گارۆارد تۇلەكتەرى ەلىمىزدەگى ادامي كاپيتالدى دامىتۋ قازاقستان ەكونوميكاسىنا وڭ اسەر ەتەتىنىن ايتتى

گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇلەكتەرى ەلىمىزدەگى ادامي كاپيتالدى دامىتۋدىڭ ماڭىزىن ق س ز ي-دا تالقىلادى. 2023 -جىلعى 6-جەلتوقساندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى جانىنداعى قازاقستاننىڭ ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى «قازاقستاندا ءبىلىم ەكونوميكاسىن قالىپتاستىرۋ» تاقىرىبىندا ساراپتامالىق كەزدەسۋ وتكىزگەن بولاتىن. كەزدەسۋ بارىسىندا گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇلەكتەرى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋ ۇدەرىسىندەگى ادامي كاپيتالدى دامىتۋ اسپەكتىلەرىن تالقىلاپ، ادامي كاپيتالدى باسقارۋدىڭ تابىستى الەمدىك تاجىريبەلەرىن زەردەلەۋ جانە ولاردى بەيىمدەۋ ارقىلى ۇسىنىستار مەن دامۋ ستراتەگياسىن ازىرلەدى.

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىنىڭ ارتۋىنا ىقپال ەتەتىن ەكونوميكا مەن قوعامنىڭ دامۋىنداعى ادامي كاپيتالدىڭ ءرولىن بىرنەشە رەت اتاپ ءوتتى.

ايتا كەتەيىك، ادام دامۋىنىڭ يندەكسى بويىنشا ەلىمىزدىڭ كورسەتكىشتەرى جاقسى. قازاقستاننىڭ يندەكس ءمانى - 0,8 تەڭ، بۇل ادام دامۋىنىڭ دەڭگەيى وتە جوعارى دەگەن ءسوز. 2022 -جىلعى تۇراقتىلىق بويىنشا ەسەپتە قازاقستان الەمنىڭ 163 ەلىنىڭ ىشىندە 65 ورىنعا يە بولدى.

ق س ز ي ديرەكتورى ەركىن تۇقىموۆ ساراپتامالىق كەزدەسۋ بارىسىندا قازاقستان قازىرگى تاڭدا ۇلكەن وزگەرىستەردىڭ الدىندا تۇرعانىن جانە ادامي كاپيتالدىڭ ساپاسىنا بايلانىستى دامۋدىڭ ەكونوميكالىق مودەلى نەگىزگى فاكتور بولاتىنىن اتاپ ءوتتى.

«بىرىنشىدەن، عىلىم مەن بىلىمگە قارجىلاندىرۋدى ەداۋىر ۇلعايتۋ قاجەت. بۇگىندە ەلىمىزدەگى عىلىمدى قارجىلاندىرۋ ۇلەسى ج ءى ءو-نىڭ نەبارى 0,12 پايىز قۇرايدى. 2025 -جىلعا قاراي عىلىمعا جۇمسالاتىن شىعىنداردى ج ءى ءو-نىڭ 1 پايىز دەيىن جەتكىزۋ جوسپارلانعان. عىلىمعا باسا نازار اۋداراتىن دامىعان ەلدەر ج ءى ءو-نىڭ ورتا ەسەپپەن 2-4 پايىز عىلىمدى دامىتۋعا جۇمسايدى (يزرايل - 4,27 پايىز، كورەيا رەسپۋبليكاسى - 4,23 پايىز، جاپونيا - 3,28 پايىز). ءبىز كىرگىمىز كەلەتىن ە ى د ۇ ەلدەرىندەگى عىلىمعا جۇمسالاتىن ورتاشا شىعىن - 2,48 پايىز.

ەكىنشىدەن، زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتتەرىن دامىتۋ قاجەت. الەمدىك تاجىريبەدە ادامي الەۋەتتىڭ ساپاسىن كۇشەيتىپ قانا قويماي، مەملەكەتتەردىڭ تەحنولوگيالىق جانە يننوۆاتسيالىق الەۋەتىن نىعايتا وتىرىپ، دامۋدىڭ نەگىزگى جولسەرىكتەرىنە اينالاتىن - ۋنيۆەرسيتەتتەر. بۇل رەتتە زاماناۋي عىلىمي-زەرتتەۋ ينفراقۇرىلىمىن قۇرۋ بويىنشا شەتەلدىك تاجىريبە عىلىم مەن يننوۆاتسيالاردى، ونىڭ ىشىندە عىلىمي- تەحنيكالىق پاركتەر قۇرۋدى مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ جوعارى دەڭگەيىن كورسەتەدى»، - دەدى ينستيتۋت باسشىسى.

