الەمدە ەڭ كوپ ساتىلاتىن كولىك. قازاقستاندا ەلەكتروموبيلدىڭ بولاشاعى قانداي؟
الەمدە جىل سايىن ەلەكتروكارعا سۇرانىس ارتىپ جاتىر. 2023 -جىلى ەلەكتروموبيل الەمدەگى ەڭ كوپ ساتىلعان كولىك بولدى. بىلتىر 10 ميلليوننان اسا «دوڭگەلەكتى گادجەت» ساتىلدى. قازاقستاندا دا بۇل كولىكتى تاڭدايتىندار كوبەيىپ كەلەدى. وعان ستاتيستيكا دالەل - بىلتىر ەلەكتروموبيلدەر 10,4 ەسە ارتتى. ونىڭ ۇستىنە ماجىلىسمەندەر بۇل كولىككە قاتىستى زاڭناماعا تۇزەتۋلەردى قابىلدادى. دەمەك ينفراقۇرىلىم رەتتەلىپ، قۋاتتايتىن ستانتسيالار دا اشىلادى جانە باسقا قاجەتتىلىكتەر جولعا قويىلادى. ەلىمىزدەگى ەلەكتروموبيلدەردىڭ بولاشاعى قانداي، بۇل تۋرالى ساراپشىلار نە دەيدى؟ جالپى بەنزين نەمەسە ەلەكتر، قايسىسى ءتيىمدى؟ Kazinform ءتىلشىسىنىڭ ماتەريالىنان وقىڭىز.
الەمدەگى ەڭ كوپ ساتىلاتىن كولىك
سوڭعى 5 جىلدا ەلەكتروموبيلدەر ساتىلىمىنىڭ قارقىنى جوعارىلادى. statista.com مالىمەتىنشە، 2022 -جىلى ساتىلىم 6,61 ميلليوننان 10,64 ميلليونعا دەيىن ءوستى، ياعني كورسەتكىش 30 پايىزدان استى دەگەندى بىلدىرەدى. بۇل ءۇردىس جالعاسادى دەپ بولجانىپ وتىر. ساراپشىلار، 2028 -جىلعا قاراي 17 ميلليوننان استام ەلەكتروكار ساتىلادى دەپ كۇتۋدە.
ءسويتىپ، بىلتىر ەلەكتروكارلار ساتىلىمدا كوش باستاپ، الەمدەگى ەڭ كوپ ساتىلعان كولىك بولدى.
قازاقستاندا 2023 -جىلى ەلەكتروموبيلدەر سانى 10,4 ەسە ءوستى
بۇل ءۇردىس قازاقستاندا دا جالعاستى. 2022 -جىلى ەلىمىزدە نەبارى 570 ەلەكتروموبيل بولسا، ال ءبىر جىل ىشىندە 7 680-گە دەيىن كوبەيدى.
ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، بۇعان قازاقستاندىقتارعا كولىكتىڭ ەكولوگيالىق تازا تۇرىنە كوشۋى ءۇشىن مەملەكەت بەرەتىن كۆوتا سەبەپ بولدى. ويتكەنى ەلەكتروموبيلدىڭ اتموسفەراعا زيانى جوق. سوندىقتان مەملەكەت ونى ساتىپ العاندا كەدەن جانە سالىق تولەمدەرىنەن بوساتاتىن كۆوتا بەردى. مىنە، وسىدان كەيىن ساتىپ الۋشىلار كوبەيدى. بىلتىر قاڭتار-قازاننىڭ وزىندە قازاقستانعا كۆوتا بويىنشا 6875 ەلەكتروموبيل اكەلىندى.
بەرىلگەن جەڭىلدىكتەردەن بولەك، ازاماتتار ەلەكتروموبيلدى باسقا سەبەپتەرمەن دە تاڭدايدى. ولاردىڭ ىشىندە وندىرگىشتىك، ديناميكالىق سيپاتتامالار بار. سونداي-اق، ەلەكتروموبيلدى قاراپايىم ەلەكتر جەلىسىنەن زاريادتاۋعا بولادى، بۇل جانارماي شىعىندارىن ايتارلىقتاي ۇنەمدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
سونىمەن قاتار، مۇنداي كولىكتە بولشەكتەر از، سوندىقتان ءجيى بۇزىلمايدى.
