اقىنداردىڭ ەزۋگە كۇلكى ۇيىرەر ۇتىمدى جاۋاپتارى

استانا. قازاقپارات - سوزگە شەبەر، ازىلگە جاقىن اقىنداردىڭ ەزۋگە كۇلكى ۇيىرەر ۇتىمدى جاۋاپتارىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى. وسى ورايدا، اقىنداردىڭ اڭگىمە اراسىندا ايتىپ قالعان «قاعىتپا» سوزدەرىن سىزدەرگە ۇسىنۋدى ءجون كوردىك.

 قازاق بالۋاندارىنان شىققان تۇڭعىش وليمپيادا چەمپيونى جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ تورعاي وبلىسىن ارالاعاندا اتاقتى حالىق اقىنى قونىسباي ءابىلوۆ جانىندا جۇرەدى. ءبىر وتىرىستا ەلدىڭ ازىلكەش جىگىتتەرىنىڭ ءبىرى:

- قونىس اعا، قاجىمۇقان اتا مەن جاقسىلىقتىڭ ۇقساستىعى نەدە، ايىرماشىلىعى نەدە؟ - دەپ سۇراپتى. سوندا قونىسباي: - ەگەر ەل الدىنداعى قىزمەتتەرىن تارازىعا تارتسا تەڭ ءتۇسىپ قالۋعا ءتيىس، ال دەنەسى جاعىنان كەلسەك، - دەپ جىميا كۇلەدى دە:

تاۋلاردى ىرعاپ سالعان ارقاسىنا،

ەسىمىن ويىپ جازعان ءار تاسىنا.

قاجىمۇقان اتاسى ءتىرى بولسا،

سيىپ-اق كەتەر ەدى قالتاسىنا. - دەپ ءسوزىنىڭ اياعىن ولەڭدەتىپ جىبەرىپتى.

** ** **

قارقارالىدا قاسىم امانجولوۆتىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويى دۇبىرلەپ وتەدى. سول تويعا ارنالىپ تىگىلگەن قازاق ۇيدە قازاقتىڭ ءبىر توپ بەلگىلى ازاماتتارى باس قوسادى. سول ءۇيدىڭ تورىندە مەملەكەت قايراتكەرى، عالىم مىرزاتاي جولداسبەكوۆ ءسوز باستاپ وتىرادى. سول كوپشىلىكتىڭ اراسىندا استانالىق بالعىنبەك، داۋلەتكەرەي، ايبەكتەرمەن قاتار شىمكەنتتىك بەكارىس پەن اقمارال دا بولادى. اڭگىمە قىزا كەلە مىرزاتاي اعامىز اقىنداردىڭ اراسىنداعى جالعىز قىز اقمارالعا كوپشىلىكتىڭ اتىنان ات مىنگىزىپ، قالعان اقىندار مىقتى بولسا استىنان تارتىپ السىن دەيدى. دومبىرالارىن قولعا العان استانالىق ءۇش اقىن اقمارالدىڭ اتىنا تالاسپايتىندارىن ايتىپ، تىلەك بىلدىرەدى. ءوز كەزەگىندە دومبىراسىن قولىنا العان بەكارىس شويبەكوۆ:

مەن ءوزىم جان ەمەس ەم يناباتسىز،

قۇرمەتتەپ اقىنداردى سىيلاماقسىز.

اقمارالدىڭ تۇلپارىن تارتىپ ال دەپ،

جينالعان جىگىتتەردى قيناماقسىز.

قىز مىنگەن قازاناتقا قىزىقپايتىن،

وڭكەي تەكتى اقىندى جيناپ اپسىز.

اقمارالدىڭ «استىنا» تالاستىرعان،

مىرزاعا، بۇل جەردە ءسىز «ۆينوۆاتسىز»، -دەپ سالادى. ءسوزدىڭ توركىنىن تۇسىنگەن مىرزا كوڭىل مىرزەكەڭ سول جەردە بەكارىسقا دا ءبىر تۇلپار اتاعان ەكەن.

** ** **

قاراۋىلدا وتكەن ۇلى ابايدىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىندا ايتىسقا قاتىسقان اقىنداردى بىرنەشە توپقا بولىپ، ۇيىمداستىرۋشى اۋداندارعا كۇتۋدى تاپسىرادى. سول كەزدە ايتىستىڭ كوكجالىنا اينالعان ەسەنقۇل جاقىپبەكوۆ پەن ايتىسقا ەندى شىعا باستاعان بويجەتكەن اينۇر تۇرسىنبايەۆا ءبىر توپقا ءتۇسىپ، ەكەۋىن جەكە قازاق ۇيدە بىرنەشە كۇن كۇتەدى. ولارعا قوناققا كەلگەن جاس اقىنداردىڭ ءبىرى ەسەنقۇلدى «قاسىڭدا ايداي سۇلۋ اينۇر جاتىر، بايقايمىن جاعدايىڭىز جامان ەمەس» دەپ قاعىتادى. سوندا ەسەنقۇل:

سويلەيىن ولەڭىمدى تۇزەپ تۇرىپ،

جىگىتكە جاراسپاي ما ىزەتتىلىك.

