قازاقپارات كذنتئزبةسئ. 5- ءساؤئر

5- ءساؤئر، بةيسةنبئ
كوشئ-قون پوليسياسئ كذنئ. 1993- جئلدئث ءساؤئر ايئندا قازاقستان رةسپؤبليكاسئندا بولعان وزگةرئستةرگة بايلانئستئ ؤاقئت تالابئنا سايكةس ءتولقذجاتتئق-أيزالئق قئزمةت قايتا قذرئلدئ. سونئث نةگئزئندة كوشئ-قون پوليسياسئ قذرئلدئ. قئزمةت قذرئلئمئ، مئندةتتةرئ وزگةردئ. قازاقستانعا كةلةتئن شةتةل ازاماتتارئ سانئنئث وسؤئنة بايلانئستئ ولاردئث بولؤ ءتارتئبئن رةتتةؤ قاجةتتئلئگئ تؤئندادئ. پرةزيدةنت جارلئعئ بويئنشا تاريحي وتانئ قازاقستانعا قونئس اؤدارؤشئلارعا ايرئقشا كوثئل ءبولئندئ.
زاثسئز كوشئ-قونمةن، قازاقستانعا شةتةل ازاماتتارئنئث كةلؤ فاكتئلةرئنئث بذزئلؤئمةن كذرةسؤ ءذشئن 2002- جئلدئث ءساؤئر ايئندا «رؤبةج» ءبئرئثعاي بوگةؤ جذيةسئ أزأودئ قذرئلدئ.
ةستة قالار وقيعالار
142 جئل بذرئن (1870) ماثعئستاؤداعئ يسا-دوسان كوتةرئلئسئنة (اداي كوتةرئلئسئ) قاتئسؤشئلار الةكساندروأسك فورتئنا شابؤئل جاساپ، فورتتئث ماياكتارئن ورتةپ جئبةردئ. بذل كةزدة كوتةرئلئسشئلةردئث سانئ 10 مئث ادامعا جةتكةن بولاتئن.
92 جئل بذرئن (1920) بؤراباي كؤرورتئ اشئلدئ.
17 جئل بذرئن (1995) باسپاسوزدة ق ر پرةزيدةنتئ نذرسذلتان نازاربايةأتئث قئلمئسپةن جانة جةمقورلئقپةن كذرةس جونئندةگئ رةسپؤبليكالئق كةثةس قذرؤ تؤرالئ جارلئعئ جارئق كوردئ.
16 جئل بذرئن (1996) تاشكةنتتة قازاقستان، قئرعئزستان جانة وزبةكستان ذكئمةت باسشئلارئ كةثةسئنئث كةزةكتئ ماجئلئسئندة جانارماي-ةنةرگيا جانة سؤ رةسؤرستارئن پايدالانؤ، ورتالئق ازيا اؤماعئندا گاز قذبئرلارئن سالؤ جانة پايدالاؤ تؤرالئ كةلئسئمگة قول قويئلدئ.
6 جئل بذرئن (2006) الماتئدا برازيليا جازؤشئسئ پاؤلو كوةلونئث قازاق تئلئنة اؤدارئلعان «زاهير» اتتئ كئتابئ «اتامذرا» باسپاسئنان 5 مئث تارالئممةن جارئققا شئقتئ. اؤدارماشئ - مةملةكةتتئك سئيلئقتئث لاؤرةاتئ، قالامگةر جذماعالي ئسماعذلوأ.
2005 - جئلئ قازاقستانعا كةلگةن جازؤشئ قازاق جةرئ تؤرالئ، ونئث تانئمال تذلعالارئ مةن ارال قاسئرةتئ، سةمةي سئناق الاثئنئث زاردابئ تؤرالئ كوپ ماتةريالدارئمةن تانئسئپ شئققان.
