ا ق ش كەدەندىك باج سالىعىن ءوسىردى: قازاقستان ەكسپورتىن نە كۇتىپ تۇر
استانا. قازاقپارات - 7-تامىزدا ا ق ش الەمنىڭ كوپ ەلى ءۇشىن جاڭا باج سالىقتارىن ەنگىزدى. ەندى امەريكاعا جەتكىزىلەتىن قازاقستان تاۋارلارىنان دا 25 پايىز باج سالىعى الىنادى. بۇل وزگەرىس ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنا قالاي اسەر ەتپەك؟ Kazinform اگەنتتىگىنىڭ اناليتيكالىق شولۋشىسى وسى ساۋالعا جاۋاپ ىزدەدى.
جاڭا يمپورتتىق باج سالىقتارى تۋرالى قۇجاتقا دونالد ترامپ 1-تامىزدا قول قويعان ەدى. ق ر ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگى مالىمدەگەندەي، ەنگىزىلگەن تاريفتىك شارالار ا ق ش-قا جاسالاتىن وتاندىق ەكسپورتتىڭ 4,8 پايىزىن عانا قامتيدى. ال قالعان 95,2 پايىزىنا باج سالىعى سالىنبايدى.
ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا
قازاقستان ساۋدا سەرىكتەستەرىن ءارتاراپتاندىرۋ ساياساتىن ۇستانادى. ەلىمىز ءۇشىن ەڭ ءىرى ساۋدا-ەكونوميكالىق سەرىكتەستەردىڭ نارىعىنا كەدەرگىسىز ەكسپورت جاساۋ ماڭىزدى. ق ر ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ مالىمەتىنشە، 2024 -جىلى قازاقستان مەن ا ق ش اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 4,2 ميلليارد دوللاردى قۇراعان، بۇل وتكەن جىلمەن (4,1 ميلليارد دوللار) سالىستىرعاندا 4 پايىزعا جوعارى.
2024 -جىلى قازاقستان ا ق ش-قا ەكسپورتىن 30,6 پايىزعا ارتتىرىپ، 2 ميلليارد دوللارعا جەتكىزدى. ال ا ق ش-تان كەلەتىن يمپورت 2,2 ميلليارد دوللار بولدى.
الەمدىك ەكونوميكا جانە ساياسات ينستيتۋتىنىڭ ساراپشىسى ليديا پارحومچيكتىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىز ا ق ش نارىعىنا كوبىنە مۇناي ەكسپورتتايدى. 2024 -جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، ونىڭ ۇلەسى ا ق ش-قا جەتكىزىلەتىن جالپى ەكسپورت كولەمىنىڭ 56 پايىزىن قۇرادى.
ماڭىزدى ەكسپورتتىق شيكىزاتتاردىڭ قاتارىندا ۋران دا بار، ونىڭ ۇلەسى شامامەن 16 پايىز. بۇدان كەيىن كۇمىس - %12، فەرروقورىتپالار - %9,5. ساۋدا مينيسترلىگىنىڭ تۇسىندىرۋىنشە، بۇل ساناتتار ايرىقشا ماڭىزدى تاۋارلار تىزىمىنە ەنگىزىلگەن. ياعني، قازاقستاننان ا ق ش-قا جەتكىزىلەتىن ونىمدەردىڭ 92 پايىزىنا جاڭا باج سالىقتارى سالىنبايدى.
مينيسترلىك ناقتىلاعانداي، قوسىمشا باج سالىقتارى تەك بەلگىلى ءبىر تاۋار توپتارىنا عانا قاتىستى بولماق. 2024 -جىلى بۇل تاۋارلاردىڭ ەكسپورتى شامامەن 100 ميلليون دوللاردى قۇراعان. ولاردىڭ ىشىندە فوسفور (15,9 ميلليون دوللار)، فەرروسيليتسي (12,7 ميلليون دوللار)، لينزالار (4,1 ميلليون دوللار)، بيداي جەلىمتەگى (4 ميلليون دوللار) مەن امموني نيتراتى (2,4 ميلليون دوللار) بار.
ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ءمينيسترى ارمان شاكقاليەۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇل تاۋارلاردىڭ ۇلەسى ا ق ش-قا بۇكىل ەكسپورتتىڭ تەك 4-8 پايىزىن عانا ەنشىلەيدى.
العاشقى جارتىجىلدىقتا قۇلدىراۋ بايقالدى
2025 -جىلدىڭ العاشقى 6 ايىندا قازاقستان مەن ا ق ش اراسىنداعى ءوزارا ساۋدا كولەمى 1,6 ميلليارد دوللار بولدى. بۇل وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 22 پايىزعا تومەن. بىلتىر وسى ارالىقتا ساۋدا 2 ميلليارد دوللارعا جەتكەن ەدى.
قازاقستاننان ا ق ش-قا ەكسپورت كولەمى 36,3 پايىزعا ازايىپ، 566,5 ميلليون دوللاردى قۇرادى. سەبەبى كەي تاۋارلاردىڭ ەكسپورتى ەداۋىر ازايعان. مىسالى، مۇناي جەتكىزۋ - 61,7 پايىزعا تومەندەپ، 577,9 ميلليوننان 221,1 ميلليون دوللارعا دەيىن كەمىگەن. بۇل قاتاردا فەرروقورىتپالار - %30,1 (81,1 ميلليوننان 56,7 ميلليونعا)، كۇمىس - %7,6 (89,4 ميلليوننان 82,6 ميلليونعا) بار.
ساراپشىلار نە دەيدى؟
قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ قۇرىلىمىنا بايلانىستى ەلىمىزدە ساۋدا بالانسىنىڭ ءپروفيتسيتى قالىپتاسۋى مۇمكىن. ياعني، ءبىز ەكسپورتتايتىن ءونىمنىڭ كولەمى يمپورتتان ارتىق.
- شىن مانىندە ءبىز قازاقستان ەكسپورتى ا ق ش-تان كەلەتىن يمپورتتىڭ اقشالاي كولەمىنەن از ەكەنىن كورىپ وتىرمىز. ەندىگى سۇراق: %25 دىق باج سالىقتارى ەنگىزىلگەننەن كەيىن بۇل تەڭگەرىم وزگەرە مە؟ - دەيدى ليديا پارحومچيك.
قازاقستان ەكسپورتتايتىن تاۋارلاردىڭ كوپشىلىگى - شيكىزات ونىمدەرى، ولاردىڭ باعاسى الەمدىك نارىقتاعى جاعدايعا بايلانىستى قۇبىلىپ وتىرادى. مىسالى، مۇناي بويىنشا جەتكىزىلىمدەردىڭ اقىرعى باعاسى الەمدىك نارىققا تاۋەلدى.
- ەگەر 2024 جانە 2025 -جىلداردىڭ قاڭتار- ماۋسىم ايلارىنداعى مۇناي مەن ۋراننىڭ ەكسپورت كولەمىن سالىستىرساق، كەيبىر وزگەرىستەردى بايقاۋعا بولادى. ا ق ش نارىعىنا ۋران جەتكىزۋ بويىنشا ءوسىم بار، - دەپ اتاپ ءوتتى ساراپشى.
مۇحيت اساتىن ۋران ەكى ەسەگە ارتقان. سونىڭ ارقاسىندا وسى ساناتتا قازاقستاننىڭ دا ەكسپورتتىق تابىسى ەكى ەسەگە جۋىق ءوستى. الايدا مۇناي ەكسپورتى بويىنشا كەرى ءۇردىس بايقالادى. 2024 -جىلدىڭ العاشقى جارتىجىلدىعىندا قازاقستان ا ق ش-قا شامامەن 570 ميلليون دوللار كولەمىندە مۇناي ساۋدالاسا، بيىل بۇل كورسەتكىش ەكى ەسەگە تومەندەدى، ەكسپورت كولەمى دە ازايدى.
كەيبىر ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، قازاقستان مۇناي جەتكىزۋدى جىل سوڭىنا دەيىن قايتادان ارتتىرا الادى.
