جاباةأ جامبئل
جامبئل وبلئسئ جامبئل تاؤئنئث ةتةگئندة تؤعان. ول جاسئنان ولةث-جئرعا قانئپ وسكةن، ءوز اناسئ ذلداننئث اقئندئق تالانتئن بويئنا سئثئرگةن، «مةنئث ءپئرئم - سذيئنباي...» دةپ جامبئلدئث ءوزئ جئرعا قوسقانداي، سذيئنباي ارو نذلئ سيياقتئ جئر داثعئلئنان ءتالئم-تاربية العان. جامبئلدئث اقئن بولئپ قالئپتاسؤئ تةك جةتئسؤ اقئندئق مةكتةبئنئث اؤقئمئندا قالعان جوق. ول وزئنة دةيئن ءومئر سذرگةن اتاقتئ جئراؤلاردئث، وزئمةن قاتارلاس اقئندار مةن جئرشئلاردئث باي مذراسئن، كذللئ حالئق پوةزيياسئن تولئق مةثگةرئپ، ءوز شئعارماشئلئعئنا تذعئر ةتكةن. اسان قايعئ، بذقار جئراؤ، شوجة، بالتا، شةرنيياز، شورتانباي، دؤلات، سذيئنباي، دوسقوجا، نئسانباي، مايكوت، مايلئقوجا، قذلئنشاق، ت.ب. اقئنداردئ ذلگئ تذتقان. سونئمةن بئرگة جامبئل تؤئسقان قئرعئز ةلئنئث دة ءسوز ونةرئن جةتئك بئلگةن. قئرعئز ماناسشئلارئ مةن جوموقشئلارئ اراسئندا ارئپتةس دوستارئ كوپ بولعان، سولارمةن بئرگة قئرعئز ايئلدارئن ارالاپ، ولةث ايتئپ، جئر توعئتقان، كذي تارتئپ، ايتئسقا تذسكةن. اتاقتئ توقتوعذل، مذراتالئ، ءالئمقذل، بالئق، تئنئبةك، قاتاعان سيياقتئ دذلدذلدةرمةن ونةر سايئسئنا تذسكةن، سولارمةن جارئسا «ماناس»، «ةر توستئك» ةپوستارئن جئرلاعان، ولاردئث ءئلتيپات-ئقئلاسئنا بولةنگةن.
اقئن بذكئل الةمگة تاراعان «مئث بئر تذننئث» تاراؤلارئن، ورتالئق ازييا مةن كاأكاز حالئقتارئنا ورتاق «كورذعئلئ» جئرئن، فيردوؤسي «شاحناماسئنئث» ذزئندئلةرئن جاسئنان جاتتاپ الئپ، ايتئپ جذرگةن. وسئنداي قاينارلاردان ءنار العان جامبئل وسة كةلة تةك قازاق ةلئنة عانا ةمةس، بارشاالةمگة ايگئلئ جئراؤ، اقئن، جئرشئ بولئپ قالئپتاسقان. سوز ونةرئنئث بذل ءذش ءتذرئن ءبئر ادامنئث مةثگةرؤئ - سيرةك كةزدةسةتئن قذبئلئس. ال جامبئل ءوزئن ءارئ جئراؤ، ءارئ جئرشئ، ءارئ اقئن رةتئندة سةزئنگةن («شئن جذرةكتةن جئر توگئپ، سويلةپ ءبئر كةتتئ جئراؤئث»، «نةنئ ةستئسةك، سونئ ايتؤ - ةجةلدةن ءئسئ جئرشئنئث»، «جامبئل اقئن سويلةگةن ءسوزدئ بةكةر دةمةثدةر»). ءجذز جئل ءومئرئنئث سةكسةن بةسئن ولةث-جئرمةن وتكئزگةن جامبئل - وتكةن ةكئ عاسئردئث كؤاسئ بولدئ، قايشئلئققا تولئ، كذنگةيئ مةن كولةثكةسئ ارالاس، جاقسئلئعئ مةن جاماندئعئ قاتارلاس ةكئ ءتذرلئ قوعامدا عذمئر كةشتئ.
