ا ق ش- تاعى ميتينگىلەر: ۆاشينگتون كۇش كورسەتسە، كاليفورنيا توزىمدىلىك كورسەتەدى
استانا. KAZINFORM - الپاۋىت امەريكا بىرنەشە كۇننەن بەرى بۇلقىنىپ تۇر. ترامپ بيلىگىنىڭ يمميگراتسيالىق ساياساتىنا قارسى نارازىلىقتار ۇدەدى.
وسىنى ەسكەرىپ، Kazinform اگەنتتىگىنىڭ اناليتيكالىق شولۋشىسى مۇحيتتىڭ ارعى بەتىندەگى جاعدايدى ساراپشىلارمەن بىرگە تالداپ كوردى.
نارازىلىقتار قالاي باستالدى؟
الدىمەن 6 -ماۋسىمدا لوس-اندجەلەستە ا ق ش-تىڭ يمميگراتسيالىق جانە كەدەندىك باقىلاۋ قىزمەتىنىڭ (ICE) رەيدتەرىنە قارسى نارازىلىق باستالعان ەدى. سەبەبى رەيد كەزىندە قۇجاتى جوق 118 ادام ۇستالعان. جەرگىلىكتى تۇرعىندار مەن بەلسەندىلەر باسىندا كىشىگىرىم قارسىلىق شارالارىن وتكىزگەن، ءبىراق كوپ ۇزاماي جينالعاندار كوشەدە بۇلىك شىعاردى. دەمونسترانتتار لوس-اندجەلەس پوليتسيا دەپارتامەنتى جانە ICE كۇشتەرىمەن قاقتىعىسقان.
ءبىر كۇننەن كەيىن، 7 -ماۋسىمدا نارازىلىققا شىققاندار پاراماۋنت جانە كومپتون اۋداندارىندا فەدەرالدىق كۇشتەرمەن سوقتىعىستى. جاعدايدىڭ شيەلەنىسۋىنە جاۋاپ رەتىندە پرەزيدەنت دونالد ترامپ ا ق ش كودەكسىنىڭ 12406-تاراۋىنا سايكەس، قالاعا 300 اسكەري قىزمەتشىنى جىبەردى.
ال قورعانىس ءمينيسترى پيت حەگسەت تەڭىز جاياۋ اسكەرلەرى كورپۋسى «زورلىق-زومبىلىق جاعدايىنا» دايىن ەكەنىن مالىمدەدى. ونداعان دەمونسترانتتار تۇتقىندالىپ، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ بىرنەشە قىزمەتكەرى مەن نارازىلىققا قاتىسۋشىلار جاراقات الدى.
كاليفورنيا گۋبەرناتورى گەۆين نيۋسوم يمميگراتسيالىق ساياساتتى جۇزەگە اسىرىپ جاتقان ICE ارەكەتتەرىن ايىپتاپ، ولاردىڭ ءىسىن «ادامگەرشىلىككە جاتپايدى» دەپ اتادى جانە لوس-اندجەلەستە ۇلتتىق گۆارديانىڭ ساپ تۇزەگەنىنە الاڭداپ، ونى «شيەلەنىستى كۇشەيتەتىن قاساقانا ارانداتۋشىلىق» دەپ مالىمدەدى.
لوس-اندجەلەستىڭ مەرى كارەن باسس تا فەدەرالدىق بيلىكتىڭ ارەكەتتەرىن سىنعا الىپ، «زورلىق- زومبىلىق پەن قيراتۋعا جول بەرىلمەيدى جانە كىنالىلەر جاۋاپقا تارتىلادى» دەپ حابارلاعان.
پرەزيدەنت دونالد ترامپ بولسا TruthSocial الەۋمەتتىك جەلىسىندە جوعارىدا اتى اتالعان نيۋسوم مەن باسستى «بىلىكسىز» جانە «ءوز جۇمىسىن اتقارا المايدى» دەپ سىناعان جازبا جاريالادى.
9 -ماۋسىمداعى جاعداي بويىنشا، رەيدكە قارسى اكسيالار كەزىندە لوس-اندجەلەستە 56 ادام تۇتقىندالعان. جاقىندا بيلىك قالاعا تاعى 700 تەڭىز جاياۋ اسكەرى مەن 2 مىڭ ۇلتتىق گۆاردياشىنى جىبەرمەك.
