اقتوبە وبلىسىندا قۇم توقتاتۋ جۇمىسى ناتيجە بەرمەدى

اقتوبە. KAZINFORM - اقتوبەدەگى ەلدىمەكەندەردە 500 مىڭ كوشەت ەگۋ مىندەتى بار. ال ورمان القابىن مولىقتىرۋ جوسپارى - 60 ميلليون 289 مىڭ ءتۇپ ەكپە ماتەريال. اقتوبە وبلىستىق تابيعي رەسۋرستار جانە تابيعات پايدالانۋدى رەتتەۋ باسقارماسىنىڭ ءبولىم باسشىسى ەركەبۇلان تالاسبايەۆ كوگالداندىرۋ، اباتتاندىرۋ جانە قۇم توقتاتۋ جۇمىستارى جايىن ايتىپ بەردى.

- اقتوبە وبلىسى - جازىق دالا، ءشول جانە شولەيتتى ايماق. بىزدە جاسىل جەلەك از دەپ تە ءجيى ەستيمىز. ەلىمىزدەگى تەرريتورياسى ەڭ ۇلكەن وڭىردە اباتتاندىرۋ، كوگالداندىرۋ جۇمىستارى قالاي ىسكە اسىپ جاتىر؟

- اقتوبە جانە اۋدانداردا كوگالداندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋى ءتيىس 180 ەلدىمەكەن بار. ونىڭ 136 ەلدىمەكەنىندە دەندرولوگيالىق جوسپار ازىرلەندى. قالعانىندا بۇل جۇمىس بيىل اياقتالۋى ءتيىس.

Фото: Алтынай Сағындықова / Kazinform

- دەندرولوگيالىق جوسپار نەنى بىلدىرەدى؟

- ول - ەلدىمەكەندەگى كوشەت ەگۋ كارتاسى. كارتا سىزۋ كەزىندە توپىراقتان سىناما الىنادى. تال ەگۋگە كەلە مە، كەلمەي مە دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەيمىز. نەگىزى ەلدىمەكەن ىشىندە تال ەگۋ جۇمىستارىن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار جۇرگىزەدى. ءبارى باسەكەلەستىك ورتاعا ساي، ياعني، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ كونكۋرسى وتەدى، مەردىگەر انىقتالادى.

2021-2025 -جىلدارى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس ەلىمىزدەگى ەلدىمەكەندەردە 15 ميلليون ءتۇپ كوشەت ەگىلۋى ءتيىس. ونىڭ ىشىندە اقتوبەدە 500 مىڭ كوشەت ەگىلۋى كەرەك. قازىرگى ۋاقىتتا 332 مىڭ ءتۇپ اعاش وتىرعىزىلدى. بۇل جوسپاردىڭ %66 تەڭ بولىپ تۇر. ەندى 168 مىڭ كوشەتتى بيىل ەگىپ بولۋىمىز كەرەك. بيىل كوكتەم ەرتە تۋدى. كىم قانشا ءتۇپ كوشەت وتىرعىزىپ ۇلگەرگەنى تۋرالى اقپاراتتى ەندى جيناقتاپ جاتىرمىز.

- ەسەبى قالاي جۇرگىزىلەدى؟

- بولىمدەگى باس مامان ەسەپتى جۇرگىزەدى. نەگىزى ءار اۋداننان جيناقتالادى. سونىمەن بىرگە وبلىس اكىمىنىڭ تاپسىرماسىنا ساي ارنايى كوميسسيا قۇرىلدى. ونىڭ قۇرامىندا قوعام بەلسەندىلەرى، اۋدانداعى قوعامدىق كەڭەس ءتوراعالارى، اۋدان، اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرىمەن بىرگە اكت جاساپ، تەكسەرۋ جۇمىستارىن باستايمىز. بۇل 5 -مامىر كۇنى باستالاتىن جۇمىس. قازىر شىعا الماي جاتىرمىز. سەبەبى بۇدان وزگە ورمان القابىن مولىقتىرۋ ماقساتىندا ەلىمىزدە 2 ميلليارد ءتۇپ ەكپە ماتەريال ەگىلۋى ءتيىس.

اقتوبە وبلىسى بويىنشا 5 جىلدىق جوسپار بەكىتىلدى. بىزدە 30700 گەكتار جەرگە وسكىن ەگىلۋى كەرەك. بۇل دەگەنىمىز - 60 ميلليون 289 مىڭ ءتۇپ ەكپە ماتەريال. 2025 -جىلى 8600 گەكتار جەر يگەرىلۋى ءتيىس. بۇل دەگەن 15 ميلليون ءتۇپ ەكپە. شامامەن جىلداعىدان ءۇش ەسە كوپ بولىپ تۇر. ال بۇگىنگە دەيىن ەگىلگە ەكپە ماتەريالدىڭ شىعىمى - %60. شىقپاي قالسا تولىقتىرادى.

