توپ-5: قازاقستانداعى ەڭ تانىمال تاريحي ورىندار مەن ەسكەرتكىشتەر
1. قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى
قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى - ەلىمىزدەگى ەڭ تانىمال تاريحي ورىنداردىڭ ءبىرى جانە ورتالىق ازيا اۋماعىنداعى ورتا عاسىرلىق ساۋلەت ونەرىنىڭ كورنەكتى تۋىندىسى.
ءامىر تەمىردىڭ باسشىلىعىمەن XIV عاسىردا سالىنعان كەسەنە حالقىمىز ءۇشىن كيەلى ورىن سانالادى. ياساۋي كەسەنەسىنىڭ ماڭىنا 24 حان، سۇلتان مەن 57 باتىردىڭ، 18 ءبيدىڭ سۇيەگى جەرلەنگەن.
يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرا تىزىمىنە ەنگەن كەسەنەنىڭ بيىكتىگى 39 مەتر. عيمارات ءبىر بىرىمەن ءتۇرلى دالىزدەر ارقىلى جالعاسىپ جاتقان 35 بولمەدەن تۇرادى. ورتالىق بولمەدە كونە جادىگەر - تايقازان ورنالاسقان.
2. تاڭبالى كەشەنى
كونە داۋىردەن سىر شەرتەتىن تاڭبالى تاستار ەلىمىزدىڭ اسا ماڭىزدى تاريحي مۇرالارىنىڭ ءبىرى. ول - ورتا ازياداعى جارتاستاعى ونەردىڭ يۋنەسكو- نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرا تىزىمىنە ەنگىزىلگەن تۇڭعىش ەسكەرتكىش.
تاڭبالى كەشەنىندەگى پەتروگليفتەردىڭ ءتورت مىڭ جىلدىق تاريحى بار. ال سۋرەتتەردىڭ جالپى سانى 5000 عا جۋىقتايدى.
جارتاستاعى سۋرەتتەر ەرتەدەگى ادامداردىڭ قورشاعان الەمدى قابىلداۋىن كورسەتەدى، دۇنيەتانىمىن تانىتادى. پەتروگليفتەر بەلگىلى جۇيەمەن جانە فيلوسوفيالىق، تانىمدىق بىرىزدىلىككە نەگىزدەلگەن.
3. اقىرتاس ساراي كەشەنى
قويناۋى قۇپياعا تولى اقىرتاس ساراي كەشەنى VIII-XII عاسىرلاردا سالىنعان. قابىرعالارىنا قالانعان تاس بلوكتاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ سالماعى ءبىر تونناعا جۋىق. كەيبىر قاشالعان تاستاردىڭ سالماعى 10 توننادان اسادى.
عالىمدار يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرالار تىزىمىنە ەنگەن اقىرتاس كەشەنىن اراب دەرەكتەرىندە كەزىگەتىن، ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىنداعى كاسريباس قالاسى دەپ بولجايدى.
اۋماعى 2,5 جارىم گەكتار جەردى الىپ جاتقان بۇل نىساننىڭ 70 كە جۋىق بولمەسى، 15 كولوننا گالەرەياسى، كىرەبەرىس قاقپالارى، ورتادا جارتى گەكتار اشىق الاڭى بولعان.
4. «جاركەنت مەشىتى» ساۋلەت-كوركەمونەر مۋزەيى
جەتىسۋدىڭ جاۋھارى، ساۋلەت ونەرىنىڭ تاعى ءبىر كەرەمەت تۋىندىسى - «جاركەنت مەشىتى» ساۋلەت-كوركەمونەر مۋزەيى. شەگەسىز سالىنعان بۇل مەشىت 1887-1892 -جىلدار ارالىعىندا بوي كوتەرگەن.
قۇرىلىس جۇمىستارى بەيجىڭنەن شاقىرىلعان قىتاي مامانى، ينجەنەر - حون پيكتىڭ باسشىلىعىمەن جۇرگىزىلگەن.
كەشەننىڭ جالپى جوباسىنا باس قاقپا، كىشى مەشىت، مەدرەسە، ۇلكەن جۇما مەشىتى، كۇيدىرىلگەن كوك كىرپىشتەن قالانعان دۋال قورشاۋ ەنەدى.
5. ايشا ءبيبى كەسەنەسى
ايشا ءبيبى كەسەنەسى - XI-XII عاسىرلارداعى ساۋلەت ونەرىنىڭ كورنەكتى ەسكەرتكىشى.
ويىپ جاسالعان ورنەكتەردىڭ كوركەمدىگى مەن سان تۇرلىلىگى جاعىنان باسقا مەموريالدىق- ءداستۇرلى ەسكەرتكىشتەر ىشىندە وعان تەڭ كەلەتىنى جوق.
كەسەنە تۋريستەردى تەك ەرەكشە ساۋلەتىمەن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ايشا ءبيبى مەن باتىر قاراحان اراسىنداعى شەكسىز ماحاببات حيكاياسىمەن دە قىزىقتىرادى.
قازاقستاندا 25000 نان اسا تاريحي- مادەني مۇرا ەسكەرتكىشى بار. ونىڭ ىشىندە 10 ەسكەرتكىش يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرا تىزىمىندە، 12463 ەسكەرتكىش رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى ماڭىزى بار تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشى مارتەبەسىنە يە.
«مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى الداعى ۋاقىتتا تاعى 6 تاريحي ەسكەرتكىشتى يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرا تىزىمىنە قوسۋدى جوسپارلاپ وتىر»، - دەلىنگەن ق ر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى تاراتقان اقپاراتتا.
