الەمگە ايگىلى بالالار
«بەس ساۋساق بىردەي ەمەس»، ياعني بالالىق شاعىنان باستاپ ونەردەن ءوز ورنى مەن باقىتىن تاپقان ورەندەر از ەمەس.
ماسەلەن، عالامشار بالالارىن اۋزىنا قاراتقان «گارري پوتتەر» ەرتەگىسىنىڭ باستى كەيىپكەرىن سومداعان دەنيەل رەدكليفف سول رولىنەن كەيىن بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتتىرەتىن اكتەرگە اينالىپ شىعا كەلدى. قازىر ول ەسەيدى جانە كينوگەرلەر تاراپىنان جوعارى سۇرانىسقا يە. ال اتاعى دەنيەلدەن اسپاسا، كەم تۇسپەگەن «ودين دوما» كينوتۋىندىسىنىڭ باستى كەيىپكەرىن ويناعان ماكولەي كالكيننىڭ كەيىنگى تاعدىرىنا بالالىق شاقتاعى جۇلدىزدى ءومىرى كەرى اسەرىن تيگىزدى دەسە بولعانداي. سەبەبى ءبىر ەمەس، بىرنەشە سەريالى «ودين دومادان» كەيىن-اق ماكولەي بالاقان ءوزىن سونشالىق زور، جارقىراعان جۇلدىز سەزىنىپ، كەۋدەسىنە نان پىسىپ كەتكەن ەدى. باسىنا قونعان باقتى كوتەرە الماي، بالا جۇلدىز ىشكىلىككە بەرىلىپ، قۇلدىراي-قۇلدىراي ەڭ تومەنگە ءبىر-اق ءتۇستى. سولايشا اكتەرلىك كارەرا تۇگىل، ادام بوپ ءومىر ءسۇرۋى نەعايبىل كۇيگە جەتتى دەسەك ارتىق بولماس ەدى.
اتاقتىڭ بۋىن كوتەرە الماعان بالا جۇلدىزدىڭ تاعى ءبىرى - ەل فەننينگ. دۇنيەءجۇزى كورەرمەندەرى بۇل قىز بالانى «ۆاۆيلون»، «بەندجامين باتتوننىڭ جۇمباق ءومىرى» سەكىلدى تاعى دا بىرنەشە كينو ارقىلى جاقسى تانيدى. ول ءوزىنىڭ 12 جاسىنا دەيىن 30 شاقتى فيلمگە ءتۇسىپ ۇلگەرگەن. تاڭعالارلىق جىلدامدىق، الايدا سونىمەن قاتار سونشالىق تىعىز جۇمىس گرافيگىن اڭعارماۋ مۇمكىن ەمەس. ەل سونشالىق اتاققا قول جەتكىزدى، ونىڭ قاراقان باسىنا قانشاما ادام قۇرداي جورعالاپ قىزمەت ەتەدى، ءبىراق... ءبىراق ول باقىتسىز ءبىر جاعىنان، سەبەبى ول ءوزىن وزگەلەردەن تىم جوعارى ساناپ، «مەن ەرەكشە تۋعان جانمىن» دەپ سەزىنەدى. بالا بوپ قۋانۋدىڭ نە ەكەنىن بىلمەيتىنىن مىنا ءبىر مىسالدان-اق اڭعارۋ قيىن ەمەس، ياعني ەل 9 جاسقا تولعاندا اجەسى ونىڭ تۋعان كۇنىنە بالاقاي قانشاما ۋاقىت ارمانداعان ايگىلى مەريلين مونرو كەزىندە جاققان كرەمنىڭ قۇتىسىن سىيعا تارتقان. ويلاپ كورىڭىزشى، قالىپتى بالا سونداي سىيعا قۋانا ما؟ ياعني جۇلدىزدى ءومىر بالانىڭ پسيحولوگياسىن توڭكەرىپ تاستايتىن دۇلەي كۇشكە يە، ال بۇل بارىپ تۇرعان قيانات ەمەي نەمەنە؟
«كوكسەرەكتەن» كەيىن كۇلە الماي قالعان قۇرماش...
