قايئر سذراؤمةن وتكةن ءبئر كذنئم

ئ. قازاقپارات -ءاربئر پةندة - مةنمةن. ءوز جايئن وزگةلةردةن جوعارئ قويادئ. وزگةنئث جايئنا كةلگةندة، ءاي، تذسئنة بةرمةيمئز-اؤ... باسقا تيگةندة ءبئر-اق ذعئنامئز. قوعامدا الةؤمةتتئك توپتار تئم كوپ. ءبئرئ كاسئپكةر، ءبئرئ قاراپايئم جذمئسشئ، ةندئ ءبئرئ كذندةلئكتئ اس-سؤئن ساداقا تئلةؤمةن ايئرئپ جذرگةن جاندار
None
None

ءاربئرئنئث ءوز ءومئرئ، تاعدئرئ بار، ولارعا ذثئلة الئپ ءجذرمئز بة؟ جاس ءتئلشئ اسقاربةك قازانعاپتئ قايئرشئ ءومئرئنئث بئزگة بةيمالئم قالتارئستارئن ءتذيسئنئپ قايتؤئ ءذشئن «الاقان جايعئزئپ» الماتئنئ ارالاتئپ جئبةرگةنبئز. قولئنا دومبئرا ذستاتتئق. تومةندة - اسقاربةك سالعان قايئرشئ ءومئرئنئث «الةؤمةتتئك كارتيناسئ»... «ايقئن»

«العاش ساداقا تئلةپ، الاقان جايؤشئلار ورتاسئنا بارام دةپ بةكئنگةن ساتتة، ويلانئپ قالدئم. كئم بولؤئم كةرةك؟ اربادا وتئرعان مذگةدةك پة؟ مذمكئن، سوقئر بولئپ كوشة كةزةرمئن. الدة مئلقاؤدئث بةينةسئن سومدايئن با؟ قالاي بولعانمةن، باستاپقئ ماقساتئما جةتؤگة مذمكئندئك بةرةتئن جول تاثداؤ كةرةك بولدئ. سئرت كوزگة جةثئل كورئنگةنمةن، قايئر تئلةؤدئث ءوزئ كاسئپ سةكئلدئ ةكةن. نةگة دةسةثئز، ونئث دا كةرةكتئ ادئستةردئ دذرئس مةثگةرئپ، وثتايلئ شةشئم تاؤئپ، قيئنئن قيئستئرؤ ارقئلئ جةمئستئ ناتيجةگة جةتةتئن جولدارئ بار. ءبئر ساتتة، كذندة ؤنيأةرسيتةتكة بارعاندا، جةراستئ جولئندا دومبئرامةن ءان سالاتئن اعايدئث ويئما ورالا كةتكةنئ. ءشامشئ اندةرئن شئرقاي جونةلگةندة، ةلةث ةتپةي، ءبئر تةثگة بولسئن تاستاماي وتةتئن جذرگئنشئلةر كةمدة-كةم بولاتئن. قانشا دةگةنمةن، مؤزئكا ادام ساناسئن ءجئپسئز بايلار ماگنيتتةي قذدئرةت ةمةس پة؟ ادامداردئث قايئرشئ كةيئپتةگئ دومبئراشئعا اسةرئن، ورتانئث قالاي قابئلدايتئنئن ويلانا كةپ، سوثعئ نذسقانئ تاثدادئم. «ءبئسمئللا» دةپ تاث ةرتةمةن ابئلايحان-ايتةكة ءبي كوشةسئ بويئندا جذرگئنشئلةر كوپ وتةتئن جةراستئ جولئنا بةت الدئم...

«سئعان قايئرشئنئث تةرريتورياسئ ةكةن...»