ەركىن تۇقىموۆتىڭ ايتۋىنشا، اقش- تىڭ يننوۆاتسيالىق ساياساتى جەكە فيرمالاردىڭ مەملەكەت قولداۋىمەن ازىرلەنگەن يننوۆاتسيالارعا قول جەتكىزۋىن قامتاماسىز ەتۋگە ارنالعان ۋنيۆەرسيتەتتەردى، عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىن، زەرتحانالاردى بىرىكتىرەتىن عىلىمي-تەحنيكالىق ساياباقتاردى قۇرۋعا باعىتتالعان.

«ۇشىنشىدەن، قالالىق جانە اۋىلدىق جاستاردىڭ ءبىلىم الۋ مۇمكىندىكتەرى تەڭ بولۋى ءتيىس. تالانتتاردى جاڭعىرتۋدىڭ ءتيىمدى جۇيەسىن قۇرۋ ءارقاشان ەلىمىزدەگى باستى مىندەتتەردىڭ ءبىرى بولادى. ساپالى كادرلاردى ءوسىرۋ ءۇشىن بارلىق جاستاردىڭ، اسىرەسە اۋىل جاستارىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ قاجەت. «ۇلكەن ساندار زاڭىن» ەسكەرە وتىرىپ، وعان سايكەس ءبىلىمدى ادامداردىڭ ۇلكەن ماسساسىنان تالانتتاردى تاڭداۋ وڭايىراق بولادى.

ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋىمىز قاجەت، كوپتەگەن تالانتتى وقۋشىلاردى قالىپتاستىراتىن ورتا قۇرۋىمىز كەرەك. قازىرگى تاڭدا بارلىق مەكتەپتەردىڭ تورتتەن ءۇش بولىگى اۋىلدىق جەرلەردە ورنالاسقان، ولاردا وقۋشىلاردىڭ 45 پايىز وقيدى.

تورتىنشىدەن، ادامي كاپيتال ءۇشىن كۇرەس تابيعي رەسۋرستار ءۇشىن باسەكەلەستىكتەن باسىم.

ەكونوميكانى تابىستى ءارتاراپتاندىرىپ، ۇزاق مەرزىمدى دامۋ ءۇشىن جوعارى بىلىكتى كادرلاردى تارتۋ ماسەلەسى تۋىندايدى دەگەن بولجامدار بار.

وسىلايشا، Korn Ferry Hay Group (باسقارۋشىلىق كونسالتينگ سالاسىنداعى حالىقارالىق كومپانيا) زەرتتەۋلەرىنە سايكەس، 2030 -جىلعا قاراي الەمدىك ەكونوميكا بىلىكتى كادرلاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىن سەزىنەدى. الەمدە مامانداردىڭ تاپشىلىعى 85,2 ميلليون ادامدى قۇرايدى، وسىعان بايلانىستى جاھاندىق ەكونوميكا شامامەن 8,5 تريلليون پايدانى جوعالتادى. قازاقستان دا بۇگىندە ءبىرقاتار ماماندىقتار بويىنشا بەلگىلى ءبىر كادر تاپشىلىعىن سەزىنۋدە. سوندىقتان ءبىز وزىق جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ ىشكى قورقىنىشىمىز - يمميگرانتوفوبيانى جەڭۋ كەرەك.

ءبىراق بۇل جاعدايدا تەپە-تەڭدىكتى ساقتاۋ كەرەك جانە بىرەۋ بىزدەن جاقسى دەپ ويلاعان كەزدە وزىمىزگە كوبىرەك سەنۋ كەرەك. ءبىزدىڭ تاجىريبەمىز جوق سالالارعا شاقىرۋ كەرەك.

مىسالى، ۇلى بريتانيادا بىلتىردان باستاپ «الەۋەتى جوعارى تۇلعا» (High potential Individual visa) ۆيزاسى ارقىلى جەتەكشى بريتاندىق ەمەس ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ تۇلەكتەرىنە ەلدىڭ ەڭبەك نارىعى قولجەتىمدى بولدى. ۆيزاعا تۇسكەنگە دەيىن بەس جىل ىشىندە باكالاۆر، ماگيستر نەمەسە PhD ديپلومدارىن العان الەمنىڭ ۇزدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ تۇلەكتەرىنە ۆيزا بەرىلەدى.