ماماندار ەلەكتروموبيلدىڭ قاۋىپسىزدىك دەڭگەيى جوعارى ەكەنىن دە اتاپ ءوتتى. مىسالى، كولىكتىڭ الدىڭعى اينەگى سوقتىعىسقاندا جۇرگىزۋشى مەن جولاۋشىلار اۋىر جاراقاتتانبايدى. وسىلايشا، ەلەكتروموبيل قولدانۋعا وتە قولايلى. راس، ازىرگە تەك قالا شەگىندە. سەبەبى ازىرگە ەلەكتروموبيلدى قۋاتتايتىن ستانتسيالار جەلىسى از.
سوندىقتان ساراپشىلار ەلەكتروموبيلىڭىز بولسا، قاسىنا قوسىمشا بەنزينمەن جۇرەتىن كولىك بولۋى كەرەك دەيدى.
ەلەكتروموبيلدەر قازىر ۇلكەن قالالاردا ايداعانعا ءتيىمدى، ءبىراق جۇرگىزۋشىنىڭ تاعى ءبىر بەنزين كولىگى جانە ەلەكتروكار ءۇشىن جەكە زاريادتاۋ ستانتسياسى بولسا عانا جاقسى. باسقاشا ايتقاندا، قازىر قازاقستاندا ەلەكتروموبيل تەك قالاعا - جۇمىسقا، دۇكەنگە، بالاباقشاعا، مەكتەپكە ارنالعان كولىك. سودان كەيىن قۋاتتاۋ كەرەك! ءوزىڭىزدىڭ قۋاتتايتىن ورنىڭىز بولعانى دۇرىس، ونى تۇندە قوسىپ، تاڭەرتەڭ ايداپ كەتەسىز. سوندا ءسىز قوعامدىق زاريادتاۋ ستانتسيالارعا تاۋەلدى بولمايسىز. ونسىز دا ولار ازىرگە كوپ ەمەس، - دەپ اتاپ ءوتتى ەكسپەديتسيا ۇيىمداستىرۋشىسى Autotourist.kz جوباسىنىڭ جەتەكشىسى ميحايل كۋليشين Kazinform تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا.
سوندىقتان، ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندىقتاردىڭ كوپشىلىگى ءۇشىن ەلەكتروموبيل جارامسىز. جاڭا كولىك العان كەزدە ادامدار بۇرىنعىشا ءداستۇرلى ۇلگىلەردى تاڭدايدى. ال الىس قاشىقتىققا ساياحاتتاۋعا قازىر تەك سۇيىق وتىنمەن جۇرەتىن كولىكتەر قولايلى. سونىمەن قاتار، مامان ەلەكتر كولىگىنىڭ باعاسى كوپشىلىكتىڭ قالتاسى كوتەرە بەرمەيتىنىن ەسكەرۋ كەرەك دەيدى.
كولىكتىڭ قاجەتتى جول تالعامايتىن سيپاتتامالارىن، سونىڭ ىشىندە سالماعىن (ەلەكتروموبيلدىڭ اككۋمۋلياتورى اۋىر) جانە بۇرىلاتىن قاسيەتى (لاكتالعان ەلەكتروموبيل بۇتالار مەن وزەن ارقىلى ءجۇرۋى ەكىتالاي) تۋرالى ۇمىتپايىق. ال سودان كەيىن ەلەكتر كولىگىنىڭ باعاسى. دەسە دە، بۇل، بىلايشا ايتقاندا، «قىزىعۋشىلىق ءۇشىن الۋعا» مۇمكىندىگى بار ادامدارعا ارنالعان. ويتكەنى وتباسىندا ەلەكترمەن قوسا، بەنزينمەن جۇرەتىن كولىگى دە بولۋى كەرەك. ءبىراق، ارينە، نەگىزگى تالاپ - ەلەكترمەن جانارماي قۇيۋ ستانتسيالارىنىڭ بولۋى، سونىمەن قاتار ونى قۋاتتاۋ جىلدامدىعى، - دەدى ساراپشى.
