ابايدئث بايكوكشةسئن بئلةمئز بة؟

قازاقپارات - ابايدئث قاسئندا ءجذرئپ، وعان تئكةلةي اسةرئ بولعان جانة ودان جوعارئ باعاسئن العان اقئنداردئث ءبئرئ - بايكوكشة
None
None

جالپئ ءبئز ابايدئ، ونئث ولةث قذدئرةتئن ايتقاندا، ماثئنداعئ اقئن-جئرشئلاردان ءبولئپ قاراپ، ارتئق بئتكةن اقئندئق قؤاتئنا جوعارئ باعا بةرگةندة قاسئندا جذرگةن اقئندار، جئرشئ-جئراؤلار ايدئث قاسئنداعئ جذلدئزداي نازاردان تئس قالئپ قوياتئنئ بار. سونداي كومةسكئ قالئپ كةلة جاتقان اقئننئث قاتارئنداعئ بايكوكشة بالعئنباي ذلئ (1813 - 1892) - ابايدئث زامانداسئ، ونئث اپئل-تاپئل باسقان شاعئنان قاسئندا بولئپ، ةرةكشة سئيلاسقان ادامئ. بايكوكشةنئث ابايمةن بايلانئستئ ولةث-سوزدةرئ عانا ساقتالئپ، قالعان مذراسئ ذمئتئلعان. ابايدئث قاسئندا ءسوز پاتشاسئ - ولةثگة ةرئك بةرةتئن ساناؤلئ اقئن بولدئ دةسةك، سونئث ءبئرئ جوعارئدا ايتقانداي وسئ - بايكوكشة. «اباي جولئ» ةپوپةياسئن وقئعاندا ةث العاش جاس ابايدئ «قوزئ كورپةش - بايان سذلؤ» جئرئمةن تانئستئراتئن دا وسئ بايكوكشة. اقئندئققا بوي تذزةپ، قولئنا قالام العان اباي، ءسوز جوق، الدئمةن ءوز ةلئنئث اقئنئ بايكوكشةنئ ذلگئ تذتتئ. كةلة-كةلة اقئندئعئن، شةشةندئگئن قادئرلةپ "بايكوكة" دةپ قذرمةتپةن اتادئ. وكئنئشكة وراي، سوعان قاراماستان بايكوكشة اقئننئث ةسئمئ ذمئتئلئپ بارادئ. باسقاسئ باسقا، بذگئنگئ اقئنداردئث قايسئ ءبئرئ ونئث شئعارمالارئ تذگئل، ةسئمئن بئلمةيدئ. سولاردئث قايسئ ءبئرئنئث ءيا، كةزئندة ونداي اقئندار ءار اؤئلدا بولدئ عوي دةيتئنئن قايتةرسئث! سوندئقتان ءبئز كوزدةن تاسا، كوثئلدةن جئراق قالئپ بارا جاتقان اقئن تؤرالئ ءسوز قوزعاعاندئ ءجون كورگةن ةدئك.

بايكوكشة ابايدئث الدئندا قايمئقپاي سويلةپ، ونئث قاي سئنئنا دا توتةپ بةرگةن ادام. وتكئر ءتئلدئ بايكوكشة توبئقتئ ئشئندةگئ از تايپا قاباستان شئققان. مئرزا-ماماي، بوراناي-قاباس ءبئر تؤئسادئ. قاباستئث بةكبولات، نذربولات، توقبولات، ةسبولات، جانبولات ةسئمدئ ذلدارئ 1723 جئلعئ ةل باسئنا كذن تؤعان الاساپئران شاقتا ةرلئكپةن شةيئت بولعان. ولاردان قالعان ءبئر ذرپاق ايؤ بولسا، ونئث بوتاقارا، ةسداؤلةت دةگةن ةكئ ذلئ بولئپتئ. مئنة، بايكوكشة وسئ ةسداؤلةت ذرپاعئ.