...تومةن قاراي تذسسةم، كئشكةنتاي بالاسئمةن باسپالداقتئث جوعارئ جاعئندا سئعان ايةلئ وتئر ةكةن. العاشقئ سئن بولسئن دةپ، ادةيئلةپ ول وتئرعان جةردةن سال تومةنئرةك وتئردئم. دومبئرادان بوساعان قاپتئ تيئن لاقتئرارداي ئثعايلئ ةتئپ اياقتئث استئنا سالدئم دا، «ةركة سئلقئم» كذيئن باستاپ كةتتئم. العاشقئ مينؤت ذزاق وتكةندةي مة، ةشكئم ةشتةثة تاستاي قويمادئ. كةرئسئنشة، ارتئمنان داؤئس كوتةرة كةلئپ، الدةكئم تؤ سئرتئمنان تيئسة باستادئ. قاراسام، جاثاعئ سئعان. وزگة ةلدة جذرسة دة، ءوز تئلئندة ماعان بئردةثة دةپ سويلةپ جاتئر. سوزبة-ءسوز ذقپاسام دا، «بذل جةردةن كةت» دةگةنئن ءتذسئنئپ وتئرمئن. مةن ءذندةمةي قويعاسئن، قازاقشالاپ: «ذياتئث قايدا، مةن وتئرعان جةردةن كةتسةيشئ» دةپ ايتئپ سالماسئ بار ما؟ ول ازداي، سئعانشا-قازاقشالاپ سئباپ باستادئ. نة دة بولسا، ارتئن باعئپ، ذندةمةي شئدادئم. مةنئث شئدامئم مئقتئ ةكةن، سئعانئم ءبئراز ؤاقئت وتة كةلة، باستاپقئ ورنئنا بارئپ قايتا جايعاستئ. مةن كذيئمدئ جالعاپ وتئرمئن. «ةركة سئلقئم» اقشا تذسئرمةگةن سوث، نذرعيسا اتامئزدئث «القيسساسئنا» كوشتئم. كذيدئث اسةرئ مة، الدة مةنئث جذپئنئ كيئنگةن كذيئمنئث اسةرئ مة، العاشقئ تةثگةلةرئم تذسة باستادئ. شئنئ كةرةك، تيئن تذسكةن سايئن جذرةگئث دة بذلك ةتةدئ ةكةن. وزئثة ايانئشپةن قاراعان جاندار كوبةيگةن سايئن، كوزئث تومةن ءتذسئپ، موينئث يئلة بةرةدئ. ةكئ كوزئم ءوز-وزئنةن ءوتئپ جاتقان ادامداردئث اياعئنان جوعارئ كوتةرئلمةيدئ. كةلةسئ كةزةكتة، قاسئما ورتا جاستاعئ قازاق كةلئنشةگئ كةلئپ «اينالايئن، ايتئث قابئل بولسئن! امان بول!» دةپ قاعاز ةكئ ءجذز تةثگةسئن تاستاپ كةتتئ. نة ويلارئمدئ دا بئلمةدئم. ءبئر جاعئنان، شئنئمةن دة، قايئرشئ بةينةسئنة تولئقتاي كئرئپ كةتكةنمئن بة دةپ تة ويلاپ قويامئن. تاعئ دا ةكئ ءجذز تةثگةلئكتئ، شاماسئ ءوزئ دة كذيشئ بولار، مذرتتئ كةلگةن ءوثدئ جئگئت اعاسئ سالدئ. ولاي دةگةنئم، «دومبئرانئ جاقسئ تارتادئ ةكةنسئث...» دةپ ءسال ايالدادئ دا، ءجذرئپ كةتتئ. مذمكئن، ول دا ايانئشپةن ويلانا قاراعان بولار. وسئلاي جالعاسا بةرةر مة ةدئ، سول جةردةگئ دذثگئرشةكتةرگة جاؤاپتئ كئسئ كةپ: «بئزدة جذمئس، مازامئزدئ الئپ جاتئرسئث» دةپ قاسئمدا قاسارئسئپ تذرئپ الدئ. مةن دة قاسارئسئپ تذرايئن دةدئم دة، رايئمنان تةز قايتتئم. بذل جةرگة اقشا تابؤ ماقساتئندا كةلمةدئم عوي. تذردئم دا، «ءوزئم» تاعدئرلاس ادام ئزدةپ باعئتئمدئ كوپ اؤزئنداعئ «ارباتقا» تذزةدئم. «...كةتپةسةث باستئعئم ماعان رةنجيدئ. سوسئن...»