جامبئلدئث شئعارماشئلئق ءومئرئ، نةگئزئنةن، 19 عاسئردئث 70-شئ جئلدارئنان باستالعان. بذل - قازاق حالقئ ءذشئن وتة اؤئر كةزةث ةدئ. وسئ جئلدارئ بذكئل قازاق ةلئن تذگةل جاؤلاپ العان رةسةي ئيمپةريياسئ ةندئ ونئ باسقارؤدئث جاثا امالئن تاپقان-دئ. سويتئپ، 1868 جئلعئ «جاثا ميزام» نةگئزئندة قازاقستان ذلكةن 6 وبلئسقا، وبلئستار ؤةزدةرگة، ؤةزدةر بولئستارعا، بولئستار اؤئلدارعا ءبولئنئپ، قازاق دالاسئنا ئشكئ رةسةيدئث باسقارؤ جذيةسئ وتارشئلدئق سيپاتقا كوشئرئلدئ. سونئث سالدارئنان قازاق حالقئ اراسئنا رةسةي مةملةكةتئنئث بيؤروكراتتئق اپپاراتئ تؤدئرعان كوپتةگةن كةلةثسئز قذبئلئستار مةن ءئس-ارةكةتتةر جايئلدئ. وسئنئث ءبارئ حالئقتئث عاسئرلار بويئ قالئپتاسقان تذرمئس-سالتئن بذزدئ، ةلدئث ئشئنة ئرئتكئ سالدئ، ادامداردئث ساناسئ مةن مئنةز-قذلقئن وزگةرتتئ. ءسويتئپ، بذرئن بولماعان ذلئققا جاعئمپازدئق، بولئستئققا تالاس، اعايئنعا جالا جابؤ، بئرةؤدئث ذستئنةن شاعئم ايتؤ، كئسئنئ الداؤ، وتئرئك ايتؤ، بارئمتا سيياقتئ جاعئمسئز قئلئقتار مةن جامان قذلئقتار پايدا بولدئ، بارئمتاشئلئقتئ مالداعان ارامتاماقتار كوبةيدئ. جةردةن، مالدان ايئرئلعان جذرتتئث تذرمئسئ جذدةپ، رؤحئ جاداپ، ةل كذيزةلئسكة ذشئرادئ. ول از بولعانداي، 20 عاسئردئث 20-جئلدارئندا اق پةن قئزئلدئث سوعئسئ، اتاماندار مةن كوميسسارلاردئث ئلاثئ، كامپةسكةلةؤ مةن ذجئمداستئرؤ سيياقتئ وقيعالار حالئقتئث بذكئل بئتئمئنة تةرئس اسةرئن تيگئزدئ، قاراپايئم ادامداردئث دا، زييالئلاردئث دا پسيحولوگيياسئن وزگةرتتئ. وسئنداي جاعدايدئث كؤاگةرئ بولعان جامبئل شئندئقتئ ايتئپ، زامانا بولمئسئن سؤرةتتةدئ، ءوزئنئث وكئنئشئ مةن كذيئنئشئن اششئ داؤئسپةن جئرلايدئ، مئسقئلدايدئ، سئنايدئ، كذيئنئپ تة، قينالئپ تا سويلةيدئ. شئنشئلدئق پةن سئنشئلدئق قاسيةتئن جامبئل اقئندارمةن ايتئستارئندا دا ساقتاپ، تؤراشئلدئعئمةن ةرةكشةلةنةدئ. جامبئلدئ ناعئز اقئن رةتئندة بايتاق ةلگة تانئتقان، ونئث ةسئمئن بذكئل جةتئسؤعا، قئرعئزستانعا، سئر بويئنا تاراتقان ونةرئ - ونئث ايتئستارئ. اقئندارمةن ايتئس جامبئلدئث سؤئرئپ سالمالئق دارئنئن شئثدادئ، اقئندئق شةبةرلئگئن ارتتئردئ، ازاماتتئق ورةسئن ءوسئردئ جانة تاقئرئپ اياسئن كةثةيتتئ. جامبئلدئث سايقال قئزبةن، جانئس اقئنمةن، بولةكتئث قئزئمةن، بذرئم قئزبةن، ايكذمئسپةن، سارامةن، سارئ اقئنمةن، شئبئلمةن، بولتئرئكپةن، مايكوتپةن، سارباسپةن، قذلمامبةتپةن، دوسپامبةتپةن، شاشؤبايمةن، ت.