جوعارئدا ونئث اقئن ءئنئسئنئث الدئندا ئركئلمةي، ةركئن سويلةپ، ءوز ويئن اشئق بئلدئرة بئلگةنئن ايتتئق قوي. سونئث دالةلئندةي، بايكوكشةنئث اششئ ءتئلدئ بةت قاراتپايتئن تؤراشئلدئعئن ةسئنة سالعان اباي بئردة: "بايكوكة-اي، توقپاقپةن ذرئپ جئعاتئن قئلئعئث بار-اؤ»،- دةگةندة بايكوكشة:

كوكةثدئ ذرام دةيسئث توقپاقپةن،

ءجذرسئث بة اتاث سالعان سوقپاقپةن.

تؤرا ءسوزدئ ايتسام دا كئنالايسئث

جاسئثدا جولداس بوپ پا ةث اقئماقپةن، - دةپ جاؤاپ قايتارئپتئ. وسئ شؤماقتئث شئعؤ تاريحئ ءارحام ئسقاق ذلئنئث ةستةلئگئندة باسقاشا ايتئلادئ. "قي سئندئراتئن توقپاق اعاشتئ اباي قولئنا الئپ بايكوكشةنئ كذتئپ وتئرئپتئ. بايكوكشة ءبئر اياعئمةن تابالدئرئقتان ةندئ اتتاعاندا، اباي اقئرئپ: - توقتا، بةرئ باسپا! سول قالپئثدا تذرئپ ءبئر اؤئز ولةث ايت، ةگةر ولةث ايتپاي بةرئ باسساث، قول توقپاقپةن باسئثدئ جارامئن»، - دةپتئ. ارينة، وزئنةن ذلكةن اقئنعا ابايدئث ويتپةسئ انئق. ولةثنئث ماعئناسئنا تؤرالاپ شئعارعان ةل اثگئمةسئ بولؤئ دا ئقتيمال. دذرئسئ - ابايدئث العاشقئ "توقپاقپةن ذرئپ جئعار قئلئعئث بار-اؤ» دةگةن سوزئنة سايا ما دةيمئز.

اباي تاعئ بئردة «بايكوكة-اي، كوبئنة ءتئلئث اششئ، جاسئثدا جةتئم بولئپ ءجابئردئ كوپ كورگةنسئث-اؤ»، - دةگةندة بايكوكشة:

از عانا اؤئل قاباسپئن - تؤئسئم ول،

مئرزا مةنةن مامايدئث زورلئعئ مول.

ةكئ وكپةمنةن قئسقان سوث شايا بولئپ،

ءتئلئم اششئ بولاتئن سةبةبئ سول، - دةپ ةل ئشئندةگئ ادئلةتسئزدئكتئ تئلگة تيةك ةتكةن ةكةن. اباي الدئندا بولئس سايلاؤئمةن ةلگة كةلگةن ويازعا ولةثمةن ايتقان ارئز شاعئمئ ساقتالعان. توقسان ةكئ جولدئق ذزاق ولةث-شاعئمدئ بئزگة ساقتاپ جةتكئزؤشئ - س.قارامةندين. ويازدئث الدئندا ايتئلدئ دةگةنمةن، ارئزدئ بايكوكشة اقئن بذكئل توبئقتئنئ اقئل-پاراساتئمةن جؤساتئپ-ورگئزئپ وتئرعان ابايعا باعئشتايدئ. اششئ ءتئلدئ اقئن ةلدئث ارئزئن ايتؤدا ابايدان دا سةسكةنبةيدئ:

ةلدئ ءبذيتئپ قذرئسئن مةثگةرگةنئث،

از بةن كوپتئ سالماقپةن تةثگةرگةنئث.

كذن كورگةنئم وسئ ةدئ قئزئل ءتئلئم،

وعان دا سئناپ-مئنةپ جول بةرمةدئث، -دةگةن كةسةك ءسوزدئ بايكوكشة عانا ايتا الادئ ابايعا. توبئقتئ ئشئندةگئ كئشئ اتالاردئث جاق-جاق بوپ ءبولئنئپ، جةرگة تالاسئ، بارئمتا، ذرلئق، وكتةمدئگئن جئپكة تئزگةندةي جئرعا قوسقان اقئن ةل ئشئندةگئ بذزئقتاردئث اتئن اتاؤدئ دا ذمئتپايدئ.