6 جئل بذرئن (2006) الماتئدا «حالئق قاهارمانئ»، ك س ر و حالئق ءارتئسئ روزا باعلانوأانئث شئعارماشئلئعئنا ارنالعان «اح، سامارا-قالاشئق» اتتئ دةرةكتئ فيلم ءتذسئرئلدئ. فيلمنئث تانئستئرئلئمئ باستئ كةيئپكةردئث قاتئسؤئمةن ءساؤئردئث 7 سئ كذنئ «سةزار» كينوتةاترئندا ءوتتئ. ر.باعلانوأانئث قازاق ونةرئن دامئتؤعا قوسقان ذلةسئ جانة ونئث ءانئ مةن ءذنئ ةل-حالقئنئث قذلاعئندا، كوز الدئندا. اسئرةسة، اعا ذرپاق ونئث مايدان دالاسئندا، وق پةن وتتئث ورتاسئندا تذرئپ ءان سالعانئن ءاردايئم ةسكة الادئ. دةمةك، بذل - ر. باعلانوأانئث شئعارماشئلئعئنا دةگةن قذرمةتتةن تؤعان فيلم. كارتينادا ءانشئنئث ومئرئنة قاتئستئ مذراعاتتئق ماتةريالدار مةن تاريحي بةينةتاسپالار پايدالانئلعان. سونداي-اق مذندا ونئث ونةردةگئ سةرئكتةستةرئ ةرمةك سةركةبايةأ، بيبئگذل تولةگةنوأا، مايا پليسةسكايانئث لةبئزدةرئ تاسپاعا باسئلعان.
92 جئل بذرئن (1920) عذبايدوللا الئبةكوأ (1871-1923) قازاقستاننئث ادئلةت مينيسترلئگئنئث ءبئرئنشئ كوميسسارئ، قازرةأكومعا مذشة بولئپ سايلانئپ تاريحتا قالدئ.
عذبايدؤللا الئبةكوأ قازرةأكومداعئ مذشةلئك مئندةتتةرئنةن باسقا تذرعئنداردئ ازئق-تذلئكپةن قامتاماسئز ةتؤ، اقمولا، اقتوبة، اداي ؤةزدةرئندةگئ توتةنشة وقيعالاردئث تةرگةؤ جذمئستارئندا بةلسةندئ قوعامدئق قئزمةتتةردئ جذرگئزدئ.
6 جئل بذرئن (2006) ورالدا «تاتار مادةني ورتالئعئ» قوعامدئق بئرلةستئگئنئث جانئنان «اق قالفاق» ايةلدةر كلؤبئ اشئلدئ. تاتار مادةني ورتالئعئ ءتوراعاسئنئث ورئنباسارئ سأةتلانا تةنيشةأانئث ايتؤئنشا، كلؤبتئث باستئ ماقساتئ- قئز-كةلئنشةكتةر اراسئندا ذلتتئق سالت-داستذرلةردئ ناسيحاتتاؤ. ورتالئقتئث بايئرعئ مذشةسئ راؤزا احمةدگاليةأا جةتةكشئلئك ةتةتئن كلؤبتئث باعدارلاماسئ، ءئس-جوسپارئ جاسالئپ، مذندا قولونةر، ذلتتئق تاعامداردئ دايارلاؤ، ءان-بي جانة باسقا ذيئرمةلةر جذمئس جاساي باستادئ.
71 جئل بذرئن (1941) فاشيستئك گةرمانيا مةن يتاليا تاراپئنان اسكةري قاؤئپ ءتونئپ تذرعان جاعدايدا ماسكةؤدة ك س ر و مةن يؤگوسلاأيا اراسئندا دوستاستئق جانة شابؤئل جاساماؤ جونئندة كةلئسئمگة قول قويدئ.
ةسئمدةر
69 جئل بذرئن (1943) فيلوسوفيا عئلئمئنئث دوكتورئ، پروفةسسور، قازاقستان رةسپؤبليكاسئ الةؤمةتتانؤ عئلئمدارئ اكادةمياسئنئث، جوعارئ مةكتةپ عئلئم اكادةمياسئنئث اكادةميگئ قاسابةك امانجول دذنيةگة كةلدئ.