ۇلتتىق گۆارديانى نارازىلىقتاردى باسۋ ءۇشىن پايدالانىپ، جينالعاندارعا اسكەردىڭ كۇش قولدانۋىن جەرگىلىكتى بيلىك پەن قۇقىق قورعاۋشىلار ايىپتاپ، سىناپ جاتىر.
سەبەپ پەن سالدارى
ساياسات تانۋشى عازيز ابىشيەۆتىڭ ايتۋىنشا، ا ق ش كەيىنگى 100-120 جىلدا ميگرانتتار اعىنى بويىنشا الەمدە ءبىرىنشى ورىندا تۇرعان ەل.
- ميگرانتتاردىڭ اعىنى شامادان تىس ارتىپ، ەلدىڭ مادەني كودىنا قاتەر ءتوندىرىپ، شەكتەن اسىپ كەتكەندە، ول ەكونوميكاعا، ساياسي جانە قۇقىقتىق جۇيەگە دە اسەر ەتە باستايدى، - دەپ اتاپ ءوتتى.
بۇل جەردە ءبىر زاڭدىلىقتى بايقاۋعا بولادى: ەگەر ءجۇز مىڭداعان ميگرانت قۇقىقتى تۇسىنەتىن ەلدەن كەلىپ، الايدا امەريكانىڭ قۇقىقتىق مەنتاليتەتىمەن تانىس بولماسا، ەرتە مە، كەش پە - مەملەكەتتىك جۇيەگە قاراي ارەكەت ەتە باستايدى.
- وسى جايت كاليفورنيادا، نيۋ-يورك قالاسىنداعى تاۋەلسىز باقىلاۋشىلاردىڭ مىسالىندا كورسەتىلگەن. امەريكا جالپى كوشى-قوندى توقتاتپايدى، ءبىراق قازىر باتىس ەۋروپانى دا قيراتا الاتىن جانە شتاتتارعا سىني سوققى بەرە الاتىن باقىلاۋسىز، زاڭسىز كوشى-قوندى جەڭۋگە تىرىسىپ وتىر، - دەپ ەسەپتەيدى ساراپشى.
حالىقارالىق قاتىناستار جونىندەگى ساراپشى ازامات بايعاليەۆ لوس-اندجەلەستەگى نارازىلىقتارعا قاتىستى جاعدايدى تىم توسىن دەپ باعالامايدى. ويتكەنى ەكس-پرەزيدەنت دجوردج بۋش بۇل قالادا 1992 -جىلى دا وسىلاي تارتىپسىزدىكتەر ءورشىپ تۇرعاندا فەدەرالدىق كۇشتەردى كىرگىزگەن. ا ق ش- تىڭ كوپتەگەن قالاسىندا BLM نارازىلىقتارى كەزىندە دە ازاماتتىق جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى تاراپىنان كۇش قولدانۋ بايقالدى.
- كاليفورنيا ءوزىنىڭ نارازىلىق سۋبمادەنيەتىمەن تانىمال، ماسەلە قۇقىق پەن بوستاندىققا قاتىستى بولسا، ادامدار تەز جينالادى. سوندىقتان مەن بۇل نارازىلىقتاردى شامادان تىس ەموتسيالىق تۇجىرىمداۋدان باس تارتار ەدىم. ەكىنشى جاعىنان، كاليفورنيا ءارقاشان الەمدەگى ەڭ مىقتى ەكونوميكالاردىڭ ءبىرى، ءوزىنىڭ ساياسي ۇستانىمى جانە ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە ساياسي دامۋعا دەگەن وتە ليبەرالدى كوزقاراسى بار، ەرەكشە ءارى ورتالىق باسقارۋدان تاۋەلسىز شتات بولعان، - دەدى ساياساتتانۋشى.
بايعاليەۆ اتاپ وتكەندەي، مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ ءىرى دونورى بولىپ وتىرعان بۇل شتاتتىڭ فەدەرالدىق شەشىمدەرگە ىقپالىنىڭ ارتۋى - بيلىكتەگى ەليتانى سەسكەندىرەدى. سوندىقتان قازىرگى داعدارىستى قۇندىلىقتار مەن سيمۆولدىق بەلگىلەردىڭ كۇرەسى دەپ اتاۋعا بولادى.