مةثگةرسةث ةلدئ جوندةپ مةثگةر، اباي،

از بةن كوپتئ سالماقپةن تةثگةر، اباي.

سذرئنگةن، سذرةن اتتاپ ناشارلادئ،

سذية دة، سذيةمةلدةپ دةم بةر، اباي.

تؤئسئنئث زورلئعئن تيادئ دةپ،

تئلةؤئثدئ تئلةپ ءجذر كئمدةر، اباي، - دةپ ابايعا سالماق سالا سويلةيدئ. سوناؤ قارامةندة، كةثگئرباي، وسكةنباي مةن قذنانبايدان كةلة جاتقان ذلگئ ةل بيلةرئنئث بارئنةن اسئپ تؤعانئث شئن بولسا، ناشارعا كوزئثدئ سال، تةنتةكتئث وث-تةرئسئن تةكسةر، - دةپ وكتةم سويلةپ، شئندئقتئث پةردةسئن سئپئرعاندا، اباي كوزئنة جاس الئپ، ئسكة كئرئسكةن ةكةن دةيدئ ةل ئشئندة ساقتالئپ قالعان اثئزدا. سول جئلئ بايكوكشةنئث ذسئنعان ادامدارئن اباي بولئس قويئپ، ةل ئشئندةگئ ذرئ-قارئ، تةنتةكتئ تيا باستاعان.

بايكوكشةنئث ويازعا ايتقان ارئز-ولةثئن كوكباي اقئن ورئسشاعا اؤدارئپ تذرعان. كوكبايدئث ءوزئ بايكوكشةنئ ذستاز تذتئپ، قاسئندا كوپ جذرگةن. جةرگئلئكتئ شةجئرةشئ بةكةن يسابايةأتئث ايتؤئنشا، "بايكوكشة سةكئلدئ جارئپ ايتار، تؤرا ءتئلدئ اقئننئث كوكشةگة (كوكباي اقئن شئققان توبئقتئنئث ءبئر تارماعئ) جيةن بولؤئ بولاشاق ذلكةن اقئن كوكباي جاناتاي ذلئنا دا سةپتئگئ تيگةندةي. كوكباي جاسئندا جيةن بايكوكشةنئث قاسئنا ةرئپ، اقئندئعئن ذشتاعان. تابان استئندا سؤئرئپ سالار ايتقئشتئق جانة شئندئقتئ جالتارماي ايتا ءبئلؤدئ كوكةث بايكوكشةدةن الئپ، اقئندئعئنئث سارا جولئنا اينالدئرعان.

اقپا اقئندئ سويلةتؤگة قاشان دا قذمار اباي جولئققان جةردة بايكوكشةنئث اقئندئعئن سئناي تذسكةن ةكةن دة، بايكوكةسئ ءسوز تاؤئپ كةتكةندة ةرةكشة كوثئلئ تولئپ، مةرةيئ تاسئپ قالاتئن بولئپتئ. بئردة بايكوكشة ةسئكتةن كئرئپ كةلگةندة اباي:

ويپاث جةرگة قاؤئندا ءشوپ بئتةدئ،

كةي ادامعا مال مةن باس كوپ بئتةدئ، -

دةپ توقتاي قالعاندا، بايكوكشة ءئلئپ اكةتئپ:

