ارقالىققا كەرقۇلانداردىڭ جاڭا توبى جەتكىزىلدى
استانا. KAZINFORM - قازاقستانعا جاڭا كەرقۇلاندار توبى اكەلىندى. بۇل - «جابايى جىلقىلاردىڭ ورالۋى» جوباسى اياسىنداعى ەكىنشى حالىقارالىق تاسىمال، دەپ حابارلايدى ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى كوميتەتى.
جاڭا كەرقۇلاندار توبى پراگا زووباعى مەن ماجار Hortobágy ۇلتتىق پاركىنەن اكەلىندى. 2-ماۋسىم كۇنى ءتورت جىلقىدان تيەلگەن ەكى اسكەري ۇشاق چەحيا مەن ماجارستان ەلدەرىنەن ۇشىپ شىقتى. جانۋارلار ءبىر تاۋلىكتەي الىس جول اسىردى. 3-ماۋسىم كۇنى تاڭ اتا ەكى ۇشاق ارقالىق اۋەجايىنا كەلىپ قونىپ، جانۋارلار «التىن دالا» مەملەكەتتىك تابيعي رەزەرۆاتىنىڭ اۋماعىنداعى جابايى تۇياقتىلاردى رەينترودۋكتسيالاۋ ورتالىعىنا تاعى 5 ساعات جول ءجۇردى. ولار وسىنداعى كەڭ قاشالاردا ءبىر جىل مەكەندەيدى دە، كەيىن جابايى تابيعاتقا جىبەرىلەدى. ورتالىقتا جىلقىلاردى جايعاستىراتىن قاجەتتى ينفراقۇرىلىم مەن كۇتىپ قارايتىن ماماندار بار.
- قازاقستانداعى ءبيوارالۋاندىقتى ساقتاۋ جۇمىسىنىڭ جەتەكشى ورگانى رەتىندە تابيعاتىمىزدى قالپىنا كەلتىرۋدەگى وسىنداي ماڭىزدى كەزەڭدى باسقارۋ - ءبىز ءۇشىن اسقان قۇرمەت. ءبىر جىلدىق جۇمىستىڭ كەرەمەت ناتيجەسى - ەكىنشى توپ كەرقۇلاندار امان-ەسەن كەلىپ جەتتى، ال ءبىرىنشى توپ ابدەن كوندىگىپ، «التىن دالا» مەملەكەتتىك رەزەرۆاتىنىڭ ينسپەكتورلارىنىڭ قورعاۋىمەن جابايى تابيعات تىرشىلىگىنە تولىق دايىن، - دەيدى ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنىڭ ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار الەمى كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى دانيار تۇرعامبايەۆ.
ال پراگا زووباعىنىڭ ديرەكتورى ميروسلاۆ بوبەكتىڭ سوزىنشە، ەۋروپالىق زووباق پەن اسىل تۇقىمدىلاردى وسىرەتىن ورتالىقتاردان كەلگەن بۇل جىلقىلار جابايى تابيعاتتا جەرگىلىكتى پوپۋلياتسيا قۇرۋعا نەگىز بولادى
- وسىمەن پراگا زووباعىنىڭ چەحيا اسكەرىمەن سەرىكتەستىكتە كەرقۇلانداردى ورتالىق ەۋروپادان قازاقستانعا ەكىنشى رەت تاسىمالداۋى. ەۋروپالىق زووباقتار مەن اسىل تۇقىمدىلاردى وسىرەتىن ورتالىقتاردان كەلگەن بۇل جىلقىلار جابايى تابيعاتتا جەرگىلىكتى پوپۋلياتسيا قۇرۋعا نەگىز بولادى. تىرشىلىككە بەيىمدى ءارى گەنەتيكالىق الۋان ءتۇرلى پوپۋلياتسيا قالىپتاسپايىنشا، الداعى جىلدارى وسى كۇردەلى جوبانى جالعاستىرۋعا بارىنشا تىرىسامىز، - دەيدى ميروسلاۆ بوبەك.
كەرقۇلان (كەرتاعى) - الەمدەگى جابايى جىلقىلاردىڭ اقىرعى ءتۇرى. ول XX عاسىردىڭ ورتاسىنا قاراي جابايى تابيعاتتان قۇرىپ كەتتى. سودان بەرى ونى قالپىنا كەلتىرۋ باعدارلامالارىنا زوويۋاقتاردا ساقتالعان بۇكىل كەرقۇلاننىڭ ۇلەسى ءتيدى. قازاقستاندا جابايى جىلقىلاردى قالپىنا كەلتىرۋ جوباسى ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنىڭ ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار الەمى كوميتەتىمەن، ا س ب ك-مەن، فرانكفۋرت زوولوگيا قوعامىمەن، نيۋرنبەرگ زووباعىمەن، بەرلين زووباعى جانە بەرلين جانۋارلار پاركى بىرلەسكەن Tierpark بەرلينمەن، Hortobágy ۇلتتىق پاركىمەن سەرىكتەستىكتە 2024 -جىلى باستالدى. جابايى جىلقىلاردى قازاقستانعا قايتا جەرسىندىرۋ جۇمىسى بۇدان بۇرىن جانۋارلاردىڭ پراگا زووباعىنان موڭعولياداعى مەكەنىنە ءساتتى قايتارىلعان تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ جۇزەگە اسادى.
