الەمدە سۇربويداق پەن كارى قىز سانى 100 ميلليونعا ارتتى

استانا. قازاقپارات - دەموگرافياعا كوز جۇگىرتۋىمىزدىڭ ءبىر سەبەبى قازىر الەمدە ءسۇربويداق پەن كارى قىز كوبەيدى. 

 Economist باسىلىمىنىڭ دەرەگى بويىنشا وردا بۇزار وتىزعا جەتسە دە، ۇيلەنۋگە، ءۇي بولۋعا اسىقپايتىن جاستار بار جانە ولار كەدەي- كەپشىك ەمەس، ەكونوميكاسى دامىعان 30 ەلدە كوپ. ماسەلەن، ا ق ش- تا قىزداردىڭ %41- ءى، ال ەرلەردىڭ %50- ءى بويداق. بۇعان نە سەبەپ؟

 ۆيرتۋالدى الەم ادامدار اراسىندا شىنايى قارىم-قاتىناس پەن سەزىمگە سىزات تۇسىرگەندەي. ءتىپتى الەمنىڭ دامىعان ەلدەرىندە، ياعني تۇرمىس تىرشىلىگى ءتاۋىر قىز-جىگىتتەر وتباسىن قۇرۋعا اسىعار ەمەس. الەمدە ءسۇربويداق پەن كارى قىز كوبەيدى كەيىنگى 8 جىلدا جاھاندا ءسۇربويداق پەن كارى قىز سانى 100 ميلليونعا ارتتى. مۇنى Economist باسىلىمىنىڭ زەرتتەۋى كورسەتتى. ماسەلەن، الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ومىرلىك سەرىگىن ىزدەيتىن بۇرىمدىلار بويى 180 سانتيمەتردەن اساتىن جىگىتتەردى ىزدەيدى. سۇڭعاق بويلى ەرلەر از بولعاندىقتان، بويداق جىگىتتەردىڭ %85- ءى بۇل سۇزگىدەن وتە المايدى.

كەلەسى كريتەري - ءبىلىم دەڭگەيى. دامىعان ەلدەردە وقىعان-توقىعان ازاماتتاردىڭ سانى قىز-كەلىنشەكتەرگە قاراعاندا كوپ ەمەس. ياعني بۇرىمدىلار ءومىردىڭ قىزىعى مەن قيىندىعىن قاتار كورۋگە قورقاتىن ءتارىزدى. سوندىقتان ارمان شىركىن الداماسا، بىردەن باقۋاتتى جىگىتكە تۇرمىسقا شىققىسى كەلەدى.

ەندىگى ءبىر سوراقىسى، كەي ەلدە جار تابا الماي جۇرگەن ەركەكتەر روبوتقا ۇيلەنۋ جاعىن ويلانا باستاعان. ماسەلەن، جاپونيادا نەكەسىن قيدىرىپ جاتقاندار دا بار. The Economist باسىلىمى: «الەمدە قارىم- قاتىناس داعدارىسى باستالدى. ءبىرقاتار ەلدە قوعامنىڭ وتكىر ماسەلەسىنە اينالدى. ساۋالناماعا قاتىسقان بويداقتاردىڭ %7 جاساندى ينتەللەكتپەن وتباسى قۇرۋعا دايىنبىز دەپ جاۋاپ بەردى. ولاردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا نەيروجەلى قازىرگى بۇرىمدىلارعا قاراعاندا تالاپشىل ەمەس. ياعني سابىرلى، مەيىرىمدى جانە جۇمىس تابۋدى تالاپ ەتپەيدى».

قىتايدا مەترودا نەكە قيدىرۋعا بولادى

قىتايدا دا نەكەگە تۇرۋ جاعى كەمشىن. بىلتىر 1 ميلليون 470 مىڭنان اسا وتباسى شاڭىراق كوتەرگەن. بۇل 2023 -جىلمەن سالىستىرعاندا %20,5 از. مۇنداي تومەن كورسەتكىش الىپ ەلدە بۇرىن-سوڭدى بولعان ەمەس. بەيجىڭ ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن نەكەنى ەلدىڭ كەز كەلگەن وڭىرىندە تىركەۋگە رۇقسات بەردى. بۇرىن جاس جۇبايلار تۋعان جەرىندە دە عانا شاڭىراق كوتەرەتىن. ەندى عيباداتحانالار، اشىق الاڭداردا، ءتىپتى مەترو ستانسيالارىندا دا ارنايى نەكە تىركەۋ ورتالىقتارى اشىلدى. بيىل مامىردا ەلدىڭ دەموگرافيالىق ساياساتىنا ەنگىزىلگەن وزگەرىس ءوز جەمىسىن بەرە باستادى. نەبارى 3-4 ايدا قىتايدا وتباسى قۇرعاندار سانى %18 ارتقان.