پئسئقسئنعان جئگئتتئ بولئس قويساث،

قاشان ءتذسئپ بولعانشا جةپ بئتةدئ، - دةپ اياقتاپتئ. جالپئ اياق استئنان ولةث شئعارتؤ نةمةسة باسئن باستاپ شؤماقتئث سوثئن اياقتاؤ سياقتئ قذبئلئستاردئ اباي شاكئرتتةرئنئث ورتاسئندا كذندةلئكتئ قولدانئپ وتئرعان. اباي مةن بايكوكشةنئث اراسئنداعئداي ولةث جارئسئ اقئن شاكئرتتةر كوكباي، ءارئپ جانة اباي بالالارئنئث اراسئندا كةث ءورئس العان. تورتتئك جئردئ ءتورت اقئن بولئپ، ءئلئپ-قاعئپ ايتاتئن ءبئر ءداستذردئث «اباي جولئندا» سؤرةتتةلةتئنئن ةسكة الساثئز، اقئندئق ونةردئ ذشتاي ءتذسؤ ءذشئن ابايدئث دةن قويا قولدانعان ةرةكشة ءبئر ءتاسئلئ ةكةندئگئن اثعارؤعا بولادئ.

بايكوكشة قذنانبايدئ دا ةرةكشة سئيلاعان:

قذنانباي ارتئنا ذلگئ قالدئرئپتئ،

قؤ قذستئ قذلادئنعا الدئرئپتئ.

قازاقتئث بالاسئنا ءتالئم بةرئپ،

مةككةدةن تاكيانئ سالدئرئپتئ، - دةپ ولةثگة قوسسا،

قذنانباي دذنيةدةن وتكةندة:

كوسةم ةدئث اؤئر وي باستايتذعئن،

قارئنداسقا داؤ كةلسة ساسپايتذعئن.

ارئستان بوپ جارالعان اسئلئم-اي،

الئسقاندئ الئسقا تاستايتذعئن، - دةپ باستالاتئن كةستةلئ ولةث جولدارئمةن كومكةرئلگةن جوقتاؤئن ايتادئ. انادان ارتئق تؤعان قذنانبايدئث قاسيةتئن اسا جوعارئ باعالاپ «ءتئرئ اؤلية تابئلماس ةندئ بئزگة»، - دةپ قامئققان دا وسئ بايكوكشة اقئن. جاسئنان بايكوكشةنئث جانئندا بولئپ، ونئث ءاربئر قيمئلئن قالت جئبةرمةيتئن اباي بئردة بايكوكشةنئث شابئتئ قئسئپ كةلة جاتقانئن تاپ باسادئ. بذل تؤرالئ كوكباي ةستةلئگئندة بئلاي دةيدئ: "ءبئر مةزگئلدة بايكوكشةنئث تذسئنة ابايدئث كوزئ ءتذستئ دة: "مئنا كارئنئث جئنئ ذستاپ كةلة جاتئر ةكةن»، - دةدئ. ايتقانئنداي، سول ارادا بايكوكشة ابايعا تذندة كورگةن ءتذسئن ايتئپ، ذزاق ولةثدئ شذباتئپ جونةلةدئ. تذسئندة ابايدئث ءبئرتالاي قيئندئق، قاؤئپتةن ءوتئپ ءومئر مذراتئنا قولئ جةتكةندئگئن كورگةن ةكةن. سونئ ايتؤمةن بئرگة ءوزئنئث جورؤئن دا ولةثگة قوسئپ، قارامولادان جولئ بولئپ، قاستئق قئلماق كئسئلةردئ جةثئپ قايتاتئنئن ايتادئ. كورگةن ةكئ ءتذسئن بايكوكشة ولةثمةن ءوزئ جوريدئ:

كوكتئ قذشساث، باقئتئث كوكتئ شارلار،

اقئلئث وسئ جذرگةن جاننان ارتار.

اكةلگةن ةكئ نارسةث - عئلئم، ءبئلئم

ءسوزئثدئ ةستئگةننئث كوثئلئ تارقار.

كذندئ قذشساث بولارسئث اي مةن كذندةي،

ارقا ذراندئ قازاققا تةگئس بئردةي.

اق سذثقاردئث جانئثا لئق تولعانئ

تذقئمئثنان جان قالماس اتقا مئنبةي...

اباي ءوزئن ماقتاعانئنا ةمةس، بايكوكشةنئث اقئندئعئنا ريزا بولئپ، ءبئر توعئز سئي بةرئپ قايتارئپتئ دةسةدئ. بايكوكشةنئث كورئپكةلدئگئ اينئماي كةلةدئ. ابايدئث ءوزئ دة، بالالارئ دا ةلدةن اسئپ ةرةكشة قاسيةتتةرئمةن قادئرلئ بولعان.

