الماتىدا مەملەكەت قورعاۋىنا الىنعان قانشا ەسكەرتكىش بار
الماتى. KAZINFORM - الماتىدا 160 تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشى بار. بۇل تۋرالى قالالىق مادەنيەت باسقارماسىنىڭ Kazinform ساۋالىنا جولداعان جاۋابىندا ايتىلعان.
ۆەدومستۆودان ءمالىم ەتكەندەي، ولار ءتيىستى تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىنىڭ مەملەكەتتىك تىزىمىنە ەنگىزىلگەن.
160 ەسكەرتكىشتىڭ 64- ى جەكەمەنشىك اۋماقتا ورنالاسقان.
- ەسكەرتكىشتەردى كۇتىپ ۇستاۋ قازاقستاننىڭ تاريحي-مادەني مۇرا وبەكتىلەرىن قورعاۋ جانە پايدالانۋ تۋرالى زاڭناماسىنا سايكەس جۇرگىزىلەدى. 160 ەسكەرتكىشتىڭ ىشىندە 4 ەسكەرتكىش عىلىمي رەستاۆراتسياعا مۇقتاج. الايدا باسقارماعا وسى جىلى عىلىمي- رەستاۆراتسيالىق جۇمىسقا قاراجات بولىنگەن جوق، - دەلىنگەن جاۋاپتا.
كوپەس فيليپپوۆتىڭ ءۇيى
قالاداعى كونە عيماراتتاردىڭ ءبىرى - كوپەس فيليپپوۆتىڭ ءۇيى. نىسان 1901 -جىلى سالىنعان. ريەۆوليۋتسيادان كەيىن ول مەملەكەت مەنشىگىنە الىندى.
1919 -جىلى مامىردا بۇل ۇيدە جامبىل جابايەۆتىڭ جانە باسقا دا تانىمال ءانشى-كومپوزيتورلاردىڭ قاتىسۋىمەن جەتىسۋ اقىندارىنىڭ العاشقى جيىنى ءوتتى.
كەڭەس وداعى كەزىندە عيماراتتا وبلىستىق ۇلتتار ىستەرى ءبولىمى ورنالاستى. ال تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن اتالعان ءۇي تۇركيا ەلشىلىگىنىڭ مادەني-اعارتۋ ورتالىعىنا اينالدى.
قازىر وندا «قازرەستاۆراتسيا» رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىك كاسىپورنى ورنالاسقان.
- كوپەس فيليپپوۆتىڭ بۇرىنعى ءۇيى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار ەسكەرتكىشتەر تىزىمىنە وتۋىنە وراي ونى جەرگىلىكتى ماڭىزى بار تىزىمنەن الىپ تاستاۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلەدى، - دەپ اتاپ ءوتتى باسقارمادان.
« قىزىل تاڭ» ماتا دۇكەنى
كوك بازاردىڭ ماڭىندا، شوقان ءۋاليحانوۆ كوشەسىنىڭ بويىندا ورنالاسقان « قىزىل تاڭ» دۇكەنى قالا تۇرعىندارىنىڭ كوپشىلىگىنە جاقسى تانىس.
ءوزىنىڭ ەرەكشە ساۋلەتىمەن باۋراپ الاتىن بۇل عيماراتتىڭ سالىنعانىنا 100 جىلدان استام ۋاقىت بولدى.
كەزىندە ءوز زامانىنىڭ اسا داۋلەتتى بايلارىنىڭ ءبىرى بولعان ىسقاق عابدۋلاليەۆ ەسىمدى كوپەس ءوز قارجىسىنا ۆەرنىي قالاسىنىڭ ورتالىق ساۋدا ءۇيىن سالدىرادى.
1912 -جىلى نەگىزى قالانعان كونە عيماراتتىڭ سالىنۋ جولى بۇگىندە اڭىزعا اينالىپ كەتكەن. سەبەبى، جوبانىڭ ناقتى اۆتورى بەلگىسىز.
دەگەنمەن، تاريحي دەرەكتەرگە سەنسەك، سول زاماننىڭ بەلگىلى ساۋلەتشىلەرى پول گۋردە مەن اندرەي زەنكوۆ ەكەۋىنىڭ بىرەۋى بولۋى مۇمكىن دەگەن جورامال بار.
رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار تاريحي-مادەني ەسكەرتكىشكە اينالعان بۇل عيماراتقا ءار جىلدارى جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ وتىرعان.