ءبىرىنشى توپ 7 كەرقۇلان قازاقستانعا 2024 -جىلعى ماۋسىمدا كەلدى. ورتالىقتىڭ ماماندارى مەن مال دارىگەرلەرى جىل بويى جىلقىلاردى باقىلادى. جانۋارلار العاش رەت تورعاي دالاسىنداعى -30 گرادۋس ايازدى قىسىن امان-ەسەن قىستاپ شىقتى، ۇيرەندى، قاجەتتى ۆەتەرينارلىق تەكسەرۋلەردەن ءوتتى. ۋمبرە مەن ۆەسپە دەگەن ەكى بيەگە جانۋارلاردى بوساتقاننان كەيىن قوزعالىسىن باقىلايتىن GPS- قارعىباۋى تاعىلدى. بوساتىلعان جىلقىلاردى قورعاۋ جانە باقىلاۋ جۇمىسىن مەملەكەتتىك ينسپەكتورلار مەن ا س ب ك قىزمەتكەرلەرى ورىندايدى.
- كەرقۇلانداردىڭ العاش توبىن ورتالىق قازاقستاننىڭ جابايى تابيعاتىنا جىبەرۋ - ءتۇردى تاريحي مەكەنىنە قايتارۋ جوباسىن ىسكە اسىرۋداعى ماڭىزدى قادام. رەينترودۋكتسيا ورتالىعىندا جىل بويى كۇتىپ قارالعان جانۋارلار - ماماندار مەن مال دارىگەرلەرى كومانداسىنىڭ اتقارعان ءتيىمدى جۇمىسىنىڭ ناتيجەسى، - دەيدى ا س ب ك اتقارۋشى ديرەكتورى ۆەرا ۆورونوۆا.
2029 -جىلعا دەيىن تورعاي دالاسىنا جانۋارلاردىڭ ودان ءارى كوبەيىپ، تۇراقتى پوپۋلياتسيا تۇزۋىنە جەتەرلىكتەي 40- 45 باس جىلقى اكەلۋ جوسپاردا بار. قوستاناي وبلىسىنىڭ وڭتۇستىگىندەگى «التىن دالا» مەملەكەتتىك تابيعي رەزەرۆاتى جايىلىم جەرى جاقسى، سۋى بار بولعاندىقتان جەرسىندىرۋ ورنى بوپ تاڭدالدى. جابايى تابيعاتقا جىبەرگەننەن كەيىن جىلقىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن مەملەكەتتىك ينسپەكتورلار قامتاماسىز ەتەدى.
جىلقىلار مەن قۇلاندار سەكىلدى ءىرى تۇياقتىلاردىڭ دالا ەكوجۇيەلەرىنىڭ قالىپتى جۇمىسىنا تيگىزەتىن پايداسى وراسان زور. ولار الىس اراقاشىقتىقتا وسىمدىك جامىلعىسىن رەتكە كەلتىرىپ، توپىراقتىڭ قۇنارلانۋىنا ىقپال ەتەدى. وسىمدىك بيوماسساسىن ازايتۋ ارقىلى ءورت قاۋپىن دە تومەندەتەدى، ولاردىڭ كوڭى مەن قالدىعى - ومىرتقاسىزداردىڭ كوپتەگەن تۇرىنە رەسۋرس. بۇل جانۋارلاردىڭ ماۋسىمدىق قونىس اۋدارۋى ەكوجۇيەلەردەگى شالعاي اۋماقتاردى ءوزارا جالعايدى. قىستا ولار وزگە دە تۇرلەردىڭ تىرشىلىگىن جەڭىلدەتەدى - سۋعا اپاراتىن جول سالادى، قالىڭ قاردى تاپتاپ، استىنان جەم-ءشوپ الىپ جەۋىن ىقشامداپ قويادى. قورەكتىك تىزبەك قاتارىنا كىرەتىن تۇياقتىلار جىرتقىشتار مەن ولەكسە جەگىشتەرگە ازىق.
ايتا كەتەيىك، پرجەۆالسكي جىلقىسى (Equus przewalskii Poljakov) 2021 -جىلى قازاقستانداعى سيرەك كەزدەسەتىن جانە جويىلىپ كەتۋ قاۋپى ءتونىپ تۇرعان وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار تۇرلەرىنىڭ تىزىمىنە ەندى. بۇدان بولەك پرجەۆالسكي جىلقىسى حالىقارالىق جابايى فاۋنا مەن فلورانىڭ قۇرىپ كەتۋ قاۋپى ءتونىپ تۇرعان تۇرلەرىن ساۋداعا سالۋ تۋرالى كونۆەنتسيانىڭ (سيتەس) II قوسىمشاسىنا كىرەدى.
بۇعان دەيىن ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ۆيتسە-ءمينيسترى نۇركەن شاربيەۆ قوستاناي وبلىسىنا اكەلىنگەن كەرقۇلاندار قالاي قىستاپ شىققانى تۋرالى ايتىپ بەردى.