جوعارىدا كەلتىرىلگەن مىسالدار شەتەلدىك اكتەرلەر عوي دەر بولساق، وندا ءوز كينولارىمىزدىڭ بالا كەيىپكەرلەرى تاعدىرىنا ءۇڭىلىپ كورەيىك. ءبىز گازەتىمىزدىڭ وسىدان ءبىراز بۇرىنعى سانىندا «مەنىڭ اتىم - قوجانىڭ» كەيىپكەرلەرى جايلى جازعان بولاتىنبىز. سوندا ءسىزدى فيلمدەگى جانار قىزدى سومداعان گۇلنار قۇرابايەۆانىڭ سول كينودان كەيىن مۇلدەم بۇل سالادان ءۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتقانى تاڭعالتپادى ما؟ ونىڭ سىرىن كەيىنگى ومىرىندە ينجەنەرلىك سالانى تاڭداعان گۇلنار اپاي «ءبىر جىلعا سوزىلعان فيلمدى ءتۇسىرۋ پروسەسى مەنىڭ ساباق ۇلگەرىمىمە قاتتى اسەر ەتتى. سوندىقتان دا مەن ودان كەيىن كەلىپ تۇسكەن ۇسىنىستاردىڭ بارىنەن باس تارتتىم، ءتىپتى كينوداعى قوجا، جانتاسپەن دە حابارلاسۋعا تىرىسپادىم» دەپ تۇسىندىرگەن.
ال ايگىلى مۇقاڭ، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ شىعارماسى بويىنشا تۇسىرىلگەن «كوكسەرەك» فيلمىندە بالا قۇرماشتى سومداعان قامبار ءۋالي ءتىپتى وكىنىشتى حالدە قالسا كەرەك. وسىدان بىرەر جىل بۇرىن قايتىس بولىپ كەتكەن ول اعامىز باسپاسوزگە بەرگەن ءبىر سۇحباتىندا بىلاي دەپتى: «كينو ءتۇسىرىلىپ بىتكەن سوڭ «مەن وسى قۇرماشپىن با، قامبارمىن با؟» دەپ ويلايتىن بولدىم. قۇرماش مەنىڭ كۇلكىمدى ۇرلادى. ءتىپتى ەمىن-ەركىن كۇلە الماي قالدىم. كۇشتەپ جىمياتىن بولدىم. كۇنى بۇگىنگە دەيىن سولاي. مەن «كوكسەرەكتەن» كەيىن بىرنەشە كينوعا ءتۇستىم. ءبىراق كورەرمەننىڭ ەسىندە كۇلكىسى ەرتە ۇرلانعان قۇرماش بولىپ قالعان ءتارىزدىمىن. قازىرگى كاسىبىم كينودان مۇلدەم الىس. ءبىراق ۇلىم ونەردىڭ جولىن تاڭداعان ءتارىزدى. ول ەركىن راقىشەۆتىڭ «جەتىمدەر» كينوسىندا باستى كەيىپكەردى سومدادى. ۇلىمنىڭ دا كۇلكىسىن «جەتىمدەر» ۇرلاپ الدى ما دەپ قورقامىن».
ۇرلانعان بال داۋرەن نەمەسە جۇلدىزدى بالالىق شاق باقىتقا باستاي ما؟
بالا ءۇشىن اتا-اجە مەن اكە-شەشەنىڭ الديلەگەن الاقانىن سەزىنىپ، اسىر سالىپ ويناۋدان ارتىق باقىت جوق ەكەنىن، وكىنىشكە قاراي، كوپ ادامدار تۇسىنە بەرمەيتىن سەكىلدى. ايتپەسە قۇلىنشاعىن ويىننان قاعىپ، باس-اياعى بەس-التى-اق جىلدا وتە شىعار بال داۋرەن شاعىنىڭ قىزىعىن ساحنا مەن كينو الاڭىنا ايىرباستار ما ەدى؟ ارينە، ىشتەگى ونەرى تەسىپ بارا جاتقان بالانىڭ ءجونى بولەك، ويىنعا ونىڭ ءوزىنىڭ-اق زاۋقى سوعا قويماۋى مۇمكىن، ايتسە دە كوپ جاعدايدا «جۇلدىز» بولۋعا قۇمارتاتىن بالانىڭ ءوزى ەمەس، اتا-اناسىنىڭ ورىندالماعان ارمانى بولسا كەرەك.
