسكةلديةأ

- ءسئز قئتايدا تؤئپ-ءوستئثئز. ةلئمئز تاؤةلسئزدئك الا سالئسئمةن اتاجذرتقا ورالدئثئز. ياعني ةكئ ورتا، ةكئ مادةنيةتتئث كؤاگةرئسئز. بذل جاعداي ءسئزدئث ادةبيةت الةمئندةگئ قولتاثباثئزعا اسةر ةتتئ مة؟
- مةن جاس كةزئمدة ناعاشئ اتامنئث قولئندا ءوستئم. ول كئسئ سةمةي مةدرةسةسئندة وقئعان، يسلام دئنئنةن مول ساؤاتئ بار، ون ساؤساعئنان ونةر تامعان شةبةر ادام ةدئ. ئلةدةگئ اتاقتئ باي نذپتةبةكتئث بئلعارئ زاؤئتئن سالئپ، سونئ تالاي جئل ئسكة قوسئپتئ. جارئقتئق ءتئلدئ-جاقتئ، اثگئمةنئ سارئندئ، اسةرلئ ايتاتئن. قازاقتئث ذشان-تةثئز اؤئز ادةبيةتئنةن سول كئسئنئث ارقاسئندا سؤسئندادئم. «اقئل - اؤئس، ئرئس - جذعئس» دةگةندةي، ناعاشئ اجةم دة ةرتةگئشئ كئسئ ةدئ مةكتةپتة وقئپ جذرگةندة دة ءسوز ونةرئنةن قذرجاياؤ قالمادئم. دةگةنمةن 10-سئنئپتاعئ ءبئر وقيعا ءالئ ةسئمنةن كةتپةيدئ. ءبئر كذنئ كةشكئ ساباق كةزئندة الگةبرا ساباعئنئث تاپسئرمالارئن ورئنداپ وتئرعانئمئزدئ كورگةن سذلةيمةن دةگةن ذستازئمئز: «جاراتئلئستئق عئلئمنان عالئمدار جاثالئق جاراتئپ بولعان. ةندئ سةندةرگة نة قالدئ دةيسئث؟! ال ادةبيةتتئ مئقتئ بئلسةثدةر، اقئن-جازؤشئ بولاسئثدار، تاريحتا اتتارئث قالادئ، ال، كانةكي، قئزدارعا ارناپ ولةث جازئثدار»، - دةپ ءسوزئنئث سوثئن ازئلگة ساباقتادئ.
ول كوكتةم مةزگئلئ بولاتئن. تةرةزةدةن قاراسام، ةكئ قئز كيئمدةرئنة گذل قاداپ، كوشة بويلاپ بارادئ ةكةن. اياقاستئنان شابئتئم كةلئپ، «گذلئثئز» دةگةن ءذش شؤماق ولةث جازدئم. سذلةيمةن مذعالئم ولةثئمدئ بذكئل سئنئپتاستارئمنئث الدئندا وقئتئپ، جاتئپ كةپ ماقتادئ. ول ولةث كةشئكپةي «ئلة گازةتئندة» جاريالاندئ. ؤنيأةرسيتةتكة تذسكةن جئلئ «يةسئز وقؤشئ» دةگةن اثگئمةم «شذعئلا» جؤرنالئندا جارئق كوردئ. ءسويتئپ، جازبا ادةبيةتتئث تابالدئرئعئنان دا اتتادئم.