ب. ايتئستارئ قازاق ادةبيةتئنئث التئن قورئنا قوسئلدئ. ونئث ايتئستارئندا قئز بةن جئگئتتئث قايئم ايتئسئ دا، تذرة ايتئس تا، سذرة ايتئس تا بار. وسئنئث قاي-قايسئسئندا دا جامبئل ءوزئنئث ناعئز مايتالمان، كةستةلئ ءسوزدئث شةبةرئ، ءارئ ذشقئر ويلئ، تاپقئر شةشةن ةكةنئن كورسةتةدئ. جامبئل ايتئستارئنئث كوتةرئثكئ، لةپتئ ءئينتوناسييامةن باستالادئ، ذيقاستارئ ءار الؤان بولئپ كةلةدئ. قارسئلاسئن اششئ مئسقئلداؤ، ولةثمةن تذقئرتؤ، ءوزئن كوتةرة سويلةؤ، قارسئلاسئ ماقتاعان ادامدارئن مئنةؤ سةكئلدئ سول زاماننئث ايتئستارئنا ءتان بارلئق ءادئستئ جامبئل دا پايدالانادئ. قاجةتتئ جةردة جامبئل ءوز رؤئنئث اتئنان دا سويلةيدئ. سونئمةن قاتار ايتئستاردا جامبئلدئث اقئندئق، دارا «مةنئ» ايقئن كورئنةدئ. اسئرةسة، اتاقتئ اقئندارمةن سذرة ايتئسقا تذسكةندة ءوزئنئث جةكة قاسيةتتةرئن ةرةكشة سةزئنةدئ، ءوزئنئث كوپشئلئكتةن بولةك تذلعا ةكةنئن ايرئقشا تذسئنةدئ. مذنئ ول ايشئقتئ وبرازدار مةن مةتافورالار ارقئلئ جةتكئزةدئ («مئلتئقتا تذتةپ تذرعان مةن ءبئر پيستون»، «قذيئنداعان كوككة ذشقان مةن ءبئر ءپئراق»، «سةن - كذيكةنتاي، مةن - تذيعئن»، «مةن - قورعاسئن ساقامئن»، «مةن - ءبئر سوققان داؤئلپاز»، «ءسوز ئيةسئ - مةن دةيمئن»، ت.ب.). ايتئستا كورئنةتئن جامبئلدئث ةكئ «مةنئ» (رؤلئق ءارئ اقئندئق) كةيئن، 1930-1940 جئلدارئ وتة جوعارئ مانگة ئية بولئپ، ازاماتتئق «مةن» دارةجةسئنة كوتةرئلةدئ. بذل كةزدة جامبئل اقئن عانا ةمةس، ذلئ جئراؤ بولعان ةدئ.
1916 جئلعئ ذلت-ازاتتئق قوزعالئسئنا جامبئل اقئن بةلسةنة قاتئناستئ. پاتشا جارلئعئنا قارسئ كوتةرئلگةن حالئق بذقاراسئنئث قالئث ورتاسئندا ءجذردئ. ءوزئنئث جالئندئ ذندةؤ جئرلارئن سول قوزعالئسقا ارناپ شئعاردئ. ونئث كوبئسئ ساقتالماعان. تةك ةستة قالئپ، حاتقا تذسكةنئ - «پاتشا ءامئرئ تارئلدئ»، «ءزئلدئ بذيرئق» دةگةن ولةث-تولعاؤلارئ. وسئ شئعارمالارئندا قذلانساز، قاراباستاؤ جايلاؤئنداعئ قارعالئ، سامسئ، ذزئناعاش جانة شةيئنپةندة بولعان قاقتئعئستاردان ةلةس بةرةدئ. جامبئل كوتةرئلئسشئلةردئ ولةث-جئرئمةن جئگةرلةندئردئ، ونئث ذگئتشئلئك قيمئل-ارةكةتئن پاتشا اكئمدةرئ جازالاماق بولدئ، ءبئراق حالئق جامبئلدئ قورعاپ قالئپ وتئرعان.