سوندىقتان، ونىڭ پىكىرىنشە، الداعى 5-7 جىلدا ەلەكتروموبيلدەردىڭ ۇلەسىنىڭ ارتۋى ەكىتالاي. تەك بەلگىلى ءبىر سەگمەنت كوبەيۋى مۇمكىن. دەگەنمەن، ينفراقۇرىلىمدى ۇيىمداستىرۋ ارقىلى ونىڭ دامۋىنا مەملەكەت تە، جەكە كومپانيالار دا ۇلەس قوسا الادى.
قۋاتتاۋ ماسەلەسىنىڭ ءمانى نەدە؟
ەلەكتر كولىكتەر ۇنەمى قۋاتتى قاجەت ەتەدى. 1 -1,5 ساعاتقا «جىلدام» قۋات، 10 - 12 ساعاتقا «باياۋ» قۋاتتاۋ بار. قىستا تەمپەراتۋرا تومەندەگەن سايىن ەلەكتر ەنەرگياسىن تۇتىنۋ ورتا
ەسەپپەن %30-40 عا ارتادى. كوبىنەسە «جىلدام» قۋاتتاۋدى پايدالانۋ مۇمكىن ەمەس، سەبەبى ول باتارەيانى توزدىرادى. دەگەنمەن، «باياۋ» قۋاتتاۋ ستانتسيالارى كوپ ەمەس. ماسەلەن، ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، استانا مەن الماتىدا بارلىعى 50 بەكەت جۇمىس ىستەيدى. استانادا 1160 ەلەكتروموبيل تىركەلگەن، ال الماتىدا ەلەكتروكار 4 ەسە كوپ. قازاقستاندا بارلىعى 112 ەلەكتر قۋاتتاۋ ستانتسياسى بار.
قۋاتتاۋ ستانتسيالارىنىڭ تاپشىلىعىنا بايلانىستى ازاماتتار تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ جەراستى تۇراقتارىنا ورناتا باستادى. بۇل جاعدايعا قاتىستى توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى.
توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى ازاماتتاردان ەلەكتروموبيلدەر مەن ولاردى قۋاتتاۋ ستانتسيالارىن ورنالاستىرۋعا قاتىستى تۇسكەن كوپتەگەن ءوتىنىشتى ەسكەرە وتىرىپ، ەلىمىزدە ولارعا قويىلاتىن تالاپتاردىڭ جوقتىعىنا الاڭداۋلى. بۇل فاكت بۇكىل الەمدە، اتاپ ايتقاندا، قازاقستاندا ەلەكتروموبيلدەرگە سۇرانىستىڭ ارتۋىنا بايلانىستى بارلىق مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ەرەكشە نازار اۋدارۋىن تالاپ ەتەدى، - دەلىنگەن توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ حابارلاماسىندا.
توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى ەلەكتر كولىكتەرىنە ورناتىلعان ليتي-يوندى اككۋمۋلياتورلاردىڭ ورتكە قاۋىپتى ەكەنىنە الاڭدايدى.
ەلەكتر كولىكتەرىندەگى ءورتتى ءسوندىرۋدىڭ شەتەلدىك تاجىريبەسى ليتي-يوندى اككۋمۋلياتورلار قىسقا تۇيىقتالۋعا، ىستەن شىعۋعا، وزدىگىنەن تۇتانىپ، جارىلۋى مۇمكىن ەكەنىن كورسەتتى... سونى ەسكەرە وتىرىپ، ءتيىستى نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەر قابىلدانعانعا دەيىن تۇراقتارداعى، كولىك قۇرالدارىن قوياتىن ءۇي-جايلارداعى، وندىرىستىك گاراجدارداعى، ساراي استىنداعى جانە زاريادتاۋعا ارنالعان اشىق قويمالارداعى اينىمالى توك زاريادتاۋ ستانتسيالارىن پايدالانۋعا جول بەرىلمەيدى، - دەپ حابارلادى توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى.
ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، 2 جىل ىشىندە 2022- 2023 -جىلدارى الماتىدا 2 ەلەكتروموبيل ورتەنگەن.
ايتپاقشى، توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى ءورت قاۋىپسىزدىگى ەرەجەلەرىنىڭ تالاپتارى زاڭ دەڭگەيىندە رەتتەلگەننەن كەيىن جانە ءارتۇرلى ماقساتتاعى عيماراتتاردا ەلەكتر كولىكتەرىن زاريادتاۋ ستانتسيالارىن ورنالاستىرۋعا رۇقسات ەتۋ ماسەلەسىنە قاتىستى مەملەكەتتىك نورمالارعا قاجەتتى تالاپتار ەنگىزىلگەننەن كەيىن قايتا قارالاتىنىن اتاپ ءوتتى.
ەلەكتر كولىگىنە كوشۋگە مەملەكەت قالاي قولداۋ كورسەتەدى؟
بۇل تاقىرىپ مەملەكەت ءۇشىن وتە ماڭىزدى. ەكولوگيالىق تازا كولىكتى ناسيحاتتاۋ جانە وعان كوشۋ ماقساتىندا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى زاڭناماعا ەلەكتروموبيلدەردىڭ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ ماسەلەلەرىن قامتيتىن تۇزەتۋلەر ەنگىزۋگە باستاماشى بولدى.
جۋىردا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى ءتيىستى زاڭ جوباسىن ءبىرىنشى وقىلىمدا ماقۇلدادى.
زاڭ جوباسىنىڭ نەگىزگى نورمالارى جولداردى جوبالاعان كەزدە ەلەكترمەن قۋاتتاۋ ستانتسيالارىن ورناتاتىن ارنايى ورىن قامتاماسىز ەتۋگە؛ ەگجەي-تەگجەي جوسپارلاۋ جوباسىندا اۋماقتى ەلەكترمەن قۋاتتاۋ ستانتسيالارىن سالاتىن ورىنداردى رەزەرۆكە قويۋ ماسەلەسىن بەلگىلەۋگە باعىتتالعان. سونداي- اق، اۋەجاي، ۆوكزالداردا، 1 جانە 2-ساناتتارداعى تۇراقتى ساۋدا وبەكتىلەرىندە، بازار، تەاتر، سيرك، كينوتەاتر، مادەني-دەمالىس ۇيىمدارىندا، الاڭدار، داڭعىلداردا، كوشەلەردە ەلەكترمەن قۋاتتاۋ ستانتسيالارى بار تاكسي تۇراعىن ۇيىمداستىرۋ كوزدەلگەن.
سونىمەن قاتار، زاڭنامالىق دەڭگەيدە كولىكتەردىڭ تۇرلەرىن انىقتاۋ ءۇشىن «گيبريدتى اۆتوموبيل» جانە «ەلەكتروموبيل» ۇعىمدارىن ەنگىزۋ، كەيبىر تۇلعالاردى تۇراق ورىندارىن تولەۋدەن بوساتۋ قاراستىرىلعان.
ەلەكتر قۋاتى جەتە مە؟
ەنەرگەتيكا جونىندەگى ساراپشى دىنمۇحاممەد قۇدايبەرگەنوۆ قازاقستاندا ەلەكتروموبيلدەرگە دەگەن سۇرانىستىڭ ارتۋى مۇمكىن دەگەن پىكىر ءبىلدىردى.
قازىرگى ىنتالاندىرۋ شارالارىنىڭ ارقاسىندا سالىقتان بوساتۋ، كادەگە جاراتۋ ءۇشىن اقى تولەۋ، تەگىن تۇراق، سونداي-اق ۇلكەن بالامانىڭ پايدا بولۋىنا بايلانىستى نارىقتاعى جاڭا ۇسىنىستار، ساتىپ الۋدى ساقتاۋ شارتىمەن ەلەكتروموبيلدەرگە سۇرانىس ارتادى، - دەدى دىنمۇحاممەد قۇدايبەرگەنوۆ Kazinform تىلشىسىنە سۇحباتىندا.
دەگەنمەن، ونىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى كەزدەگى ەلەكتروموبيلدەردىڭ كوبەيۋ قارقىنى ەنەرگيا تاپشىلىعىن تۋدىرمايدى.