- 2 مىڭ گۆاردياشى مەن جۇزدەگەن تەڭىزشىنى قالا كوشەلەرىنە جىبەرۋ - بيلىكتىڭ ايتارلىقتاي باتىل ارەكەتى ەمەس. ويتكەنى لوس- اندجەلەس سياقتى ۇلكەن قالا ءۇشىن 2-3 مىڭ ادام تەڭىزدەگى تامشى ىسپەتتى. كاليفورنياداعى كوشىپ- قونۋشىلاردىڭ بيزنەس پەن الەۋمەتتىك قارىم- قاتىناستارعا قانشالىقتى ىقپالى بار ەكەنىن ەسكەرسەك، از اسكەرمەن تىنىشتاندىرۋ تۋرالى ءسوز بولماۋى كەرەك. بۇل - ماسەلەنى شەشۋ جولى ەمەس، جاي ۆاشينگتوننىڭ قىسىمى عانا، - دەيدى ا. بايعاليەۆ.
دەگەنمەن ساياساتتانۋشى جاعدايدىڭ شيەلەنىسۋى مۇمكىن ەكەنىن جوققا شىعارمادى.
جاعدايدىڭ ساياسي نەگىزى
نارازىلىق كەزىندە ساياسي قارسىلىقتار دا بايقالۋدا. ماسەلەن، كاليفورنيانىڭ گۋبەرناتورى گەۆين نيۋسوم - قازىر ا ق ش-تىڭ ەڭ ىقپالدى جانە حاريزماسى بار دەموكراتتارىنىڭ ءبىرى. ونىڭ كانديداتۋراسى وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىندا دونالد ترامپقا قارسىلاس رەتىندە قارالدى. ءبىراق سايلاۋعا كامالا حارريس ءتۇستى.
- 2028 -جىلى-اق نيۋسوم دەموكراتيالىق كۇشتەردىڭ تۇعىرىندا وتىرادى. سوندىقتان ترامپتىڭ كاليفورنياعا سوققى بەرۋى - تەك سايلاۋالدى ۋادەلەرىن ورىنداۋ عانا ەمەس، الدا وزىنە قارسىلاس بولاتىن ادامنىڭ مىقتىلىعىن ءبىر تەكسەرىپ كورۋ. ەگەر نيۋسوم مالىمدەمەلەرىندە باتىلدىق كورسەتسە، اق ءۇي كاليفورنيانى جايىنا قالدىرادى دەپ سەنەمىن، - دەيدى ازامات بايعاليەۆ.
ال ساياساتتانۋشى عازيز ابىشيەۆ بولسا، بۇل جەردە راتسيونالدى جانە اقىلعا سىيىمسىز فاكتىلەر كورىپ تۇرعانىن ايتادى: بىرىنشىدەن، ترامپ ءوز سايلاۋشىلارىنا كوشى-قون ماسەلەلەرىن شەشۋگە ۋادە بەردى، بۇل ونىڭ ساياسي بەدەلىنىڭ ءبىر بولىگى ەدى. الايدا ەكىنشى جاعىنان قاراساق، ترامپقا شىن مانىندە وڭتۇستىك شتاتتاردىڭ كۇردەلى كوشى-قون قىسىمىنا تۇسكەنى كەرەك.
- نەگىزى ەكى تاراپ تا ا ق ش زاڭىنا بەيجاي قاراپ، قىلمىس جاسايتىن ەسىرتكى باندالارى، ادام ۇرلاۋشىلار، زاڭسىز كوشىپ-قونۋشىلار ەلدە بولماعانىن قالايدى، - دەپ تولىقتىردى ساراپشى.
الدەبىر قاتال مەملەكەتتەر سەكىلدى رەپرەسسيالىق اكسيالار ارقىلى نارازىلىقتى باسىپ تاستاۋعا بولار ەدى. ءبىراق ا ق ش - قۇقىقتىق مەملەكەت، بۇنداي قادامعا بارمايدى. سوندىقتان زاڭسىز كوشى-قونمەن كۇرەسۋگە ءماجبۇر.
