ابىلايدىڭ «التىن تاعى» قايدا؟

استانا. قازاقپارات - وزگە ءبىر جات جۇرتتا بولىپ قايتقان ادام سول جاقتاعى كورگەن-بىلگەنىن ءوز ەلىندەگىمەن ەرىكسىز سالىستىرا باستايدى. بۇل زاڭدى دا شىعار. ايتپاعىمىز، جاقىندا ءبىر ارىپتەسىمىز تۋىس ەل - تۇركيانىڭ توپقاپى سارايىنداعى وسمان سۇلتاندارىنان قالعان تاريحي جادىگەرلەردەن العان اسەرىن جەتكىزە الماي، ءبىراز تولقىدى. ءاسىرەسە سول جەردەگى التىن تاق وزىنە ەرەكشە اسەر ەتىپتى.

اڭگىمەسىنىڭ توقەتەرى مىناۋ: «ءبىزدىڭ حاندارىمىز تەك اتقا ءمىنىپ، تاقتا وتىرماعان با، ولاردان قالعان التىن تاق قايدا؟!».

تۇرىك تۇرا تۇرسىن، يرانعا بارساڭ، پارسى شاحىنىڭ التىن سارايلارىنا ءبىر باس سۇققان ادام ودان قايتىپ شىققىسى كەلمەيدى. باسقالاردى بىلاي قويعاندا، قوقانداعى قۇديار حاننىڭ التىن سارايى مەن التىن تاعىن وزبەكتەر وبەكتەپ ۇستاپ وتىر. ءبىزدىڭ دە حاندارىمىز اتقا دا ءمىنىپ، تاقتا دا وتىرىپ ەل باسقارعان. سامارقان، بۇقارا، حيۋادان تارتساق، تالاي تاريح تابانىمىزدىڭ استىندا دوڭگەلەر ەدى. تاس قالا - تاشكەنتىڭ 200 جىل بويى قازاق حاندارىنىڭ استاناسى بولعان.

جاتقا كەتكەن جەرىمىزدى جايىمەن قالدىرساق، ءوزىمىزدىڭ تۇركىستان تۇر. قازاق حاندارىنىڭ باستى اق ورداسى - قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسى بولعان. ال سول كيەلى جەردەگى وزگە ەلدىڭ جاقسى-جايساڭىن قابىلداعان، قازىلىق ايتقان، بيلىك جۇرگىزگەن، ۇكىم كەسكەن اق قالپاقتى حاندارىمىزدىڭ وتىرعان «التىن تاعى» قايدا؟ تاق جوق، جوق بولعان سوڭ كورە دە المايسىز، كورسەتە دە المايسىز.

تاقسىز ەل - باقسىز ەل. تۇعىرلى ەلدەرگە ءتان التىن تاق ءبىر كەزدە بىزدە دە بولعان. ءوزىمىز كورگەن جوقپىز، ءبىراق «التىن تاقتىڭ» بولعانى انىق. «تورەسىز ەل، توبەسىز جەر بولمايدىنى» ايتقان قازاق، حاننىڭ وتىرعان قۇتتى ورنىن دا ەرەكشە قادىرلەي بىلگەن. ال كەيىنگى بىزدەر قادىرلەي المادىق. ايتپەسە كيەلى كەسەنەدە كوزدىڭ جاۋىن الىپ، التىن تاق اق سارايدىڭ ءىشىن تولتىرىپ تۇرسا، كورگەن جۇرت تاق تۇرماس پا ەدى؟!.

كيەلى جەرگە جەتپەي تۇرعانى جالعىز تاق قانا ەمەس. ءبىر ايتا كەتەر نارسە، ءدال بىزدەگىدەي الىپ كەسەنەگە بارابار تاريحي نىسان بۇكىل ورتالىق ازيا ايماعىندا جوق ەكەن. ءبىر اتتەگەن-ايى، كەسەنەنىڭ قاس بەتى - باستى كىرەر قاقپا ايشىقسىز، ورنەكسىز، جالاڭاش-جالپى قالعان. ءامىر تەمىر قايتىس بولىپ، بىتپەي قالعان. ودان كەيىن دە جالعاستىرۋعا تالپىنعاندار شىققانمەن، بىتىرە الماعان. ەگەر وسى تاريحي ورىن الا تاقيالى اعايىننىڭ قولىندا بولسا، ءامىر تەمىر جوسپارلاعانداي قاتىرىپ، رەستاۆراسيالاپ، جارناماسىن حالىقارالىق دەڭگەيدە جالاۋلاتىپ، ءتاج-ماكالعا اعىلتقانداي تۋريستەردى قاپتاتىپ قويار ما ەدى. ءامىر تەمىر دە، ودان كەيىنگىلەر دە، بەرىدە تاۋەكەل، ەسىم مەن ءاز تاۋكە، ابىلاي بىتىرە الماي كەتكەن كەسەنەدەگى وسى ولقىلىق ءبىزدىڭ زامانىمىزدا بىتسە، مۇنايدان ءتۇسىپ جاتقان قاپشىق-قاپشىق «كوك قاعازدارىمىزدىڭ» ءبىرازى ءۇندى مەن پارسىدان حاس شەبەرلەر الدىرىپ، وسىناۋ باياندى ءىستىڭ تولىقتاي بىتۋىنە جۇمسالسا، ەلدىڭ ەلدىگىن تانىتار ساۋاپتىڭ كوكەسى سول بولماي ما، دەپ ءبىر ءسات قيالداناسىڭ.

تورەعالي تاشەنوۆ

«ايقىن». 2013