ا ق ش-تىڭ مەملەكەتتىك قارىزى 37 تريلليون دوللاردان استى
استانا. قازاقپارات - ا ق ش- تىڭ مەملەكەتتىك قارىزى 1 جىلدا 2 تريلليون دوللارعا ءوسىپ، 37 تريلليون دوللاردان استى. مۇحيتتىڭ ارعى جاعىنداعى الىپ مەملەكەتتىڭ بەرەشەگى بىلتىر قاراشادا $36 تريلليون بولاتىن. ال الداعى جىل باسىندا تاعى 1 تريلليون دوللارعا ءوسۋى مۇمكىن.
بۇل جاھاندىق ەكونوميكانى اينالىپ وتپەيتىنى انىق. ا ق ش ەكونوميكاسى دەفولتقا ۇشىراماي ما دەگەن قاۋىپ بار. مۇنىڭ قاۋپى - جاھان ەكونوميكاسىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى.
دوللاردىڭ جايى نە بولماق؟
جالپى ا ق ش تاريحىندا 1939 -جىلى مەملەكەتتىڭ قارىزى $45 ميلليارد دوللار بولعان. بۇل سول زامانعا ساي شەكتى سوما. سودان بەرى كورسەتكىش 800 مارتە وسكەن. ا ق ش كونگرەسى زەرتتەۋ قىزمەتىنىڭ دەرەگى وسىنداي. ال قازىر ەلدە شاتداۋن. شاتداۋننىڭ تىكەلەي اسەرى بولماسا دا، ۇكىمەت كەيبىر تولەمدەردى كەشىكتىرۋى مۇمكىن. بۇل ينۆەستورلاردىڭ سەنىمىنە كەرى اسەر ەتەدى. سونىمەن قاتار كونگرەسس قارىز شەگىن وسىرمەسە، ۇكىمەت جاڭا قارىز الا المايدى، ال بۇل قارىز بويىنشا مىندەتتەمەلەردى ورىنداۋدى توقتاتۋعا اكەلۋى مۇمكىن. ياعني دەفولت قاۋپى ارتادى.
امەريكانىڭ قارىزى ۇلعايىپ، شىن مانىندە دەفولتقا ۇشىرايتىن بولسا، ول جاھان ەكونوميكاسىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتەدى. بۇل ەكونوميكانىڭ قۇلدىراۋىن، شيكىزاتقا سۇرانىستىڭ تومەندەۋىن بىلدىرەدى. ا ق ش دەفولتى قارجى داعدارىستارىنا اكەلۋى مۇمكىن. ويتكەنى الەمدە ازىرگە دوللاردى الماستىراتىن ۆاليۋتا جوق.
اق ش- تا دەفولت بولا ما؟
دەفولت دەگەنىمىز - مەملەكەتتىڭ قارىزدىق مىندەتتەمەلەرىن ۋاقتىلى ورىنداي الماۋى. سونىڭ سالدارىنان جاھاندىق اكسيالار، تاۋارلار، ۆاليۋتا نارىقتارىندا داعدارىس باستالۋى مۇمكىن. ا ق ش مەملەكەتتىك قارىزىنىڭ ەرەكشەلىگى ول ءىس جۇزىندە تولىعىمەن ىشكى قارىز ەسەبىنەن جۇرگىزىلەدى. وبليگاتسيالار تەك دوللارمەن شىعارىلادى. سوندىقتان كەي ساراپشىلار ا ق ش-قا دەفولت قاۋپى ءتونىپ تۇرعان جوق دەپ سەنەدى. ولار دەموكراتتار مەن رەسپۋبليكالىقتاردىڭ ورتاق كەلىسىمگە كەلۋىن كۇتىپ، ءالىپتىڭ ارتىن باعۋدى ءجون كورەدى.
2011 -جىلعى دەموكراتتار مەن رەسپۋبليكاشىلاردىڭ تەكەتىرەسى ا ق ش-تىڭ نەسيەلىك رەيتينگىسىنىڭ تومەندەۋىنە اكەلگەن ەدى. بۇل قارىز الۋ قۇنىن جوعارىلاتىپ، ينۆەستيتسيانىڭ تومەندەۋىنە اكەلدى.
ايبار ولجايەۆ، قارجى ساراپشىسى:
- دامىعان ەلدەردىڭ قارىز شەگىن قايتا-قايتا كوتەرۋى دامۋشى ەلدەرگە ساباق بولۋ كەرەك. بۇل شىن مانىندە ا كلاسستاعى وبليگاتسيا ما؟ كەيىن دەفولت بولماي ما؟ تەك ءبىر مەملەكەتتىڭ دەفولت جاريالاۋى عانا جەتپەي تۇر. ودان كەيىن وسى دومينو سەكىلدى ءبارى قۇلاي باستاۋى مۇمكىن. ول جاقتا ۇلكەن قاۋىپ بار.
وبليگاتسيالاردىڭ قۇلاۋى دۇربەلەڭگە اكەلەدى. دونالد ترامپ سايلاۋالدى ناۋقان كەزىندە مەملەكەتتىك قارىزدى ازايتۋعا ۋادە بەرگەن. ول بۇل ءىستى كريپتوۆاليۋتا ەسەبىنەن جۇزەگە اسىرۋدى ۇسىندى. ال بيلىككە كەلگەن سوڭ، ا ق ش دەمەۋشى بولىپ جۇرگەن ءبىرقاتار حالىقارالىق باعدارلامالاردى قارجىلاندىرۋدى توقتاتتى. ونداعى ماقساتى قازىناداعى قارجى تەك ەل مۇددەسىنە جۇمسالۋى كەرەك. ءسويتىپ ا ق ش- تىڭ مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى 139 شەتەلدىك باعدارلامانى جويدى. بۇلارعا 215 ميلليون دوللار جۇمسالىپ كەلگەن. سونداي-اق حالىقارالىق ۇيىمدارعا بولىنەتىن قارجى كولەمىن 90 پايىزعا قىسقارتتى. سونىڭ ىشىندە بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى، ناتو جانە باسقا 20 حالىقارالىق مەكەمەگە قارجى بەرۋ توقتاتىلدى. سونىڭ اسەرىنەن الەمنىڭ 70 ەلىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا قيىندىق تۋىندادى. كەي ەلدەردە مەديتسينالىق مەكەمەلەر جابىلىپ، قىزمەتكەرلەر جۇمىسسىز قالعان. بۇدان بولەك اۋعانستان، سيريا، يەمەن سىندى تاعى دا ەكونوميكاسى ءالسىز ەلدەردە ميلليونداعان ادام كومەكتەن قاعىلدى.
24.kz