مةن شئثجاث ؤنيأةرسيتةتئنئث قئتاي ءتئلئ مةن ادةبيةتئ فاكؤلتةتئن تامامدادئم. العاشقئ جئلئ وقئتؤ ساپاسئ جاقسئ بولعانئمةن، كةيئن قئتايدا ساياسي ناؤقان جيئلةپ، قوعامدئق وزگةرئستةر الاساپئران كذيگة ءتذستئ. «وثشئل ذلتشئلدئققا قارسئ تذرؤ»، «ستيل تذزةؤ»، «زور سةكئرؤ»، «جةرلئك ادئسپةن بولات قورئتؤ»، «ءذش قئزئل تؤدئ بيئك كوتةرؤ»، «حالئق كوممؤناسئن قذرؤ» سياقتئلار قئتاي ادةبيةتئنة دة، زيالئ قاؤئمعا دا ولشةؤسئز اپات الا كةلدئ. ءسويتئپ، كوركةم ادةبيةت ساياساتتئث جةتةگئندة كةتتئ. دةگةنمةن تاعئ ءبئر ذستازئمنئث: «قازئر كوركةم ادةبيةتتئ ساياسات بيلةپ كةتتئ. جةلدئث ئعئمةن كةتكةن شئعارما ذزاق جاساي المايدئ. ماحاببات پةن تابيعات قانا ماثگئلئك. شئنايئ ومئرشةث شئعارما سودان تؤادئ» دةگةن ءسوزئ ماعان كوپ مةدةؤ بولدئ. سول سوزدةردئث اسةرئ دة بولار، قايدا جذرسةم دة جازعاندارئم ساياساتتئث جةتةگئنة ةرمةدئ.
- جازؤشئنئث ذستانئمئ، جاسامپازدئق ساپارئ جولئنداعئ تالعامئ قالاي بولؤ كةرةك دةپ ويلايسئز؟
- ستؤدةنت كةزئمدة ءبئر شةتةل جازؤشئسئنئث وزئنة قويعان شارتتارئن وقئعان ةدئم. سوندا ايتئلعان كوپ شارتتاردئث ءبئرازئن ورئنداسام دا، «مذمكئن بولسا ذيلةنبةؤ» دةگةنئمةن ءذزئلدئ-كةسئلدئ كةلئسپةدئم. ذلتئمئزدئث مئنةزئ، سالت-ءداستذرئ وندايعا جئبةرمةيدئ. جالعئزدئق ءبئر قذدايعا عانا جاراسادئ. ال سول قالامگةردئث «جازؤشئلئققا» قويعان شارتارئنئث ئشئندة «پاتشا مةن حالئق اراسئندا قايشئلئق تؤعاندا، حالئق جاعئندا تذرؤ» دةگةنئن، اسئرةسة، كوركةم شئعارمالارئم ارقئلئ ورئنداؤعا تئرئستئم. قئتايداعئ «مادةنيةت زور توثكةرئسئ» تذسئندا زئنداندا، تذرمةدة جاتئپ، «تامئزئق» اتتئ مئسالدار توپتامامداعئ «بابئسةك»، «الجئعان ايؤدئث اؤئر كذرسئنؤئ»، «قذدئقتاعئ باقانئث ارمانئ»، «قاپاستاعئ توتئقذس تؤرالئ اثئز»، «ساسئق قوثئزدئث ءمانساپتئ بولؤئ» سئندئ مئسالداردئث سيؤجةتئن قذردئم. بذل مئسالدار سول كةزدة جاريالانسا باسئم ءسوزسئز وققا بايلانار ةدئ. قئزئل قورعاؤشئلار ءذي تئنتكةندة ايةلئم ولاردئ بةسئكتةگئ بالانئث استئنا جاسئرئپتئ. جالپئ، جازؤشئ بولؤدئث كوپتةگةن شارتتارئنا ءوز تاراپئمنان مئنالاردئ قوسقئم كةلةدئ: ءبئرئنشئ، ءومئردئث قاراثعئ، قالتارئس جاعئنا كوپ ءذثئلئپ، اششئ شئندئقتئ جازؤعا باتئل بولؤ. ةكئنشئدةن، كةيبئر توپتاردئث، جئكتةردئث، رؤلئق تارتئستاردئث داؤ-شارئنا كيمةلةپ كةتپةؤ، رؤشئل بولماي، ذلتشئل بولؤ. ءذشئنشئ، جةتكةن جةتئستئككة، ناتيجةگة قاناعاتتانباؤ، ءومئر بويئ ئزدةنؤ. تورتئنشئدةن، جازؤشئ گؤمانيست بولؤ كةرةك.