جامبئل 1919 جئلئ جةتئسؤ حالئق اقئندارئ باس قوسقان سلةتكة قاتئستئ. 1934 جئلئ رةسپؤبليكالئق ونةر شةبةرلةرئنئث تذثعئش سلةتئندة جئر تولعاپ، تاعئ ءبئر كوزگة ءتذستئ. «زامانا اعئمئ»، «بةلسةندئلةرگة»، «قازاقستان تويئنا»، «جاستار الدئنداعئ ءسوز» سيياقتئ ارناؤ، تولعاؤلارئ وسئ تذستا جئرلاندئ. 1936 جئلئ ماسكةؤدة وتكةن قازاق ادةبيةتئ مةن ونةرئنئث ون كذندئگئ كةزئندة ونئث داؤئسئ بذرئنعئدان دا اسقاق ةستئلدئ. ةجةلگئ ءدانئشپان جئراؤلارشا جامبئل 1930-1940 جئلدار ارالئعئندا مةملةكةتتئك ءمانئ بار ماسةلةلةردئ كوتةرئپ، قوعام ءومئرئ مةن ةل مذددةسئن جئرلايدئ، زامانا جايئندا تولعايدئ. مذنداي تولعاؤلارئندا قارت جئراؤ، كوبئنةسة، ةرتةدةگئ بولمئستئ سؤرةتتةپ، كونة تاريحقا كوز جذگئرتةدئ، ءوز ءداؤئرئنئث اسقارئنان دانا ابئز بولئپ زامانا اعئمئن شولادئ، مةزگئل مةن ءومئر تؤرالئ ويلانادئ، سولارعا مئنةزدةمة بةرةدئ. ول بايئرعئ ذلئ جئراؤلاردئث ءداستذرئن قايتا تذلةتئپ، ءبئزدئث داؤئرئمئزگة جاثا ساپادا، سونئ مازمذنعا بايئتئپ جةتكئزدئ. اسان قايعئ، شالكيئز، جيةمبةت، ذمبةتةي، بذقار جئراؤ سيياقتئ جامبئلدئث دا قالئث جذرتشئلئق الدئندا مةملةكةت باسشئلارئ مةن پارتييا كوسةمدةرئنة قاراتا ايتقان جئرلارئندا جالپئ مةملةكةتتئك ماسةلةلةردئ كوتةرةدئ.
ذلئ وتان سوعئسئ تذسئندا بذكئل كةثةس وداعئندا جامبئلدان دارةجةسئ، مارتةبةسئ بيئك اقئن بولعان جوق. جامبئل ةسئمئنئث الةمنئث شارتارابئنا تانئلعان تذسئ دا وسئ كةزةث ةدئ. اقئن جئرلارئ مايدانداعئ ءار ذلتتان قذرئلعان جاؤئنگةرلةردئث ءبارئنئث دة جذرةگئنة جةتئپ، جئگةرئن قايرادئ. ونئث ؤكراينانئ، ماسكةؤدئ، كاأكازدئ، لةنينگرادتئ (قازئرگئ سانكت-پةتةربور) قورعاؤشئلارعا ارناپ، سولاردئث رؤحئن كوتةرة، ةرلئككة شاقئرا جئر توككةنئ دة - جئراؤلئقتئث ءذردئسئ. ول زامانا تؤرالئ تولعاپ، داؤئرگة سيپاتتاما بةرةدئ، ءوتئپ جاتقان وقيعا-قذبئلئستارعا ءوز باعاسئن ايتادئ.
جامبئل پوةزيياسئندا جئراؤعا ءتان ناقئلدئق، افوريزمدئك سيپات، ويشئلدئقتئث ابئزدئق نذسقالارئ، ساز ونةرئنئث ةرةكشة قذدئرةتئ تانئلادئ. ونئث شئعارمالارئندا ناقئل ءسوز بةن اقئل ءسوز ءوزارا جارئسا، قاتارلاسا قولدانئلادئ. اقئل ءسوزدئ ايتؤشئ دا، ونئ تئثداؤشئ دا شئعارمادا انئق، ناقتئ كورئنئس تابادئ. ناقئل ءسوز، نةگئزئنةن، جةكة ادامعا ارنالماي، بارشا جذرتقا ورتاق ءومئر قذبئلئستارئنئث ءمانئ مةن ماثئزئ تؤرالئ تذجئرئمدئ پئكئر سيپاتئندا ايتئلادئ. ناقئلعا اينالئپ كةتكةن تولعاؤلارئندا جامبئل ومئردةن تذيگةنئ مةن توقئعانئ كوپ دانا رةتئندة كورئنئپ، ءمان-ماعئناسئ بيئك تة تةرةث ماسةلةلةردئ قوزعايدئ، ولار: كةمةل تذلعا مةن توبئر («تامام قارعا جيئلسا، ءبئر سذثقارعا جةتپةيدئ»)، ادامنئث ازاتتئعئ («دذنيةنئث كةثدئگئ - جذرگةنئثدة باسئث بوس»)، ؤاقئت پةن ادام («زامان، زامان دةگةندة، زامانعا قوجا - ادام عوي»)، ت.ب. فيلوسوفييالئق ماندةگئ وي-تذجئرئمدار.
