قازاق حاندىعىنا 550 جىل: اعىباي باتىر كەسەنەسى

استانا. قازاقپارات - اعىباي باتىر كەسەنەسى - ⅩⅨ عاسىردان ساقتالعان ساۋلەت ونەرى ەسكەرتكىشى. كەسەنە ⅩⅨ عاسىردىڭ 80- جىلدارىندا بەتپاقدالانىڭ سولتۇستىك- شىعىسىنداعى تاياتقان- شۇناق تاۋىنىڭ ماڭايىندا، بوساعا وزەنىنىڭ اڭعارىندا تۇرعىزىلعان.

ۇلىتاۋ وڭىرىندە كىندىك قانى تامعان باتىرلاردىڭ ەڭ كورنەكتىلەرىنىڭ ءبىرى - اعىباي قوڭىرباي ۇلى. 1802 - جىلى ۇلىتاۋ وڭىرىندە تۋعان اعىباي باتىر - كەنەسارى حاننىڭ باس باتىر دارەجەسىنە كوتەرىلگەن قولباسشى.

 ول پاتشا اسكەرىمەن شايقاستاردا ۇتىمدى ءادىس- ايلا، توسىن تاپقىرلىق قولدانۋ ارقاسىندا ءاردايىم جەڭىسكە جەتىپ وتىرعاندىقتان «اقجولتاي اعىباي» اتانعان. حالىق اراسىندا ونى رۋىن كورسەتىپ، شۇبىرتپالى اعىباي دەپ تە اتاعان. باتىردىڭ ساربازدارى دۇشپانعا «اعىبايلاپ» شاباتىن بولعان.

اعىباي باتىر باستاعان قول 1826-1849 - جىلدارى رەسەي اسكەرلەرىمەن بەتپە- بەت شايقاسىپ، بىرنەشە رەت كۇيرەتە سوققى بەرگەن. رەسەي يمپەرياسىنىڭ قازاقستانداعى تىرەك- ورتالىقتارى - قارقارالى، اقتاۋ، اقمولا، ەكاتەرين بەكىنىستەرىنە شابۋىل جاساپ، پاتشا اسكەرلەرىن ىرعىز، توبىل وزەندەرى بويىنداعى ۇرىستاردا، قىزىلجار، كوكشەتاۋ شايقاستارىندا تاس- تالقان ەتىپ جەڭگەن. كەيىنىرەك، 1849 - جىلعا دەيىن رەسەي ۇكىمەتىنىڭ قامالدارىنا ءوز بەتىنشە شابۋىلدار جاساعان. ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزەڭىندە ەگىنشىلىكپەن، بالىق اۋلاۋمەن اينالىسقان. 1885 - جىلى اعىباي باتىر قايتىس بولعاندا پاتشا اكىمشىلىگى ونىڭ دەنەسىن تۇركىستانداعى قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىنە جەرلەۋگە رۇقسات بەرمەگەن. باتىر سوڭعى كەزىندە مەكەندەگەن سارى ارقا مەن بەتپاقدالانىڭ شەكتەسكەن تاياتقان- شۇناقتاعى بوساعا وزەنىنىڭ القابىنا جەرلەنگەن. كەنەسارىنىڭ باس باتىرى اعىبايدىڭ ءومىر جولى قازاق تاريحشىلارى مەن قالامگەرلەرىنىڭ شىعارمالارىنا ارقاۋ بولعان. اعىباي باتىردىڭ 200 جىلدىق مەرەكەسى رەسپۋبليكامىزدا اۋقىمدى شارالارمەن اتالىپ ءوتتى.

اعىباي باتىر كەسەنەسى شارشى تۇرىندە سالىنعان جالپى اۋماعى 8.80 х 8.58 مەتر، ءبىر بولمەلى كۇمبەزدى عيمارات. سىرتقى بۇرىشتارى قوسار مۇنارالارمەن ورنەكتەلىپ، كۇمبەزى ءورىلىپ شىعارىلعان. ىلكىدە ۇشار باسىنا اعىباي باتىردىڭ ساماۋرىنى قويىلعان. كىرەتىن بولىگى جەڭىل اعاشپەن ايۆان ۇلگىسىندە جابىلىپ، وڭتۇستىكتەن شىعارىلعان. بولمەنىڭ ىشكى بۇرىشتارىنداعى شيرەك باعانالار كۇمبەز شەڭبەرىمەن بىرىگىپ كەتكەن. بولمەنىڭ تومەنگى جاعى اق ءتۇستى، جوعارعى جاعى سارعىش ءتۇستى اكپەن اكتەلگەن. كەسەنە ىشىندە 12 ءمايىت بار. اعىباي باتىردىڭ ساعاناسى بولمەنىڭ تۇكپىرىندە سولتۇستىك- باتىس بۇرىشتان ەكىنشى ورىندا جاتىر.