- قازئر كوركةم ادةبيةت تؤرالئ ءارتذرلئ پئكئر بار. بئرةؤ ماقتاعاندئ بئرةؤ جاقتامايدئ. ءسئز نة دةيسئز؟
- كوركةم شئعارما تؤرالئ پئكئر، تانئم، كوزقاراستئث ذقساماؤئن ةكئ جاقتان قاراستئرؤعا بولادئ. ءبئرئنشئ، نيةت، پيعئلعا قاتئستئ. بةلگئلئ ءبئر كوركةم شئعارمانئث ناشار الدة مئقتئ جازئلعانئن ءبئلئپ، تاني تذرا، جاقئنئنا باسئپ، جاؤلاسقانئنا ازؤئن باسؤدان قاساقانا تةرئس باعا بةرئلةدئ. ةكئنشئ، سئنشئنئث ساؤاتسئزدئعئنان ءدان مةن توپان ارالاسئپ بئلئعادئ. ونئث بةر جاعئندا جازؤشئنئث دا، وقئرماننئث دا ادةبيةتتانؤ عئلئمئنان ساؤاتتئسئ-ساؤاتسئزئ بولادئ. كةيبئر جازؤشئلار ءوزئ دذنيةگة اكةلگةن تؤئندئسئنئث ادةبيةتتئث قاي جانرئنا جاتاتئنئن دا بئلمةيدئ. ءوزئنئث كذندةلئكتةرئ مةن بئرةؤمةن بولعان داؤ-شارئن، كةتكةن كةگئن «عذمئرنامالئق رومان» دةپ جازئپ جذرگةن قالامگةرلةر دة جوق ةمةس.
- ادةبيةتتةگئ ذلتتئق بوياؤ دةپ نةنئ ايتؤعا بولادئ؟
- كوركةم شئعارماداعئ ذلتتئق بوياؤ، تذپتةپ كةلگةندة، قازاق حالئق اؤئز ادةبيةتئنةن باستاؤ الادئ. شئعارماعا ذلتتئق بوياؤ بةرؤدة تاپتاؤرئن بولعان دذنيةلةردئ تالعامسئز تئقپالاي بةرؤدئث دة قاجةتئ شامالئ. الةم ادةبيةتئ تايازدان تةرةثگة قاراي بةت الئپ، ذزدئكسئز جاثارئپ، تذلةپ، قذلپئرئپ وتئرادئ. ءبئزدئث ذلتتئق ادةبيةتئمئز دة سولاي بولؤ كةرةك. دذنيةدة قالپئن وزگةرتپةي، قاتئپ-سةمئپ قالاتئن ةشتةثة جوق. تاعئ ءبئر نارسة، شئعارما جازؤدا كوركةمدئكتئث الةمدئك جةتئستئكتةرئن قاپةردةن شئعارماعان ابزال. داستذرگة ارتئق بةرئلئپ، اينالامئزعا كوز جذگئرتپةؤ دة سئثارةزؤلئك بولار ةدئ. جاثا ءبئر بيئك دةثگةيگة تابان تئرةؤ ءذشئن بذرئنعئ مةن بذگئنگئنئث اراسئنان سونئ دا اؤماقتئ ءورئس اشقان ءجون.