الماتئ وبلئسئندا تؤعان. م.لومونوسوأ اتئنداعئ ماسكةؤ مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئن بئتئرگةن. 1969-1978- جئلدارئ - جامبئل پةداگوگيكالئق ينستيتؤتئنئث، الماتئ زووتةحنيكالئق مال دارئگةرلئك ينستيتؤتئنئث اعا وقئتؤشئسئ. 1978-1988- جئلدارئ - قازاق مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئ جانئنداعئ كاسئبي بئلئكتئلئكتئ ارتتئرؤ ينستيتؤتئنئث دوسةنتئ. 1988-1991- جئلدارئ - الماتئ ساؤلةت-قذرئلئس ينستيتؤتئ فيلوسوفيا كافةدراسئنئث مةثگةرؤشئسئ. 1991-1994- جئلدارئ - قازاق مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئ جانئنداعئ كاسئبي بئلئكتئلئكتئ ارتتئرؤ ينستيتؤتئنئث ديرةكتورئ. 1995-1998- جئلدارئ - ءئ.جانسذگئروأ اتئنداعئ تالدئقورعان ؤنيأةرسيتةتئنئث رةكتورئ. 1998- جئلدان - ءال-فارابي اتئنداعئ قازاق ذلتتئق ؤنيأةرسيتةتئنئث پروفةسسورئ. 2000- جئلدان قازاق مةملةكةتتئك زاث ؤنيأةرسيتةتئنئث كافةدرا مةثگةرؤشئسئ.
مةدالمةن ماراپاتتالعان.
68 جئل بذرئن (1944) ةركئن كذرةستةن حالئقارالئق دارةجةدةگئ سپورت شةبةرئ، قازاقستاننئث ةثبةگئ سئثئرگةن جاتتئقتئرؤشئسئ، ةركئن كذرةستةن قازاقستان قذراما كومانداسئنئث باس جاتتئقتئرؤشئسئ بذعئبايةأ امانجول كذنبولات ذلئ دذنيةگة كةلدئ.
الماتئ وبلئسئ سارقاند اؤدانئندا تؤعان. 1966-1973- جئلدارئ ك س ر و-نئث بئرئنشئلئگئنة جةتئ رةت قاتئسئپ، ك س ر و-نئث چةمپيونئ، كذمئس جانة قولا جذلدةلةرئن يةلةنگةن. 1996- جئلدان ةركئن كذرةستةن قازاقستان رةسپؤبليكاسئ قذراما كومانداسئنئث باس جاتتئقتئرؤشئسئ قئزمةتئن اتقارادئ.
«ةرةن ةثبةگئ ءذشئن» مةدالئمةن ماراپاتتالعان.
107 جئل بذرئن (1905-1938) زوولوگ-عالئم، ولكةتانؤشئ سةلةأين أيكتور الةكسةةأيچ دذنيةگة كةلدئ.
رةسةيدئث التاي ولكةسئندة تؤعان. ورتا ازيا مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئن، ونئث اسپيرانتؤراسئن بئتئرگةن.
ك س ر و عئلئم اكادةمياسئنئث قازاقستاندئق بازاسئنئث زوولوگيا سةكتورئندا عئلئمي قئزمةتكةر بولعان.
عئلئمي ةثبةكتةرئ فاؤنيستيكا، كاسئبي ماقساتپةن اؤلاناتئن قازاقستان اثدارئن قورعاؤ جانة پايدالانؤ ماسةلةلةرئنة ارنالعان.
سةلةأين ورتالئق قازاقستانعا جئبةرئلگةن ةكسپةديسيالاردئ باسقارئپ، بةتپاقدالا سذتقورةكتئلةرئنئث تذرلةرئن، جذيةسئن زةرتتةدئ. كةمئرؤشئلةردئث عئلئمعا بةيمالئم ءتذرئ - جالمان تئشقانئن تاؤئپ ، وعان سيپاتتاما بةردئ.
ونئث ةسئمئمةن سةمةي قالاسئنداعئ ءبئر كوشةنئث اتئ جانة قازاقستان مةن ورتالئق ازياداعئ تذثعئش زوولوگيالئق جؤرنال اتالادئ.
76 جئل بذرئن (1936) فيلولوگيا عئلئمئنئث دوكتورئ، پروفةسسور، قازاقستان رةسپؤبليكاسئ عئلئم اكادةميياسئنئث كوررةسپوندةنت-مذشةسئ، قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث الةؤمةتتئك عئلئمدار اكادةمياسئنئث اكادةميگئ ايتبايةأ ءومئرزاق دذنيةگة كةلدئ.
وثتذستئك قازاقستان وبلئسئنئث تذركئستان اؤدانئندا تؤعان. س.م.كيروأ اتئنداعئ قازاق مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئن (ءال-فارابي اتئنداعئ قازاق ذلتتئق ؤنيأةرسيتةتئ).