 الايدا ساراپشىلار ەلدەگى دەموگرافيالىق احۋالدى جاقسارتۋ ءۇشىن مۇنداي شارالار جەتكىلىكسىز دەپ وتىر. ويتكەنى قىتايلىق جاس وتباسىلاردىڭ كوبى ۇرپاق قامىنا مۇلدە باس قاتىرعىسى كەلمەيدى.

يۋن چجوۋ، دەموگراف، ميچيگان ۋنيۆەرسيتەتى سوتسيولوگيا كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى:

- جاستاردىڭ نەكەگە تۇرۋى مەن بالالى بولۋ تۋرالى شەشىمدەرى تەك زاڭمەن نەمەسە داستۇرمەن ەمەس، ولاردىڭ جەكە قارجىلىق جاعدايى مەن ومىرگە دەگەن كوزقاراسىنا بايلانىستى. قىتايدا جاس وتباسىلاردىڭ كوبى بالانى اسىرا المايمىز دەپ قورقادى.

جىلدا 30 مىڭ قارت جالعىزدىقتان كوز جۇمادى

 الەمدە دەموگرافيالىق احۋال اسىرەسە جاپونيادا قيىن. كۇنشىعىس ەلىندە بالا تۋۋعا قاراعاندا ءولىم كورسەتكىشى 2 ەسە كوپ. بۇلاي جالعاسا بەرسە، الداعى 25 جىلدا جاپون حالقىنىڭ سانى 26 ميلليونعا ازايۋى مۇمكىن. بۇل تۇتاستاي اۆستراليا حالقىنىڭ سانىنا تەڭ كورسەتكىش. قازىر جاپونيادا قارتتار ءۇيى، كۇتىم ورتالىقتارى تاپشى. بۇل سالادا جۇمىس ىستەيتىندەردىڭ وزدەرى 50 جاستان اسقاندار. ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن روبوتتار جاپپاي قولدانىسقا ەنىپ جاتىر. تەمىر كومەكشىلەر قارتتارعا كۇتىم جاسايدى. الايدا ولارعا فيزيكالىق ەمەس، ادامنىڭ جان جىلۋى قاجەت.

Financial Times باسىلىمىنىڭ دەرەگى بويىنشا كۇنشىعىس ەلىندە جىلدا 30 مىڭ قارت جالعىزدىقتان قايتىس بولادى. سوندىقتان بيلىك قوعامدىق ورتالىقتاردى كوبەيتىپ، كورشىمەن ارالاسۋ ءداستۇرىن قايتا جاڭعىرتۋدى قولعا الدى. جاپونيا ازياداعى قارتى ەڭ كوپ ەل عانا ەمەس، ەڭ قىمبات الەۋمەتتىك جۇيە جۇرگىزىپ وتىرعان مەملەكەتتىڭ ءبىرى سانالادى. قازىر بۇل جالپى ىشكى ءونىمنىڭ %10- نە تەڭ. ال حالىق قارتايعان سايىن، ياعني ۇلكەندەر كوبەيسە زەينەتاقى تولەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتتەرىمەن قامتاماسىز ەتۋ دە قيىنداي تۇسەدى.

10 جىل بۇرىن جاپونيادا جىلىنا 630 مىڭنان اسا وتباسى شاڭىراق كوتەرسە، قازىر بۇل كورسەتكىش 130 مىڭعا از. وتباسىنداعى بالا سانى دا ازايعان. سوندىقتان، بيلىك ءار بالا ءۇشىن سۋبسيديا تولەيدى. تەگىن بالاباقشا، مەديتسينالىق كومەك جانە وقۋ گرانتتارىمەن قامتاماسىز ەتەدى. كەي كومپانيالار ءتىپتى جۇمىس كۇندەرىن قىسقارتا باستادى. الايدا مۇنداي شارالار كەيىنگى 30 جىلدا تۇرالاعان دەموگرافيالىق ءوسىمدى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن جەتكىلىكسىز بولىپ تۇر ازىرگە. جالپى حالىق سانى ازايعاندا تۇتاس ەكونوميكاعا قاۋىپ تونەدى. ويتكەنى ەكونوميكا ادامنان باستالادى. دەمەك الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايدى كوتەرۋدەن بولەك، قوعامدىق قۇندىلىقتاردى دا قايتا جاڭعىرتۋ ماڭىزدى.

24.kz