الەمدىك ءبىلىم سالاسىندا باسەكە كۇشەيدى

استانا. قازاقپارات -  2030 -جىلعا قاراي ءىلىم- ءبىلىم ىزدەپ، شەتەل اساتىن ستۋدەنتتەر سانى 10 ميلليوننان اسادى، دەپ حابارلايدى 24kz.

قازىر ءبىلىم بەرۋ نارىعىندا ا ق ش، ۇلى بريتانيا، كانادا جانە اۆستراليا كوش باستاپ تۇر. ءبىراق بۇلار كەيىنگى جىلدارى كوشى-قون ساياساتىن مەيلىنشە كۇشەيتتى. بۇل دۇنيەجۇزىندەگى دارىندىلاردىڭ الەمگە اتى ءماشھۇر ۋنيۆەرسيتەتتەردە ءبىلىم الۋىن ەداۋىر قيىنداتىپ تۇر. ءسويتىپ، باتىستىڭ قاتاڭ ميگراتسيالىق ساياساتى حالىقارالىق ءبىلىم بەرۋ نارىعىنا قالاي اسەر ەتۋى مۇمكىن؟

نيدەرلاند ۋنيۆەرسيتەتتەرى ەندى اعىلشىن تىلىندە وقىتپايدى نيدەرلاند ۋنيۆەرسيتەتتەرى ستۋدەنتتەردى ەندى اعىلشىنشا وقىتپايدى. جاڭا وقۋ جىلىنان باستاپ جوعارى وقۋ ورىندارىندا ساباق تەك گوللاند تىلىندە وتەدى. ماسەلەنىڭ باسى - شەتەلدىك ستۋدەنتتەردىڭ ەلگە كەلۋىن شەكتەۋ. جىل سايىن 100 مىڭنان اسا ادام ءىلىم ىزدەپ، نيدەرلاندقا اعىلادى.

 ستاتيستيكاعا قاراعاندا، ديپلوم العانداردىڭ %25 ءى وسى ەلدە قالىپ قويادى. ال، بۇدان تۇرعىن ءۇي تاپشىلىعى تۋىنداعان. سونداي-اق تالاپكەرلەردىڭ كوبەيۋىنەن گوللانديالىقتاردىڭ ءوز ەلىندە وقۋعا ءتۇسۋى قيىنداعان. الايدا ساراپشىلار: «شەتەلدەن ستۋدەنتتەر تارتپاساق، ەل ەكونوميكاسى جىلىنا 8 ميلليون ەۋرودان قاعىلادى»، - دەپ وتىر.

 دجوناتان ۆينينك، Nuffic جوعارى ءبىلىم سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق جونىندەگى نيدەرلاند ۇيىمىنىڭ زەرتتەۋشىسى:

- بىلتىر نيدەرلاندتا 19440 شەتەلدىك ستۋدەنت جوعارعى وقۋ ورنىنا قابىلداندى. بۇل الدىڭعى كورسەتكىشكە قاراعاندا %5,2 كە از. اسىرەسە، قولدانبالى عىلىم سالاسىندا ءبىلىم بەرەتىن ۋنيۆەرسيتەتتەردە شەتەلدىك ستۋدەنتتەر سانى ازايعانى بايقالادى. گەرمانيادا ءۇش جىلدا ستۋدەنتتەردى قولداۋعا €120 ميلليون بولىنەدى گەرمانيادا شەتەلدىك ستۋدەنتتەر وقۋ مەن جۇمىستى قاتار الىپ جۇرە الادى. جۋىردا نەمىس ۇكىمەتى ولارعا جۇمىس ىستەۋگە رۇقسات ەتىلگەن ۋاقىتتى 2 ەسە ۇزارتتى. ياعني، ەندى جاستار تاجىريبە جيناعىسى كەلسە، ماماندىعى بويىنشا اپتاسىنا 20 ساعات ەڭبەك ەتە الادى. سونداي-اق ەل بيلىگى 2028 -جىلعا دەيىن شەتەلدىك ستۋدەنتتەردى قولداۋعا 120 ميلليون ەۋرو بولمەك. الايدا، گەرمانيادا پاتەر جالداۋ اقىسى جىلدان جىلعا ءوسىپ كەلەدى. قازىر قولجەتىمدى باسپانا تابۋ قيىننىڭ قيىنى. سوندىقتان ساراپشىلار: «بۇل ماسەلە شەشىلمەسە، گەرمانيا حالىقارالىق ءبىلىم ورتالىعى رەتىندەگى مارتەبەسىن ساقتاپ قالۋى ەكىتالاي»، - دەيدى.

 دجويبراتو مۋكەردجي، گەرمانيانىڭ اكادەميالىق الماسۋ قىزمەتىنىڭ پرەزيدەنتى:

 - گەرمانيا بيزنەس پەن يننوۆاتسيالىق حاب رەتىندە تابىسقا جەتۋى ءۇشىن دۇنيەجۇزىندەگى دارىندى جاستاردى ەلگە تارتۋ وتە ماڭىزدى. ال ءبىزدىڭ ەلدە تۇرىپ، تاماقتانۋ سەكىلدى قاراپايىم قاجەتتىلىكتىڭ ءوزىن كەز كەلگەن ستۋدەنتتىڭ قالتاسى كوتەرە بەرمەيدى. سوندىقتان وسى كەزەڭدە ۇكىمەت جاستاردى قولداۋدى كۇشەيتۋگە ءتيىس. 10 جىلدا ا ق ش- تا وقۋ اقىسى %27 قىمباتتادى كەيىنگى 10 جىلدا ا ق ش- تا وقۋ اقىسى %27 قىمباتتادى. بۇل ازداي، ترامپ بيلىككە كەلگەلى تۇلەكتەردىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشالارىن تەكسەرۋ شارالارى ەنگىزىلدى. ۆيزا راسىمدەۋ مەرزىمى ۇزارىپ، وتىنىمدەر بۇرىنعىداي جىلدام قارالمايدى. سونداي-اق اق ءۇي باسشىسى گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتى اكىمشىلىگىمەن تىرەسىپ، شەتەلدىك ستۋدەنتتەردى قابىلداۋعا تىيىم سالدى.