— بىزدە 15 ميلليون ءتۇپ ەكپە ماتەريال تابىلا ما؟

— بىزدە 7 ءتالىمباق بار. تاعى 3 ءتالىمباق اشۋ جوسپارلاندى. جەرى بەلگىلەنىپ، بەرىلدى. ءتالىمباق - ورماننىڭ جۇرەگى. وندا كوكتەم مەن كۇزدە وتىرعىزىلاتىن ەكپە ماتەريال ازىرلەنەدى. تەك ورمان القابىنا قاجەتتى ەكپە ەمەس، جەمىس اعاشى، ساندىك اعاش پەن قىلقانجاپىراقتى اعاش ەتۋ باستالدى. نەگىزى قازىرگى ۋاقىتتا ءتالىمباقتا 9 ميلليون 600 مىڭ ءتۇپ ەكپە ماتەريال بار. مامىر ايىندا تۇقىم شاشۋ ماۋسىمى باستالادى. ءسويتىپ كۇزگە جانە 2026 -جىلعى كوكتەمگە دايىندىق جالعاسا بەرەدى. بيىل سول ءتالىمباقتان 4,5 ميلليون ءتۇپ ەكپە ماتەريال الىپ، ەكتىك.

كوكتەم ەرتە تۋعانىن ەسكەرسەك، اقتوبە تەك وسى اپتانىڭ سوڭىنا دەيىن كوشەت ەگە الادى. قازىر تالدىڭ ويانۋ پروتسەسى باستالىپ ەتتى، ياعني، ءبۇر جاردى. ەگەر ەگۋ ءتارتىبى ساقتالماسا شىعىمىنىڭ پايىزدىق ۇلەسى ءتۇسىپ كەتەتىنى بەلگىلى. ەككەنمەن پايداسى بولمايدى، شىقپاي قالۋى ىقتيمال. ايتا كەتەيىن، ەكپە ماتەريالدى ارنايى تەحنيكانىڭ كومەگىمەن ەگەدى. ەكى جاعىندا ەكى ادام وتىرىپ جىرتىلعان جەرگە قادايدى. كەيدە ماتەريالدىق- تەحنيكالىق مۇمكىندىكتىڭ جەتىسپەيتىنى بايقالادى. سول كەزدە جىل سايىن سۇرانىس بەرىپ، قاجەتتى زاتتار ساتىپ الىنادى، تەحنيكا جاڭارادى.

- قانداي تەحنيكا قاجەت؟

- ەكپە جۇمىستارىن جۇرگىزەتىن تەحنيكا تەز ەسكىرەتىنى بەلگىلى. سوقا دا تەز بۇزىلادى.

- بىزدە جۇمىس ەكى باعىتتا ءجۇرىپ جاتىر. ءبىرى ەلدىمەكەندى كوگالداندىرۋ، ەكىنشىسى ورمان القابىن مولىقتىرۋ. بىرىنشىسىنە 5 جىلعا جۋىق ۋاقىت بولدى. جاۋاپتى جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك سىزدەرگە قانشا قارجى بولگەنى تۋرالى ەسەپ بەرە مە؟

- قارجىسى تۋرالى ەمەس، ەگىلگەن كوشەت سانىن سۇرايمىز.

— بۇل جۇمىس مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ كونكۋرسى ارقىلى جۇرگىزىلەدى. مەردىگەرلەرگە قانداي تالاپ قويلادى؟

— كەلىسىمشارت اياسىندا ەگۋ، سۋارۋ، كۇتۋ جۇمىستارىن اتقارۋعا مىندەتتى. ءبىر جىل ەكسە، ەكى جىل كۇتىمىنە جاۋاپتى.

— اقتوبەگە اعاشتىڭ قاي ءتۇرى ەگىلەدى؟

— كوبىنە شاعان (قاراعاش)، تەرەك سەكىلدى اقتوبەنىڭ اۋا رايىنا ءتوزىمدى اعاش ەگىلەدى.

— بىزدە اعاش پاسپورتتاۋ جۇمىسى باستالعان ەدى. بۇل جوبا نە بولدى؟

— تالدى پاسپورتتاۋ جۇمىسىن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگان اتقارادى. ول جونىندە باسقارماعا اقپارات بەرمەيدى. اقتوبە وبلىستىق تابيعي رەسۋرستار جانە تابيعاتتى پايدالانۋدى رەتتەۋ باسقارماسى ورمان القابىنا باسىمدىق بەرەدى. وتكەن اپتادا عانا «مەكتەپ ورمانشىلىعى» جوباسى باستالدى. جوبا اياسىندا بيىل وقۋشىلار ورمان القابىنا بارىپ كوشەت ەكتى. ەندى ونى سۋارادى، كۇتىمىن جۇرگىزەدى. اپتا سايىن بارىپ، اعاشتارىن تۇپتەپ تۇرادى. ودان بولەك ءتالىمباقتا تۇقىم سەۋىپ، وسىرەدى.