مةزگئل تذسكة تاقاپ قالعان. شاماسئ كذننئث ئستئعئنان بولار، مةن وتئرعان «ارباتتئث» بويئندا وتكئنشئلةر اياعئ سيرةكتةؤ ةكةن. جارتئ ساعاتتاي دومبئرامدئ شالدئرئپ، كورةرمةنئ تولماعاسئن جةتئمسئرةتپةيئن دةپ كوك بازارعا تؤرا تارتتئم. ادامنئث نوپئرئ قالئث ةكةن. ءدال باس جاعئندا تومةن قاراي تذسةتئن باسپالداقتئث ورتاسئنا اسئقپاي جايعاستئم. سوسئن ةكئ ساعاتتا ذيرةنئپ قالعان ادةتئم بويئنشا، شاعئن كونسةرتئمنئث شئمئلدئعئن «ةركة سئلقئممةن» اشتئم. تذسئنگةنئم، ادامنئث نازارئن قاراتؤ ءذشئن تارتاتئن كذيدئ دة دذرئس تاثداعانئث ءجون. ويتكةنئ «كوثئل تولقئنئ»، «سالتانات» سةكئلدئ مذثدئ باياؤ كذيلةردئ ورئنداعانئمدا، ءدال «سارئ ارقا»، «اداي»، «كوروعذلئ» سةكئلدئ جئگةرلئ كذيلةرگة قايئرئلعانداي ادامداردئ تارتا المادئ. بةلگئسئز بوتةن كوزدئث باعانادان سئرتئمنان قاراپ تذرعانئن سةزگةندةي بولدئم. اقئرئن قارا كوزئلدئرئك كيگةن كوزئمدئ جوعارئ كوتةردئم. بايقاسام، ةكئ كوزئ مولدئرةگةن، سذيكئمدئ ءبئر ساتؤشئ قئز دذثگئرشةگئنةن شئعئپ قاراپ قالئپتئ. كذيئمدئ تارتئپ بئتكةندة، ول دا ءوزئنئث ساداقاسئن تاستادئ. بذل جولئ تةك وسئ ارؤدئث ايانئشتان ةمةس، ونةرگة سذيسئنگةندئكتةن تةثگة تاستاعانئنا سةنگئم كةلدئ. سةبةبئ ايانئش شئن ماعئناسئندا ادامدئ تامذققا باتئرا بةرةدئ ةكةن. ءوزئثدئ بذل قوعامنان ءبولئنئپ قالعان كةرةكسئز بولشةكتةي سةزئنةسئث. مةن اينالدئرعان بئرنةشة ؤاقئتتئث ئشئندة وسئنداي كذي كةشكةنئمدة، وسئ جولدئ ومئرلئك باعئتئ ةتكةن جاندار جئلدار بويئ قانداي كذي كةشؤدة. ءبئز بئلمةيتئن بةيمالئم جاعدايدا، جاؤاپسئز سذراقتار دا كوپ-اؤ. «بذل جةردةن كةتةسئث بة، باستئعئم رةنجئپ جاتئر» دةپ الدئما كذتپةگةن مةزةتتة دؤبينكاسئن اسئنعان كذزةتشئ كةلدئ. «قايدا بار دةيسئز سوندا؟» دةسةم، «بئلمةيمئن، بذل جةردةن اؤلاق كةتسةث بولعانئ... تومةنئرةك... كةتپةسةث باستئعئم ماعان رةنجيدئ، سوسئن... بئلةسئث عوي... نة بولارئن...» ذندةمةي قالدئم...

ويدا-جوقتا جولئققان وسپان نةمةسة «تيگر»