1959-1962 - جئلدارئ - «سوسياليستئك قازاقستان» گازةتئنئث ادةبي قئزمةتكةرئ. 1962-1999- جئلدارئ - قازاقستان عئلئم اكادةمياسئ ءتئل ءبئلئمئ ينستيتؤتئنئث كئشئ، اعا عئلئمي قئزمةتكةر، ءبولئم مةثگةرؤشئسئ، اعا، باس عئلئمي قئزمةتكةر. 1995-1996- جئلدارئ - قازاق مةملةكةتتئك قئزدار پةداگوگيكاق ينستيتؤتئنئث پروفةسسورئ. 1997-1998- جئلدارئ - ق.ا.ياسساؤي حالئقارالئق قازاق-تذرئك ؤنيأةرسيتةتئنئث پروفةسسورئ. 1999- جئلدان - «قاينار» ؤنيأةرسيتةتئنئث قازاق ءتئلئ جانة ادةبيةت فاكؤلتةتئنئث، فيلولوگيا فاكؤلتةتئنئث دةكانئ، قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث ءبئلئم جانة عئلئم مينيسترلئگئ ءتئل ءبئلئمئ ينستيتؤتئنئث تةرمينولوگيالئق ورتالئقتئث ديرةكتورئ قئزمةتتةرئن اتقارعان.
1989- جئلدان - «قازاق ءتئلئ» حالئقارالئق قوعامنئث أيسة-پرةزيدةنتئ، 1996- جئلدان - ءبئرئنشئ پرةزيدةنتئ، 2004- جئلدان - پرةزيدةنتئ.
«قذرمةت»، «پاراسات» وردةندةرئمةن ماراپاتتالعان.
71 جئل بذرئن (1941) ةكونوميكا عئلئمئنئث دوكتورئ، اباي مئرزاحمةتوأ اتئنداعئ كوكشةتاؤ ؤنيأةرسيتةتئ «ةسةپ جانة باسقارؤ» كافةدراسئنئث پروفةسسورئ، حالئقارالئق ءبئلئم جانة ءوندئرئستئ ذيئمداستئرؤ اكادةمياسئنئث ناقتئ مذشةسئ تئلةؤبةرگةن مذباراك احمةتؤالي ذلئ دذنيةگة كةلگةن.
اقمولا وبلئسئنئث بذلاندئ اؤدانئندا تؤعان. أ.ي.لةنين اتئنداعئ قازاق پوليتةحنيكالئق ينستيتؤتئن (قازئرگئ قانئش ساتبايةأ اتئنداعئ قازاق ذلتتئق تةحنيكالئق ؤنيأةرسيتةتئ) بئتئرگةن. ستةپنوگور قالاسئنداعئ اقمولا تاؤ-كةن كومبيناتئندا ينجةنةر بولئپ جذمئس ئستةگةن. 1970-1991 -جئلدارئ - قازاق ك س ر-ئ عئلئم اكادةمياسئنئث ةكونوميكا ينستيتؤتئندا كئشئ، اعا عئلئمي قئزمةتكةر. 1991-2003 - جئلدارئ - قازمؤ-دئث «ةكونوميكا جانة مةنةدجمةنت» كافةدراسئندا دوسةنت بولدئ. قازئرگئ قئزمةتئندة 2003 - جئلدان باستاپ ئستةيدئ. تذرار رئسقذلوأ اتئنداعئ قازاق ةكونوميكالئق ؤنيأةرسيتةتئ دوكتورلئق ديسسةرتاسيا كةثةسئنئث مذشةسئ بولئپ تابئلادئ.
80 نةن اسا ماقالانئث، سونئث ئشئندة باسقا اأتورلارمةن بئرگة جازعان 4 مونوگرافيانئث، جةكة 2 مونوگرافيانئث، 2 ادئستةمةلئك نذسقاؤلئقتئث، 3 وقؤ-ادئستةمةلئك قذرالدئث اأتورئ.
«قازاقستان رةسپؤبليكاسئ ءبئلئم بةرؤ ءئسئنئث قذرمةتتئ قئزمةتكةرئ» مةدالئمةن ماراپاتتالعان.