الەمدەگى ەڭ قاۋىپتى جانە قاۋىپسىز ەلدەر انىقتالدى
استانا. KAZINFORM – ەكونوميكا جانە بەيبىتشىلىك ينستيتۋتى (Institute for Economics Peace ،IEP) Global Peace Index 2025 رەيتينگىن جاريالادى. بۇل يندەكس ەلدەردەگى قاۋىپسىزدىك پەن بەيبىتشىلىك دەڭگەيىن باعالايدى.
بيىل زەرتتەۋ الەم حالقىنىڭ 99,7 پايىزىن قامتيتىن 163 ەل مەن اۋماقتى قامتىدى، دەپ حابارلايدى El.kz ينتەرنەت پورتالى.
ەسەپ قورىتىندىسىنا سايكەس، الەمدەگى جالپى قاۋىپسىزدىك جاعدايى ناشارلاي تۇسكەن. زەرتتەۋ اۆتورلارىنىڭ ايتۋىنشا، «عالامدىق بەيبىتشىلىك دەڭگەيى تومەندەپ كەلەدى، ال ءىرى قاقتىعىستارعا الىپ كەلەتىن فاكتورلار سوڭعى جىلدارداعى ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتكەن».
يندەكس قالاي ەسەپتەلەدى
Global Peace Index 23 كورسەتكىش نەگىزىندە جاسالادى. ولار ءۇش نەگىزگى توپقا بىرىكتىرىلگەن:
قوعامداعى قاۋىپسىزدىك پەن قورعانىش دەڭگەيى؛
ىشكى جانە حالىقارالىق قاقتىعىستاردىڭ بولۋى؛
ميليتاريزاتسيا دارەجەسى.
ساراپشىلار اسكەري شىعىندار، قاقتىعىستارداعى ادام شىعىنى، قىلمىس دەڭگەيى سياقتى ستاتيستيكالىق دەرەكتەرمەن قاتار، مامانداردىڭ باعاسىن دا ەسكەرەدى.
2025-جىلى الەم بويىنشا ورتاشا بەيبىتشىلىك كورسەتكىشى 0,36 پايىزعا ناشارلادى. بۇل جاعدايدىڭ التىنشى جىل قاتارىنان تومەندەپ كەلە جاتقانىن كورسەتەدى.
ەڭ قاۋىپسىز ەلدەر
رەيتينگ كوشباسشىسى ءالى دە يسلانديا. ەل بۇل ورىندى 17 جىل قاتارىنان ساقتاپ كەلەدى. ۇزدىك بەستىككە سونداي-اق:
يرلانديا،
جاڭا زەلانديا،
اۆستريا،
شۆەيتساريا كىردى.
ەسەپ اۆتورلارى بۇل ەلدەردىڭ پوزيتيۆتى بەيبىتشىلىك دەڭگەيى جوعارى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ياعني مۇندا تۇراقتى ينستيتۋتتار، قوعامداعى سەنىم جانە زورلىق-زومبىلىقتىڭ تومەن دەڭگەيى قالىپتاسقان.
ايتا كەتەيىك، باتىس جانە ورتالىق ەۋروپادا قاۋىپسىزدىك دەڭگەيى ءتورتىنشى جىل قاتارىنان تومەندەگەنىمەن، بۇل ءوڭىر ءالى دە الەمدەگى ەڭ بەيبىت ايماق سانالادى.
ەڭ قاۋىپتى ەلدەر
رەيتينگتىڭ تومەنگى بولىگىندە قاۋىپسىزدىك دەڭگەيى ەڭ تومەن ەلدەر ورنالاسقان. 2025-جىلى ەڭ سوڭعى - 163-ورىنعا رەسەي جايعاستى. ودان كەيىن:
ۋكراينا،
سۋدان،
كونگو دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسى،
يەمەن اتالدى.
قازاقستاننىڭ كورسەتكىشى
قازاقستان رەيتينگتەگى پوزيتسياسىن جاقسارتتى. 2025-جىلى ەل 56-ورىنعا كوتەرىلىپ، بىردەن بەس ساتىعا جوعارىلادى.
شىعىس ەۋروپا مەن ورتالىق ازيا وڭىرىندە قازاقستان بولگاريا مەن رۋمىنيادان كەيىن ءۇشىنشى ورىنعا يە بولدى.
ايماقتاعى ورتاشا بەيبىتشىلىك كورسەتكىشى 0,77 پايىزعا تومەندەگەنىنە قاراماستان، قازاقستان ورتاشا قاۋىپسىزدىك دەڭگەيىندەگى ەلدەر توبىنا كىرەدى جانە كورشى مەملەكەتتەردىڭ باسىم بولىگىن ارتتا قالدىردى.