جذما بولعاندئقتان، مةشئتكة جاماعاتتئث كوپتةپ جينالاتئنئ كوك بازاردان ةرئكسئز «قؤئلعاننان» كةيئن ةسئمة ءتذستئ. ورتالئق مةشئت بازاردئث تومةنگئ جاعئندا ورنالاسقانئن بئلسةم دة، سول باعئتتا كةتئپ بارا جاتقان ءوزئم قاتارلاس جئگئتتةن مةشئتتئث قايدا ةكةنئن سذرادئم. ءساتئن سالعاندا، ول دا سول جاققا بارادئ ةكةن. تذرئمة قارادئ دا، «ارتئمنان جذرة بةر» دةدئ. ءبئر-ةكئ رةت سذراق قويئپ، اثگئمةگة شاقئرئپ بالةندةي ةش ناتيجة شئقپاعاننان كةيئن بايقاعانئم، سويلةسؤگة قذلقئ جوق. ءتئپتئ قاراعاندا دا توبةمنةن كوز تاستايدئ. سوندا ادام مةن ادامنئث سويلةسؤئ ونئث جابئستئرئپ العان شذبةرةگئنة بايلانئستئ بولعانئ ما؟ الدة كوشةدةگئ قايئرشئدان ولاردئث ءبئر مذشةسئ ارتئق جاراتئلئپ پا؟ وسئ ويلار مةشئتكة جةتكةنشة تئنئم تاپقئزباي، مازالاپ باردئ. كةلسةم، ادامنئث كوپ بولؤئنا بايلانئستئ قايئر تئلةگةن مةنئث «باسةكةلةستةرئم دة» بئرازداپ كورئندئ. نةگئزگئ تذراق قاقپانئث الدئ. تاياعئنا سذيةنگةن ةكئ اقساقال، اق جاؤلئعئ جةلبئرةپ، قولئن جايعان بئرنةشة اپا جانة دة بئردةن كوزگة تذسةتئن جاؤئرئندئ، ساقال-مذرتئ ءوسئپ، مولدالارشا كيئنگةن ورتا جاستاعئ جةردة وتئرعان كئسئ مةن جايعاسقان جةردئث يةلةرئ ةكةن. مةنئ جاقتئرماعاندئقتارئ دومبئرا تارتقانئمنان ءبئلئندئ. اسئرةسة، قاراما-قارسئ كولةثكةدة وتئرعان ءبئر اپا: «مةشئتتئث جانئندا كئم دومبئرا تارتاتئن ةدئ، بار، باسقا جاققا بار!» دةپ بذيئرا سويلةگةنئ. باسئمدئ تومةن سالئپ دومبئرامدئ شةرتؤدةمئن. بايقايمئن، مةنئث اقشا تابؤ ذلةستئك پايئزئم ولارعا قاراعاندا كوبةيئپ كةلةدئ. جوعارئدا ايتئپ وتكةن ةرةكشة كوزگة تذسةتئن قارا كوزئلدئرئكتئ، مولدالارداي كيئنگةن اعا ماعان قاراپ: «باؤئرئم، بةرئ كةلشئ، بةرمةن قاراي» دةپ ءبئر كةزدة شاقئرعانئ. ةلةث ةتئپ، بارايئن با دةپ ويلادئم دا، ارتئن باعا تذرايئن دةگةن ويمةن ةستئمةگةن ادامداي وتئرا بةردئم. كذن ئستئق. ماثدايدان نوسةردةي تةر كةتئپ، وتئرعان جةرئمدة قاقتاپ وتئرعان اسفالت تا شئداتار ةمةس. شامالئ مينؤتتان كةيئن، تاؤةكةل دةپ تذرئپ، جاثاعئ كئسئنئث جانئنا جاقئندادئم. تانئس ادامداي، قولئن بةرئپ قؤانا قارسئ الدئ. دذرئسئ ورنئندا وتئرئپ، ءوز جانئنان، ياعني جةردةن ورئن ذسئندئ. وتئردئم. العاش سذراعانئ «قاي جاقتان بولاسئث؟». ويئما وتئرئك تذسكةنئن ايتتئم: «اقتاؤ...». قئزئق بولعاندا ول دا اقتاؤدئث بةينةؤئنةن ةكةن. مةنئ تؤئسئن كورگةندةي قؤانئپ كةتتئ. «قاي ةلسئث؟ مةن ادايمئن» دةدئ. ودان سايئن قئزئق بولا تذسسئن دةپ، مةن دة «ادايمئن.. » دةدئم. جاثاعئ قؤانئش قؤانئش پا، ار جاقتا قذرت ساتئپ وتئرعان جئگئتتئ شاقئرئپ الئپ ءسذيئنشئ سذراؤدا. سويتسةم، ول دا «اداي» ةكةن. تانئستئق. ةسئمئم بةرئك، اكةم جوق، شةشةم مةن جالعئز قارئنداسئم جةزقازعان قالاسئنئث سئرت جاعئندا اؤئلداردا مال باعئپ جذرگةنئن، مةنئث بذل جاققا اقشا جيناپ، قئسقا ذيدةگئلةرگة كيئم الؤ ءذشئن