— ەندى وڭىردەگى قۇم توقتاتۋ جۇمىستارىنا توقتالساق…

— اقتوبە وبلىسى بويىنشا 4 اۋدانداعى 19 ەلدىمەكەندە قۇم كوشكىنى جۇرەدى. ول شالقار، ىرعىز، تەمىر، بايعانين اۋداندارى. ىرعىزدىڭ جارما اۋىلىندا قۇم توقتاتۋ جۇمىسى اياقسىز قالدى. 2022 -جىلى باستالدى بۇل جەردەگى جۇمىس. قورشاۋ جاساپ، كوشەت ەكتى. ءبىراق تامشىلاپ سۋارۋ جۇيەسى جوق، ۇڭعىما قازىلماعان. سول سەبەپتى ەكپە ماتەريال دۇرىس شىقپاعان. جوبا قۇنى - 150 ميلليون تەڭگە. ونىڭ 120 ميلليون تەڭگەسى يگەرىلگەن. بۇل تۋرالى مەملەكەتتىك اۋديت تەكسەرىپ، كەيىن سول قۇجات نەگىزىندە سوت الدى دايىندىق ءجۇردى.

ەكىنشىسى بايعانيننىڭ جارقامىس جانە بارشاقۇم اۋىلدارىندا جۇرگىزىلدى. قازىرگى ۋاقىتتا 160 ميلليون تەڭگە تولەندى. وعان قورشاۋ جاسالىپ، ۇڭعىما قازىلدى. ەكپە ماتەريال ەگىلدى. تەك ۋاقىتىلى سۋارماعان، شىعىم تومەندەدى. كەپىلدىك مەرزىمى بولعان سوڭ مەردىگەر ولقىلىق ورنىن تولتىرۋى ءتيىس. شولۋ جۇمىستارىنان سوڭ حابارلاما بەرىلدى، كۇز بەن كوكتەمدە قايتا ەكپە ماتەريال ەگەدى. قۇمعا قاراعاش، سەكسەۋىل، جۇزگەن ەگىلەدى. ال شالقارداعى جىلتىر اۋىلىندا ورمان شارۋاشىلىعى ەكپە جۇمىسىن جۇرگىزدى. قازىر شىعىمى جاقسى. قورشاۋى بار. 2024 -جىلى كوكتەمدە ەكتى، بيىل جاقسى شىعىپ تۇر.

— الدا تاعى قاي اۋىلدار قامتىلادى؟

— جوبادان وڭ ناتيجە كورىپ تۇرعانىمىز جوق. ىرعىزدىڭ جارما اۋىلىندا ناتيجە بولمادى. بايعانيندەگى جۇمىستى الداعى ۋاقىتتا كورسەتەدى. ەندى وبلىستاعى 9 ورمان شارۋاشىلىعى مەكەمەسى وسى ىسپەن اينالىسسا دەپ ويلاپ وتىرمىز. ول ءۇشىن قۇم باسقان اۋماقتى بالانسقا الۋ كەرەك. كەي جەردە بۇل جۇمىس باستالدى. بايعانيننىڭ بارشاقۇم اۋىلىندا قۇمنىڭ ۇستىنە سەكسەۋىل تۇقىمى سەبىلدى. قازىر ءوسىپ تۇر.

ەسكە سالساق، اقتوبەدە قۇم توقتاتۋ ءۇشىن 2021-2026 -جىلدارعا ارنالعان جوبا دايىندالعان. جارما اۋىلىنداعى قۇمدى اۋماقتا - 11 گ ا، ال بايعانين اۋدانىنداعى ەكى اۋىلدا - 21 گەكتار جەرگە قورشاۋ سالۋ جوسپارلاندى.

ال بىلتىر اقتوبە وبلىسى شالقار اۋدانى جىلتىر اۋىلىندا قۇم توقتاتۋ جۇمىسى باستالدى. اۋىلعا 20 مىڭ ءتۇپ كوشەت ەگۋ مىندەتى قويىلدى. ول ءۇشىن الدىمەن قۇم شىعارىپ، كەيىن كوشەت ەگۋ قاراستىرىلدى. وعان 7 ميلليون تەڭگە ءبولىندى.

اۆتور

التىناي ساعىندىقوۆا