جامبئل - جئرشئلئق ونةردئث دة اسقان شةبةرئ. ول ةل اراسئنا كةث تاراعان جئرلار مةن داستانداردئ كوپكة دةيئن ورئنداپ جذرگةن. «مةنئث ءومئرئم» اتتئ ةستةلئگئندة جامبئل بئلاي دةيدئ: «ةل جذدةگةن ذستئنة جذدةي بةردئ، ةل مةنةن جئر سذراعاندا، كةپكةن بوتانئث تذلئبئنا ةمئرةنگةن ماياداي، باتئرلاردئ جئرلا دةيتئن بولدئ. مةن دة جذرتتئث تئلةگئنة سايكةس «وتةگةن باتئر»، «ساؤرئق باتئر»، «سذرانشئ باتئر»، «كورذعلئ باتئر»، «الاتاي-جاپارقذلدئث» جئرلارئن ايتاتئن بولدئم. ةل ةستئگةندة ئثئرانئپ جئلايتئن. وسئنداي ةلدئ جارئققا شئعاراتئن باتئرلار دا تؤار-اؤ ءالئ، - دةسةتئن». وسئلاي كوپشئلئكتئث تئلةؤئ مةن قالاؤئ بويئنشا ةل نامئسئن جئرتقان، حالئقتئ قورعاعان باتئرلار تؤرالئ جئرلاعاندا دا جامبئل جاي جاتتاپ ايتاتئن ورئنداؤشئ ةمةس، دارئندئ، وزئندئك «مةنئ» بار اقئن ةكةنئن كورسةتةدئ. ول جئرلاعان «وتةگةن باتئر»، «سذرانشئ باتئر»، «كورذعلئ» داستاندارئندا ةپوستئق ءداستذردئث كوپ بةلگئلةرئمةن قاتار ءبئراز وزگةشةلئكتةر بار. اسئرةسة، ونداي ايئرماشئلئق قاهارمانداردئث كذيئنگةن ساتتةرئن بةرؤدة، سونداي-اق، ةپوستا بولمايتئن تابيعاتتئث سؤرةتتةرئن بةينةلةؤدة جانة ةسكئ باتئرلار جئرئنا ءتان كةيبئر بايئرعئ سارئنداردئ تذرلةندئرؤدة كورئنئس تابادئ. دةمةك، جامبئل بةلگئلئ ةپوستئ جئرلاعان شاقتا دا ءئيمپروأيزاسييا جاساپ وتئرادئ. ءسويتئپ، جامبئل سيياقتئ دذلدذل اقئن جئرشئلئق ونةرگة ذلكةن شئعارماشئلئق ءنار بةرةدئ، ةپوستئ قذر جاتتاپ الئپ ايتپايدئ، سيؤجةتتئ، وقيعالاردئ، قاهارمانداردئ جادئندا ساقتايدئ دا، جئرلاؤ بارئسئندا ءوز ةركئنشة ءئيمپروأيزاسييا جاسايدئ. ال، ءئيمپروأيزاسييا پروسةسئ - شئعارماشئلئق پروسةسس، ونئث وزئندئك زاثدئلئعئ، ءادئس-تاسئلدةرئ بولادئ. جامبئل وسئنئث ءبارئن مةثگةرئپ، ئيگةرئپ، ءئيمپروأيزاتورلئق ونةردئث شئثئنا جةتكةن. مذنئ جامبئل ايتقان «وتةگةن باتئر» جئرئنئث ةسكئ نذسقاسئن سالئستئرؤ ارقئلئ بايقاؤعا بولادئ. ول نذسقالار ءبئر سيؤجةتكة قذرئلعان ةكئ شئعارما بولئپ شئققان. جامبئل شئعارمالارئنئث كوركةمدئك، بةينةلةؤ قذرالدارئ مةيلئنشة مول جانة ولاردئث ةستةتيكالئق قئزمةتئ دة ايرئقشا ءماندئ. ونئث تولعاؤ، داستاندارئ، نةگئزئنةن، شذبئرتپالئ، توكپة جئر ذيقاسئنا قذرئلعان. اقئننئث مول مذراسئندا شالئس ذيقاستئث دا، ةگئز ذيقاستئث دا، سئثار ذيقاستئث دا ذلگئلةرئ كوپ. لوگيكالئق وي تذيدةگئنة قذرئلعان ذيقاستار - جامبئل پوةزيياسئنئث باستئ ةرةكشةلئكتةرئنئث ءبئرئ. ئرعاق