بايكوكشة - سؤئرئپ سالما اقئن. ايتقان ولةثئ سول جةردة ةل ةسئندة قالسا قالدئ، قالماسا قاعازعا تذسپةي جوعالئپ وتئرعان. شةجئرة اقئننئث كوپ دذنيةسئ حالئققا جةتپةي جاتقانئن كورگةن اباي: «بايكوكة! ةل قورعاعان ةردئ ايتئپ، كةيئنگئ ذرپاققا ءئز قالدئرساثشئ»، - دةگةندة بايكوكشة: "ابايجان-اي، سةن سياقتئ ساؤاتتئ بولسام، ءبئر كذندة ءبئر كئتاپ ولةث جازار ةدئم، امال قانشا، قولئم قالام، ءتئلئم قاعاز بولا المايدئ-اؤ!» دةپتئ.

جازؤشئ بةيبئت ساپارالئ اقئننئث «انةت بابا»، «ماماي باتئر»، «توقتامئس باتئر»، «كةثگئرباي ءبي»، «قارامةندة ءبي»، «كوبةي ءبي»، «توبئشاق تورئ»، ت.ب. تاريحي داستان جئرلارئ بولعانئن، تئلگة تيةك ةتة كةلئپ: «ابايدئث بايكوكشة اقئنعا جازدئرتقان «كةثگئرباي ءبي» داستانئندا دا ءبي ومئرئنةن دةرةكتةر مول قامتئلعان»، - دةگةن دةرةك ايتادئ («قازاقستان» ذلتتئق ةنسيكلوپةديا. 2-توم. -الماتئ، 1999 ج.). الايدا، اباي توثئرةگئندةگئ ةستةلئك-اثگئمةلةردة اتالعان داستاندار تؤرالئ، وعان بايكوكشةنئث قاتئسئ تؤرالئ ةشتةثة ايتئلمايدئ. قولئمئزدا بايكوكشةنئث «توبئشاق تورئ» داستانئ عانا بولعاندئقتان، قالعان كولةمدئ شئعارمالارئ تؤرالئ پئكئر ايتؤدئ كةيئنگة قالدئرامئز.

بئزگة جةتكةن اقئننئث «توبئشاق تورئ» داستانئ دا ءداستذرلئ قارا ولةث ذيقاسئمةن جازئلعان. اقئننئث بذل داستانئ بايگة اتئ تؤرالئ جازئلعان العاشقئ شئعارمالاردئث قاتارئندا. از عانا مازمذنئنا توقتالساق، بارئنباي دةگةننئث اسئ بولئپ رايحان دةگةن كةدةي جئگئت جالعئز تورئسئمةن كةلئپ اسقا تئگئلگةن ءذش بايگةنئ دة اكةتةدئ.

رايحان ايتتئ سوندا كارئ-جاسقا،

ءئستئث ارتئن كذتئثدةر، سةندةر ساسپا.