- ءبىراق 2025 -جىلدىڭ العاشقى جارتىسىندا مۇنايدىڭ ورتاشا باعاسى وتكەن جىلدىڭ سول كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا تومەن بولىپ تۇر. ءتىپتى، ەكسپورت كولەمىن بۇرىنعى دەڭگەيگە جەتكىزسەك تە، باعانىڭ تومەن بولۋىنا بايلانىستى تابىس از بولۋى مۇمكىن، - دەيدى پارحومچيك.
ال ا ق ش-تان قازاقستانعا كەلەتىن يمپورت تۇراقتى كۇيدە قالدى. ساراپشىلار بۇل ءۇردىس 2025 -جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ساقتالۋى مۇمكىن دەپ بولجايدى.
- استانا ءۇشىن ەكسپورتتى الەمدىك ارەنادا ىلگەرىلەتۋ - ۇلتتىق مۇددەنى قورعاۋدىڭ ءبىر باعىتى. ا ق ش-تىڭ ارەكەتى بۇل تۇرعىدا ەرەكشە جاعداي ەمەس. ءبىراق ءبىز ا ق ش-تىڭ تاريفتىك ساياساتىنداعى وزگەرىستەر جاھاندىق ترەندتىڭ كورىنىسى ەكەنىن، ول ورتالىق ازيا ايماعىنا باعىتتالعان شارا ەمەس ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك، - دەپ قورىتىندىلادى ل. پارحومچيك.
ەكونوميست ارمان بەيسەمبايەۆتىڭ پىكىرىنشە، ەنگىزىلگەن باج سالىقتارى قازاقستاندىق ەكسپورتقا ايتارلىقتاي اسەر ەتپەيدى.
- ءبىز - شيكىزات ەكسپورتتايتىن ەلمىز. كورشىلەرىمىزبەن دە، ا ق ش-پەن دە نەگىزىنەن شيكىزات ارقىلى ساۋدا جاسايمىز. بۇلار - مۇناي، بيداي، قانت قىزىلشاسى. كوبىنە وڭدەۋسىز جونەلتەمىز. ا ق ش-پەن دە ءدال وسىنداي جاعداي بولىپ تۇر. ءبىز ولارعا شيكىزات جەتكىزەمىز، ال ول ونىمدەر ەرەكشە جاعداي تىزىمىنە ەنگەن. ولارعا باج سالىعى سالىنبايدى، - دەدى ساراپشى.
ساراپشى قازاقستاندىقتاردىڭ الاڭداۋشىلىعىنا دا جاۋاپ بەرىپ، باج سالىقتارىنىڭ ەنگىزىلۋى ەكسپورتقا تىيىم سالۋ ەمەس ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
- ءوزارا ساۋدا ءبارىبىر توقتامايدى. تەك ءبىزدىڭ تاۋارلار ا ق ش نارىعىندا %25 عا قىمباتتايدى. بۇل شىعىندى كىم وتەيدى؟ ارينە، سول ءونىمدى قولداناتىن امەريكالىق تۇتىنۋشىلار وتەيدى، - دەپ ءتۇسىندىردى ول.
بەيسەمبايەۆتىڭ ايتۋىنشا، باج سالىعىنىڭ نەگىزگى ماقساتى - سىرتتان كەلەتىن ونىمدەردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن تومەندەتۋ. ەندى سول تاۋارلار 25 پايىزعا قىمباتتاسا، سۇرانىس بۇرىنعىداي بولا بەرە مە؟ ساۋدادا قيىندىق تۋدىراتىن جايتتىڭ ءبىرى وسى بولۋى مۇمكىن.
قازاقستان ەكسپورتىنىڭ باسىم بولىگى جاڭا باج سالىقتارىنان بوساتىلادى، ايتسە دە قازاقستان ۇكىمەتى ا ق ش-پەن كەلىسسوزدەردى جالعاستىرىپ جاتىر. 2025 -جىلدىڭ قورىتىندىسىندا ەكى ەلدىڭ ساۋداسىندا تاپشىلىق بايقالۋى مۇمكىن. بۇنىڭ ءبارى الەمدىك نارىقتاعى جاعدايدىڭ وزگەرۋى مەن جاڭا ساۋدا تاريفتەرىنىڭ ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى بولىپ تۇر.