پةن ذيقاس اقئن شئعارماسئنئث اؤةنئن، نةمةسة اؤةزئن تذزئپ قانا قويمايدئ، سونئمةن بئرگة ونئث ماعئنالئق قذرئلئمئنداعئ بولئكتةردئ، سارئنداردئ بايلانئستئرؤشئ، ساباقتاستئرؤشئ دا قئزمةتئن اتقارادئ. جامبئل تؤئندئلارئندا ويلئ، وبرازدئ، ناقئل، قاناتتئ سوزدةر مةن فرازالئق تئركةستةردئث اتقاراتئن كوركةمدئك-ةستةتيكالئق قئزمةتئ اسا جوعارئ. سونداي-اق، ونئث شئعارمالارئندا مةتافورا، سيمأول، مةتونيمييا، مةثزةؤ، اللةگورييا، ساركازم مةن ءئيرونييا، ذلعايتؤ مةن كئشئرةيتؤ، نةمةسة دامئتؤ مةن شةندةستئرؤ، ةپيتةت پةن تةثةؤ جانة باسقا بةينةلةؤ قذرالدارئ مولئنان تابئلادئ. ولاردئ جامبئل دارا، جالاث پايدالانباي، تئعئز بئرلئكتة، پوةتيكالئق تذتاستئق اياسئندا قولدانادئ. اقئن شئعارمالارئنداعئ بةينةلةؤ قذرالدارئنئث مذنداي تذتاستئعئ جامبئل پوةزيياسئن ةرةكشة كوركةمدئك-ةستةتيكالئق جذية دةثگةيئنة دةيئن كوتةرةدئ. جامبئل ءوشپةس مذرا قالدئردئ. ونئث ءذزدئك شئعارمالارئ 40-تان استام شةت ةلدةر تئلدةرئنة اؤدارئلدئ. ذلئ جئراؤ قازاق حالقئن، ونئث پوةزيياسئن بذكئل الةمگة جارييا ةتتئ. 1938 جئلئ جامبئلدئث شئعارماشئلئق ونةرئنئث 75 جئلدئعئن تويلاعاندا، وعان الةمنئث ءار تذكپئرئنةن قذتتئقتاؤلار كةلدئ. رومةن روللان، مارتين اندةرسةن، نةكسة، كاتارينا سؤساننا پريچارد سيياقتئ اتاقتئ سؤرةتكةرلةر جامبئل پوةزيياسئنا وتة جوعارئ باعا بةردئ. جامبئل تؤرالئ جذزدةگةن ولةث-جئرلار جازئلدئ. 20-عاسئرداعئ حالئق اقئندارئنا جامبئلدئث اسةرئ وتة زور بولدئ. بذل قاتاردا كةنةن ءازئرباةأ، ذمبةتالئ كارئباةأ، ءابدئعالي ساريةأ، نارتاي بةكةجانوأ، دوسكةي الئمباةأ، سايادئل كةرئمبةكوأ، ورئنباي تايمانوأ سيياقتئ بةلگئلئ ءئيمپروأيزاتورلار بار. قازاقتئث ذلتتئق مادةنيةتئ مةن ادةبيةتئنة سئثئرگةن ةثبةگئ ءذشئن جامبئل «لةنين»، «ةثبةك قئزئل تؤ»، «قذرمةت بةلگئسئ» وردةندةرئمةن ماراپاتتالدئ. 1941 جئلئ ستاليندئك (كةيئن ك س ر و مةملةكةتتئك) سئيلئعئنئث لاؤرةاتئ اتاندئ. 1-شئ سايلانعان قازاق ك س ر جوعارعئ كةثةسئنئث دةپؤتاتئ، ك س ر و جانة قازاقستان جازؤشئلار وداعئنئث مذشةسئ بولدئ. جامبئلدئث ةسئمئ قازاقستاننئث ءبئر وبلئسئنا، بئرنةشة اؤداندارعا، ءبئرقاتار ةلدئ مةكةندةرگة، مةكةمةلةر مةن وقؤ ورئندارئنا، ونةر وردالارئنا بةرئلدئ. قازاق حالقئ جامبئلدئث 100 جئلدئق، 125 جئلدئق، 150 جئلدئق تويلارئن حالئقارالئق دةثگةيدة سالتاناتتئ تذردة اتاپ ءوتتئ.
دةرةككوزئ:
قازاقستان ذلتتئق ةنسيكلوپةديياسئ، 3 توم