«قۇراما شتاتتارداعى عىلىم وردالارىنىڭ %75 ءى بيىل شەتەلدەن وقۋعا ءوتىنىم بەرەتىندەر سانى ازايادى»، - دەپ توپشىلاپ وتىر. كەي دەرەكتەرگە قاراعاندا، امەريكاداعى ۋنيۆەرسيتەتتەر 1 ميلليارد دوللار كىرىستەن ايىرىلۋى مۇمكىن. الەمدىك ءبىلىم سالاسىندا باسەكە كۇشەيدى قازىر ا ق ش- تاعى احۋالدى ۇتىمدى پايدالانۋعا كوشكەن ەلدەر بار. ماسەلەن، جاپونيا، قىتاي، ءۇندىستان، مالايزيا جانە وڭتۇستىك كورەيادا شەتەلدىكتەرگە ارنالعان ستيپەنديالار مەن گرانتتار كوبەيدى. ۆيزا راسىمدەۋ جەڭىلدەتىلگەن. سونداي-اق وقۋ اقىسى باتىس ەلدەرىنە قاراعاندا الدەقايدا ارزان. بۇدان بولەك، اعىلشىن تىلىندە وقىتاتىن باعدارلامالار سانى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى.

حالىقارالىق ساراپشىلار: «الداعى 10 جىلدا جاھاندىق ستۋدەنتتەردىڭ كوشى-قون اعىمىنىڭ باعىتى وزگەرىپ، ازيا- تىنىق مۇحيتى ەلدەرى الەمدەگى جاڭا ءبىلىم ورتالىعىنا اينالۋى بەك مۇمكىن»، - دەپ وتىر. 

ۋنيۆەرسيتەتتەردەگى بيزنەس مەكتەپتەردى دامىتۋ جونىندەگى قاۋىمداستىق بايانداماسى:

 - ازيا-تىنىق مۇحيتى ايماعىندا باكالاۆريات بويىنشا ءبىلىم الىپ جاتقان ستۋدەنتتەردىڭ %22 ءى شەتەلدىكتەر. بۇل كورسەتكىش التى جىلدان بەرى تۇراقتى. ال سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك امەريكادا كەرىسىنشە، شەتەلدىك باكالاۆرلاردىڭ ۇلەسى %8 تەن %6 كە دەيىن تومەندەگەن. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، بۇل قۇلدىراۋ الداعى جىلدارى دا جالعاسۋى مۇمكىن. شەتەلدىك ستۋدەنتتەردىڭ ەكونوميكاعا اسەرى قانداي؟ «حالىقارالىق ستۋدەنتتەر - بۇل جاي عانا ءبىلىم الۋشىلار ەمەس، ەلدىڭ الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق دامۋ درايۆەرى»، - دەيدى ساراپشىلار.

 ماسەلەن، نيدەرلاندتا بىلتىر ديپلوم العان ستۋدەنتتەر بيۋدجەتكە 1,5 ميلليارد ەۋرو كىرىس اكەلدى. ونىڭ تورتتەن ءبىرى ەلدە قالىپ، جۇمىس كۇشى تاپشىلىعىن ازايتقان. 2023-2024 -جىلدارى شەتەلدىك ستۋدەنتتەر ا ق ش ەكونوميكاسىنا 44 ميلليارد دوللار تابىس اكەلدى. ۇلى بريتانيا ەكونوميكاسىنا قوسىپ وتىرعان ۇلەسى دە جىلدان جىلعا ارتىپ كەلەدى. بىلتىرعى كىرىس 42 ميلليارد فۋنت ستەرلينگكە جەتكەن. «ياعني، ءار ەل وزىنە تالانتتى جاستاردى تارتۋ ارقىلى بولاشاقتاعى دامۋ كۇشىن قالىپتاستىرادى»، - دەيدى ساراپشىلار. حالىقارالىق ءبىلىمنىڭ دامۋى وقۋ باعدارلامالارىن جەتىلدىرۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشىنە اينالىپ وتىر. ەۋروپالىق ۋنيۆەرسيتەتتەر قاۋىمداستىعىنىڭ زەرتتەۋى بويىنشا شەتەلدىك ستۋدەنتتەر كوپ بولسا، وقىتۋشىلار پەداگوگيكالىق ادىستەرىنىڭ مازمۇنىن بايىتىپ، ونى الەمدىك ستاندارتتارعا بەيىمدەۋگە تىرىسادى ەكەن. «ال بۇل وزىق ويلى ماماندار دايارلاۋعا نەگىز بولادى»، - دەيدى ماماندار.

 اۆتورى: زاينۇر بايجىگىت

 https://24.kz