ەردوعان 900 جىل بويى شىركەۋ بولعان ايا سوفيانى مەشىتكە اينالدىرۋدى ۇسىندى

 نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - ناۋرىزدىڭ 29- كۇنى تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان ستامبۋلداعى ايا سوفيا مۇراجايى قايتادان مەشىت ستاتۋسىنا يە بولۋى ءتيىس دەپ مالىمدەدى. ءبىراق ول وعان مەشىت ستاتۋسى قاشان بەرىلەتىنىن ناقتىلاپ ايتپاعان.

الەمدىك مادەني مۇرا رەتىندە يۋنەسكو تىزىمىندە تۇرعان، ۇزاق تاريحى بار ايا سوفيا 900 جىل بويى - شىركەۋ، 500 جىل بويى مەشىت بولعان. 1935 -جىلى مۇراجايعا اينالعان. 2014 -جىلى ەردوعاننىڭ كەڭەسشىسى ەسكەرتكىشتىڭ ستاتۋسى وزگەرمەيتىنىن ايتقان.

ال 31 - ناۋرىزعا بەلگىلەنگەن جەرگىلىكتى سايلاۋ قارساڭىندا تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ ەردوعان بىرنەشە رەت ايا سوفيا تۋرالى ماسەلە كوتەرگەن.

«سايلاۋدان كەيىن ايا سوفيانىڭ ستاتۋسىن مۋزەيدەن مەشىتكە وزگەرتەمىز» دەدى 29 - ناۋرىزدا ستامبۋلدا جۇرت الدىندا سويلەگەن ەردوعان. «ءبىزدىڭ ءبىراز جوسپارىمىز بار جانە سونى جۇزەگە اسىرامىز» دەپ ءسوزىن جالعادى. ءدال وسىنداي مالىمدەمەنى ول 27 - ناۋرىزدا جەرگىلىكتى ارنالارعا بەرگەن سۇحباتى كەزىندە دە ايتقان.

ناۋرىزدىڭ 28- كۇنى ا ق ش- تىڭ حالىقارالىق ءدىني بوستاندىق بويىنشا كوميسسياسى ەردوعاننىڭ مۇراجايعا بايلانىستى مالىمدەمەسىن سىنادى.

«ايا سوفيا - حريستياندار ءۇشىن دە، مۇسىلماندار ءۇشىن دە وتە تەرەڭ تاريحي- رۋحاني ماڭىزى بار، ونىڭ ستاتۋسى وزگەرمەۋى ءتيىس» دەلىنگەن كوميسسيا تاراتقان مالىمدەمەدە.

***

  ايا سوفيا - ىستانبۇلداعى مۇراجاي عيماراتى. كونە ساۋلەت ونەرىنىڭ ۇلگىسى. ىرگەتاسى يمپەراتور كونستانتيننىڭ بۇيرىعى بويىنشا 325 -جىلى قالانعان. ونى 10 مىڭ جۇمىسكەر 5 جىلدا سالىپ بىتىرگەن. سودان بەرى ءتۇرلى جاعدايلاردا تالاي رەت قيراپ، تالاي رەت قالپىنا كەلتىرىلگەن.

قازىرگى ءتۇرى نەگىزىنەن 532-37 -جىلدارى (يمپەراتور يۋستينياننىڭ زامانىندا) انفيمي جانە يسيدور اتتى ەكى ساۋلەتشىنىڭ قولىنان شىققان ۇلگى- نۇسقاداعى قالپىن ساقتاعان. ولاردىڭ ەرەكشە ءزاۋلىم ەتىپ سالعان كۇمبەزى 20 جىل وتكەن سوڭ قۇلاپ قالىپ 563 - جىلى رودوس ارالى توپىراعىنان جاسالعان جەڭىل كىرپىشتەن جاڭا كۇمبەز ورناتىلىپتى. ونىڭ بيىكتىگى - 55.6 م، ديامەترى - 31.4 م. كۇمبەزدىكتىڭ 40 تەرەزەسى بار. نەگىزگى كۇمبەزگە جانامالاي جالعاسقان جارتىلاي كۇمبەزدەر جۇيەسى عيمارات بەينەسىنە كوكپەن تالاسقان زاۋلىمدىك سيپات بەرەدى. 1317 -جىلى يمپەراتور اندرونيك پالەولوگ عيمارات ۇستىندارىن نىعايتۋ ءۇشىن كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەن. ايا سوفيا كەزىندە الەمنىڭ ەڭ ۇلكەن عيباداتحاناسى بولدى.

تۇرىكتەرگە دەيىن ۆيزانتيا يمپەرياسىنىڭ، كەيىن 500 جىل بويى (1935 -جىلعا دەيىن) تۇرىكتەردىڭ ءدىني ورتالىعى قىزمەتىن اتقاردى. ول 1453 -جىلى مەشىتكە اينالدىرىلعان سوڭ، عيماراتتىڭ ىشكى كورىنىسى قايتا كوركەمدەلدى. 16-18 - عاسىرلاردا مەشىت مۇنارالارى، قوسىمشا قۇرىلىستار سالىندى. 1935 -جىلى اتاتۇرىك ايا سوفيانى مۇراجايعا اينالدىردى.