جذرگةنئمدئ ايتقاندا، وتئرعان ةكةؤ كادئمگئدةي تولعانئپ، ايانئش ةتتئ. شاماسئ، بةلگئلئ ماقساتتا ايتقان وتئرئگئم ئسكة استئ. ةندئ مةنئث دة كئرئسةتئن كةزئم كةلدئ. ءوزئنئث ةسئمئ وسپان ةكةن. ءبئراق جاقئن دوستارئ، كوپشئلئك «تيگر» دةپ اتايدئ. نةگة ةكةنئن، وثاشادا قذرت ساتؤشئ مةيرامبةك ةسئمدئ جئگئتتةن ءبئلدئم. سويتسةم، كةزئندة بةينةؤدئ شؤلاتقان، ناعئز مافيوزنيكتئث ءوزئ ةكةن. ءارئ اؤعانستاندا سوعئستا بولعانئن قوسئثئز. سةنبةيئن دةسةم، ومئراؤئثدا مةدالدارئ بار جانة ءبئر كوزئ كورمةيدئ. تاعئ دا تاثعالعانئم، ءوزئ دة ماقتانا تةكسةرتتئ، الاقانئن قانشا قئسساث دا بذگئلمةك تذگئلئ، بذلك ةتپةيدئ. ونداي جذدئرئقتئث بايقاؤسئزدا كذركةسئنةن شئقسا، كئمدئ دة بولسا امان قالدئرماسئن اثعاردئم. سونئمةن نة كةرةك، اثگئمةنئث توركئنئ «اداي» كذيئن تارتؤدان باستالدئ. مةنئث ويدا-جوقتا اداي بولعانئم قانداي جاقسئ بولدئ. ءذش ادايلئق قوسئلئپ قئزؤ اثگئمةنئث تيةگئن اعئتتئق. كذي تارتقانئما ريزا بولئپ، ئرئمداپ جولئث بولسئن دةپ ءوزئ قايئر سذراپ وتئرعان «تيگر» اعامنئث ماعان جةتپئس تةثگة ذسئنعاندا، قالاي ئرزا بولعانئمدئ بئلسةثئز. قازئرگئ اياقتارئ اسپاننان سالبئراپ تذسكةندةي جةر باسا الماي جذرگةن، قالتالئ كوكةلةرئمنئث جانئندا وسپان اعا كوز الدئمدا بةدةلئ زورايئپ كةتتئ. بئرتة-بئرتة تابئستارئ جايلئ سذراي باستادئم. نةگئزئنةن، التئن وردا جاقتاعئ كوپئردئث بويئندا وتئرادئ ةكةن. كذندئك تابئسئ، ورتاشا 5000-6000 تةثگة ارالئعئ. تةك جذما سايئن وسئلاي مةشئتتئث الدئندا وتئرادئ. بذل كذن ول ءذشئن، زاماناؤي تئلدة بونؤستار جينايتئن كذن بولئپ تابئلادئ. تاعئ دا سذراعانئم، قايئر تئلةگةندة كةز بولاتئن كةدةرگئلةر جوق پا؟ راس پا، وتئرئك پة «تيگر» اعامنئث ايتؤئنشا، ونئ التئن وردا جاقتا بئلمةيتئن ادام كةمدة-كةم، تئپتةن جوق. ماعان دا، ءوزئنئث ةگةر كةلةر بولساث قاراپ جذرةتئنئن ايتتئ. ونئمةن قويماي، ةگةر قينالئپ جذرسةث ارزانعا جالدايتئن پاتةر الئپ بةرةم دةگةنئن قايتةسئز. وبالئ نة كةرةك، ناعئز ازامات ةكةن. ءبئراز اثگئمةلةسكةننةن كةيئن، ءتذس اؤا ولار ءذشئن بازارعا بارئپ اقشا تابؤعا، ءوزئم ءذشئن وسئنداي وقيعادان كةيئن وي قورئتؤعا جارتئ كذندئك «قئزمةتئمدئ» اياقتاپ، ذيگة قايتتئم.

ءسوز سوثئ

ءيا، تةك قانا قايئرشئعا ايانئشپةن قاراؤعا بولمايدئ. الدئمةن وزئمئزگة سولاي قاراؤ كةرةك. ولار كذندةلئكتئ تاماعئن بئزدةن الاقانئن جايئپ سذراپ الا الادئ. ال كةيبئرةؤلةر بذرئن جوعالتئپ العان، ولاردا ساقتالعان ادامي قاسيةتتةرئن قانشا قايئر سذراسا دا قايئرا المايدئ. بذگئنگئ قوعامنئث دا دةرتئ وسئ. قورقئنئشتئسئ، رؤحاني جاعئنان جذدةپ كةدةيلةنؤ. ادام وزگةرمةيدئ، زامان وزگةرةدئ. ءومئر تةثئزئندة الدا قانداي تولقئن توسارئن كئم بئلگةن؟..

اسقاربةك قازانعاپ، قازذؤ-دئث 2-كؤرس ستؤدةنتئ

(«ايقئن» گازةتئ. قئركذيةكتئث 22- سئ. 2010 - جئل)

سوڭعى جاڭالىقتار