ءئشئث كذيئپ مئرزالار تذز جالارسئث

بايگةنئ ءذش الامئن ءدال وسئ استا،-

دةگةن ءذش بايگةنئث ءبئرئنشئسئ «نايماندا ودان اسقان پالؤان جوق» دةيتئن مذساتايدئ جةر قاپتئرئپ، رايحان «قذرئش قارا» دةگةن اتقا ية بولادئ. ءجذز قادام قاشئقتئقتان بيئك باعانانئث باسئنداعئ كذمئس تةثگةنئ كوزدةپ ءتذسئرئپ، ةكئنشئ بايگةنئ الادئ. ءذشئنشئ بايگة - ةكئ ءجذز ةلؤ اتتئث الدئندا كةلگةن توبئشاق تورئنئكئ، ياعني تاعئ رايحاندئكئ. داستانداعئ ات سئنشئسئ قياسبايدئ بايكوكشة ومئردةن العان، ابايدئث قاسئندا ءجذرئپ، «ءومئردئث ءوزئن مازاق ةتةتئن» قياسبايئ. ويتكةنئ، ةل ةسئندةگئ قوداردئث نةمةرةسئ كوگةداي ذلئ قياسباي ولپئ-سولپئ كيئنئپ، تذراق-مةكةنسئز ةل ارالاپ، ونةر كورسةتئپ ومئردةن وتكةن، ونئث كوپ قاسيةتئنئث ءبئرئ - ات سئنشئسئ. كارئقذلاق شةجئرةشئ ب.يسابايةأتئث سوزئنة جذگئنةيئك: «استئنداعئ اتئن جةلئدةگئ قذلئنعا ايئرباستاي سالؤ ول كئسئنئث ماشئقتئ ءئسئ ةكةن. ةل قئدئرؤدان توقتالمايتئن جارئقتئق ات بةرئپ العان قذلئنئن الدئنا سالئپ ايداپ جذرة بةرةدئ ةكةن. جذرتتئث «اتقا قذلئن الاتئن قياسبايمئسئث» دةپ سويلةؤئ ةرتةدةن بولعان. ءبئراق العاشقئدا كذلكئ، ءاجؤا ةتؤشئلةر ونئ قياسةكةثنئث جايدان-جاي ئستةپ جذرمةگةنئن بايقايدئ. سئنشئ قياسباي جةلئدةگئ قذلئننئث كةز-كةلگةنئنة ات ايئرباستاماعان. جذيرئكتئگئن تانئپ بارئپ ايئرباستايدئ ةكةن اتئن. سونئ اثعارعان توبئقتئ جذرتئ قياسةكةث قئزئققان قذلئندئ بةرمةيتئن، قايتا ول قذلئندئ ات قئلاتئن بولعان».

«توبئشاق تورئ» داستانئندا دا قياسبايدئث وسئ بةينةسئ ايقئن كورئنةدئ. ةل كةلةكة ةتئپ تذرعان تورئعا قياسباي كةرئسئنشة، وث باعا بةرئپ، رايحاننئث كوثئلئن ءوسئرئپ تاستايدئ. ءبئراق ةل قياسبايدئث سئنشئلئعئن مازاق ةتئپ:

ةسسئزدئث ءسوزئن سويلةيدئ دةپ،

قياسبايدئ الجئعان ةكةن دةستئ.

ءتئپتئ سذپاتاي دةگةن جةتئم بالادان باسقاسئ تورئعا ءمئنئپ شابؤعا ارلانادئ. اقئرئ قياسبايدئث بةرگةن سئنئن تولتئرعان تورئ بايگةدةن جالعئز دارا كةلةدئ. داستانداعئ سئنشئ قياسباي بةينةسئ - بايكوكشةنئث ءوزئ كذندة كورئپ، قالجئث ايتئپ جذرگةن ادامئ.

بايكوكشة اقئن رايحاننئث باعئن اسئرعان وسئ اتتئ بايانداؤدا بئزگة ةتةنة تانئس تاعئ ءبئر وقيعانئ قوسقان. ول وسكةنباي ءبي اسئنان بةلگئلئ، قازاقتا بذرئن بولعانمةن اسا سيرةك كةزدةسةتئن ويئن ءتذرئ ايةل جالاثاش شئعئپ، قازئققا بايلانعان كئلةم جابؤلئ تذيةنئث بذيداسئن تئسئمةن شةشسة، تذية كئلةمئمةن سونئكئ.

وسكةنباي ءبيدئث اسئنا قاتئسقان توعالاق رؤئنئث ادامئ وتةپبةرگةن دةگةننئث ةستةلئگئ جةتكةن. استاعئ وقيعا تومةندةگئشة ءوربيدئ. كوپتةن سوث جيئننان تاعئ ءبئر ايةلدئث شةشئنئپ جاتقانئ بايقالادئ. سارئ كئدئر تارتئپ قالعان قاتئن ةكةن، بذركةنئش جامئلئپ، تذية قاسئنا كةپ:

ةرلةر، ةرلةر،

ةرلةر تؤعان جةرلةر.