ا ق ش-تا F-1 ءتيپتى شەتەلدىك ۆيزا يەلەرى امەريكالىق جوعارى وقۋ ورىندارىن بىتىرگەننەن كەيىن Optional Practical Training (OPT) باعدارلاماسىنا ءوتىنىش بەرە الادى. باعدارلاما اياسىندا تۇلەك 1 جىل بويى ا ق ش-تا ماماندىعى بويىنشا جۇمىس ىستەي الادى. STEM باعىتىنداعى تۇلەكتەر ءۇشىن بۇل مەرزىم ەكى جىلعا دەيىن ۇزارتىلدى»، - دەدى ەركىن تۇقىموۆ.

سونداي-اق ول قازاقستاننىڭ تالانتتار ءۇشىن جاھاندىق جارىسقا قاتىسۋعا جانە سول ارقىلى ءوزىنىڭ ادامي كاپيتالىن نىعايتۋعا ءالى كەش ەمەس ەكەنىن، ونىڭ ساپاسى ەلدىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك دامۋى ءۇشىن ءتۇيىندى مانگە يە بولاتىنىن اتاپ ءوتتى.

ءوز كەزەگىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى ساراپشى ارداق امانگەلديەۆ ادامي كاپيتال فاكتورلارىنىڭ ءبىرى - ەلدىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك دامۋىنا قىزمەت اتقارىپ، ۇلەس قوسۋعا مۇمكىندىگى بار دەنى ساۋ جانە ويلى ۇلت دەپ سانايدى.

«2019 -جىلدان باستاپ دەنساۋلىق ساقتاۋدى قارجىلاندىرۋ 2,5 ەسەگە 2019 -جىلعى 1 تريلليون تەڭگەدەن 2023 -جىلى 2,5 تريلليون تەڭگەگە دەيىن) ۇلعايدى. قازاقستاندا دەنساۋلىق ساقتاۋدى قارجىلاندىرۋ ج ءى ءو-نىڭ 20 پايىز اسپايدى، دامىعان ەلدەردە بۇل كورسەتكىش ج ءى ءو-نىڭ 40-50 پايىز. وسىلايشا، الەۋمەتتىك سەكتوردى، الەۋمەتتىك تەڭدىكتى قولداۋ، حالىقتىڭ تابىسىن قورعاۋ - بۇگىنگى تاڭدا ادامي كاپيتالدىڭ اسا ماڭىزدى فاكتورى. سول سەبەپتى بۇعان ەرەكشە نازار اۋدارۋ قاجەت»، - دەدى ارداق امانگەلديەۆ.

نۇركەن ورمانتايەۆ، م. نارىكبايەۆ اتىنداعى قاز گ ز ۋ پروفەسسورى، گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىندەگىدەي ەلىمىزدىڭ جوو كوشباسشىلىق كۋرستارىن دامىتۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.

«ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ مەن قازاقستاندا شەتەلدىك ديپلوم الۋ مۇمكىندىگى ماقساتىندا 2021 -جىلى الماتىدا العاشقى De Montfort University Kazakhstan بريتان ۋنيۆەرسيتەتىن اشتىق. بۇگىنگى تاڭدا استانادا، سونداي-اق وڭىرلەردە ۋنيۆەرسيتەت، مەكتەپ اشۋ جوسپارى بار.

ايتا كەتەيىن، قازاقستاندا شيكىزات ءوندىرۋ مەن ءىرى وندىرىستەر وڭىرلەردە ورنالاسقان جانە وسى وڭىرلەرگە مامانداردى تارتۋ ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ، مەديتسينا جاعدايلارىن جاقسارتۋ قاجەت. سونىمەن قاتار گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتى سياقتى ەلىمىزدىڭ ج و و كوشباسشىلىق كۋرستارىن دامىتۋ قاجەت دەپ سانايمىن. قارىم-قاتىناس جاساۋ، كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ سياقتى داعدىلار بۇگىنگى تاڭدا وتە ماڭىزدى»، - دەدى ن. ورمانتايەۆ.

ساتبايەۆ ۋنيۆەرسيتەتى ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى قۋانىش ەرعاليەۆتىڭ ايتۋىنشا، ادامي كاپيتال - كوپ فاكتورلى، وعان دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ، تابىس جانە ت. ب. كىرەدى.