رەسپۋبليكا بويىنشا ەلەكتر كولىكتەر پاركىنىڭ ۇلعايعانىن ەسكەرۋ كەرەك، ولاردىڭ كوپشىلىگى ءىرى قالالاردا، الماتى، استانا، شىمكەنتتە ەكەنىن تاجىريبە كورسەتىپ وتىر. ەلەكتر كولىك يەلەرىنىڭ ەنەرگيانى تۇتىنۋىنىڭ ارتۋى جاقىن ارادا ەلەكتر قۋاتىنىڭ تاپشىلىعىنا اكەلمەيدى، ويتكەنى ەكولوگيالىق تازا كولىكتەردىڭ ۇلەسى ءالى دە كوپ ەمەس - ەلدەگى جالپى اۆتوكولىك پاركىنىڭ %5 ىنان دا از، - دەپ سانايدى ساراپشى.
ول ەلەكتروموبيلدەردىڭ ۇلەسى كەم دەگەندە %30 عا جەتكەندە ەنەرگەتيكالىق جۇيەگە اسەرى بايقالاتىنىن اتاپ ءوتتى. سودان كەيىن ءبىر قالانىڭ نەمەسە ايماقتىڭ ماسشتابىندا جەلىگە جۇكتەمە پايدا بولۋى مۇمكىن.
مىسالى، ەلەكتروموبيلدىڭ جىلىنا ورتاشا تۇتىنۋى شامامەن 2,5-3,2 مىڭ كۆت/ساع قۇرايدى، ونى توڭازىتقىشپەن سالىستىرۋعا بولادى (ۇيدە ەلەكتر ەنەرگياسىن ەڭ ءىرى تۇتىنۋشىلاردىڭ ءبىرى، ول جالپى تۇتىنۋدىڭ كەمىندە 1/4 بولىگىن قۇرايدى) - جىلىنا 0,2-0,3 مىڭ كۆت/ساع. ەلەكتر تاسىمالداۋ جەلىلەرى مەن ەنەرگەتيكالىق جۇيە وبەكتىلەرىنە مودەرنيزاتسيا جۇرگىزىلمەسە، ەلەكتروموبيلدەر سانىنىڭ ارتۋى جاعىمسىز سالدارعا اكەلۋى مۇمكىن، - دەدى مامان.
ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل ماسەلە بۇگىندە ەنەرگيا تاسىمالداۋشى ۇيىمداردىڭ ورتاشا جاسى 40 جىلدان اساتىن كوپتەگەن ەل ءۇشىن، ءتىپتى اقش ءۇشىن دە وزەكتى بولىپ وتىر.
ەكسپەديتسيا ۇيىمداستىرۋشى ميحايل كۋليشيننىڭ ايتۋىنشا، ولار ەلەكتروموبيلدەر ءۇشىن ينفراقۇرىلىم قۇرۋ قارقىنىنا ىلەسە مە، جوق پا، ونى الداعى جىلدارى كورەمىز.
ازىرگە ەلەكتروموبيلدەر ءبىزدىڭ ەلدە عانا ەمەس، الىس ساپارلارعا، ەكسپەديتسيالارعا مۇلدەم جارامسىز. قوسىمشا قيىندىقتار مەن كەي جاعدايلار ساياحاتتى ىڭعايسىز ەتەدى. ال كەيدە بۇل ءتىپتى مۇمكىن ەمەس. الداعى 5 جىلدا ءبارى بەلگىلى بولادى دەپ ويلايمىن، - دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى اۆتوساراپشى.
ەسكە سالايىق، ەۋرازيالىق ۇكىمەتارالىق كەڭەستىڭ شەشىمىمەن ەلەكتروموبيلدەردى باجسىز اكەلۋ ەكى جىلعا - 2025 -جىلدىڭ 31-جەلتوقسانىنا دەيىن ۇزارتىلدى. قازاقستانعا 30 مىڭ اۆتوكولىككە كۆوتا ءبولىندى.
اۆتور
راحيلا تلەۋوۆا