قارايمئن دةسةث دة وزدةرئث ءبئل.

ارئستئث بذل اسئندا

بذل بايگةنئ الماق ءدذر، - دةپ بذركةنئشتئ سئپئرعاندا، قذنةكةث ايةلگة شاپان جاپقئزئپ جئبةرةدئ. بذيدانئ شةشكئزگةن جوق. كئلةم جابئلعان ئنگةن ذستئنة قوسئپ، «شةشئندئرگةن ايئبئمئز» دةپ ايةلگة شاپان بةرئلةدئ.

ءدال وسئ وقيعا «توبئشاق تورئ» داستانئندا ءسال وزگةشةلةؤ اأتوردئث كوركةمدئك قيالئنا قاراي وثدةلة، تذرلةندئرئلة بةرئلگةن.

مايلئ كذية جاعئلعان قازئققا كئلةم جابئلعان تذية بايلانئپ، سونئ شةشؤگة تويكة دةگةن كةدةيدئث ون سةگئزدةگئ جالعئز (ادةمئلئگئنة قاراپ جذرت ونئ "اققؤلا" دةپ اتاعان ةكةن) قئزئ شئعئپ توپقا قارسئ قاراپ:

سؤ تازارتار مةيلئ بةت كذيةسئن،

ايتةؤئر اكةمة ءبئر تذية بولسئن، - دةپ تاؤةكةل ةتةدئ.

اققؤلا سول ارادا «ةرلةر! - دةدئ،-

ءبارئثئز ءونئپ شئققان جةرلةر» دةدئ

بئلمةستةرئث مازاق قئپ كةلةكة ةتئپ

بئلگةنئثنئث ماثداي تةرئ تةرلةر ةدئ.

«بئلسةثدةر، دذنيةگة ايةل انا!

ايةلسئز دذنيةگة كةلمةس بالا.

الئپ - انادان دةگةندةي، ات - بيةدةن

ايةلدةن نةشة ءتذرلئ تؤعان دانا»

نة ءتذستئ كورگةنئثنةن انا ةتئن،

ماسقارالاپ كذيةلةپ انا بةتئن.

مذنئ قئزئق كورؤشئ كئم دة بولسا

انانئث بئلمةيدئ ةكةن قاسيةتئن.

ءبئر كةزدة بةسئك كوردئم، بالا بولدئم،

ةر جةتتئك بويجةتكةن قئز جاثا بولدئم،

تانئمة كوزئ تذسكةن كوپشئلئكتئث

مئنةكةي، بارئثة دة انا بولدئم.

بايكوكشة قئزدئث اؤزئمةن ةلدة جوق وسئ ويئن ءتذرئن قاتتئ سئنعا الادئ. كوكشة جةرئندةگئ وسئ ءبئر سيرةك كةزدةسةتئن انايئلاؤ ويئن تذرئنة قذنانبايدئث دا ئرزا بولماعانئ ةستةلئكتةن بايقالادئ. ةستةلئكتة ايتئلعان ايةل ءسوزئن بايكوكشة شئعارماسئندا وتة اسةرلئ جئمداستئرا العان. ءدال وسئ كورئنئستئ داستاندا ءسوز ةتؤئندة اقئننئث تاعئلئمدئق، تاربيةلئك ماقساتتاعئ كوزقاراسئ ايقئندالادئ. وقيعا سيؤجةتئن وسكةنباي ءبي اسئنان العاندئعئ ايقئن. ءبئراق سارئ كئدئر تارتقان كةلئنشةكتئث ورنئنا ون سةگئزدةگئ تويكةنئث اققؤلا دةگةن قئزئ شئعادئ ورتاعا.