احمەت بايتۇرسىنوۆ تۇرعان ءۇي
20- عاسىردىڭ باسىندا سالىنعان مۇراجاي عيماراتى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىنىڭ مەملەكەتتىك تىزىمىنە ەنگىزىلگەن.
عيماراتتىڭ جالپى اۋدانى - 160 شارشى مەتر.
مۇراجاي 1993 -جىلى قۇرىلدى جانە 1998 -جىلى رەسمي اشىلدى.
مۇراجايدا احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى 500 گە جۋىق ەكسپونات ساقتالعان.
بايتۇرسىنوۆتىڭ تۋعانىنا 150 جىل تولۋىنا وراي 2022 -جىلى مۇراجاي-ءۇي كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتتى.
سونداي-اق پرەزيدەنت احمەت بايتۇرسىن ۇلىنا ارنالعان ەسكەرتكىشتى اشقان بولاتىن.
مەدەۋ
الماتىنىڭ ايتۋلى ورىندارىنىڭ ءبىرى - مەدەۋ سپورت كەشەنى. ول قالادان 18 شاقىرىم جەردە كىشى الماتى شاتقالىندا 1691 مەتر بيىكتىكتە ورنالاسقان.
اۋماعى 10500 شارشى مەتر جەردى الىپ جاتىر جانە 10500 كورەرمەن سىيادى. الەمدەگى 120-دان اسا ۇزدىك سپورتتىق رەكورد مەدەۋ مۇز ايدىنىندا ورناتىلعان.
مەدەۋ اتاۋى ⅩⅨ عاسىردىڭ سوڭىندا ءومىر سۇرگەن قوعام قايراتكەرى، قازاق حالقىن كوشپەلى وتىرىقشىلىققا بەيىمدەۋ جۇمىستارىمەن اينالىسقان، قازاق بالالارىنا ارناپ پانسيونات اشقان مەدەۋ پۇسىرمانوۆتىڭ قۇرمەتىنە بەرىلگەن.
مەدەۋدىڭ اينالاسىن 21 مىڭ گەكتار ورمان-توعاي القابى قورشاپ جاتىر. وندا قايىڭ، كوكتەرەك، قاراعاي مەن شىرشا، دولانا، شەتەن اعاشتارى وسەدى.
مۇز ايدىنىنان بولەك، مۇندا عارىش ساۋلەلەرى عىلىمي ستانسياسى، ۇلكەن الماتى كولى، جوعارعى گورەلنيك سارقىراماسى، الماتىنى سەلدەن قورعاپ تۇراتىن بوگەتتەر، تەررەنكۋر جانە سەگىز جۇزدەن استام ساتىسى بار باسپالداق بار.
الماتى اكىمدىگىنەن ءمالىم ەتكەندەي، بيىل مەدەۋ مۇز ايدىنى جاڭارتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ءۇشىن بىرنەشە جىلعا جابىلدى.
رەكونسترۋكسيا جۇمىستارىن 2025-2027 -جىلدارى ارالىعىندا جۇرگىزۋ جوسپارلانعان. قالا اكىمشىلىگى «مەدەۋ» مۇز ايدىنى جابىلۋىنا بايلانىستى جاپپاي سىرعاناۋدىڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قىسقى ماۋسىمدا كوشە مۇز ايدىندارىنىڭ سانىن ودان ءارى ۇلعايتۋدى قاراستىرادى.
بۇدان بولەك، ەجەلگى كوشپەندىلەر تاريحىنان سىر شەرتەتىن 12 ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىش پەن قورىم بار.
رىسقۇلوۆ داڭعىلى، 51 ا، لوباچيەۆسكيي كوشەسىنىڭ قيىلىسى، «الماتىگورسۆەت» اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ اۋماعىندا؛
راحمانينوۆ كوشەسى، 83، قاراساي باتىر كوشەسىنىڭ بۇرىشى؛
قاراساي باتىر كوشەسى، 230، انوسوۆ كوشەسىنىڭ بۇرىشى؛
بوتانيكالىق باقتىڭ وڭتۇستىگىنە قاراي 600 مەتر، ورانجەرەيادان وڭتۇستىك- باتىسقا قاراي 200 مەتر، ورتالىق ساياجولدىڭ وڭ جاعىندا؛
№ 2 -جىلۋ ەلەكتر ورتالىعىنان شىعىسقا قاراي 1,2 كيلومەتر، «باتىس» زيراتىنا اپاراتىن جولدىڭ وڭ جاعىندا، دالادا ورنالاسقان.
اۆتور
الما مۇقانوۆا