«بىزدە ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا جاقسى بازا بار. گارۆاردقا وقۋعا تۇسكەندە باسقا ستۋدەنتتەردەن كەم بولعان جوقپىز. ءبىراق وقۋدى اياقتاي سالا، قانداي دا ءبىر سەبەپتەرمەن ءبىزدىڭ كادرلار ەشكىمگە قاجەت ەمەس بولىپ شىقتى. سوندىقتان بىزگە نە جەتىسپەيتىن ويلاۋىمىز كەرەك. مۇمكىن soft skills جەتىسپەيتىن شىعار. ارينە، سۇراقتار كوپ، ءبىراق نەگىزگى فاكتورلاردىڭ ءبىرى - كورپوراتيۆتى مادەنيەت - بۇل ەرتەڭگى ستراتەگيا. كورپوراتيۆتىك مادەنيەت ۋنيۆەرسيتەتتە وقىتىلمايتىن soft skills داعدىلارىن بەرەدى.

ءبىز دەموكراتيالىق تاسىلدەردى، كولدەنەڭ تاسىلدەردى ءبىلىم بەرۋ جانە وقىتۋ ارقىلى ءسىڭىرۋىمىز كەرەك. مۇنى قالاي جاساۋ كەرەكتىگى تۋرالى سۇراق تۋىندايدى. ءبىز ءبارىمىز نە ىستەۋ كەرەكتىگىن بىلەمىز، ءبىراق ونى قالاي ىستەۋ كەرەكتىگىن بىلمەيمىز. قالاي جۇزەگە اسىرۋعا بولادى - بۇل باسقا ماسەلە. سول سەبەپتى جاڭا ۇسىنىستار قاجەت. مۇمكىن اكسەلەرەيشن بولمەسىن ەنگىزۋ كەرەك شىعار، مۇمكىن برەين شتورمينگ جاساۋ كەرەك شىعار. بۇل ءبىزدىڭ سوڭعى كەزدەسۋىمىز ەمەس دەپ ۇمىتتەنەمىن، بۇدان كەيىن ءوز قاۋىمداستىعىمىزدى قۇراتىن شىعارمىز. زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتتەرى قاجەت ەكەنىن جەتكىزۋ ءۇشىن قولداۋ قاجەت. بۇل ەڭ الدىمەن يننوۆاتسيالىق ونىمدەردى قۇرۋ، عىلىمدى ىلگەرىلەتۋ. اكادەميالىق ورتاعا تارتۋ ءۇشىن پرەفەرەنتسيالار كەرەك»، - دەدى قۋانىش ەرعاليەۆ.

Nazarbayev University-نىڭ ءبولىم ديرەكتورى ەركەن تۇرعانبايەۆتىڭ پايىمداۋىنشا، ادامي كاپيتال قازاقستان ەكونوميكاسىنا وڭ اسەر ەتەدى. ءبىراق بۇل اسەر تىكەلەي ەمەس، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە ءبىلىم بەرۋ سالالارىنداعى ەڭبەك ونىمدىلىگى ارقىلى كورسەتىلەدى.

«ادامي كاپيتال سوڭعى 20 جىلدا قازاقستانداعى جاڭا تەحنولوگيالار وندىرىسىنە ەمەس، الەمدە بار تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋگە اسەر ەتتى. بۇل دا جاقسى، ءبىراق ءبىز ءوزىمىزدىڭ تەحنولوگيا ءوندىرىسى بولعانىن قالايمىز»، - دەدى ەركەن تۇرعانبايەۆ.

Baiterek حولدينگى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى عالىم ۇسەن بىلىم الۋعا ەمەس، پراكتيكالىق داعدىلاردى الۋعا باسا نازار اۋدارۋ كەرەكتىگىن ايتتى.

«مۇنى جاپونياداعىداي جۇيەلى تۇردە جاساۋ كەرەك. مىسالى، تۇلەكتەرگە ارنالعان ترەنينگتەر وتكىزىلەتىن جەردە پراكتيكالىق داعدىلار قالىپتاستىرىلادى.

سونداي-اق جاپونيادا، ا ق ش-تا internship جۇيەسى جۇمىس ىستەيدى، وعان سايكەس 3 كۋرس ستۋدەنتتەرى ءوز بىلىمدەرىن پراكتيكالىق داعدىلارمەن قاتار بەكىتەدى جانە وقۋدى اياقتاعاندا دايىن مامان بولىپ شىعادى»، - دەپ قورىتىندىلادى عالىم ۇسەن.

 

اقپارات دەرەككوزى: Massaget.kz