- امەريكادا ناعىز قىلمىسكەرلەرمەن قاتار، ادال، تىنىش جانە زاڭعا مويىنسۇناتىن ميگرانتتار دا شابۋىلعا ۇشىرايدى. وسىنداي قاراما-قارسى جاقتارى دا بار. ءبارىن قۋا المايدى. قاقتىعىستىڭ ءمانى مىنادا: ميگرانتتاردىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىن ازايتۋ كەرەك. دەگەنمەن ونى جاساۋ مۇمكىن بولماعان سوڭ، ترامپ جاعى «ءبارىن قۋىپ جىبەرۋ كەرەك» دەپ ۇسىنادى، ال كاليفورنيا تاراپى «ءبارىن الىپ قالۋ كەرەك» دەيدى. ەكى كوزقاراستىڭ ايىرماشىلىعى - وسى، - دەدى ابىشيەۆ.
نارازىلىقتار دوللارعا اسەر ەتە مە؟
ساياسات تانۋشى عازيز ابىشيەۆ جاعداي دوللارعا اسەر ەتپەيدى دەپ سەنەدى.
- دوللار الەمدىك ۆاليۋتا بولىپ سانالادى. بەلگىلى ءبىر ماعىنادا ۆاليۋتا ا ق ش- تىڭ الەمدەگى جاعدايىنا بايلانىستى. دوللار كۇشتى، سەبەبى ا ق ش تا كۇشتى. ءبىراق دوللار امەريكانىڭ ديپلوماتيالىق، ەكونوميكالىق ىقپالىمەن جانە ونىڭ يندۋستريالىق قۋاتىمەن ولشەنەدى. سوندىقتان بۇل ىشكى جاعداي دوللارعا ەشقانداي اسەر ەتپەيدى، - دەپ اتاپ ءوتتى ساراپشى.
بۇل پىكىردى ەكونوميست ءانۋار نۇرتازين دە قولداپ وتىر.
- فرج دەرەكتەرى بويىنشا، ا ق ش حالقىنىڭ %50- ىندا ءتىپتى 2000 دوللار دا جوق. بۇل ا ق ش- تاعى تۇتىنۋشىلاردىڭ جارتىسىنان كوبى تەك جيناق اقشانى پايدالانا وتىرىپ، 2000 دوللار كولەمىندەگى شۇعىل شىعىنداردى جابا المايتىنىن بىلدىرەدى. ونىڭ ۇستىنە، فرج- نىڭ 2024 -جىلعى 4-توقسانداعى ساۋالناماسىنا سايكەس، امەريكالىقتاردىڭ ۇشتەن ءبىرى ءتىپتى 500 دوللار شىعىنىن دا وتەي المايدى. ا ق ش تۇرعىندارىنىڭ كوپشىلىگىندە جيناق اقشا جوق. ءىرى كوتەرمە ۆاليۋتا ساۋداسىن بانكتەر، ترەيدەرلەر، كاپيتال يەلەرى جۇرگىزەدى. جانە بۇل نارازىلىقتار ولارعا ەش اسەر ەتپەيدى. سايكەسىنشە، دوللارعا دا ەش قاۋىپ توندىرمەيدى، - دەپ ءتۇسىندىردى مامان.
دەموكراتيا شايقالدى ما؟
حالىقارالىق قاتىناستار جونىندەگى ساراپشى ازامات بايعاليەۆ كوشىپ-قونۋشىلاردى كۇشتەپ تاريحي وتانىنا جونەلتۋ ارقىلى ماسەلەنى شەشۋ مۇمكىن ەمەسىن العا تارتادى.
- مۇنداي جاعدايدا ۆاشينگتونعا كاليفورنيا حالقىنىڭ جارتىسىنان كوبىن ەلدەن شىعارۋعا تۋرا كەلەدى. كوشى-قون داعدارىسىن شەشۋ ءۇشىن زورلىق-زومبىلىق قولداناتىن جەكە رەيدتەر ەمەس، جۇيەلى شارالار قاجەت. ءبىراق ترامپتىڭ ءبىر مەرزىمدىك بيلىگىمەن ونداعان جىلدار بويى تارقاماعان ءتۇيىندى شەشۋ مۇمكىن ەمەس، - دەپ ناقتىلادى ساراپشى.
