بالانىڭ تابىسقا جەتۋىنە كەدەرگى كەلتىرەتىن اتا- انا تاربيەسىندەگى 7 قاتەلىك

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - كوشباسشى بولۋدىڭ قىر- سىرىن مەڭگەرگەن، كوپتەگەن پسيحولوگيالىق كىتاپتاردىڭ اۆتورى تيم ەلمور كوپتەگەن زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ، اتا- انالار بالالارىنىڭ ءوز- وزىنە سەنىمسىز بولىپ وسۋىنە يتەرمەلەيتىن جانە ومىردە جەتىستىككە جەتۋىن تەجەيتىن قانداي كەرى تاربيە بەرىپ جۇرگەنىن انىقتاعان ەكەن.

1. ءبىز بالالارعا تاۋەكەلگە بارۋعا مۇمكىندىك بەرمەيمىز

ءبىز قورشاعان ورتا قاۋىپكە تولى زاماندا ءومىر سۇرەمىز. بالالارىمىزدىڭ ءار قادامىنا الاڭداپ، ولاردان كوز جازىپ قالامىز دەپ قورقىپ، ولاردى بارىنشا الپەشتەۋگە تىرىسامىز. ەۋروپالىق پسيحولوگتار انىقتاعان ەكەن: ەگەر بالالار دالادا ويناماسا، ەگەر ولار بىردە- ءبىر رەت تىزەسىن جارىپ الماسا، وندا ەسەيگەندە ءتۇرلى فوبيالارعا ءجيى شالدىعادى.

بالا قۇلاۋدىڭ قالىپتى جاعداي ەكەنىن ۇعىنۋ ءۇشىن ول بىرنەشە رەت قۇلاۋى كەرەك. بالالارىنىڭ تاۋەكەلگە بارۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرا وتىرىپ، اتا-انالار ولاردىڭ بويىندا تاكاپپارلىق، ماقتانشاقتىق پەن ءوزىن- ءوزى باعالاماۋشىلىق قاسيەتتەرىن تۋدىرادى.

2. تەز ارادا كومەككە اسىعامىز

بۇگىنگى زاماننىڭ جاستارى 30 جىل بۇرىن ءومىر سۇرگەن بالالاردىڭ بويىنداعى كەيبىر قاسيەتتەرگە يە ەمەس. ءبىز تەز ارادا كومەككە اسىعىپ، بالانى قامقورلىعىمىزعا الۋ ارقىلى وعان ءوز بەتىنشە قيىندىقتى جەڭۋگە مۇمكىندىك بەرمەيمىز.

ەرتە مە، كەش پە بالالار ولاردى ءاردايىم بىرەۋ قۇتقاراتىنىنا سەنىپ الادى: «ەگەر مەن قاتەلەسىپ كەتسەم نەمەسە ماقساتىما جەتپەسەم، اتا- انام ماسەلەنى تەز ارادا شەشىپ بەرەدى» دەپ ويلايدى ولار. الايدا شىن مانىندە ەرەسەكتەردىڭ قارىم- قاتىناس قۇرۋ الەمى وزگەشە. بالالارىڭىز ەرەسەك ومىرگە دايىن بولماي شىعۋى مۇمكىن.

3. ءبىز ولاردى ماراپاتتاۋعا دايىن تۇرامىز

ءوزىڭدى اسىرا باعالاۋ پروتسەسى بالالاردى جاپپاي تۋۋ زامانىندا باستالدى، ال 1980 -جىلدان باستاپ مەكتەپتەرگە دە جەتتى. «ءار قاتىسۋشى كۋبوك الادى» دەگەن ەرەجە بالانىڭ ءوزىن ەرەكشە سەزىنۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىراق زاماناۋي پسيحولوگتاردىڭ زەرتتەۋلەرى مۇنداي ماراپاتتاۋ ءادىسى كۇتپەگەن زارداپتارعا ۇشىراتۋى مۇمكىن. ءبىرشاما ۋاقىتتان كەيىن بالا، ونىمەن تامساناتىن تەك اتا- اناسى ەكەنىن بايقايدى. باسقالار ونى ەرەكشە دەپ ءتىپتى سانامايدى. سوندا بالا اتا- اناسىنىڭ ادىلدىگىنە كۇماندانا باستايدى. ول ماقتاۋ ەستىگەنىمەن، شىن مانىندە وعان كۇمانمەن قارايدى.

ۋاقىت وتە كەلە مۇنداي بالا ىڭعايسىز شىنايىلىقتى تۋدىرماس ءۇشىن وتىرىك ىستەۋدى، ايتۋدى اسىرا سىلتەۋدى باستايدى. ويتكەنى ول قيىندىقتارمەن بەتپە- بەت كەلۋگە بەيىم ەمەس.

4. ءوزىمىزدى كىنالى سەزىنگەندىكتەن ەركەلەتەمىز

بالاڭىز ءسىزدى مينۋت سايىن جاقسى كورۋگە مىندەتتى ەمەس. وعان ومىردە كوپتەگەن جاعىمسىز جايتتاردى ەڭسەرۋگە تۋرا كەلەدى، ال بۇعان ونىڭ ەركەلىگى كەدەرگى كەلتىرۋى مۇمكىن. سوندىقتان ولار ءوز قالاۋلارى مەن قاجەتتىلىكتەرى ءۇشىن كۇرەسۋدى ۇيرەنۋى ءۇشىن بالالارعا «جوق» جانە «قازىر ەمەس» دەپ ايتىپ وتىرىڭىز. ەگەر وتباسىندا بىرنەشە بالا بولسا، اتا- انالار ءبىر بالانى ماراپاتتاپ، ەكىنشىسىنە نازار اۋدارماۋ دۇرىس ەمەس دەپ سانايدى. الايدا ءبارىن ءاردايىم ماراپاتتاپ وتىرۋ قيىنعا سوعادى. بالا تابىسقا ءوز كۇشىمەن جانە يگى ىستەرىمەن جەتۋى كەرەك ەكەنىن ءتۇسىنسىن.