اينۇردى قاسىما اكەپ جاتقىزدى دا،

قويدى عوي ءتورت كەمپىرگە كۇزەتتىرىپ، -دەگەن ەكەن.

** ** **

جامبىلدىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان حالىقارالىق ايتىستا تارازدىق شورابەك ايداروۆ تالدىقورعاندىق حانشا رايىسوۆامەن ايتىسادى. قيسىق سويلەمەسە قىبى قانبايتىن شورابەك سالعان جەردەن:

اعايىن، الدارىڭدا ويىن باستايمىن،

قىزىقپەن جامبىل بابامنىڭ تويىن باستايمىن.

ۇيىمدە قىرىقتاعى ايەلىم بار،

جيىرماداعى ەكى قىزعا ايىرباستايمىن، - دەپ ايەلىن جارنامالاي باستايدى. حانشا بولسا:

ايعايلاپ ەل الدىندا نە كورىندى،

جۇرگەندەي ايەلىڭنەن قۇتىلا الماي، -

دەگەنگە ساياتىن جاۋاپ بەرىپ، شوكەڭدى توقتاتپاق بولادى. وعان جاۋابى دايىن شورابەك:

جۇرگەم جوق ايەلىمدى وتكىزە الماي،

ولداعى كەمپىر بولادى كوپكە ۇزارماي.

ادەيى ەكى قىزعا تەڭەپ تۇرمىن،

جۇرگەن سوڭ جاقسىلىعىن جەتكىزە الماي، - دەپ قۇتىلىپ كەتىپتى.

** ** **

شىمكەنتتە قازاقتىڭ داڭقتى بالۋانى قاجىمۇقان مۇڭايتپاسوۆتىڭ قۇرمەتىنە رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە دۇبىرلەگەن ايتىس وتەدى. ايتىسقا الماتى وبلىسىنىڭ اتىنان ەسەنقۇل جاقىپبەكوۆ قاتىسادى. ايتىستىڭ سوڭىندا اقىندارعا جۇلدە تاراتۋ كەزىندە جۇلدەگەرلەر ءبىر شۋماقتان ولەڭ ارناپ كەتىپ جاتادى. كەزەگى كەلگەندە ءوزىنىڭ الدىندا شىققان ۇزىن بويلى اقىننىڭ كوتەرىپ كەتكەن ميكروفونىنا بويى جەتپەي قالعان الاسا بويلى ەسەنقۇل ميكروفوندى تومەندەتەتىن تەتىگىن تابا الماي جانتالاسىپ جاتقاندا حالىق ونىڭ ارەكەتىنە دۋ كۇلەدى. بويىنىڭ الاسالىعىنا قاپالانعان ەسەنقۇل:

دۇنيە اتتەگەن-اي، اتتەگەن-اي،

بويىمنىڭ ميكروفونعا جەتپەگەنى-اي.

قاجىمۇقان الماتىعا كەپ جۇرگەندە،

ءبىر تۇنەپ اپامىزعا كەتپەگەنى-اي. - دەگەن ەكەن.

** ** **

استانالىق اقىن ايبەك قاليەۆ ايتىستان «جيگۋلي» ماركالى اۆتوكولىك ۇتىپ الادى. قاسىندا اقىن دوستارى بالعىنبەك يماشەۆ، سەرىكزات دۇيسەنعازين، قالقامان سارين ت.ب اقىن قۋانىشىن بولىسپەك بولىپ، ءبارى كولىككە مىنەدى. ماشينانىڭ رولىنە وتىرعان اقىن، بايان-ولگيدىڭ تۋماسى داۋلەتكەرەي كاپ ۇلى ءبىراز ينوماركالى ماشينالاردى جولدا قالدىرسا كەرەك. سونى بايقاعان اقىن قالقامان سارين: - ايبەك، «جيگۋليىڭ» ينوماركانىڭ بارىنەن وزىپ كەتتى عوي. - دەپتى. سوندا ايبەك ەش توسىلماستان: - ويتكەنى، مەنىڭ شوپىرىم ينوماركا عوي، - دەگەن ەكەن.

«Kazaitys.kz»