ايتسە دە ساياساتتانۋشى عازيز ابىشيەۆ كوشى-قون ساياساتىن قاتاڭداتۋ ا ق ش- قا پايدا اكەلۋى مۇمكىن دەپ سانايدى.
- ارينە، قۇراما شتاتتار وتە بەرىك. بەرىكتىگى زور. مادەنيەتى كۇشتى، ءتىپتى، الەمدەگى ەڭ نىق ماسسالىق مادەنيەت. كەلگەندەردى وزىنە تەز سىڭىرەدى. ءبىراق ونى ءبىر ۇلتتىڭ ەكىنشى ۇلتتى قۇلعا اينالدىرۋى دەپ تۇسىنبەۋ كەرەك. دەگەنمەن ءتارتىپ ورناتىپ، كوشى-قوندى رەتتەۋ، ەڭبەك نارىعىن تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن يمميگراتسيالىق ساياساتى ءتيىمدى بولۋى مۇمكىن، - دەدى ول.
مىسال رەتىندە ساراپشى وڭتۇستىك كورەيا، جاپونيا، قىتاي جانە اۋستراليا، جاڭا زەلانديا سياقتى كوشى-قوندى باقىلاۋ پوزيتسياسىندا تۇرعان جانە كوشى-قون ماسەلەلەرىن قاتاڭ شەشەتىن دامىعان ەلدەردى اتادى.
عازيز ابىشيەۆتىڭ پىكىرىنشە، قازىرگى نارازىلىقتار تاعى دا ءبىراز ۋاقىتقا سوزىلادى.
- ترامپ اكىمشىلىگى بۇرىنعى ءىس-ارەكەتىن جالعاستىرا بەرسە، قارسىلىق قايتا ءورشۋى مۇمكىن. رەسپۋبليكاشىلدار كوشى- قونعا قاتتى قارايدى، ال دەموكراتتار بۇل ماسەلەگە جۇمساق. وسىلاي ساياسي تەربەلىستەر جالعاسا بەرەدى، - دەيدى ساياساتتانۋشى.
ونىڭ ايتۋىنشا، قاقتىعىس 2026 -جىلدىڭ كۇزىندە وتەتىن ارالىق سايلاۋدا جانە 2028 -جىلعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا بۇل قاقتىعىس ترامپقا قارسى ەلەكتوراتتىڭ قوزعالۋىنا اكەلۋى مۇمكىن.
- ءبىراق بۇل فاكتوردى جالعىز شەشۋشى ساناۋعا بولمايدى. ترامپتىڭ مۇراگەرلىگىنە كىم ۇسىنىلادى، ولار قانداي ساياسات ۇستانادى، باستى تەزيستەرى رەتىندە نە ايتادى، ولارعا قارسى دەموكراتتار جاعىنان كىم ۇسىنىلادى - ءبارى وسىعان بايلانىستى. نەمەسە مۇلدە باسقا كانديدات پايدا بولسا دا تاڭعالمايمىز، - دەيدى ع. ابىشيەۆ.
سونىمەن، لوس-اندجەلەستەگى نارازىلىقتار تەك قاتاڭ كوشى-قون رەيدتەرىنە قارسى ەمەس، تەرەڭ وركەنيەت قاقتىعىسىن اشىپ وتىر. بۇل - فەدەراتيۆتى، كونسەرۆاتيۆتى، باقىلاۋعا ۇمتىلاتىن جانە ليبەرالدى، اۆتونومدى، كوپۇلتتى، فەدەرالدىق قىسىمعا قارسى تۇراتىن ەكى ءتۇرلى امەريكانىڭ قاقتىعىسى.
ۆاشينگتون كۇش كورسەتسە، كاليفورنيا ءتوزىمىن كورسەتەدى. ءبىراق تاراپتار ساياسي ىمىراعا كەلمەسە، ا ق ش ۇزاققا سوزىلعان تۇراقسىزدىققا تاپ بولۋى مۇمكىن. بيلىك پەن بىرەگەيلىك ءۇشىن كۇرەستە كۇشەيىپ كەلە جاتقان بۇل ساياسي تولقۋلار امەريكالىق جۇيەنىڭ تۇراقتىلىعىن شايقاۋى مۇمكىن.
اۆتور
ماديار تولەۋوۆ