بالالاردى ساياحاتقا نەمەسە ساۋدا ورتالىقتارىنا اپارىپ، دەمالدىرۋ الدىندا جاقسىلاپ ويلانىڭىز. ەگەر قارىم- قاتىناستارىڭىز ماتەريالدىق ىنتالاندىرۋعا نەگىزدەلسە، بالالار ىشكى يگىلىكتى، شارتسىز ماحابباتتى سەزىنبەيدى.

5. جاس كەزىمىزدە جاساعان قاتەلىكتەرىمىزبەن بولىسپەيمىز

كەز كەلگەن جاس ءوسپىرىم ءبىر مەزەتتە ەركىندىكتى اڭساپ، ەرەسەكتەرشە ءومىر سۇرۋگە تالپىنادى. ال اتا- اناسى وعان مۇنداي مۇمكىندىكتى بەرۋى كەرەك. ءبىراق بۇل بالاعا كۇماندى زاتتار مەن جاعدايلارعا قاتىستى باعىت- باعدار كورسەتىپ، كومەكتەسپەۋ دەگەندى بىلدىرمەيدى. بالالارىڭىزعا ولاردىڭ جاسىندا جاساعان قاتەلىكتەرىڭىز جايلى ايتىپ بەرىڭىز، ءبىراق شىلىم شەگۋ، ىشىمدىك پەن ەسىرتكى جايلى ارتىق ناسيحاتتان اۋلاق بولىڭىز.

بالالار جاعىمسىز جايتتارمەن كەزدەسۋگە دايىن بولۋى كەرەك جانە ءوز شەشىمدەرىنە جاۋاپ بەرۋدى ۇيرەنۋى كەرەك.

وسىعان ۇقساس جاعدايلارعا ۇشىراعاندا قانداي سەزىمدە بولعان ەدىڭىز، مۇندايعا نە ءۇشىن باردىڭىز جانە قانداي ساباق العانىڭىز جايلى ايتىپ بەرىڭىز.

6. ينتەللەكت پەن دارىندىلىقتى ەرەسەكتىكپەن شاتاستىرامىز

كەي جاعدايدا ينتەللەكت بالانىڭ ەسەيگەندىگىنىڭ بەلگىسى دەپ قابىلدانىپ جاتادى، وسىلايشا ناتيجەسىندە اتا- انا اقىلدى بالاسىنىڭ شىنايى الەمگە دايىندىعىنا كۇمان كەلتىرمەيدى. ءبىراق ولاي ەمەس. كەيبىر كاسىبي سپورتشىلار مەن گولليۆۋدتىڭ جارقىن جۇلدىزدارى زور دارىنعا يە بولسا دا، كوپشىلىك داۋ- جانجالعا ءتۇسىپ قالىپ جاتادى. بالاڭىز بار جاعىنان دارىندى دەپ ويلاماڭىز.

بالاعا ناقتى ەركىندىكتى بەرۋگە بولاتىن جانە ءوز- وزىنە جاۋاپ بەرۋگە دايىن بولاتىن سيقىرلى «التىن ۋاقىت» جوق.

ءبىراق ءبىر جاقسى ەرەجە بار - سول جاستاعى باسقا دا بالالاردى باقىلاۋ. ەگەر بالاڭىزدىڭ قۇرداستارى وعان قاراعاندا دەربەس ەكەنىن بايقاساڭىز، وندا بالكىم بالاڭىزدى قۇرساۋدا ۇستاپ وتىرعان ءسىز بولارسىز؟

7. بالامىزعا ۇيرەتەتىن زاتتاردى ءوزىمىز جاسامايمىز

اتا- انا رەتىندە بالامىزعا تىلەيتىن ءومىردى ءوزىمىز ۇستانۋىمىز كەرەك. ءدال ءقازىر ءبىز - وتباسىمىزدىڭ باسشىسىمىز، سوندىقتان قورشاعان ورتادا شىنايى بولۋىمىز كەرەك. ءىس- ارەكەتتەرىمىزگە اباي بولايىق، ءتىپتى ەڭ ۇساق نارسەلەرگە دە ءمان بەرگەن ءجون، ويتكەنى ءسىزدى بالالارىڭىز باقىلاپ ءجۇر.

ەگەر ءسىز ەرەجەلەردى ۇستانبايتىن بولساڭىز، وندا بالالارىڭىز دا ونى ۇستانبايدى. بالالارىڭىزعا بار ىنتاڭمەن بىرەۋگە كومەكتەسۋ دەگەن قانداي ەكەنىن كورسەتىڭىز. ادامدار مەن ورتاڭىزدى جاقسارتا ءتۇسىڭىز، سوندا بالالارىڭىز دا سىزدەن ۇلگى الاتىن بولادى.

bilim-all.kz