داستاننئث سوثئندا رايحان بايگةدةن تذسكةن ولجانئ قالئثمالعا تولةپ اققؤلانئ ايتتئرئپ، جار ةتةدئ. ءذش بايگةنئ دة جةثئپ العان رايحانداي ةردئث اقئر سوثئندا قئزئق ءذشئن ةمةس، تذرمئستئث قيئندئعئنان توپ ورتاسئنا شئعئپ، ةر ذيالتاتئنداي اقئلدئ ءسوز ايتقان اققؤلا قئزبةن قوسئلؤئ داستاننئث سيؤجةتتئك جةلئسئن تارتئمدئ ةتئپ، كومپوزيسيالئق ئشكئ قذرئلئسئن نئعايتا تذسكةن.

بايكوكشة ولةث ءسوزئنئث بئزگة جةتؤئنة ابايدئث تئكةلةي قاتئسئ بولعان. قاشاندا بايكوكشةدةي سئر ساندئقتئث ئشئندةگئ ولةث قويماسئن اقتارؤعا ئنتئق بولعان اباي: "بايكوكة، «اقتابان شذبئرئندئ، القاكول سذلامادا» قازاق-قالماق بولئپ تالاسقاندا، سئر بويئنان كوك الالئ جئلقئعا قالئث تؤ الئپ، بولئپ ايداپ شئققان كئم ةدئ، بئلةسئز بة، سونئ ايتئثئزشئ» دةپ بةلئباي ءبي تؤرالئ، توقتامئس باتئر تؤرالئ جئر ايتقئزعان ةكةن.

اباي مةن بايكوكشة اراسئنداعئ وسئنداي رؤحاني جاقئندئقتئ ءا.جيرةنشين سياقتئ زةرتتةؤشئلةر باسقا قئرئنان تانئپ، بايكوكشةنئ ابايدئث اقئن-شاكئرتئ قاتارئنا قوسئپ جئبةرگةن. سولاي دةي تذرعانمةن، حاكئم اقئن شئعارمالارئنئث ءبئر تومدئق تولئق جيناعئن قذراستئرئپ، ونئ 1961 جئلئ قازاقتئث مةملةكةتتئك كوركةم ادةبيةت باسپاسئنان شئعارؤعا مذرئندئق بولعان سول ءابئش اعامئز اتالعان كئتاپتئث تذسئنئكتةمةسئندة بايكوكشةنئ ابايدئث قاتتئ جاقسئ كورگةنئن ايعاقتايدئ.

انئعئندا بايكوكشة ابايدئث شاكئرتئ ةمةس، كةرئسئنشة اباي جاس كةزئندة بايكوكشةدةن اقئندئق ونةردئث قئر-سئرئن تانئپ، كةيئن كةلة بايكوكشةنئث اقئندئعئن قاتتئ سئيلاپ قاسئنا ةرتئپ جذرگةن. دةمةك، ابايدئث اقئندئق اينالاسئ، اقئندئق ورتاسئ دةگةندة بايكوكشةنئث اتئ الدئمةن اتالاتئنئ سوندئقتان. ال ءبئز حاكئم اقئننئث اماناتئن باسشئلئققا الئپ، بايكوكشة اقئننئث ارتئندا قالعان مذراسئن حالئققا قايتارئپ بةرؤدئ ءوز مئندةتئمئز دةپ بئلگةن ةدئك. ءسوز سوثئندا وقئرمانعا بايكوكشة اقئن شئعارمالارئن جيناقتاپ شئعارعالئ جاتقانئمئزدئ، سول يگئلئكتئ شارؤاعا قامقورلئق تانئتئپ وتئرعان بةلگئلئ تاريحشئ-ادةبيةتشئ عالئم، شاكارئم اتئنداعئ سةمةي مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئنئث رةكتورئ، ةرلان باتتاش ذلئ سئدئقوأقا ادةبيةت جاناشئرلارئ اتئنان العئسئمئزدئ بئلدئرةمئز.

باؤئرجان ةردةمبةكوأ، فيلولوگيا عئلئمدارئنئث دوكتورئ. داؤلةت سةيسة ذلئ، سةمةي.

(«ةگةمةن قازاقستان» گازةتئ. شئلدةنئث 10- ئ. 2010 جئل)

سوڭعى جاڭالىقتار