ءتىپتى بۇل جايلى ورىس حالقىندا «ءاربىر بالا - ءوز اتا-اناسىنىڭ ورىندالماعان ارمانىنىڭ قۇربانى» دەگەن دە ءسوز بارعا ۇقسايدى. ياعني ءبيشى بولا الماي قالعان قىز كەيىن انا بولعاندا ءوز قىزىن بي ۇيىرمەسىنە سۇيرەسە، الا دوپتا كەتكەن اقىسىن اكە ءوز بالاسى ارقىلى قايتارۋدى كوزدەيدى. ءالى وڭ-سولىن تانىپ تا ۇلگەرمەگەن «بوزبالا اكە» مەن «بويجەتكەن انانىڭ» ويىنشا، بالكىم، بالاسى «اسىق ويناپ ازىپ، دوپ ويناپ توزعانشا»، بالانىڭ كىشكەنتايدان بولاشاققا ۇمتىلىپ، بولاشاقتىڭ ىرگەتاسىن قالاعانى دۇرىس تا شىعار، ءبىراق... ماسەلەنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ سول «ءبىراقتى» جادىمىزدان شىعارىپ الا بەرەتىندىگىمىزدە سەكىلدى. ول نە «ءبىراق»؟ ءبىراعى سول: كەلەشەكتىڭ قامىتىن ەرتە كيگەن بالاقاي ءوزىنىڭ بۇگىنگى بال داۋرەنىنىڭ ءتاپ-ءتاتتى ءدامىن سەزىنە الماعان كۇيى كوزدەن بۇلبۇل ۇشىرادى. ياعني اتاقتى بالا اتانار-اۋ، الايدا قاراپايىم بالا بوپ كۇلە المايدى، الاڭسىز اسىر سالىپ ويناۋعا ونىڭ ۋاقىتى جوق. ءتىپتى ساباعى دا ەكىنشى كەزەككە ىسىرىلىپ، ءتۇسىرىلىم، ساحنا، سۇحبات، گاسترول دەگەن اتاعى دۇردەي، ءبىراق ءوزى تىم قاتال «وگەي شەشەنىڭ» ۋىسىنا تۇسەدى. ويىنشىقتى بىلاي قويعاندا، بالا دوستارىنان الىستاپ، ۇنەمى ۇلكەندەردىڭ اراسىندا جۇرەدى، وسىنىڭ بارلىعى بالالىق شاقتى ۇرلاپ، ەرتە ەسەيتىپ جىبەرەدى. ەڭ جامانى دا وسى - بالانىڭ ءوزىن بالا ەمەس، ەگدە سەزىنۋى. ەندەشە، سونداي ومىرگە يتەرمەلەۋ ارقىلى اتا-انا ءوز بالاسىنا قيانات جاساعان بولىپ تابىلماي ما؟
قىسقاسى...
بالاسىن جۇلدىز قىلۋعا قۇمار اتا-انا الدىمەن جاقسىلاپ ويلانىپ العانى ءجون دەر ەدىك. الەمدىك ويشىلداردىڭ قاتارىنان ورىن العان كونفۋسيدىڭ «اكە - اكە، انا - انا، بالا- بالا، ياعني اركىم ءوز ورنىندا بولعان قوعام عانا باقىتتى» دەپ تەككە ايتپاسا كەرەك. ەندەشە، بالامىزدى باقىتىنان ەرتە ايىرىپ، ونىڭ ەڭ ءتاتتى كەزەڭىنىڭ وبالىنا قالمايىقشى...
ماريام ءابساتتار
دەرەككوز: «الاش ايناسى» گازەتى. . 2013