- ءوزئثئز ايتقان وسئ سونئ سوقپاقپةن جازئلعان شئعارمالارئثئز بار ما؟
- ونئ مةنةن سذراعاننان گورئ شئعارمالارئمدئ نةمةسة سئنشئلاردئث جازعان ماقالالارئن وقئپ كورسةث، تولئق جاؤاپ بةرةر ةدئ. بذرئن قئتايدا جارئق كورگةن، كةيئن اتاجذرتقا كةلگةن سوث وقئرمانمةن بةت كورئسكةن كوپتومدئعئمنئث І تومئنداعئ «جوثعار جولاؤشئلارئ»، «ءتاتتئ الما»، «كوشئرئلگةن جذرةك»، «سارئ دالانئث ساعئمئ»، «قارا كولدئث بالئقتارئ» سياقتئ حيكاياتتارئم مةن «ذلئ كوش» تريلوگيامدئ مذمكئن قازئرگئ پسيحولوگيالئق پروزا اعئمئنا جاتقئزعان دذرئس بولار.
- جاسئراتئنئ جوق. قازئر كوپتةگةن قالامگةرلةرئمئز عذمئرنامالئق رومان جازؤعا، ةندئ بئرةؤلةرئ تاپسئرئسپةن كئتاپ جازؤعا بةيئمدةلئپ كةتسة، كةيبئرةؤلةرئ دةرةكتئ پروزا دةپ پروتوتيپئ انئق كئسئلةردئث ومئرئنةن شئعارما جازادئ. ءسئزدئث تؤئندئلارئثئزدئث قاتارئندا ونداي دذنيةلةر بار ما؟
- مةن عذمئرنامالئق رومان دا، تاپسئرئسپةن كوركةم شئعارما دا جازئپ كورگةن ادام ةمةسپئن. ءبئراق شئعارمالارئمدا، ونئث ئشئندة «ذلئ كوشتة» اقئن تاثجارئق - بةلدئ كةيئپكةرلةرئمنئث ءبئرئ. ونئث ءومئر سذرگةن ورتاسئ، تاريحئ، مئنةز-قذلقئ، بةت-بةينةسئ ماعان ابدةن تانئس. ويتكةنئ تاثجارئقپةن رؤلاس، جةرلةسپئن ءارئ تاثجارئقتانؤشئلاردئث باستاماسئ بولعانمئن. ول تؤرالئ پةسا، كينو، سسةناريي دة جازعانمئن. تاثجارئق - «ذلئ كوشتةگئ» باستئ كةيئپكةر اقتوتئنئث العاشقئ ماحابباتئ. تاثجارئقتئث جاس كةزئندة ءبئر قئزعا عاشئق بولعانئ، وعان ارناپ «انار-ساؤلة» دةگةن داستان جازعانئ شئندئق. ال اقتوتئ - مةنئث قيالئمنان تؤعان كةيئپكةر. رومانعا اقئننئث ءومئر تاريحئن، باسئنان كةشكةندةرئن قاز-قالپئندا كوشئرة سالمادئم. شئعارماعا قاجةتتئ تذيئندةرئن تاثداپ الئپ، سيؤجةت جةلئسئنةن، كومپوزيسيالئق تذتاستئقتان اؤئتقئپ كةتپةؤدئ ذستاندئم. مةنئثشة، رومان تاريحي دةرةكتةردئث ذيئندئسئنة اينالئپ كةتؤدةن بارئنشا ساقتانعان ءجون. «ذلئ كوش» رومانئندا ويدان قذراستئرئلعان وقيعا باسئم ورئندا. ارينة، تاريحي شئندئقتئ دا ذمئتپادئم.
- شئعارماشئلئعئثئزدا قانداي جاثالئقتار بار؟
- وقئرماندارئممةن جذزدةسئپ، شئعارماشئلئعئم تؤرالئ ذلكةن ةسةپ بةرةتئن ؤاقئت كةلگةن سةكئلدئ. سونئ ةسكةرئپ، جاقئندا قازاقستان جازؤشئلار وداعئنئث ذيئمداستئرؤئمةن 6 - قازان كذنئ ادةبيةت ذيئندة شئعارماشئلئق كةشئم وتةدئ.
اثگئمةلةسكةن مادينا كةگةنبايةأا
(«انا ءتئلئ» گازةتئ 22-قئركذيةك 2010 -جئل)